Jeżeli w obwodzie elektrycznym płynie prąd zmienny, to obwod ten znajduje się w zmiennym polu magnetycznym, ktore sam wytwarza. Spowoduje to wyindukowanie się w obwodzie siły elektromotorycznej. Zjawisko to nazywamy samoindukcją, a wytworzona siłę

elektromotoryczną indukcji.

Natężenie pola wewnątrz solenoidu: H(t)=$\frac{\mathbf{N}}{\mathbf{l}}\mathbf{I(t)}$

Indukowana siła elektromotoryczna indukcji: $\mathbf{\varepsilon}_{\mathbf{L}}\mathbf{= - L}\frac{\mathbf{dI(t)}}{\mathbf{\text{dt}}}$

Indukcyjność - współczynnik indukcji własnej: $\mathbf{L = \mu}\mathbf{\mu}_{\mathbf{0}}\mathbf{A}\frac{\mathbf{N}^{\mathbf{2}}}{\mathbf{l}}$

Jednostka 1 henr(H) $\mathbf{1H = 1}\frac{\mathbf{V}_{\mathbf{s}}}{\mathbf{A}}$

O zjawisku indukcji wzajemnej mowimy wtedy, jeśli siła elektromotoryczna indukcji wzbudzona jest w przewodniku, który znajduje się w polu magnetycznym innego przewodnika.

Współczynnik indukcji wzajemnej: $\mathbf{M}_{\mathbf{12}}\mathbf{= \mu}\mathbf{\mu}_{\mathbf{0}}\mathbf{A}_{\mathbf{2}}\frac{\mathbf{N}_{\mathbf{1}}\mathbf{N}_{\mathbf{2}}}{\mathbf{l}_{\mathbf{1}}}$

Obwód zamknięty prądu indukowanego tworzy się samorzutnie w obszarze przewodnika. Z tego powodu mają one charakter prądów wirowych(prądy Foucaulta)

Natężenie prądu wirowego: $\mathbf{I}_{\mathbf{\text{wir}}}\mathbf{=}\frac{\mathbf{\varepsilon}}{\mathbf{R}}\mathbf{= -}\frac{\mathbf{1}}{\mathbf{R}}\frac{\mathbf{d\varnothing}}{\mathbf{\text{dt}}}$

Φ – strumień indukcji pola magnetycznego obejmowany przez obwód prądu,

R – opór obwodu prądu wirowego.

Atom jest najmniejszą ilością pierwiastka chemicznego. Atomy mogą łączyć się ze sobą tworząc molekuły. Jednostką, którą stosuje się do określenia masy atomów i molekuł jest atomowa jednostka masy (a. j. m.).

$$\mathbf{1u =}\frac{\mathbf{1}}{\mathbf{12}}\mathbf{\text{\ masy\ atomu\ izotopu\ }}_{\mathbf{6}}^{\mathbf{12}}\mathbf{C}$$

1u = 1.66057×10⁻²⁷kg

Względną masą atomową (cząsteczkową), nazywamy stosunek masy atomu (cząsteczki) m wyrażonej w kilogramach do atomowej jednostki masy: $\mathbf{M}_{\mathbf{w}}\mathbf{=}\frac{\mathbf{m(w\ kg)}}{\mathbf{1u}}\mathbf{=}\frac{\mathbf{m(w\ kg)}}{\mathbf{1.66057 \times}\mathbf{10}^{\mathbf{- 27}}\mathbf{\text{kg}}}$

Ilość materii, w której znajduje się taka sama liczba atomów (molekuł) jak liczba atomów zawarta w 0.012 kg izotopu węgla nazywamy molem. Zatem w jednym molu substancji znajduje się taka sama liczba cząsteczek (atomów), zwaną liczbą Avogadro: $\mathbf{N}_{\mathbf{A}}\mathbf{= 6.023 \times}\mathbf{10}^{\mathbf{23}}\frac{\mathbf{1}}{\mathbf{\text{mol}}}$

Masę substancji zawartą w jednym molu nazywamy masą molową (μ). μ=N_A×m_w×u

Jeżeli energia jest wymieniana między chaotycznie poruszającymi się molekułami, to tę formę przekazywania energii nazywamy ciepłem.

W wyniku wzajemnego oddziaływania ciał makroskopowych energia uporządkowanego ruchu jednego z tych ciał przechodzi w energię uporządkowanego ruchu drugiego z tych ciał. Taki rodzaj przekazywania energii nazywamy pracą.

Kierunek przekazywania energii w formie ciepła wyznacza wielkość fizyczna, którą nazywamy temperaturę - definiujemy jako wielkość fizyczną proporcjonalną do średniej energii kinetycznej ruchu cieplnego molekuł.

