chirurgia
Chirurgia (z grec cheir − ręka, ergon – czyn, działanie, chirurgia – ręcznie wykonywana praca) – dziedzina medycyny zajmująca się leczeniem operacyjnym. jest nauką nadrzędną i zawiera wiele podspecjalności.Sama nazwa chirurgia identyfikowana jest z dziedziną o nazwie chirurgia ogólna. Jest to kliniczna dziedzina medycyny. oprócz chirurgii zabiegowej istnieje jednak szeroki zakres chirurgii zachowawczej. Praca chirurga jest ciągłym wybieraniem mniejszego ryzyka. niekiedy okazuje się, że mniejszym ryzykiem jest zaniechanie operacji, np. leczenie operacyjne małej przepukliny u pacjenta z ciężką niewydolnością oddechową stanowi większe ryzyko niż zaniechanie operacji.
część ogólna (wstęp do chirurgii) dotyczy ogólnych zasad gojenia ran, zakażeń, przetaczania krwi, żywienia, regulacji gospodarki elektrolitowej organizmu, postępowania przed- i pooperacyjnego, zasad doraźnej pomocy w stanach zagrożenia życia, ogólnych zasad techniki operacyjnej (niektórzy autorzy do części ogólnej chirurgii zaliczają zagadnienia związane z leczeniem przepuklin).
zakażenie
Zakażenie rany.
Na rozwinięcie się tego powikłania ma wpływ wiele różnorodnych czynników, m.in.:
*Stan ogólny chorego (np. niedobiałczenie, niedokrwistość, cukrzyca, żółtaczka, mocznica, marskość wątroby);
* Miejscowy stan rany i jej bezpośredniej okolicy (np. niedokrwienie, nadmierne napięcie brzegów);
*Rodzaj, zjadliwość i ilość drobnoustrojów, które dostały się do rany (najgroźniejsze są bakterie pochodzące z tzw. szczepów wewnątrzszpitalnych).
Do zakażeń dochodzi najczęściej podczas operacji, szczególnie w obrębie przewodu pokarmowego. Duże znaczenie w tym przypadku odgrywa mieszana flora bakteryjna, pochodząca ze światła przewodu , składająca się zarówno z bakterii tlenowych, jak i beztlenowych.
Objawy zakażenia występują zwykle w 4-7 dobie po zabiegu i są następujące:
*Zaczerwienienie brzegów rany,
*Obrzęk i bolesność jej okolicy,
*Wyciek ropy,
*Podwyższenie temperatury okolicznych tkanek i nierzadko całego ciała.
Leczenie w przypadku zakażeń rany pooperacyjnej polega na:
· Szerokim rozwarciu brzegów rany i jej mechanicznym oczyszczeniu;
· Sączkowaniu (drenaż bierny, czynny, ssący lub ułożeniowy);
· Przepłukiwaniu środkami bakteriobójczymi, bakteriostatycznymi (np. woda utleniona, rywanol, betadyna);
· Stosowaniu okładów przeciwzapalnych, np. z octanu glinu (płyn Burowa) lub octanu ołowiu (płyn Goularda);
· Celowanej antybiotykoterapii (na podstawie wyników posiewu i antybiotykooporności).
Należy podkreślić, iż największe znaczenie ma zapobieganie zakażeń rany, które polega na:
· Ścisłym przestrzeganiu zasad aseptyki chirurgicznej;
· Właściwej technice operacyjnej (w przypadku znacznego zagrożenia zakażeniem rany np. operacja z powodu ropnego zapalenia wyrostka, ranę pozostawia się nie zaszytą, zakładając tzw. szwy odroczone);
· Profilaktycznej antybiotykoterapii;
· stosowaniu pełnowartościowej diety.
