Gorczyca czarna Brassica nigra

• kapustowate, jednoroczna

• łodyga lekko owłosiona na dole; dolne liście lirowate, a górne lancetowate, całobrzegie; kwiaty małe, żółte; nasiona czarne;

• gorzki smak zawdzięcza synapinie, bez zapachu (aromat uzyskują po sprażeniu)

• surowiec: nasiona w całości lub sproszkowane

• skład chemiczny: olejek gorczycowy (izotiocyjaniny allilu i pochodne allilowe), olej, białka, synapina, składniki mineralne

• sztuka kulinarna: musztarda, majonez, masła ziołowe, ogórki konserwowe

• roślina lecznicza: środek moczopędny, w chorobach układu pokarmowego: powlekające układ pokarmowy, przeciwzapalny, przeczyszczający, plastry łagodzące ból

Gorczyca biała Sinapis alba

• kapustowate, jednoroczna

• łodyga szorstko owłosiona; liście naprzemianległe, słabo owłosione, pierzastodzielne; kwiat złocistożółty, większy; owoc jasny;

• roślina miododajna, trująca (sinalbina (glikozyd) w nasionach)

• skład: śluz, olej, sinalbina, białko, sole mineralne, olejki eteryczne

• roślina lecznicza: powleka śluzem układ pokarmowy, łagodzi nieżyt żołądka, wrzody, pobudza trawienie, płukanki przy zapaleniu gardła i migdałów, poduszki do łagodzenia bólów reumatycznych, olejek pobudza wydzielanie soków żołądkowych i trawienie

• sztuka kulinarna: musztardy, pieprz ziołowy, marynaty, tłuste mięsa, wędliny

• rolnictwo: roślina paszowa przed kwitnieniem, wzbogaca gleby w próchnicę

Kolendra siewna Coriandrum sativum

• selerowate, jednoroczna

• łodyga żebrowana, naga; liście długoogonkowe, górne podwójnie pierzastodzielne z równoległymi działkami, podobne do kopru; owoce o przyjemnym aromacie, słodkawo-korzennym smaku, kulista rozłupka

• skład: kwas askorbinowy, rutyna (liście), linalol (owoc)

• przemysł: perfumeryjny (olejek eteryczny), tłuszcz w mydlarstwie, przemysł tekstylny,

• sztuka kulinarna: owoce do aromatyzacji i witaminizacji kiełbas, chleba, wyrobów cukierniczych, podstawowy składnik curry, przyprawa zup, sosów, liście w formie świeżej w sałatkach

• działanie: rozkurczowe, wiatropędne, pobudza wydzielanie soku żołądkowego, rozpuszcza cholesterol, pobudza apetyt

Trybula ogrodowa Anthrisens cerefolium

• selerowate, jednoroczna

• łodyga: silnie rozgałęziona; liście jak u pietruszki, delikatne, 2- lub 3krotnie pierzaste, niekiedy lekko owłosione; kwiaty białe, drobne; owoce w dzikiej formie owłosione

• skład: witamina C i karoten (liście),

• sztuka kulinarna: przyprawa korzenna, przyprawa do zup, sałatek, ryżu, serów, jajecznicy, dawniej do ciasta drożdżowego; mieszanki przyprawowe (ostry smak); przyprawa zamiast pietruszki (ostrzejszy smak)

• działanie: przyspiesza trawienie, łagodzi wzdęcia

Fenkuł (koper) włoski Foeniculum vulgare

• selerowate, dwuletni

• łodyga naga, drobno żebrowana, silny nalot woskowy; liście trzykrotnie pierzaste, ogonkowe o pochwiastej nasadzie; kwiaty drobne, żółte; owoc dojrzewa nierównomiernie

• skład: olejki, flawonoidy

• roślina uprawna: wymaga ciepłej temperatury, z 1ha 1-2 ton

• roślina kosmetyczna: płukanie ust (olej anyżkowy), przemywanie tłustej skóry

• sztuka kulinarna: przyprawa w mieszankach ziołowych, dodatek do zup, anyżkowy zapach; cebulę (zgrubienie) je się na surowo, gotowaną, grillowaną i duszoną

• roślina ozdobna (w specjalnej odmianie)

• roślina lecznicza: stosuje się owoc; działanie: wiatropędne, przeciwkaszlowo, przeciwskurczowo, pobudza wydzielanie żółci i soku żołądkowego