Jeśli więc między dwoma ciałami nie ma wymiany ciepła, to ich temperatury są równe. Mówimy wtedy, że ciała te są w równowadze termicznej (termodynamicznej). Aby możliwe było wprowadzenie pojęcia temperatury, konieczne jest przyjęcie założenia: Jeżeli ciała A i B są w równowadze termicznej z ciałem C, to ciała A i B są w równowadze termicznej ze sobą. Powyższy postulat nazywa się zerową zasadą termodynamiki.

Gazem doskonałym nazywamy gaz, w którym można zaniedbać oddziaływania pomiędzy molekułami, z wyjątkiem oddziaływań występujących bezpośrednio podczas zderzeń. Dodatkowo zakładamy, że zderzenia te są sprężyste.

Liczbą stopni swobody ciała nazywamy liczbę niezależnych współrzędnych, które należy podać, aby całkowicie określić położenie ciała.

Zasada ekwipartycji energii: Dostępna energia zależy wyłącznie od temperatury i rozkłada się w równych porcjach na wszystkie sposoby w jakie cząstki mogą ją absorbować.

Układem termodynamicznym nazywamy mikroskopijny zbiór molekuł. Stan takiego układu jest określony przez wielkości fizyczne mierzalne makroskopowo nazywane parametrami termodynamicznymi.

Równanie stanu: dla gazu doskonałego: pV = nRT ;

R – uniwersalna stała gazowa =8.3144 $\mathbf{\lbrack}\frac{\mathbf{J}}{\mathbf{\text{mol\ K}}}\mathbf{\rbrack}$ , n – liczba moli gazu

W przypadku rozpatrywania układów termodynamicznych mówiąc o energii wewnętrznej mamy na myśli energię kinetyczną ruchu cieplnego molekuł oraz ich energię potencjalną. Mówimy, że energia wewnętrzna jest funkcją stanu.

I zasada termodynamiki: Zmiana energii wewnętrznej układu przy przejściu z jednego stanu do drugiego ΔU równa się sumie pracy wykonanej nad układem ΔW’ i ciepła dostarczonego układowi ΔQ.

II zasada termodynamiki stwierdza, że niemożliwe jest skonstruowanie silnika cieplnego, który pobrane z grzejnika ciepło całkowicie zamienił by na pracę.

Proces nazywamy odwracalnym, jeśli za pomocą nieskończenie małej zmiany otoczenia można wywołać proces odwrotny do niego, tzn. przebiegający po tej samej drodze w przeciwnym kierunku.

Przemiana izotermiczna: Przemianę tę definiuje warunek ΔT = 0. Zatem dla gazu doskonałego ΔU = 0 i pierwsza zasada termodynamiki

Przemiana izobaryczna: Przemiana ta jest zdefiniowana przez warunek Δp = 0.

Przemiana izochoryczna: Przemianę tę wyznacza warunek ΔV = 0.

Przemiana adiabatyczna: W procesie adiabatycznym nie zachodzi wymiana ciepła z otoczeniem.

Stabilność jądra złożonego z protonów i neutronów nie daje się wytłumaczyć oddziaływanie elektromagnetycznym. Występujące tu oddziaływanie jest silniejsze niż odpychanie protonów i nosi nazwę oddziaływania silnego.

Protony i neutrony nazywane są nukleonami. Liczbę protonów w jądrze Z nazywa się liczbą

atomową, a liczbę nukleonów A liczbą masową. Jądra o takiej samej liczbie Z i różnej N nazywamy izotopami, natomiast izobary to jądra o tej samej liczbie nukleonów.

Różnica między całkowitą energią jądra a sumą energii poszczególnych nukleonów nazywa się energią wiązania tego jądra.

Jeśli dwa lekkie jądra łączą się w jądro o średniej masie, uwalnia się energia, ponieważ powstające jądro ma większą energię wiązania. Energia wydziela się także wtedy, gdy ciężkie jądro rozszczepia się na dwa jądra o średniej masie. Procesy te nazywamy odpowiednio syntezą i rozszczepieniem jądrowym.

Promieniowanie α: w polu magnetycznym odchyla się nieznacznie. Stanowią go jądra helu. Gdy jądro atomowe o liczbie atomowej Z emituje cząstkę α, powstaje jądro atomowe o liczbie atomowej Z-2:

Promieniowanie β: składa się z elektronów (ładunek –e), lub pozytonów (ładunek +e). Cząstki te są odchylane silniej w polu magnetycznym niż cząstki α (mają znacznie mniejszą masę). Gdy jądro atomowe o liczbie atomowej Z emituje elektron, powstaje jądro atomowe o liczbie atomowej Z+1. W wyniku emisji pozytonu powstaje jądro o liczbie atomowej Z-1.

