Rośliny zielarskie
Rośliny zielarskie
Jolanta Wysocka
Jolanta Wysocka
Iwona Świąder
Iwona Świąder
Zioła, rośliny zielarskie
Zioła, rośliny zielarskie
- wszystkie rośliny, które
- wszystkie rośliny, które
zawierają substancje wpływające na metabolizm
zawierają substancje wpływające na metabolizm
człowieka (np. olejki eteryczne) i dostarczające
człowieka (np. olejki eteryczne) i dostarczające
surowców zielarskich. Są to gatunki lecznicze,
surowców zielarskich. Są to gatunki lecznicze,
przyprawowe, także trujące. Grupa ta obejmuje
przyprawowe, także trujące. Grupa ta obejmuje
przede wszystkim jednoroczne i dwuletnie rośliny
przede wszystkim jednoroczne i dwuletnie rośliny
zielne, ale także drzewa, krzewy, warzywa i byliny.
zielne, ale także drzewa, krzewy, warzywa i byliny.
Zalicza się do nich także niektóre grzyby. Zioła
Zalicza się do nich także niektóre grzyby. Zioła
stosowane są m.in. w ziołolecznictwie, aromaterapii i
stosowane są m.in. w ziołolecznictwie, aromaterapii i
jako przyprawy
jako przyprawy
Rośliny zielarskie ze względu
Rośliny zielarskie ze względu
na sposób użytkowania
na sposób użytkowania
dzielimy na:
dzielimy na:
•
rośliny lecznicze
rośliny lecznicze
•
rośliny przyprawowe
rośliny przyprawowe
•
rośliny olejkodajne
rośliny olejkodajne
16-20% produkcji światowej
16-20% produkcji światowej
ziół należy do Polski. Z czego
ziół należy do Polski. Z czego
ok. 80% to zioła pochodzące z
ok. 80% to zioła pochodzące z
upraw (ok. 60 gatunków), a
upraw (ok. 60 gatunków), a
20% - ze stanowisk
20% - ze stanowisk
naturalnych
naturalnych
Zielarstwo
Zielarstwo
zajmuje się
zajmuje się
zagadnieniami dotyczącymi
zagadnieniami dotyczącymi
hodowli, uprawy, zbioru i
hodowli, uprawy, zbioru i
zastosowania roślin
zastosowania roślin
przyprawowych i leczniczych -
przyprawowych i leczniczych -
ziół. Stanowi jedną z gałęzi
ziół. Stanowi jedną z gałęzi
ogrodnictwa. Zielarstwo jest to
ogrodnictwa. Zielarstwo jest to
nauka o roślinach, ich
nauka o roślinach, ich
pielegnacji i hodowli.
pielegnacji i hodowli.
Mięta pieprzowa, mięta
Mięta pieprzowa, mięta
lekarska
lekarska
Charakterystyka
Charakterystyka
Pokrój
Pokrój
Zielna roślina o pokroju
Zielna roślina o pokroju
krzewiastym do 90 cm wysokości,
krzewiastym do 90 cm wysokości,
wytwarzająca poziome kłącza tuż
wytwarzająca poziome kłącza tuż
pod poziomem gruntu (białe) lub
pod poziomem gruntu (białe) lub
powierzchniowe (zielone) (w
powierzchniowe (zielone) (w
zależności od wilgotności
zależności od wilgotności
podłoża).
podłoża).
Działanie:
Działanie:
Liście zwiększają wydzielanie soku
Liście zwiększają wydzielanie soku
żołądkowego, pobudzają wytwarzanie żółci,
żołądkowego, pobudzają wytwarzanie żółci,
usprawniają pracę jelit. Stosowane są jako
usprawniają pracę jelit. Stosowane są jako
środek wiatropędny, przy zaburzeniach
środek wiatropędny, przy zaburzeniach
trawienia, w schorzeniach wątroby i dróg
trawienia, w schorzeniach wątroby i dróg
żółciowych. Mają także właściwości
żółciowych. Mają także właściwości
przeciwbakteryjne i nieznacznie uspokajające.
przeciwbakteryjne i nieznacznie uspokajające.