Kminek zwyczajny Carum carvi

• selerowate, dwuletni

• inne nazwy: karolek, kmin polny

• łodyga charakterystycznie bruzdowana; liście rozetowe, dolne: długoogonkowe, górne: podwójnie lub potrójnie pierzastodzielne, ogonek liściowy przechodzi w pochwę; kwiaty drobne, białe; owoce bruzdkowane z zewnętrznej strony (5 żeberek), brunatne lub czerwone

• podobne gatunki: koper włoski, szalej jadowity (trujący, mniej pierzaste liście)

• skład: olejek eteryczny w nasionach (karwon, limonen, aldehyd kuminowy), flawonoidy, kwasy azotowe, garbniki, woski, żywice

• roślina lecznicza: działanie przeciwskurczowe w układzie pokarmowym, poprawia trawienie, wiatropędnie, sokopędnie, mlekopędnie, bakteriobójczo

• sztuka kulinarna: przyprawa: aromatyczny zapach, piekący smak, , do tłustych dań, sałatek, aromatyzowanie kiełbas, do wódek (kminkówka) i likierów (alasz); roślina jadalna: korzeń, w pierwszym roku wegetacji, gotowany jak korzeń marchwi

• roślina uprawna: żyzne stanowiska, nasłonecznione, plon w drugim roku (uprawa współrzędna np. z czarnuszką), zbiór rano gdy jest rosa, aby owoce nie opadły

Nagietek lekarski Calendula officinalis

• astrowate

• inne nazwy: pazurki, miesięcznica, paznokietki

• łodyga ma przyjemny, balsamiczny aromat, krucha, pokryta włoskami gruczołowymi; liście skrętoległe, gęsto na łodydze, dolne: szerokołopatkowate, krótkoogonkowe, górne: siedzące, obejmujące łodygę, szerokolancetowate; kwiaty w koszyczkach, żółte/pomarańczowe; owoc: niełupka, żółtawobrunatna

• skład: olejek eteryczny, flawonoidy, karotenoidy, związki trój terpenowe (arnidiol, faradiol), śluzy

• surowiec: kwiaty brzeżne, pomarańczowe

• roślina ozdobna: w ogrodach lub zdziczała

• roślina lecznicza: zewnętrznie substancje alkoholowe, olejowe (bo związki czynne nierozpuszczalne w wodzie): uszkodzenia skóry, kontuzje, wrzody, stłuczenia, otarcia, zapalenie skóry, rany pooperacyjne, wysypki, środek przeciwzapalny, antybakteryjny (np. w kroplach do oczu), okłady na zmęczone oczy, łagodzi podrażnienia,

• cele kosmetyczne: maseczki, mleczka, kremy, pasty, szampon, olejek na cerę suchą, łuszczącą się, skłonną do zaczerwieniana

• sztuka kulinarna: liście w sałatce, barwnik produktów spożywczych

• dawniej: barometr – rozchylone płatki rano to brak deszczu, pod łóżkiem płatki na dobry sen

Ogórecznik lekarski Borago officinalis

• ogórecznikowate, jednoroczna

• cała szorstko owłosiona, odświeżający zapach świeżych ogórków; łodyga dobrze rozgałęziona; liście dolne duże i eliptyczne, górne małe i podługowate, brzegiem faliste, pomarszczone; kwiaty duże, zwisające, niebieskie; owoc rozłupnia

• skład: flawonoidy, krzemionka, magnez, alantoina (łagodzi)

• surowiec: olej (borogoglandyna) o żółtej barwie,

• roślina uprawna

• cele kosmetyczne: olej do pielęgnacji skóry

• roślina lecznicza: działanie moczopędne, wiatropędne, bakteriobójcze, schorzenia związane z uszkodzeniami błony śluzowej, jamy ustnej, układu oddechowego, pokarmowego, choroby wewnętrzne, depresja, zewnętrznie jako odwar (łyżkę ziół zalać szklanką wody, gotować na wolnym ogniu) przy oparzeniach skóry, odmrożeniach, trądziku młodzieńczym, świądzie skóry

• roślina miododajna

• sztuka kulinarna: młode, jeszcze nieowłosione liście; sałatki, sosy, zupy, likiery, napoje (np. gazowane), octy, wina