Promieniowanie γ: to wysokoenergetyczne ( o dużej częstotliwości) fale elektromagnetyczne. Promieniowanie to nie odchyla się w polu magnetycznym.

Prawo rozpadu promieniotwórczego. N=N₀e^−λt

Parametr λ nosi nazwę stałej rozpadu

Czas połowicznego rozpadu: $T_{1/2} = \frac{ln2}{\lambda}$

Szybkość rozpadu jąder w danej próbce (ilość rozpadów zachodzących w jednostce czasu) nazywana jest aktywnością próbki. W układzie SI jednostką aktywności jest bekerel: $1Bq = \frac{1rozpad}{1s}$

Dawka pochłonięta, to miara dawki promieniowania (wyrażona jako energia na jednostkę masy napromieniowanej substancji) faktycznie zaabsorbowana przez dane ciało. $1Gy = \frac{1J}{1kg} = 100rad$

Równoważnik dawki pochłoniętej pozwala określić skutki biologiczne dzięki pomnożeniu dawki pochłoniętej przez pewien współczynnik liczbowy WSB.

Reakcjami jądrowymi nazywamy zazwyczaj przemiany jądrowe wywołane przez cząstki padające na jądra.

Wynikiem rozpadu może być pierwotne jądro oraz taka sama cząstka, ale o mniejszej energii. Jądro końcowe znajduje się wówczas w stanie wzbudzonym (o wyższej energii niż stan początkowy) i może następnie powrócić do stanu podstawowego emitując kwanty γ. Tego rodzaju reakcja nazywa się rozpraszaniem niesprężystym. Jądro złożone może też wysłać inną cząstkę niż cząstka padająca. Wynikiem takiej reakcji jest jądro końcowe różne od jądra początkowego. Mówimy wówczas , że

nastąpiła transmutacja jądra.
Rozróżnia się również reakcje syntezy, w których z dwóch jąder lekkich pierwiastków powstaje jądro cięższego pierwiastka i np. kwant γ.
Promieniotwórczość sztucznie wytworzonych izotopów, w odróżnieniu od promieniotwórczości izotopów występujących w przyrodzie (promieniotwórczość naturalna), nazywamy sztuczną promieniotwórczością.

Reakcja nazywa się reakcjąegzotermiczną, jeżeli całkowita energia spoczynkowa końcowych produktów reakcji jest mniejsza od energii spoczynkowej produktów początkowych.

Reakcja nosi nazwę endotermicznej, jeżeli energia spoczynkowa końcowych produktów reakcji jest większa od energii spoczynkowej produktów początkowych. W wyniku reakcji endotermicznej masa spoczynkowa rośnie.

rozszczepienie jądra (podział jądra na dwaz grubsza jednakowe fragmenty).

Wytworzenie w wyniku reakcji rozszczepienia większej liczby neutronów (średnio 2, lub 3) otwiera drogę do reakcji łańcuchowej, Neutrony uwolnione w reakcji (4.4.1) mają dużą energię kinetyczną i żeby mogły wywołać reakcję trzeba je spowolnić. Służą do tego tak zwane moderatory, Ilość neutronów biorących udział w reakcji łańcuchowej kontroluje się przy pomocy tzw. Prętów regulacyjnych wykonanych z kadmu lub boru, które wydajnie pochłaniają powolne neutrony.

Płyny (do których zaliczamy ciecze i gazy)

W wielu zastosowaniach technicznych, przyjmuje się, że ciecz ma cechy cieczy doskonałej, tzn. wykazuje brak ściśliwości oraz brak lepkości.

Ciśnienie definiujemy jako stosunek wartości siły prostopadłej do powierzchni, do wielkości tej powierzchni: $Pa = \frac{N}{m^{2}}$

Wynikiem działania siły grawitacji jest występowanie wewnątrz ciśnienia, którego wartość jest proporcjonalna do odległości danego elementu cieczy od powierzchni cieczy, tzn. od głębokości, na jakiej znajduje się ten element. Ciśnienie to nazywane ciśnieniem hydrostatycznym P_h = ρ • g • h

gdzie ρ jest gęstością cieczy, h wysokością słupa cieczy znajdującego się nad danym elementem cieczy, g jest natomiast przyspieszeniem ziemskim.

Prawo Pascala głosi, że ciśnienie wywierane na ciecz zamkniętą w jakimś naczyniu jest przenoszone bez zmiany wartości na każdy element tej cieczy i ścianki zawierającego ją naczynia. Ciecz znajdująca się w naczyniu naciska na ścianki tego naczynia siłą, która jest zawsze prostopadła do tych ścianek. Siłę tą nazywamy parciem hydrostatycznym.