Olejek miętowy ma podobne, ale silniejsze
Olejek miętowy ma podobne, ale silniejsze
działanie, szczególnie jako środek odkażający i
działanie, szczególnie jako środek odkażający i
uspokajający. Stosowany zewnętrznie w
uspokajający. Stosowany zewnętrznie w
nieżycie nosa, do inhalacji przy nieżytach
nieżycie nosa, do inhalacji przy nieżytach
gardła i oskrzeli. Stanowi także składnik
gardła i oskrzeli. Stanowi także składnik
preparatów do użytku wewnętrznego przy
preparatów do użytku wewnętrznego przy
zapaleniu dróg żółciowych i w schorzeniach
zapaleniu dróg żółciowych i w schorzeniach
wątroby lub jelit.
wątroby lub jelit.
Rumianek pospolity
Rumianek pospolity
•
Pokrój
Pokrój
•
Łodyga naga, silnie rozgałęziona, na
Łodyga naga, silnie rozgałęziona, na
końcach poszczególnych rozgałęzień
końcach poszczególnych rozgałęzień
zawiązują się koszyczki, wewnątrz
zawiązują się koszyczki, wewnątrz
pusta, dorastająca do 50 cm
pusta, dorastająca do 50 cm
wysokości (poliploidy do 80 cm).
wysokości (poliploidy do 80 cm).
•
Korzeń palowy, cienki, mocno
Korzeń palowy, cienki, mocno
rozgałęziony
rozgałęziony
Działanie:
Działanie:
w medycynie i kosmetyce używa się
w medycynie i kosmetyce używa się
olejku. Najczęściej jest stosowany doustnie
olejku. Najczęściej jest stosowany doustnie
jako środek przeciwzapalny i
jako środek przeciwzapalny i
przeciwskurczowy układu pokarmowego,
przeciwskurczowy układu pokarmowego,
ma też działanie przeciwalergiczne. Użyty
ma też działanie przeciwalergiczne. Użyty
zewnętrznie przeciwdziała stanom
zewnętrznie przeciwdziała stanom
zapalnym skóry. Stosowany wewnętrznie w
zapalnym skóry. Stosowany wewnętrznie w
nieżycie jelit i żołądka, zewnętrznie na
nieżycie jelit i żołądka, zewnętrznie na
owrzodzenia skóry, żylaki odbytu, rumień,
owrzodzenia skóry, żylaki odbytu, rumień,
oparzenia słoneczne i termiczne I i II
oparzenia słoneczne i termiczne I i II
stopnia.
stopnia.
Szałwia lekarska
Szałwia lekarska
•
Pokrój
Pokrój
•
Bylina lub półkrzew, osiąga wysokość
Bylina lub półkrzew, osiąga wysokość
50-70 cm. Ma skłonność do
50-70 cm. Ma skłonność do
pokładania się
pokładania się
Zastosowanie
Zastosowanie
Działanie : Poprawia pracę układu
trawiennego, obniża poziom cukru we
krwi, a napary z szałwii łagodzą
zapalenia gardła i skóry. Ponadto działa
kojąco na depresję, zmęczenie,
wyczerpania. Napar z szałwii stosuje się
przy nadmiernym poceniu nocnym,
zwłaszcza u gruźlików i neurotyków.
Dzięki bakteriobójczym właściwościom
stosuje się szałwię także zewnętrznie
do płukania jamy ustnej, gardła, przy
ropnym zapaleniu dziąseł, pleśniawce i
przy anginie. Napar szałwii stosuje się
także do okładów na trudno gojące się
rany, owrzodzenia żylakowate nóg a
także jako dolewkę do kąpieli w
chorobach reumatycznych, wysypkach i
innych schorzeniach skórnych.
Bez czarny (bez lekarski, bez
Bez czarny (bez lekarski, bez
apteczny, bez biały, bez pospolity,
apteczny, bez biały, bez pospolity,
holunder, bzowina
holunder, bzowina
Pokrój
Pokrój
Zazwyczaj wysoki krzew, rzadko o
Zazwyczaj wysoki krzew, rzadko o
pokroju drzewiastym do wysokości 6
pokroju drzewiastym do wysokości 6
m.
m.
Działanie: kwiaty działają moczopędnie,
Działanie: kwiaty działają moczopędnie,
napotnie, przeciwgorączkowo, wzmacniająco
napotnie, przeciwgorączkowo, wzmacniająco
na naczynia krwionośne (zmniejsza kruchość
na naczynia krwionośne (zmniejsza kruchość
naczyń włosowatych). Zewnętrznie ma
naczyń włosowatych). Zewnętrznie ma
zastosowanie do przemywań w stanach
zastosowanie do przemywań w stanach
zapalnych oczu i gardła. Owoce działają
zapalnych oczu i gardła. Owoce działają
łagodnie przeczyszczająco, moczopędnie,
łagodnie przeczyszczająco, moczopędnie,
napotnie, przeciwbólowo, odtruwająco. W
napotnie, przeciwbólowo, odtruwająco. W
medycynie ludowej stosowany jako środek
medycynie ludowej stosowany jako środek
przeciw przeziębieniom, np. w postaci soku z
przeciw przeziębieniom, np. w postaci soku z
owoców lub nalewki.
owoców lub nalewki.