Rącznik pospolity Ricinnus colmmunis

• wilczomleczowate, w Polsce jednoroczny

• trujący, w większych ilościach wywołuje śmierć

• korzeń palowy; łodyga żebrowata, kolory od zielonego do czerwonego; liście długoogonkowe, skrętoległe, kształtem przypominają kasztanowiec, ząbkowane, do 50cm; kwiaty jednopienne, rozdzielnopłciowe, wiatropylne, na dole męskie, na górze żeńskie; owoce przypominają napitego kleszcza, są ciemnobrunatne do ciemnoczerwonego

• surowiec: nasiona

• skład: tłuszcze, białka, trujące związki: rycynina (alkaloid), rycyna (białko)

• roślina lecznicza: składnik maść, past (olej tłoczony na zimno)

• przemysł: olej nieschnący (z nasion toczonych na ciepło) – wyrób farb, impregnatów

• roślina ozdobna (przeciwko kretom i turkuciom)

• kosmetyka: do różnych kosmetyków, jak lotiony, brylantyny

Melisa lekarska Melissa officinalis

• jasnotowate, bylina,

• inne nazwy: wojownik, pszczelnik, matecznik

• łodyga czterokanciasta; liście okrągławosercowate, karbowane na brzegach, silny i miły zapach cytryny; kwiat jasnożółty, mały, w miejscach połączeń liści z łodygą; owocem jest rozłupnia

• surowiec: liść, przetwór: olejek melisowy

• skład: cytral, cytronelal, linalol, flawonoidy, gorycze

• roślina uprawna: na wilgotnej glebie, półcień, rozsiewanie przez podział kęp, zbiór przed kwitnieniem (gdy słońce – między 10 a 11, gdy pochmurnie – 12 a 14)

• sztuka kulinarna: herbata, do sałatek, produkcja likierów

• roślina miododajna

• roślina lecznicza: działanie uspokajające, bezsenność, depresja, nerwica, przy bólach głowy, menstruacyjnych, zespole przewlekłego zmęczenia, zmniejsza wzdęcia i gazy, pomaga przy rozstrojach żołądka i przewodu pokarmowego, schładza organizm przy gorączce, łagodzi zranienia i ukąszenia przez owady, inhalacje przy atakach alergii i kaszlu, kompresy likwidują bolesne obrzęki,

• Herbatka mnichów (na bezsenność, ból głowy, wyczerpanie nerwowe): 200g świeżych liści, 1l 30% brandy; liście dodać do brandy, zakorkować szczelnie butelkę i odstawić na 10 dni, przelać przez bawełnianą ściereczkę, podawać 10-20 kropli na dzień

Bylica piołun Artemisia absinthium

• Astrowate, archeofit

• Inne nazwy: piołun, psia ruta, wermut

• łodyga bruzdkowana, srebrnoszare filcowe owłosienie; liście odziomkowe potrójnie pierzastodzielne, długie ogonki, wyższe są siedzące, pierzastodzielne, wierzchnia warstwa popielato zielona, spodnia srebrzystobiaława; kwiat żółty, drobny, zwisający

• surowiec: ziele, liść, przetwór: wyciąg alkoholowy

• sztuka kulinarna: przyprawa (gorzka, silnie aromatyczna), aromatyzowanie piwa, absynt

• uprawa: dobrze nasłonecznione stanowiska, Francja, Włochy, Niemcy

• roślina lecznicza: pobudza układ pokarmowy, zwalcza pasożyty skóry, działa żółciopędnie i odkażająco, przeciwgorączkowo i napotnie, większa odporność organizmu, rozgrzewa wewnętrznie – poprawia samopoczucie, pobudza łaknienie, reguluje przemianę materii

• symbol goryczy, smutku

Rumianek pospolity Matricaria chanomilla L.

• astrowate, jednoroczny

• łodyga naga, silnie rozgałęziona, wewnątrz pusta, w uprawie poliploidy do 80cm, silny, aromatyczny zapach; liście skrętoległe, siedzące, 2- lub 3krotnie pierzastodzielne, kształt nitkowaty, ostro zakończone; korzeń palowy, rozgałęziony; kwiaty w koszyczkach, brzeżnie nibyjęzykowe, żeńskie białe; owoc to malutka niełupka

• surowiec: koszyczek (lekko gorzki smak, charakterystyczny zapach), przetwór: olejek rumiankowy

• roślina lecznicza: środek przeciwzapalny i przeciwskurczowy układu pokarmowego, przeciwalergiczny, w formie okładów likwiduje stany zapalne skóry i błon śluzowych, ochrona błony śluzowej żołądka przed przeciążeniami, leczenie wrzodów; zbyt duże dawki dzienne powodują zapalenie spojówek i zaburzenia nerwowe, nie można pić cały rok

• kosmetyka: kremy

• przemysł: wyrób farb i lakierów do malowania na porcelanie

• uprawa: nasłonecznione stanowiska, suszenie w temperaturze poniżej 35 stopni

Szałwia lekarska Salvia officinalis L.