Prawo Archimedesa - siła wypierająca cylinder jest równa ciężarowi wypartej cieczy. Ogólnie możemy powiedzieć, że na ciało zanurzone w cieczy działa siła wyporu równa ciężarowi wypartej przez to ciało cieczy i nie zależy ona od kształtu zanurzonego ciała.

Przepływ płynu nazywamy ustalonym (laminarnym), kiedy prędkość płynu jest w dowolnie wybranym punkcie stała w czasie. W przepływie nieustalonym (nielaminarnym) prędkości cząsteczek płynu w danym punkcie są funkcją czasu.

Równanie ciągłości. $S_{1} \bullet v_{1} = S_{2} \bullet v_{2} = \frac{v_{1}}{v_{2}} = \frac{S_{2}}{S_{1}}$

Równanie Bernoulliego: $p + \frac{\rho \bullet v^{2}}{2} + \rho \bullet g \bullet h = const$

w którym p nosi nazwę ciśnienia statycznego, a $\frac{\rho \bullet v^{2}}{2}$ ciśnienia dynamicznego.

Jeżeli w dwóch stykających się ze sobą warstwach rzeczywistych płynów prędkości przepływającego płynu są różne, to zachodzą procesy dążące do wyrównania prędkości w obu warstwach. Procesy te noszą nazwę tarcia wewnętrznego, lub lepkości.

Liczba Reynoldsa $Re = \frac{\rho \bullet l \bullet v}{\eta}$ l oznacza liniowy wymiar ciała poruszającego się w płynie w kierunku prostopadłym do wektora prędkości, lub średnicę przewodów z płynem.

twierdzenie o podobieństwie przepływów, które stwierdza, że jeżeli różne płyny płyną z różnymi prędkościami w przewodach o różnych średnicach (l we wzorze (1.7.3.2)), to charakter ruchu tych płynów) jest jednakowy, gdy liczby Reynoldsa charakteryzujące te przepływy są sobie równe.
Wzór Stokesa: $\overset{}{F_{0}} = - 6 \bullet v \bullet \eta \bullet \pi \bullet r \bullet \overset{}{e_{v}}$
Ruchem drgającym (oscylacją) nazywamy ruch ciała wokół stałego położenia równowagi.Rozróżnia się ruchy drgające okresowe i nieokresowe.

Ruch okresowy, to taki ruch, w którym położenie powtarza się w jednakowych odstępach czasu, zwanych okresem drgań T.

Częstotliwość własna - $\omega = \sqrt{\frac{k}{m}}$

Ruchem falowym (falą) nazywamy przenoszenie się zaburzenia w ośrodku. Należy podkreślić, że sam ośrodek, jako całość nie przemieszcza się wraz z falą. W przypadku, gdy fala rozchodzi się w ośrodku sprężystym nazywamy ją falą sprężystą (mechaniczną).

Zjawisko polegające na przenoszeniu energii bez przenoszenia materii nazywamy transportem energii.

Ze względu na kierunek, w jakim odbywają się drgania fale dzielimy na: fale poprzeczne – gdy kierunek drgań jest prostopadły do kierunku propagacji fali. fale podłużne – gdy kierunek drgań jest równoległy do kierunku propagacji fali.

Fala harmoniczna jest wytwarzana przez źródło wykonujące drgania harmoniczne.

liczbą falową. $k = \frac{\omega}{v}$

Fale elektromagnetyczne to rozchodzące się w przestrzeni zaburzenia pola elektrycznego i magnetycznego.