Nalewka z owoców bzu czarnego:
Nalewka z owoców bzu czarnego:
•
500g owoców bzu
500g owoców bzu
czarnego zalewamy 1
czarnego zalewamy 1
szklanką wódki i
szklanką wódki i
odstawiamy na 7 dni.
odstawiamy na 7 dni.
Następnie wyciskamy
Następnie wyciskamy
przez płótno. Zażywa
przez płótno. Zażywa
się po 40-50 kropli na
się po 40-50 kropli na
szklankę herbaty, trzy
szklankę herbaty, trzy
razy dziennie jako
razy dziennie jako
środek w chorobach
środek w chorobach
przeziębieniowych
przeziębieniowych
(napotny i
(napotny i
wzmacniający).
wzmacniający).
Borówka czarna, jagoda,
Borówka czarna, jagoda,
czernica, czarna jagoda, czarna
czernica, czarna jagoda, czarna
borówka
borówka
•
Pokrój
Pokrój
Krzewinka dorastająca do 20 - 35 cm wysokości
Krzewinka dorastająca do 20 - 35 cm wysokości
•
Skład
Skład
:
:
Owoce zawierają garbniki (do 15%), kwasy
Owoce zawierają garbniki (do 15%), kwasy
(bursztynowy, jabłkowy i cytrynowy),
(bursztynowy, jabłkowy i cytrynowy),
pektyny, antocyjany, witaminy C i B1,
pektyny, antocyjany, witaminy C i B1,
karotenoidy. Liście zawierają glikozydy
karotenoidy. Liście zawierają glikozydy
flawonowe, glikozydy fenolowe (gł. arbutynę),
flawonowe, glikozydy fenolowe (gł. arbutynę),
garbniki, antocjany, olejek eteryczny.
garbniki, antocjany, olejek eteryczny.
Działanie
Działanie
:
:
Świeże owoce mają działanie rozluźniające
Świeże owoce mają działanie rozluźniające
przy zaparciach i jednocześnie
przy zaparciach i jednocześnie
przeciwbiegunkowe. Owoce suszone
przeciwbiegunkowe. Owoce suszone
działają tylko przeciwbiegunkowo,
działają tylko przeciwbiegunkowo,
antyseptycznie, przeciwgorączkowo,
antyseptycznie, przeciwgorączkowo,
dawniej używane również jako środek
dawniej używane również jako środek
antyrobaczycowy. Liście stosuje się w
antyrobaczycowy. Liście stosuje się w
stanach zapalnych układu moczowego i
stanach zapalnych układu moczowego i
przewodu pokarmowego oraz jako środek
przewodu pokarmowego oraz jako środek
pomocniczy przy cukrzycy.
pomocniczy przy cukrzycy.
Głóg dwuszyjkowy
Głóg dwuszyjkowy
Surowiec zielarski: kwiatostany, zwykle
Surowiec zielarski: kwiatostany, zwykle
z najbliższymi liśćmi
z najbliższymi liśćmi
(Inflorescentia
(Inflorescentia
Crataegi-Flos Crataegi)
Crataegi-Flos Crataegi)
. Owoce też
. Owoce też
mają działanie lecznicze, ale
mają działanie lecznicze, ale
dwukrotnie słabsze. Głóg zawiera:
dwukrotnie słabsze. Głóg zawiera:
saponiny, flawonoidy, związki
saponiny, flawonoidy, związki
purynowe (adenina, guanina),
purynowe (adenina, guanina),
nukleozydy (adenozyna, guanozyna),
nukleozydy (adenozyna, guanozyna),
garbniki, witaminy, związki
garbniki, witaminy, związki
kumarynowe (eskulina, fitosterole).
kumarynowe (eskulina, fitosterole).