zakażenie rany zagraża posocznicza, czyli stanem, w którym dochodzi do uogólnionego rozsiewu drobnoustrojów i rozmnażaniu się uch we krwi. może to doprowadzić do wstrząsu septycznego. do głównych objawów wstrząsu należą:
· przyspieszenie oddechu;
· wysoka gorączka i dreszcze;
· obniżenie ciśnienia tętniczego krwi;
· przyspieszenie tętna
· zmniejszenie wydzielania moczu;
· niepokój psychoruchowy.
rozejście się rany- w następstwie zakażenia rany, błędów w technice operacyjnej lub nadmiernego ciśnienia tłoczni jamy brzusznej (kaszel!) może dojść do częściowego lub całkowitego rozejścia się brzegów rany. powikłanie to występuje zazwyczaj w pierwszych dniach po operacji, a najbardziej charakterystycznym objawem, każącym o nim myśleć, jest nagłe wydostanie się z rany większej ilości wydzieliny surowiczo-krwistej. niekiedy chory podaje iż np. w czasie kaszlu poczuł „jakby coś mu pękło” w operowanej okolicy. należy wtedy skontrolować stan opatrunku i rany pooperacyjnej i w razie najmniejszych wątpliwości powiadomić lekarza leczącego. rozejście się rany wymaga jej ponownego zszycia.
rehabilitacja:
• rehabilitacja-wprowadzona do użytku w 1918 raku, przez Douglasa C McMurtle - dyrektor instytutu
czerwonego krzyża dla inwalidów w nowym Jorku.(problemy socjalno- zawodowe),
• habilltas - zręczność, sprawność
• re- zwrotnosć
• Douglas C McMurtie , dyrektor nowojorskiego instytutu czerwonego krzyża- rok 1918przedstawiają wyniki leczenia inwalidów wojennych używa określenia-rehabilitacja.
Następstwa zmniejszonej aktywności ruchowej
1 doba aktywacja ukł krzepnięcia
2,3 doba zwiększa się diureza, zmniejszają się ilości płynów ustrojowych
-4 7 doba czas krzepnięcia krwi, zmniejsza się wydolność organizmu
- upośledzona peralstyka jelit (wentylacja upośledzona), spadek ruchomości przepony
- zwiększa się zapotrzebowanie energetyczne ustroju
- występują dreszcze
- spada masa ciała
>7 ujemny bilans
okresy leczenia chirurgicznego
stres
ograniczenie kontaktu z rodziną
lęk o życie i zdrowie
uzależnienie od personelu medycznego
zapotrzebowanie energetyczne ustroju (po operacji)
utrata ciepła
rana
energia niezbędna do pracy serca,
przepony, mięśni oddechowych, mózgu, trzewi
utrata krwi
katabolizm pooperacyjny
utrata na dobę:
tłuszcz 300-500 gram
mięsnie
Okresy leczenia chirurgicznego
II okres pooperacyjna
pobyt chorego w łóżku
unieruchomienie
porażenie perystaltyki jelit
osłabianie funkcji mięśni oddechowych- upośledzenie wentylacji płuc
wysokie ustawienie przepony
Następstwa leczenia chirurgicznego dla funkcji organizmu
I oddechowe powikłania pooperacyjne ;
pooperacyjny ból
działanie środków narkotycznych i znieczulających
unieruchomienie
wyższe ustawienie przepony
wzdęcie jelit
II krążeniowe powikłania pooperacyjne
*wstrząs
*powikłania zatokowo – zakrzepowe
WPŁYW ROZLEGŁOŚCI RESEKCJI NA
ZMNIEJSZENIE POJEMNOŚCI ŻYCIOWEJ PŁUC
(VC)
| Zakres resekcji | % zmniejszenia pojemności życiowej płuc [VC] |
| Segmentektornia płuca lewego | 6,8 |