Jeżeli w obwodzie elektrycznym płynie prąd zmienny, to obwód ten znajduje się w zmiennym polu magnetycznym, które sam wytwarza. Spowoduje to wyindukowanie się w obwodzie siły elektromotorycznej. Zjawisko to nazywamy samoindukcją, a wytworzona siłę elektromotoryczną indukcji. Natężenie pola wewnątrz solenoidu: H(t)=$\frac{\mathbf{N}}{\mathbf{l}}\mathbf{I(t)}$ Indukowana siła elektromotoryczna indukcji: $\mathbf{\varepsilon}_{\mathbf{L}}\mathbf{= - L}\frac{\mathbf{dI(t)}}{\mathbf{\text{dt}}}$ Indukcyjność - współczynnik indukcji własnej: $\mathbf{L = \mu}\mathbf{\mu}_{\mathbf{0}}\mathbf{A}\frac{\mathbf{N}^{\mathbf{2}}}{\mathbf{l}}$ Jednostka 1 henr(H) $\mathbf{1H = 1}\frac{\mathbf{V}_{\mathbf{s}}}{\mathbf{A}}$ O zjawisku indukcji wzajemnej mówimy wtedy, jeśli siła elektromotoryczna indukcji wzbudzona jest w przewodniku, który znajduje się w polu magnetycznym innego przewodnika. Współczynnik indukcji wzajemnej: $\mathbf{M}_{\mathbf{12}}\mathbf{= \mu}\mathbf{\mu}_{\mathbf{0}}\mathbf{A}_{\mathbf{2}}\frac{\mathbf{N}_{\mathbf{1}}\mathbf{N}_{\mathbf{2}}}{\mathbf{l}_{\mathbf{1}}}$ Obwód zamknięty prądu indukowanego tworzy się samorzutnie w obszarze przewodnika. Z tego powodu mają one charakter prądów wirowych(prądy Foucaulta) Natężenie prądu wirowego: $\mathbf{I}_{\mathbf{\text{wir}}}\mathbf{=}\frac{\mathbf{\varepsilon}}{\mathbf{R}}\mathbf{= -}\frac{\mathbf{1}}{\mathbf{R}}\frac{\mathbf{d\varnothing}}{\mathbf{\text{dt}}}$ Φ – strumień indukcji pola magnetycznego obejmowany przez obwód prądu, R – opór obwodu prądu wirowego. Atom jest najmniejszą ilością pierwiastka chemicznego. Atomy mogą łączyć się ze sobą tworząc molekuły. Jednostką, którą stosuje się do określenia masy atomów i molekuł jest atomowa jednostka masy (a. j. m.). $\mathbf{1u =}\frac{\mathbf{1}}{\mathbf{12}}\mathbf{\text{\ masy\ atomu\ izotopu\ }}_{\mathbf{6}}^{\mathbf{12}}\mathbf{C}$ 1u = 1.66057×10^−27kg Względną masą atomową (cząsteczkową), nazywamy stosunek masy atomu (cząsteczki) m wyrażonej w kilogramach do atomowej jednostki masy: $\mathbf{M}_{\mathbf{w}}\mathbf{=}\frac{\mathbf{m(w\ kg)}}{\mathbf{1u}}\mathbf{=}\frac{\mathbf{m(w\ kg)}}{\mathbf{1.66057 \times}\mathbf{10}^{\mathbf{- 27}}\mathbf{\text{kg}}}$ Ilość materii, w której znajduje się taka sama liczba atomów (molekuł) jak liczba atomów zawarta w 0.012 kg izotopu węgla nazywamy molem. Zatem w jednym molu substancji znajduje się taka sama liczba cząsteczek (atomów), zwaną liczbą Avogadro: $\mathbf{N}_{\mathbf{A}}\mathbf{= 6.023 \times}\mathbf{10}^{\mathbf{23}}\frac{\mathbf{1}}{\mathbf{\text{mol}}}$ Masę substancji zawartą w jednym molu nazywamy masą molową (μ). μ=NA×mw×u Jeżeli energia jest wymieniana między chaotycznie poruszającymi się molekułami, to tę formę przekazywania energii nazywamy ciepłem. W wyniku wzajemnego oddziaływania ciał makroskopowych energia uporządkowanego ruchu jednego z tych ciał przechodzi w energię uporządkowanego ruchu drugiego z tych ciał. Taki rodzaj przekazywania energii - pracą. Kierunek przekazywania energii w formie ciepła wyznacza wielkość fizyczna, którą nazywamy temperaturę - definiujemy jako wielkość fizyczną proporcjonalną do średniej energii kinetycznej ruchu cieplnego molekuł. Jeśli więc między dwoma ciałami nie ma wymiany ciepła, to ich temperatury są równe. Mówimy wtedy, że ciała te są w równowadze termicznej (termodynamicznej). Aby możliwe było wprowadzenie pojęcia temperatury, konieczne jest przyjęcie założenia: Jeżeli ciała A i B są w równowadze termicznej z ciałem C, to ciała A i B są w równowadze termicznej ze sobą. Powyższy postulat nazywa się zerową zasadą termodynamiki. Gaz doskonały: gaz, w którym można zaniedbać oddziaływania pomiędzy molekułami, z wyjątkiem oddziaływań występujących bezpośrednio podczas zderzeń. Dodatkowo zakładamy, że zderzenia te są sprężyste. Liczbą stopni swobody ciała nazywamy liczbę niezależnych współrzędnych, które należy podać, aby całkowicie określić położenie ciała. Zasada ekwipartycji energii: Dostępna energia zależy wyłącznie od temperatury i rozkłada się w równych porcjach na wszystkie sposoby w jakie cząstki mogą ją absorbować. Układem termodynamicznym nazywamy mikroskopijny zbiór molekuł. Stan takiego układu jest określony przez wielkości fizyczne mierzalne makroskopowo nazywane parametrami termodynamicznymi. Równanie stanu:gazu doskonałego: pV = nRT ;R–uniwersalna stała gazowa =8.3144 $\mathbf{\lbrack}\frac{\mathbf{J}}{\mathbf{\text{mol\ K}}}\mathbf{\rbrack}$ ,n – liczba moli gazu Rozpatrując układy termodynamiczne mówiąc o energii wewnętrznej mamy na myśli energię kinetyczną ruchu cieplnego molekuł oraz ich energię potencjalną. Mówimy, że energia wewnętrzna jest funkcją stanu. I zasada termodynamiki: Zmiana energii wewnętrznej układu przy przejściu z jednego stanu do drugiego ΔU równa się sumie pracy wykonanej nad układem ΔW’ i ciepła dostarczonego układowi ΔQ. II zasada termodynamiki stwierdza, że niemożliwe jest skonstruowanie silnika cieplnego, który pobrane z grzejnika ciepło całkowicie zamienił by na pracę. Proces nazywamy odwracalnym, jeśli za pomocą nieskończenie małej zmiany otoczenia można wywołać proces odwrotny do niego, tzn. przebiegający po tej samej drodze w przeciwnym kierunku. Przemiana izotermiczna: Przemianę tę definiuje warunek ΔT = 0. Zatem dla gazu doskonałego ΔU = 0 i pierwsza zasada termodynamiki Przemiana izobaryczna: Przemiana ta jest zdefiniowana przez warunek Δp = 0. Przemiana izochoryczna: Przemianę tę wyznacza warunek ΔV = 0. Przemiana adiabatyczna: W procesie adiabatycznym nie zachodzi wymiana ciepła z otoczeniem. Stabilność jądra złożonego z protonów i neutronów nie daje się wytłumaczyć oddziaływanie elektromagnetycznym. Występujące tu oddziaływanie jest silniejsze niż odpychanie protonów i nosi nazwę oddziaływania silnego. Protony i neutrony nazywane są nukleonami. Liczbę protonów w jądrze Z nazywa się liczbą atomową, a liczbę nukleonów A liczbą masową. Jądra o takiej samej liczbie Z i różnej N nazywamy izotopami, natomiast izobary to jądra o tej samej liczbie nukleonów. Różnica między całkowitą energią jądra a sumą energii poszczególnych nukleonów nazywa się energią wiązania. Jeśli dwa lekkie jądra łączą się w jądro o średniej masie, uwalnia się energia, ponieważ powstające jądro ma większą energię wiązania. Energia wydziela się także wtedy, gdy ciężkie jądro rozszczepia się na dwa jądra o średniej masie. Procesy te nazywamy odpowiednio syntezą i rozszczepieniem jądrowym.