Działanie:
Działanie:
rozkurczające naczynia wieńcowe serca i uspokajające. W
rozkurczające naczynia wieńcowe serca i uspokajające. W
postaci naparu lub nalewki spirytusowej stosuje się przy
postaci naparu lub nalewki spirytusowej stosuje się przy
nadciśnieniu, przy nerwicach, bezsenności,
nadciśnieniu, przy nerwicach, bezsenności,
dolegliwościach wieku starczego oraz w leczeniu po
dolegliwościach wieku starczego oraz w leczeniu po
zawale mięśnia sercowego. Wykazuje działanie podobne
zawale mięśnia sercowego. Wykazuje działanie podobne
do substancji czynnych naparstnicy purpurowej, ale w
do substancji czynnych naparstnicy purpurowej, ale w
odróżnieniu od niej działa łagodnie i nie wykazuje
odróżnieniu od niej działa łagodnie i nie wykazuje
oddziaływań ubocznych. Wskazane jest używanie obu
oddziaływań ubocznych. Wskazane jest używanie obu
tych ziół równocześnie, ze względu na ich korzystny
tych ziół równocześnie, ze względu na ich korzystny
synergizm.
synergizm.
Zbiór i suszenie:
Zbiór i suszenie:
kwiatostany zbiera się na początku kwitnięcia, owoce
kwiatostany zbiera się na początku kwitnięcia, owoce
jesienią. Suszyć należy w temp. do 40 ° C, możliwie
jesienią. Suszyć należy w temp. do 40 ° C, możliwie
szybko.
szybko.
Z owoców głogu można robić wino i różnego rodzaju
Z owoców głogu można robić wino i różnego rodzaju
przetwory spożywcze, np. dżem, herbatki owocowe.
przetwory spożywcze, np. dżem, herbatki owocowe.
Drewno głogu jest twarde – bywa wykorzystywane do
Drewno głogu jest twarde – bywa wykorzystywane do
wyrobów tokarskich.
wyrobów tokarskich.
Głóg jeadnoszyjkowy
Głóg jeadnoszyjkowy
•
Pokrój
Pokrój
Dorasta do 6-8 m wysokości, ma silnie zdrewniałe
Dorasta do 6-8 m wysokości, ma silnie zdrewniałe
cierniste gałęzie.
cierniste gałęzie.
•
Liście
Liście
Są 3-7 klapowe wyposażone w przylistki, głęboko
Są 3-7 klapowe wyposażone w przylistki, głęboko
wcięte. Kwitnie w okresie od maja do czerwca,
wcięte. Kwitnie w okresie od maja do czerwca,
koloru biało kremowego, o jednym słupku.
koloru biało kremowego, o jednym słupku.
•
Owoce
Owoce
Kuliste o średnicy 7-10 mm z jedną pestką, o barwie
Kuliste o średnicy 7-10 mm z jedną pestką, o barwie
od jasnokoralowej do ciemnobrunatnej, dojrzewają
od jasnokoralowej do ciemnobrunatnej, dojrzewają
w okresie sierpień - październik.
w okresie sierpień - październik.
Zastosowanie
Zastosowanie
zarówno kwiaty jak
zarówno kwiaty jak
i owoce głogu
i owoce głogu
wykazują działanie
wykazują działanie
lecznicze przy
lecznicze przy
schorzeniach
schorzeniach
układu krążenia.
układu krążenia.
Jałowiec pospolity
Jałowiec pospolity
Pokrój
Pokrój
Zawsze zielony, powoli rosnący, prosty, od
Zawsze zielony, powoli rosnący, prosty, od
nasady rozgałęziony krzew o kolumnowej,
nasady rozgałęziony krzew o kolumnowej,
niekiedy także płasko rozpostartej formie
niekiedy także płasko rozpostartej formie
wzrostu; występuje również jako małe drzewo
wzrostu; występuje również jako małe drzewo
o wielu pniach z wąsko piramidalną (tylko
o wielu pniach z wąsko piramidalną (tylko
rzadko spłaszczoną) koroną, osiąga wysokość
rzadko spłaszczoną) koroną, osiąga wysokość
0,5 – 6 m (w uprawie- do 12 metrów). Młode
0,5 – 6 m (w uprawie- do 12 metrów). Młode
pędy 3m- kanciaste z wąskimi podłużnymi
pędy 3m- kanciaste z wąskimi podłużnymi
listewkami.
listewkami.