| Resekcja płata górnego płuca prawego | 16.5 |
| Resekcja płata górnego płuca lewego | 22,5 |
| Resekcja płata dolnego płuca lewego | 27,0 |
| Resekcja płata dolnego płuca prawego | 33,0 |
| Resekcja płuca lewego | 45,0 |
| Resekcja płuca prawego | 55.0 |
patomechanizm płucnych powikłań pooperacyjnych
zniesienie lub upośledzenie kaszlu
zaleganie wydzieliny w oskrzelach
utrudnienie lub całkowite przerwanie drożności oskrzela
niedodma
zakażenie miąższu płucnego
zapalenie płuc
ropień płuca
krążeniowe powikłania pooperacyjne
wstrząs
hipowolemiczny - utrata krwi, osocza,
kardiogenny -zmiejszony i rzut serca (niedostateczny odpływ krwi
sceptyczny - bakteryjny mniejsze żarzycie tlenu przez komórki
zakrzepica żył głębokich
•patogeneza
-zmiany w składzie krwi
-uszkodzenie śródbłonka naczyniowego
zwolnienie przepływu żylnego krwi
•powikłanie-zator tętnicy płucnej
czynniki ryzyka pooperacyjnych powikłań krążeniowo oddechowych
| Rodzaje czynników | Czynniki |
| Osobnicze | Wiek, choroby |
| współistniejące, nadwaga. | |
| styl życia | |
| Operacyjne | Rozległość zabiegu, znieczulenie, czas operacji, pozycja chorego, ból, unieruchomienie, stan przytomności chorego |
organizacja rehabilitacji w chirurgii
dla pełnej realizacji celów postawionych rehabilitacja w chirurgii powinna być stosowana systematycznie i często wciągu całej doby, zwłaszcza we wczesnym okresie pooperacyjnym.
cele i zadania rehabilitacji w chirurgii – po operacji
cele :
*zapobieganie powikłaniom i następstwom operacji
* leczenie powikłań i zaburzeń czynnościowych
*przywrócenie sprawności do stanu przed zabiegiem
Realizacja celów
•utrzymanie prawidłowej wentylacji płuc
• zwiększenie ruchomości klatki piersiowej i przepony
• zwiększenie siły mięśni oddechowych
• skuteczny kaszel
• prawidłowy odpływ żylny do kończyn dolnych
• prawidłowa pompa mięśniowa kończyn dolnych
• wczesne uruchamianie i pionizacja ..
• ćwiczenia ogolono-usprawniające
kinezyterapia
ćwiczenia w okresie pooperacyjnym
•oddechowe
•skutecznego kaszlu
•przeciwzakrzepowe
charakter ćwiczeń oddechowych
• zapobiegawczy-niedopuszczenie do zaburzeń oddechowych
• lecznicy leczenie powikłań
• rozluźniająco uspokajający w czasie innych ćwiczeń
• przeciwwskazania
niewydolność oddechowa
przebyty krwotok płucny
inne
rodzaj ćwiczeń
• bierne bez udziału chorego
• -czynno bierne chory częściowo –pomoc fizjoterapeuty
• wspomagane ruch kończyn górnych i dolnych
• wolne- czynne- oddech w dogodnej pozycji
• z oporem;
ułożenie
woda
ręka terapeuty
worek z piaskiem
rurka
zasady ćwiczeń oddechowych
wdech-nos i uniesienie
wydech - usta i zapadanie
rozpoczęcie od wydechu
tory oddychania
żebrowy większy udział mięśni miedzyżebrowych (operacja brzuszna)
przeponowy - większy udział przepony operacja klatki piersiowej)
ćwiczenia skutecznego kaszlu
krótki głęboki wdech nosem, długi wdech ustami na szczycie seria kaszlnięć
krótki głęboki wdech nosem, długi przerywany wydech ustami, na szczycie seria kaszlnięć
ćwiczenia przeciwzakrzepowe