Jeżeli w obwodzie elektrycznym płynie prąd zmienny, to obwód ten znajduje się w zmiennym polu magnetycznym, które sam wytwarza. Spowoduje to wyindukowanie się w obwodzie siły elektromotorycznej. Zjawisko to nazywamy samoindukcją, a wytworzona siłę elektromotoryczną indukcji. Natężenie pola wewnątrz solenoidu: H(t)=$\frac{\mathbf{N}}{\mathbf{l}}\mathbf{I(t)}$ Indukowana siła elektromotoryczna indukcji: $\mathbf{\varepsilon}_{\mathbf{L}}\mathbf{= - L}\frac{\mathbf{dI(t)}}{\mathbf{\text{dt}}}$ Indukcyjność - współczynnik indukcji własnej: $\mathbf{L = \mu}\mathbf{\mu}_{\mathbf{0}}\mathbf{A}\frac{\mathbf{N}^{\mathbf{2}}}{\mathbf{l}}$ Jednostka 1 henr(H) $\mathbf{1H = 1}\frac{\mathbf{V}_{\mathbf{s}}}{\mathbf{A}}$ O zjawisku indukcji wzajemnej mówimy wtedy, jeśli siła elektromotoryczna indukcji wzbudzona jest w przewodniku, który znajduje się w polu magnetycznym innego przewodnika. Współczynnik indukcji wzajemnej: $\mathbf{M}_{\mathbf{12}}\mathbf{= \mu}\mathbf{\mu}_{\mathbf{0}}\mathbf{A}_{\mathbf{2}}\frac{\mathbf{N}_{\mathbf{1}}\mathbf{N}_{\mathbf{2}}}{\mathbf{l}_{\mathbf{1}}}$ Obwód zamknięty prądu indukowanego tworzy się samorzutnie w obszarze przewodnika. Z tego powodu mają one charakter prądów wirowych(prądy Foucaulta) Natężenie prądu wirowego: $\mathbf{I}_{\mathbf{\text{wir}}}\mathbf{=}\frac{\mathbf{\varepsilon}}{\mathbf{R}}\mathbf{= -}\frac{\mathbf{1}}{\mathbf{R}}\frac{\mathbf{d\varnothing}}{\mathbf{\text{dt}}}$ Φ – strumień indukcji pola magnetycznego obejmowany przez obwód prądu, R – opór obwodu prądu wirowego. Atom jest najmniejszą ilością pierwiastka chemicznego. Atomy mogą łączyć się ze sobą tworząc molekuły. Jednostką, którą stosuje się do określenia masy atomów i molekuł jest atomowa jednostka masy (a. j. m.). $\mathbf{1u =}\frac{\mathbf{1}}{\mathbf{12}}\mathbf{\text{\ masy\ atomu\ izotopu\ }}_{\mathbf{6}}^{\mathbf{12}}\mathbf{C}$ 1u = 1.66057×10^−27kg Względną masą atomową (cząsteczkową), nazywamy stosunek masy atomu (cząsteczki) m wyrażonej w kilogramach do atomowej jednostki masy: $\mathbf{M}_{\mathbf{w}}\mathbf{=}\frac{\mathbf{m(w\ kg)}}{\mathbf{1u}}\mathbf{=}\frac{\mathbf{m(w\ kg)}}{\mathbf{1.66057 \times}\mathbf{10}^{\mathbf{- 27}}\mathbf{\text{kg}}}$ Ilość materii, w której znajduje się taka sama liczba atomów (molekuł) jak liczba atomów zawarta w 0.012 kg izotopu węgla nazywamy molem. Zatem w jednym molu substancji znajduje się taka sama liczba cząsteczek (atomów), zwaną liczbą Avogadro: $\mathbf{N}_{\mathbf{A}}\mathbf{= 6.023 \times}\mathbf{10}^{\mathbf{23}}\frac{\mathbf{1}}{\mathbf{\text{mol}}}$ Masę substancji zawartą w jednym molu nazywamy masą molową (μ). μ=NA×mw×u Jeżeli energia jest wymieniana między chaotycznie poruszającymi się molekułami, to tę formę przekazywania energii nazywamy ciepłem. W wyniku wzajemnego oddziaływania ciał makroskopowych energia uporządkowanego ruchu jednego z tych ciał przechodzi w energię uporządkowanego ruchu drugiego z tych ciał. Taki rodzaj przekazywania energii - pracą. Kierunek przekazywania energii w formie ciepła wyznacza wielkość fizyczna, którą nazywamy temperaturę - definiujemy jako wielkość fizyczną proporcjonalną do średniej energii kinetycznej ruchu cieplnego molekuł. Jeśli więc między dwoma