Zdecydowana większość (ponad 90%) przypadków nadciśnienia ma charakter pierwotny, tzn. bez znanej somatycznej przyczyny, którą dałoby się usunąć interwencją medyczną. Etiologia nadciśnienia tętniczego pierwotnego nie została w pełni ustalona. Uważa się, że odgrywają w niej rolę czynniki genetyczne i środowiskowe. Pozostałe przypadki to choroba o charakterze wtórnym, gdy dobrze jest znana przyczyna choroby, np.: choroby nerek, choroby gruczołów dokrewnych lub choroby mózgu.
Choroba nadciśnieniowa, stan podwyższonego ciśnienia tętniczego (nadciśnienie) powyżej 20,0/12,0 kPa (140/90 mm Hg), zarówno skurczowego, jak i rozkurczowego, z niekorzystnymi tego skutkami w samym układzie krążenia oraz w innych narządach ustroju, przede wszystkim w nerkach i mózgu, bez żadnych uchwytnych przyczyn.
W etiologii choroby nadciśnieniowej bierze się pod uwagę wpływy neuropsychogenne, które angażując ośrodkowy i autonomiczny układ nerwowy, pośrednio powodują wydzielanie przez nich adrenaliny i noradrenaliny podwyższających ciśnienie tętnicze.
W przebiegu choroby wyróżnia się okresy:
- I - wstępny, czyli przednadciśnieniowy, w którym podwyższenie ciśnienia zjawia się tylko przygodnie, a chorzy skarżą się na niepokój, kołatanie serca, zawroty głowy, potliwość, okresową bezsenność.
- II - ciśnienie jest na ogół podwyższone, ale może jeszcze wracać do stanu prawidłowego po dłuższym wypoczynku, a choremu dokuczają bóle i zawroty głowy, obniżenie sprawności psychicznej i fizycznej, pieczenie i bóle za mostkiem - jako wyraz upośledzenia krążenia wieńcowego (naczynia wieńcowe), zadyszka przy wysiłkach.
- III - ciśnienia ustalonego w granicach 22,7/13,3-33,3/16,0 kPa (170/100-250/120 mm Hg) lub wyżej, z wyraźnymi zmianami narządowymi w zakresie serca, naczyń wieńcowych i mózgowych oraz oczu. Nierzadko dochodzi wówczas do powikłań: niewydolności lewej komory serca (niewydolność krążenia), obrzęku płuc, zawału serca, krwotoku mózgowego.
- IV - zejściowy, cechujący się zmianami w narządach wewnętrznych, zwłaszcza w sercu (zawały), w mózgu (wylewy, ogniska rozmiękania z niedowładami lub porażeniami), w nerkach (postępująca niewydolność nerek), w zakresie oczu (duże zmiany zwyrodnieniowe siatkówki z postępującym upośledzeniem wzroku, choroba naczyń siatkówki).
Choroba nadciśnieniowa trwa od 10 do 20 lat. 70% chorych umiera z powodu niewydolności krążenia (zawał mięśnia sercowego), 20% z powodu powikłań mózgowych (udar mózgu).
Co oznaczają pojęcia ciśnienie skurczowe i rozkurczowe?
Gdy mięsień sercowy kurczy się, aby wpompować krew do naczyń krwionośnych, ciśnienie jest wyższe niż wówczas, gdy się rozkurcza. Wobec tego w trakcie każdego uderzenia serca ciśnienie w naczyniach waha się pomiędzy górną i dolną wartością. Górna wartość nazywana jest ciśnieniem tętniczym skurczowym, a dolna ciśnieniem tętniczym rozkurczowym
Nadciśnienie pierwotne [edytuj]
Według hipotezy Folkowa, to predyspozycje genetyczne do adaptacji tętnic na częste pobudzenia współczulne odpowiadają za nadciśnienie pierwotne. Przebudowa ścian tętnic oporowych prowadzi do wzrostu obwodowego oporu naczyniowego (TPR) i zmusza serce do większej pracy.
Teoria Guytena wyjaśnia nadciśnienie genetycznym defektem nerek, które zatrzymują więcej sodu, co skutkuje zwiększeniem ilości krwi krążącej. Utrzymanie prawidłowego stężenia sodu wymaga większej perfuzji nerek, co jest przyczyną nadciśnienia[7].
Etiologia i patogeneza [edytuj]
Około 90% przypadków choroby to nadciśnienie pierwotne (samoistne lub inaczej idiopatyczne), a więc bez uchwytnej przyczyny. Patogeneza jest prawdopodobnie wieloczynnikowa, a obecność zaburzeń fizjologicznych procesów kontroli ciśnienia tętniczego uwarunkowana jest środowiskowo i genetycznie.
U pozostałych 10% osób nadciśnienie tętnicze ma charakter wtórny, ale być może ten odsetek jest faktycznie większy. Do najczęstszych przyczyn nadciśnienia wtórnego należą przewlekłe choroby nerek (5% wszystkich HA), do innych zalicza się zwężenie naczyń nerkowych (< 1%), zespół Cushinga, guz chromochłonny, zespół Conna (wszystkie po < 0,2%)[6] American Association of Clinical Endocrinologists (AACE) przedstawiło w swoich wytycznych z 2006 roku pogląd, iż sam tylko zespół Conna (hiperaldosteronizm pierwotny) odpowiada za 15% wszystkich przypadków nadciśnienia[5].