• jasnotowate, bylina, nie gubi liści na zimę

• ma skłonności o pokładania się; łodyga wzniesiona, czterokanciasta lub okrągława, drewnieje od dołu, lekko owłosiona; liście zielono-srebrne, miękkie w dotyku, podłużnie owalne lub lancetowate, na wierzchu pomarszczone; kwiaty niebieskie lub fioletowe, kwitną od maja do czerwca

• surowiec: liść

• skład: olejek lotny (fujon, kamfora, piren), garbniki, flawonoidy, kwasy organiczne, gorycze, witamina B1, PP, karoteny (witamina A), witamina C

• roślina lecznicza: poprawia pracę układu trawiennego, obniża poziom cukru we krwi, napary łagodzą zapalenie gardła i skóry, kojąco na depresję, zmęczenie, bakteriobójczo przy płukaniu jamy ustnej, gardła, ropnym zapaleniu dziąseł, pleśniawce i anginie, okład na trudno gojące się rany, owrzodzenia nóg, dodatek do kąpieli w chorobach reumatycznych, wysypkach, schorzeniach skóry, herbatka łagodzi i przeciwdziała biegunce, środek przeciwgorączkowy, łagodzi dolegliwości w okresie menopauzy

• sztuka kulinarna: przyprawa – liście zbierane przed kwitnieniem (mniej gorzkie), dodatek do sałatek, mięsnych i drobiowych farszów, cisat i deserów, przyprawa do węgorza, do dań z pomidorem, kapustą, grochem; gorzkawy smak, zbyt duża ilość daje nieprzyjemny zapach; szczelnie zamknięta przechowywana do dwóch lat, potem traci zapach, suszenie do 35 stopni

• kosmetyka (olejki eteryczne)

Bazylia pospolita Osimum basilicum

• jasnotowate

• inne nazwy: bazylia wonna, bazylek ogrodowy, balsam

• łodyga o przekroju czterokątnym, czerwonawa; liście nakrzyżległe, jasnozielone, błyszczące, jajowate lub romboidalne, na spodniej stronie gruczoły wytwarzające olejek eteryczny; kwiaty czerwonawe, różowe, lub żółtobiałe

• surowiec: ziele (uliścione, ścięte w czasie kwitnienia, suszone)

• skład: olejek bazylikowy (silny korzenno-kwiatowy zapach; metylochlanikol, cyneol i linalol, eugenol, cytral, limonen, terpinen), garbniki, saponiny, flawonoidy, substancje gorzkie, olej tłusty zawierający oksykwasy tłuszczowe, sole mineralne, witaminy

• stosowana już w Starożytnym Egipcie, w Indiach poświęcona bogu Wisznu i Krysznie, w greckim kościele używana do przygotowania wody święconej, podobno liście w portfelu przyciągają pieniądze, a rozsypanie jej wokół serca ukochanego ma zapewniać jego wierność

• roślina lecznicza: poprawa pracy układu trawiennego, ułatwia przyswajanie pokarmu, słabo wiatropędnie, przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, przeciwdepresyjnie, przy wzdęciach, niedoborze soku żołądkowego

• sztuka kulinarna: miły, korzenny, słodkawy i pikantny smak i zapach; sałatki, zupy, duszone warzywa, twarożek, nacieranie mięsa przed dalszym przygotowaniem, włoskie dania, makaron, pomidory, składnik Pesto

• roślina miododajna

• przemysł perfumeryjny: mydło, perfumy

• roślina uprawna: najwięcej w Ameryce Południowej, nasłonecznione, osłonięte od wiatru stanowiska, ścinanie pobudza do wzrostu

Cząber ogrodowy Satureja hortensis

• jasnotowate, jednoroczne

• łodyga do 25cm; liście drobne, lancetowate, wąskie; kwiaty liliowe, różowe lub białe

• surowiec: ziele, obecnie często bez łodygi

• skład: olejek lotny(karmalol i cynen), garbniki, żywice, śluzy

• roślina uprawna: dwie formy w uprawie: niemiecka (do 60cm, skąpo ulistniona, mało kwiatów) i francuska (niska, do 45cm, dużo liści i kwiatów); lubi suszę, nasiona kiełkują pod wpływem światła; zbiór podczas kwitnienia, suszymy całe ziele, łamie się tuż przed podaniem

• roślina lecznicza: powstrzymuje nadmierną fermentację i wzdęcia, pobudza trawienie, działa słabo moczopędnie, przeciwrobaczo

• sztuka kulinarna: przyprawa do ziemniaków, zup, fasoli; aromat podobny do bazylii

Lebiodka pospolita Origanum vulgare L.