ciałami nie ma wymiany ciepła, to ich temperatury są równe. Mówimy wtedy, że ciała te są w równowadze termicznej (termodynamicznej). Aby możliwe było wprowadzenie pojęcia temperatury, konieczne jest przyjęcie założenia: Jeżeli ciała A i B są w równowadze termicznej z ciałem C, to ciała A i B są w równowadze termicznej ze sobą. Powyższy postulat nazywa się zerową zasadą termodynamiki. Gaz doskonały: gaz, w którym można zaniedbać oddziaływania pomiędzy molekułami, z wyjątkiem oddziaływań występujących bezpośrednio podczas zderzeń. Dodatkowo zakładamy, że zderzenia te są sprężyste. Liczbą stopni swobody ciała nazywamy liczbę niezależnych współrzędnych, które należy podać, aby całkowicie określić położenie ciała. Zasada ekwipartycji energii: Dostępna energia zależy wyłącznie od temperatury i rozkłada się w równych porcjach na wszystkie sposoby w jakie cząstki mogą ją absorbować. Układem termodynamicznym nazywamy mikroskopijny zbiór molekuł. Stan takiego układu jest określony przez wielkości fizyczne mierzalne makroskopowo nazywane parametrami termodynamicznymi. Równanie stanu:gazu doskonałego: pV = nRT ;R–uniwersalna stała gazowa =8.3144 $\mathbf{\lbrack}\frac{\mathbf{J}}{\mathbf{\text{mol\ K}}}\mathbf{\rbrack}$ ,n – liczba moli gazu Rozpatrując układy termodynamiczne mówiąc o energii wewnętrznej mamy na myśli energię kinetyczną ruchu cieplnego molekuł oraz ich energię potencjalną. Mówimy, że energia wewnętrzna jest funkcją stanu. I zasada termodynamiki: Zmiana energii wewnętrznej układu przy przejściu z jednego stanu do drugiego ΔU równa się sumie pracy wykonanej nad układem ΔW’ i ciepła dostarczonego układowi ΔQ. II zasada termodynamiki stwierdza, że niemożliwe jest skonstruowanie silnika cieplnego, który pobrane z grzejnika ciepło całkowicie zamienił by na pracę. Proces nazywamy odwracalnym, jeśli za pomocą nieskończenie małej zmiany otoczenia można wywołać proces odwrotny do niego, tzn. przebiegający po tej samej drodze w przeciwnym kierunku. Przemiana izotermiczna: Przemianę tę definiuje warunek ΔT = 0. Zatem dla gazu doskonałego ΔU = 0 i pierwsza zasada termodynamiki Przemiana izobaryczna: Przemiana ta jest zdefiniowana przez warunek Δp = 0. Przemiana izochoryczna: Przemianę tę wyznacza warunek ΔV = 0. Przemiana adiabatyczna: W procesie adiabatycznym nie zachodzi wymiana ciepła z otoczeniem. Stabilność jądra złożonego z protonów i neutronów nie daje się wytłumaczyć oddziaływanie elektromagnetycznym. Występujące tu oddziaływanie jest silniejsze niż odpychanie protonów i nosi nazwę oddziaływania silnego. Protony i neutrony nazywane są nukleonami. Liczbę protonów w jądrze Z nazywa się liczbą atomową, a liczbę nukleonów A liczbą masową. Jądra o takiej samej liczbie Z i różnej N nazywamy izotopami, natomiast izobary to jądra o tej samej liczbie nukleonów. Różnica między całkowitą energią jądra a sumą energii poszczególnych nukleonów nazywa się energią wiązania. Jeśli dwa lekkie jądra łączą się w jądro o średniej masie, uwalnia się energia, ponieważ powstające jądro ma większą energię wiązania. Energia wydziela się także wtedy, gdy ciężkie jądro rozszczepia się na dwa jądra o średniej masie. Procesy te nazywamy odpowiednio syntezą i rozszczepieniem jądrowym.