Ciekawostki
Ciekawostki
•
Podobno w czasie upału hektar jałowców wydziela do
Podobno w czasie upału hektar jałowców wydziela do
30 kg lotnych substancji o działaniu antyseptycznym
30 kg lotnych substancji o działaniu antyseptycznym
i bakteriobójczym co stanowi swoisty rekord wśród
i bakteriobójczym co stanowi swoisty rekord wśród
drzew i krzewów iglastych. Lecznicze właściwości
drzew i krzewów iglastych. Lecznicze właściwości
jałowca cenione były już w starożytności. W tym celu
jałowca cenione były już w starożytności. W tym celu
wykorzystywano szyszkojagody, liście i samo
wykorzystywano szyszkojagody, liście i samo
drewno. Medycyna naturalna zaleca stosowanie
drewno. Medycyna naturalna zaleca stosowanie
jałowca w takich chorobach jak: artretyzm, cukrzyca
jałowca w takich chorobach jak: artretyzm, cukrzyca
i nadczynność tarczycy. Leki z jałowca można
i nadczynność tarczycy. Leki z jałowca można
przyrządzać na wiele sposobów jako napary, wyciągi
przyrządzać na wiele sposobów jako napary, wyciągi
wodne i alkoholowe, nalewki, syropy, wino i piwo
wodne i alkoholowe, nalewki, syropy, wino i piwo
jałowcowe czy nawet powidła.
jałowcowe czy nawet powidła.
Kasztanowiec zwyczajny
Kasztanowiec zwyczajny
(kasztanowiec biały)
(kasztanowiec biały)
- Zawarte w niedojrzałych owocach
- Zawarte w niedojrzałych owocach
(Semen
(Semen
Hippocastani)
Hippocastani)
glikozydy służą do produkcji
glikozydy służą do produkcji
środków pobudzających krążenie krwi, oraz
środków pobudzających krążenie krwi, oraz
wzmacniają ściany naczyń krwionośnych.
wzmacniają ściany naczyń krwionośnych.
Zapobiegają również skurczom i stanom
Zapobiegają również skurczom i stanom
zapalnym. Stosuje się je również do produkcji
zapalnym. Stosuje się je również do produkcji
środków wykrztuśnych (w Imperium
środków wykrztuśnych (w Imperium
Osmańskim leczono nim astmę oskrzelową i
Osmańskim leczono nim astmę oskrzelową i
kaszel u koni - stąd łacińska nazwa gatunku
kaszel u koni - stąd łacińska nazwa gatunku
hippocastanum
hippocastanum
co oznacza "koński kasztan").
co oznacza "koński kasztan").
Wskazania lecznicze na
Wskazania lecznicze na
użytek wewnętrzny
użytek wewnętrzny
Uszczelnia ściany naczyń włosowatych i zwiększa
Uszczelnia ściany naczyń włosowatych i zwiększa
ich przepuszczalność do stanu normalnego dzięki
ich przepuszczalność do stanu normalnego dzięki
zmniejszeniu kruchości naczyń. Usprawnia się
zmniejszeniu kruchości naczyń. Usprawnia się
przepływ krwi w naczyniach żylnych, co hamuje
przepływ krwi w naczyniach żylnych, co hamuje
krzepliwość krwi i przeciwdziała powstawaniu
krzepliwość krwi i przeciwdziała powstawaniu
zakrzepów wewnątrznaczyniowych. Działa
zakrzepów wewnątrznaczyniowych. Działa
przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie i łagodnie
przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie i łagodnie
ściągająco. Garbniki zawarte w kasztanowcu
ściągająco. Garbniki zawarte w kasztanowcu
wywierają na przewód pokarmowy działanie
wywierają na przewód pokarmowy działanie
rozkurczowe, przeciwzapalne i łagodnie
rozkurczowe, przeciwzapalne i łagodnie
zapierające. Ułatwia wydalanie moczu przy
zapierające. Ułatwia wydalanie moczu przy
przeroście prostaty.
przeroście prostaty.
Zawartość
Zawartość
:
:
W kwiatach występują flawonoidy,
W kwiatach występują flawonoidy,
kumaryny, cukry, kwasy wielofenolowe,
kumaryny, cukry, kwasy wielofenolowe,
escyna i garbniki. Kora zawiera flawonoidy,
escyna i garbniki. Kora zawiera flawonoidy,
trójterpeny, garbniki i związki kumarynowe.
trójterpeny, garbniki i związki kumarynowe.
Natomiast w nasionach znajdują się związki
Natomiast w nasionach znajdują się związki
kumarynowe, escyna i flawonoidy.
kumarynowe, escyna i flawonoidy.