• jasnotowate, wieloletnia

• inna nazwa: oregano

• łodyga prosta, wzniesiona, owłosiona, u starszych purpurowa, przyjemny, charakterystyczny aromat; liście ogonkowe, jajowate, tępe, całobrzegie, gruczoły wytwarzające olejki eteryczne (drobne, prześwitujące punkty); kwiaty różowoliliowate;

• surowiec: ziele

• skłąd: olejek eteryczny (tymolowy – tymol, karwanol, sekwiterpeny), garbniki, flawonoidy, kwas nar solowy, fitosterole, śluz w owocach

• roślina lecznicza: wykrztuśnie, dezynfekująco, przeciwbiegunkowo, odtruwająco, wiatropędnie, olejek tymolowy do płukania gardła; wywar lebiodkowy: 2 łyżki lebiodki zalać 2 szklankami wody, zagotować, odstawić na 20 minut, przecedzić, dwa razy dziennie po 100 – 200 ml, przy nieżytach układu pokarmowego; spirytus lebiodkowy: rozgrzewa, w formie rozcieńczeń, ½ szklanki lebiodki zalać 200ml spirytusu i odstawić na 10 dni

• sztuka kulinarna: przyprawa, wchodzi w skład ziół prowansalskich, do sosów, pizzy, mięsa, sałatek, wina, wermutów, likierów, pieczeni, kiełbas, jaj, ryb

• kosmetyka: składnik płynów do kąpieli i płukania ust

• przemysł: farbowanie tkanin na czarno (ziele) i wełny na pomarańczowo (owoc)

• tytoń, herbata; zabezpieczenie przed czarami w średniowieczu

Bylica estragon Artemisia dracunculus L.

• astrowate

• inne nazwy: bylica głupich, estragon

• wyglądem zbliżona do bylicy piołun; łodyga prosta, na wpół zdrewniała; liście lancetowate lub równowąskie, całobrzegie, lekko zwisające; kwiaty mniejsze niż u bylicy piołun, luźne wiechy

• surowiec: ziele

• skład: olejki eteryczne, gorycze, garbniki, karoteny, dużo soli mineralnych, w tym jod

• roślina uprawna: dwie formy: francuska(przyprawa, ciemnozielone liście, nasiona niedojrzewają, estragon dominuje w olejku eterycznym) i rosyjska (jasne liście, dojrzewające owoce, słaby zapach, dużo monoserperoidów w olejku eterycznym)

• sztuka kulinarna: zaprawianie octów ziołowych i musztardy, kiszenie ogórków i kapusty, świeże zioło do sałatek i zup, poprawia smak potraw, gdy nie używamy soli, do drobiu, ryb, jajek; nie należy go gotować

• roślina lecznicza: składnik mieszanek ziołowych; lekko moczopędnie, wzmaga wydzielanie soków trawiennych, witamina A, działa przeciwpadaczkowo (monoterpery), przeciwgrzybowo

• działanie owadobójcze

Macierzanka tymianek Thymus vulgaris L.

• jasnotowate

• inne nazwy: tymianek pospolity, tymianek właściwy, tymian

• Tymon – odważny, ponoć lek na nieśmiałość

• Łodyga zdrętwiała, czterokanciasta, popielatoszaro owłosiona; liście naprzeciwległe, spodem biało jedwabiste; kwiaty drobne, liliowo-różowe;

• surowiec: ziele (intensywny, gorzkawy smak)

• skład: olejek (tymol, karwol)

• roślina lecznicza: działanie wykrztuśne

• sztuka kulinarna: przyprawa, zwłaszcza we Francji; odwary mięsne, sosy, ciężkie zupy, pieczona kaczka, dziczyzna, cielęcina, wołowina, ryby, wędliny, bigos, pasztet, sery, sałaty, pizza, marynowanie mostków cielęcych

• Starożytni Egipcjanie stosowali do mumifikacji zwłok i kadzideł, Samarytanie używali jako środka bakteriobójczego

