Przerwy dylatacyjne

Harry Timm - Tłumaczył Andrzej Machalski Jastrychy wymagają przerw dylatacyjnych, jeżeli:  spoiwo wywołuje skurcz jastrychu,  w podłożu jastrychu istnieją szczeliny,  konieczne są oddzielenia akustyczne i termiczne,  trzeba uwzględniać zmiany temperatury lub ich różnicę,  były układane na dużej powierzchni z przerwami w pracy. Rozróżnia się dylatacje kontrolne, dylatacyje konstrukcyjne, dylatacje brzegowe i przerwy robocze. Dylatacje kontrolne (pozorne) są konieczne w jastrychach na spoiwie cementowym, położonych na warstwach termoizolacyjnych lub rozdzielających. Ich zadaniem jest ograniczyć rysy tworzące się w wyniku naprężeń skurczowych tylko do tej przerwy dylatacyjnej. Są dlatego też nazywane skurczowymi. W celu utworzenia szczeliny wycina się świeżą zaprawę jastrychową na głębokość około 1/3 grubości jastrychu, np. przy uskokach powierzchni, w strefie drzwi oraz w celu dalszego podziału powierzchni większych od 20 m 2 . Dylatacje kontrolne można również wykonać przez wstawienie w zaprawę specjalnych profili z tworzywa sztucznego. Zbrojenia powinny być możliwie przerwane w miejscu dylatacji kontrolnej. Gdy jastrych osiągnął już zdolność do pokrycia wykładziną, dylatacje kontrolne wypełnia się w sposób przenoszący siły odpowiednią żywicą dwuskładnikową i nie uwzględnia się ich przy układaniu wykładziny. Nie wypełnione dylatacje kontrolne muszą być wykonane w tym samym miejscu wykładziny jako dylatacje konstrukcyjne. Wypełnianie dylatacji kontrolnych jest czynnością szczególnie wymagającą specjalnego zlecenia. Celowe jest zlecanie tej pracy układaczowi podłóg, glazurnikowi lub parkieciarzowi. W jastrychach zespolonych nad szczelinami dylatacyjnymi w podłożach betonowych nie wykonuje się dylatacji kontrolnych. Może wtedy powstać rysa, która jednak z reguły nie jest istotna dla nośności. Ponieważ szczeliny dylatacyjne w podłożu rzadko przebiegają w jednej linii, to zalecenie normy DIN jest słuszne. Gdyby jastrycharz zamarkował końcowe punkty szczeliny dylatacyjnej i między tymi znakami wykonał dylatację kontrolną, to powstałaby równolegle do dylatacji kontrolnej rysa tam, gdzie szczelina dylatacyjna podłoża nie przebiega z nią w jednej linii. Następstwem byłyby znaczne wyłamania przy szczelinach. Bez dylatacji kontrolnej, rysa powstałaby w jastrychu dokładnie nad szczeliną dylatacyjną podłoża. Dylatacje konstrukcyjne (ruchowe) są to szczeliny przechodzące przez cały jastrych, które umożliwiają ruchy w kierunku pionowym i poziomym. Przez stabilizację kołkami z pozostawieniem możliwości poziomego ruchu można uniemożliwić ruch pionowy. Dylatacje konstrukcyjne wykonuje się na przykład nad szczelinami dylatacyjnymi budynku. Muszą one zawsze pokrywać się i mieć tę samą szerokość co szczeliny budynku. Dylatacje konstrukcyjne muszą jednak też na stałe przejmować zmiany długości jastrychu z powodu zmian temperatury, np. w jastrychach grzejnych, w jastrychach w nieadaptowanych poddaszach i w jastrychach na zewnątrz. Dylatacje konstrukcyjne wykonuje się przez wstawienie pasków ze sztywnej pianki lub specjalnych profili. Zależnie od obciążenia, np. przez pojazdy do transportu poziomego, krawędzie dylatacji powinny mieć ochronę. Tutaj sprawdziły się profile i płytki stalowe ułożone po obu stronach dylatacji w podlewce z zaprawy. Wykonanie i wypełnienie dylatacji konstrukcyjnych jest "specjalną czynnością". Projektant powinien dostarczyć plan dylatacji, z którego wynika rodzaj i ich położenie. Dylatacje brzegowe są to szczeliny, które oddzielają jastrych położony na termoizolacji lub warstwie rozdzielającej od wszelkich części budynku, wznoszących się i przechodzących na wskroś. Dzięki temu jest zapewnione nie tylko oddzielenie akustyczne i termiczne, ale również przy jastrychach cementowych osiąga się swobodę ruchu płyty jastrychu skracającej się wskutek skurczu. Norma DIN 18560 wprawdzie dopuszcza przy wykonaniu dylatacji brzegowej w jastrychach na warstwie rozdzielającej wyprowadzenie do góry warstwy rozdzielającej, lecz przy jastrychach cementowych trzeba to bardzo odradzać i preferować wykonanie z brzegowym paskiem izolacji termicznej. Naroża i zwężenia mogą w przeciwnym razie łatwo sprowokować "dzikie" rysy skurczowe, gdyż cienka warstwa rozdzielająca nie daje żadnego luzu na ruch. Przy jastrychach grzejnych dylatacja brzegowa powinna mieć szerokość minimum 8 mm, a przy długości pola > 8 m okrągło 1 mm na 1 m długości pola. Przerwy robocze powstają nieuchronnie przy dużych powierzchniach, ktore powodują konieczność przerwy w pracy. Należy ich jednak w miarę możliwości unikać. Przy jastrychach cementowych przygotowuje się styki środkami polepszającymi przyczepność, ewentualnie przerwy robocze powinny być obrabiane jak dylatacje kontrolne. Literatura WOLSKI Z.: Roboty podłogowe. Arkady, Warszawa 1988. Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlano-montażowych. Tom I Budownictwo ogólne, część 4. Arkady, Warszawa 1990. GASSER/TIMM: Fu§bodentechnik (Technika podłóg). 1. Aufl. Bauverlag, Wiesbaden-Berlin 1989. TIMM/HEESER: Estriche - Arbeitshilfen f.r Planung und Qualit-tssicherung (Jastrychy - Pomoc przy projektowaniu i zapewnieniu jakości). 1. Aufl. Bauverlag, Wiesbaden-Berlin 1995. DIN 18353. Estricharbeiten (Roboty jastrychowe). DIN 18560. Estriche im Bauwesen (Jastrychy w budownictwie).