Działanie i zastosowanie
Działanie i zastosowanie
:
:
Wyciągi z kory i kwiatów kasztanowca
Wyciągi z kory i kwiatów kasztanowca
zalecane są w niewydolności krążenia,
zalecane są w niewydolności krążenia,
żylakach (przede wszystkim w żylakach
żylakach (przede wszystkim w żylakach
odbytu) i jako środki przeciwzapalne.
odbytu) i jako środki przeciwzapalne.
Ciekawostki
Ciekawostki
Owoce cenione są wśród radiestetów za
Owoce cenione są wśród radiestetów za
swoje "właściwości magiczne". Położone pod
swoje "właściwości magiczne". Położone pod
łóżkiem bądź biurkiem wpływać mają na
łóżkiem bądź biurkiem wpływać mają na
polepszenie samopoczucia i przyrost sił
polepszenie samopoczucia i przyrost sił
witalnych, zmniejszać natomiast szkodliwe
witalnych, zmniejszać natomiast szkodliwe
oddziaływania żył wodnych.
oddziaływania żył wodnych.
Kwitnienie kasztanowców zazwyczaj wiąże się
Kwitnienie kasztanowców zazwyczaj wiąże się
z okresem zdawania matur.
z okresem zdawania matur.
Dzieci używają kasztanów, zapałek oraz
Dzieci używają kasztanów, zapałek oraz
żołędzi do wyrobu figurek.
żołędzi do wyrobu figurek.
Lipa
Lipa
•
Rodzaj długowiecznych drzew
Rodzaj długowiecznych drzew
należący do rodziny lipowe. Rosną w
należący do rodziny lipowe. Rosną w
umiarkowanej strefie półkuli
umiarkowanej strefie półkuli
północnej. Zalicza się do niego ok. 30
północnej. Zalicza się do niego ok. 30
gatunków.
gatunków.
Zastosowanie
Zastosowanie
•
Rośliny ozdobne - często sadzone w parkach, jako drzewa
Rośliny ozdobne - często sadzone w parkach, jako drzewa
alejowe, przy kościołach.
alejowe, przy kościołach.
•
Drewno cenne, miękkie, łatwe w obróbce, stosowane w
Drewno cenne, miękkie, łatwe w obróbce, stosowane w
rzeźbiarstwie, snycerstwie, do wyrobu instrumentów
rzeźbiarstwie, snycerstwie, do wyrobu instrumentów
muzycznych.
muzycznych.
•
Cenna roślina miododajna.
Cenna roślina miododajna.
•
Roślina lecznicza
Roślina lecznicza
:
:
–
Surowiec zielarski : Kwiatostan (lipa drobnolistna i lipa
Surowiec zielarski : Kwiatostan (lipa drobnolistna i lipa
szerokolistna), do leczenia dawniej używano nie tylko kwiatów
szerokolistna), do leczenia dawniej używano nie tylko kwiatów
lecz również kory i liści. Kwiatostan zawiera ponad 20
lecz również kory i liści. Kwiatostan zawiera ponad 20
flawonoidów, fitosterole, terpeny, garbniki, pektyny, olejek
flawonoidów, fitosterole, terpeny, garbniki, pektyny, olejek
eteryczny, kwasy organiczne, sole mineralne, witaminę C i PP.
eteryczny, kwasy organiczne, sole mineralne, witaminę C i PP.
–
Działanie: Napar z kwiatów lipy działa napotnie i
Działanie: Napar z kwiatów lipy działa napotnie i
przeciwgorączkowo, moczopędnie, sokopędnie, uspokajająco
przeciwgorączkowo, moczopędnie, sokopędnie, uspokajająco
oraz przeciwskurczowo. Łagodzi także kaszel.
oraz przeciwskurczowo. Łagodzi także kaszel.
Przesądy
Przesądy
•
Kiedy Bóg dał dziecię, sadzono koło domu młodą lipkę,
Kiedy Bóg dał dziecię, sadzono koło domu młodą lipkę,
wierząc w tajemniczy związek między siłą życiową a
wierząc w tajemniczy związek między siłą życiową a
przydatnością tego drzewa. Sadzono lipę w dniu urodzin, ale
przydatnością tego drzewa. Sadzono lipę w dniu urodzin, ale
nie wolno było nawet wykopać dołka pod drzewko, zanim nie
nie wolno było nawet wykopać dołka pod drzewko, zanim nie
rozbrzmiał pierwszy krzyk dziecka, bo dołek mógł okazać się
rozbrzmiał pierwszy krzyk dziecka, bo dołek mógł okazać się
złowróżbny.
złowróżbny.