rytmiczne zgięcia i wyprosty stopy w stawie skokowym wykonywane w pełnym zakresie rytmie oddechowym (16 na minutę) powtarzane co półgodziny
fizykoterapia
znaczenie:
pomocnicze
uzupełniające
przygotowywujące do kinezyterapii
przeciwwskazania we wczesnym okresie pooperacyjnym
• podwyższona ciepłota ciała (37,5)
• miejscowy stan zapalny(rana) -
• ogólna infekcja
• dzień zdjęcia szwów
•kroplówka
rodzaj zabiegów fizykoterapeutycznych
• inhalacje
• światlolecznictwo:- promieniowanie nadfioletowe i podczerwone
• elektroterapia
•diatermia krótkofalowa
galwanizacja
Jonoforeza
prądy diadynamiczne
• ultradźwięki
• masaz leczniczy
oklepywanie
wibracyjny
ogólne zasady metodyki cwiczen w okresie pooperacyjnym
| PARAMETR | 1-3 DOBA | POWYŻEJ 3 DOBY |
|---|---|---|
| częstotliwośc | 6-8 x /dzień | 3x /dzień |
| Czas cwiczeń | 5-15min | 15-30min |
| Liczba serii | 1-3 | 1-3 |
| Liczba powtórzeń | 3-7 | 7-10 |
Wybrane wskazanie do przerywanej kompresji pneumatycznej
| Wskazania | Ucisk | Przerwa |
Ciśnieni mm Hg |
Czas Sek. |
|
| Zapobieganie zakrzepicy |
40 | 12 |
| Owrzodzenia ży lako wale |
40-50 | 20-90 |
| Formowanie kikuta po amputacji kończyny |
30-60 | 40-60 |
| Niedokrwienie tętnicze | 100 | 3 |
| Obrzęk chłonny | 30-70 | 45 |
rehabilitacja w okresie przedoperacyjnym:
-cel – zapobieganie zjawisku hiperkinezy, nauka ćwiczeń stosowanych po operacji, normalizacja stwierdzanych zaburzeń czynności układu krążenia i oddechowego. uwaga – proces zakrzepowy rozpoczyna się już w okresie przedoperacyjnym, a operacja i okres pooperacyjny tylko nasilają te zmiany.
rola rehabilitanta
ocena stanu chorego, należy zapoznać się z:
-chorobą zasadniczą i współistniejącymi
-wydolnością układu oddechowego i krążenia
-postawą i budową ciała chorego
-z zakresem planowanej operacji oraz ryzykiem wystąpienia zaburzeń krążeniowo- oddechowych
w okresie przedoperacyjnym należy prowadzić:
-naukę ćwiczeń stosowanych po operacji(oddechowe, skutecznego kaszlu, przeciwzakrzepowe i samoobsługi)
-ćwiczenia: ogólno-usprawniające, kondycyjne, normalizujące zaburzoną czynność układów
-psychoterapia
rehabilitacja w okresie pooperacyjnym
etapy :
wczesna • szpitalna
ambulatoyjna
sanatoryjna
cele
zapobieganie powitaniom płucnym
zapobieganie zakrzepicy
przywracanie sprawności dążenie do samodzielności
usuwanie czynnościowych i ograniczających następstwa operacji
pionizacja i uruchomienie chorego
powikłania płucne
wysoka pozycja ułożeniowa siedząca lub pół siedząca)
inhalacje
ćwiczenia oddechowe z oporem
pozycje drenażowe
oklepywanie klatki piersiowej
ćwiczenia skutecznego kaszlu
powikłania naczyniowe
zakrzepica:
• ćwiczenia oddechowe
•skuteczny kaszel
uwaga - pozostałe ćwiczenia przeciwwskazane
metody zapobiegania zakrzepicy
• farmakologiczne
• fizykalne
fizykalne metody zapobiegania zakrzepicy
1. czynne
• ćwiczenia ruchowe
• szybkie uruchamianie
2. bierne
• ćwiczenia bierne
• przerywana kompresja
pneumatyczna
• elektrostymulacja mięśni łydki
• elastyczne pończochy
• pozycje ułożenieowe