Rozmaryn lekarski Rosmarinus officinalis

• Jasnotowate, krzew

• Aromatyczny, wiecznie zielony; łodyga czterokanciasta, szybko drewnieje; liście równowąsko lancetowate, brzegiem podwinięte, na wierzchu ciemnozielone, spodem kutnerowate; kwiaty niebieskie lub różowe

• Surowiec: liść (silny terperynowy zapach i korzenny smak)

• Skład: olejek (cyneol, piren, cymen, borneol)

• Roślina uprawna: głównie Francja, Hiszpania, Włochy, Grecja, Meksyk

• Roślina lecznicza: działa odkażająco, pobudzająco, wzmacnia pamięć, ponoć odstrasza choroby i robactwo, przeciwskurczowy, moczopędny, żółciopędny, alkohole zewnętrznie w bólach mięśni i nerwów obwodowych

• Sztuka kulinarna: przyprawa do mięs, wędlin, sosów, kwiaty do sałatek, kandyzowane kwiaty do ozdoby potraw, łodyga jako szpilki do szaszłyków (niepowtarzalny smak i zapach)

• Używany w kąpieli pobudza krążenie

• Z liści robi się antyseptyczny środek do mycia przyborów w łazience

Dzięgiel litwor, arcydzięgiel litwor Archangelica officinalis

• selerowate, dwuletnia

• inne nazwy: ziele anielskie, archangielski korzeń

• silny zapach, do dwóch metrów; łodyga bruzdkowana, pusta w środku; liście duże, 3-4krotnie pierzastodzielne, wierzchem ciemnozielone, od spodu sinozielone; kwiaty drobne, zielonkawo-żółte

• surowiec: korzeń (zbiór po zakończeniu wegetacji, w drugim roku, przekroić w poprzek w trakcie suszenia)

• skład: olejek eteryczny (felandren, terpeny, piren), kwas walerianowy, angelikowy, garbniki

• uprawa: górzyste i wilgotne tereny; 2 podgatunki: typowy (uprawny, w górach, zielonkawo-żółte kwiaty) i nadbrzeżny (zielonkawo-białe kwiaty, wzdłuż brzegów rzek, jezior); poza uprawą ściśle chronione

• roślina lecznicza: działa uspokajająco, antyseptycznie, rozkurczowo, wydzielanie soków żołądkowych, przy nerwobólach; może powodować stany zapalne skóry

• sztuka kulinarna: w cukiernictwie do ozdabania ciast i tortów, z młodych łodyg i grubszych ogonków robi się konfitury, produkcja likierów, anżelika (kandyzowane łodygi i ogonki liści), stary korzeń zalany wrzątkiem – herbatka (pobudza, dodaje sił, antydepresyjnie), dawniej na Grenlandii baldachy gotowane w mleku reniferów do uzyskania konsystencji sera

Kozłek lekarski, Waleriana lekarska Valeriana officinalis

• w uprawie dwuletnia

• łodyga ma głębokie bruzdy, rozgałęziona głównie w górnej części, pusta w środku; liście naprzemianległe, dolne ogonkowe, górne siedzące, na spodniej stronie długie włoski; kwiatostany różowe

• surowiec: korzenie

• skład: estry kwasu izowalerianowego, kwas walerenowy, waleranon, walerenal

• roślina lecznicza: zaburzenia neurowegetatywne (schizofrenia, nerwica), łagodny środek uspokajający i ułatwiający zasypianie; krople walerianowe – wyciąg alkoholowy, mają też melisę, na uspokojenie, wymagana konsultacja z lekarzem (można się nie wybudzić po operacji)

Ruta zwyczajna Ruta graveolens

• rutowate

• łodyga wzniesiona, sinozielona, dołem drewniejąca; liście pierzastosieczne; kwiaty obupłciowe, żółte, wiechowate kwiatostany;

• surowiec: liść, ziele; zbiór przed kwitnieniem, liście najcenniejsze; zbierać w rękawiczkach – działanie fototoksyczne

• skład: olejek eteryczny (piren, limonen, cynen), flawonoidy

• roślina lecznicza: rozkurczowo na mięsnie gładkie przewodu pokarmowego, polepsza krążenie, obniża ciśnienie krwi, podwyższa poziom wapnia we krwi, odtruwa organizm

• roślina ozdobna: na niskie żywopłoty

• sztuka kulinarna: świeże liście: przyprawa do bigosu, mięsa, kapusty