•
Dziwne, że trumny nie odstraszały zabobonnych od
Dziwne, że trumny nie odstraszały zabobonnych od
wytwarzania z lipowego drewna kołysek dla niemowląt.
wytwarzania z lipowego drewna kołysek dla niemowląt.
Nigdzie nie ma śladu złowróżbnego skojarzenia lipowej kołyski
Nigdzie nie ma śladu złowróżbnego skojarzenia lipowej kołyski
ze zgonem dziecka. Przeciwnie – w żadnej innej kolebce
ze zgonem dziecka. Przeciwnie – w żadnej innej kolebce
dziecko nie spało tak dobrze i nie chowało się tak zdrowo, jak
dziecko nie spało tak dobrze i nie chowało się tak zdrowo, jak
właśnie w lipowej.
właśnie w lipowej.
•
Kropidło do święconej wody osadzano lipowych trzonkach, bo
Kropidło do święconej wody osadzano lipowych trzonkach, bo
podobno w drzewo to rzadko uderzał piorun, który jest ponoć
podobno w drzewo to rzadko uderzał piorun, który jest ponoć
wyładowaniem nie żadnej elektryczności, ale gniewu Bożego.
wyładowaniem nie żadnej elektryczności, ale gniewu Bożego.
Mniszek lekarski
Mniszek lekarski
•
Inne nazwy mniszka: mlecz (ze
Inne nazwy mniszka: mlecz (ze
względu na mleczny sok - nazwa
względu na mleczny sok - nazwa
myląca - istnieje inny rodzaj mlecz),
myląca - istnieje inny rodzaj mlecz),
brodawnik (Podlasie), pępawa
brodawnik (Podlasie), pępawa
(okolice Sandomierza), wole oczy
(okolice Sandomierza), wole oczy
(Pomorze), mlyc (gwara śląska),
(Pomorze), mlyc (gwara śląska),
męska stałość.
męska stałość.
Zastosowanie
Zastosowanie
•
Roślina lecznicza
Roślina lecznicza
–
Surowiec zielarski
Surowiec zielarski
: kwiat -
: kwiat -
Flos Taraxaci
Flos Taraxaci
, korzeń -
, korzeń -
Radix
Radix
Taraxaci
Taraxaci
. Korzeń mniszka do celów leczniczych należy
. Korzeń mniszka do celów leczniczych należy
zbierać jesienią.
zbierać jesienią.
–
Skład
Skład
: sok mleczny znajdujący się we wszystkich częściach
: sok mleczny znajdujący się we wszystkich częściach
mniszka zawiera inulinę, kwas krzemowy i lakton
mniszka zawiera inulinę, kwas krzemowy i lakton
(laktukopikryna) , witaminy z grup A, B, C, D.
(laktukopikryna) , witaminy z grup A, B, C, D.
–
Działanie
Działanie
: kwiat działa moczopędnie. Jego korzeń zawiera
: kwiat działa moczopędnie. Jego korzeń zawiera
sporo soli mineralnych, zwłaszcza potasu, kwasy organiczne,
sporo soli mineralnych, zwłaszcza potasu, kwasy organiczne,
sterole, różne związki cukrowe, na przykład inulinę,
sterole, różne związki cukrowe, na przykład inulinę,
substancje goryczowe (taraksacyna), cholinę. Odwar z
substancje goryczowe (taraksacyna), cholinę. Odwar z
korzen lub nalewka pomagają w schorzeniach dróg
korzen lub nalewka pomagają w schorzeniach dróg
żółciowych i kamicy żółciowej oraz przy wszystkich
żółciowych i kamicy żółciowej oraz przy wszystkich
problemach wątrobowych. Pomaga przy kłopotach
problemach wątrobowych. Pomaga przy kłopotach
trawiennych. Dzięki interferonowi podnosi odporność
trawiennych. Dzięki interferonowi podnosi odporność
organizmu, powinni więc go spożywać anemicy. Obniża
organizmu, powinni więc go spożywać anemicy. Obniża
poziom cholesterolu, pomaga w leczeniu miażdżycy,
poziom cholesterolu, pomaga w leczeniu miażdżycy,
początków cukrzycy, otyłości, reumatyzmu i gośćca.
początków cukrzycy, otyłości, reumatyzmu i gośćca.
Zalecany jest również przy chorobach skóry. Podnosi
Zalecany jest również przy chorobach skóry. Podnosi
sprawność seksualną kobiet i mężczyzn.
sprawność seksualną kobiet i mężczyzn.
Podbiał pospolity
Podbiał pospolity
Roślina lecznicza
Roślina lecznicza
- naparem z podbiału leczyli już
- naparem z podbiału leczyli już
starożytni medycy - Hipokrates, Galen i Pliniusz.
starożytni medycy - Hipokrates, Galen i Pliniusz.
Święta Hildegarda stosowała go przy wszystkich
Święta Hildegarda stosowała go przy wszystkich
chorobach piersiowych i jako środek wykrztuśny. Przy
chorobach piersiowych i jako środek wykrztuśny. Przy
astmie i przewlekłym kaszlu, a także podczas
astmie i przewlekłym kaszlu, a także podczas
zapalenia oskrzeli wdychano przez rurkę dym z
zapalenia oskrzeli wdychano przez rurkę dym z
korzeni tej rośliny spalanych na węglu z drzew
korzeni tej rośliny spalanych na węglu z drzew
cytrusowych. Palono też - tak jak papierosy - jej
cytrusowych. Palono też - tak jak papierosy - jej
specjalnie wysuszone i zwinięte liście.
specjalnie wysuszone i zwinięte liście.
Wykorzystywano podbiał do leczenia schorzeń
Wykorzystywano podbiał do leczenia schorzeń
skórnych: ran, czyraków, wrzodów, ropni, odcisków,
skórnych: ran, czyraków, wrzodów, ropni, odcisków,
oparzeń, pękających brodawek u kobiet karmiących
oparzeń, pękających brodawek u kobiet karmiących
oraz przy tzw. róży i uporczywych bólach głowy.
oraz przy tzw. róży i uporczywych bólach głowy.
Surowiec zielarski
Surowiec zielarski
: Zarówno kwiaty, jak i liście są cennym
: Zarówno kwiaty, jak i liście są cennym
surowcem lekarskim - zawierają dużo śluzów, związki
surowcem lekarskim - zawierają dużo śluzów, związki
flawonowe (m.in. rutynę, cholinę, gorycze, sporo cynku, potasu
flawonowe (m.in. rutynę, cholinę, gorycze, sporo cynku, potasu
i manganu, cukry, karotenoidy, trójterpeny).
i manganu, cukry, karotenoidy, trójterpeny).
Działanie
Działanie
: współczesna medycyna potwierdziła dobroczynne
: współczesna medycyna potwierdziła dobroczynne
działanie ziela, zwłaszcza jako środka wykrztuśnego i
działanie ziela, zwłaszcza jako środka wykrztuśnego i
łagodzącego wszelkie dolegliwości układu oddechowego,
łagodzącego wszelkie dolegliwości układu oddechowego,
przeciwzapalnego, chroniącego śluzówkę gardła i krtani. Zaleca
przeciwzapalnego, chroniącego śluzówkę gardła i krtani. Zaleca
się go w początkowych stadiach gruźlicy, rozedmie płuc, przy
się go w początkowych stadiach gruźlicy, rozedmie płuc, przy
kłopotach z prostatą, w schorzeniach nerek i pęcherza. W
kłopotach z prostatą, w schorzeniach nerek i pęcherza. W
takich przypadkach stosuje się sok z kwiatów i liści podbiału.
takich przypadkach stosuje się sok z kwiatów i liści podbiału.
Dla dzieci sok miesza się pół na pół z miodem, a potem
Dla dzieci sok miesza się pół na pół z miodem, a potem
przelewa do ciemnej butelki. Dorosłym można do soku dodać
przelewa do ciemnej butelki. Dorosłym można do soku dodać
wódkę w proporcji 1:1 i podawać po 20-30 kropli na kieliszek
wódkę w proporcji 1:1 i podawać po 20-30 kropli na kieliszek
wody 3-4 razy dziennie po jedzeniu.
wody 3-4 razy dziennie po jedzeniu.
Nalewką rozpuszczoną w wodzie w proporcji 1:20 płucze się
Nalewką rozpuszczoną w wodzie w proporcji 1:20 płucze się
gardło i jamę ustną, natomiast miksturą w czystej postaci
gardło i jamę ustną, natomiast miksturą w czystej postaci
przemywa wrzody i wypryski.
przemywa wrzody i wypryski.