Promieniowanie α: w polu magnetycznym odchyla się nieznacznie. Stanowią go jądra helu. Gdy jądro atomowe o liczbie atomowej Z emituje cząstkę α, powstaje jądro atomowe o liczbie atomowej Z-2: Promieniowanie β: składa się z elektronów (ładunek –e), lub pozytonów (ładunek +e). Cząstki te są odchylane silniej w polu magnetycznym niż cząstki α (mają znacznie mniejszą masę). Gdy jądro atomowe o liczbie atomowej Z emituje elektron, powstaje jądro atomowe o liczbie atomowej Z+1. W wyniku emisji pozytonu powstaje jądro o liczbie atomowej Z-1. Promieniowanie γ: to wysokoenergetyczne ( o dużej częstotliwości) fale elektromagnetyczne. Promieniowanie to nie odchyla się w polu magnetycznym. Prawo rozpadu promieniotwórczego. N=N0e^−λt Parametr λ nosi nazwę stałej rozpadu Czas połowicznego rozpadu: $T_{1/2} = \frac{ln2}{\lambda}$ Szybkość rozpadu jąder w danej próbce (ilość rozpadów zachodzących w jednostce czasu) nazywana jest aktywnością próbki. W układzie SI jednostką aktywności jest bekerel: $1Bq = \frac{1rozpad}{1s}$ Dawka pochłonięta, to miara dawki promieniowania (wyrażona jako energia na jednostkę masy napromieniowanej substancji) faktycznie zaabsorbowana przez dane ciało. $1Gy = \frac{1J}{1kg} = 100rad$ Równoważnik dawki pochłoniętej pozwala określić skutki biologiczne dzięki pomnożeniu dawki pochłoniętej przez pewien współczynnik liczbowy WSB. Reakcjami jądrowymi nazywamy zazwyczaj przemiany jądrowe wywołane przez cząstki padające na jądra. Wynikiem rozpadu może być pierwotne jądro oraz taka sama cząstka, ale o mniejszej energii. Jądro końcowe znajduje się wówczas w stanie wzbudzonym (o wyższej energii niż stan początkowy) i może następnie powrócić do stanu podstawowego emitując kwanty γ. Tego rodzaju reakcja nazywa się rozpraszaniem niesprężystym. Jądro złożone może też wysłać inną cząstkę niż cząstka padająca. Wynikiem takiej reakcji jest jądro końcowe różne od jądra początkowego. Mówimy wówczas , że nastąpiła transmutacja jądra. Rozróżnia się również reakcje syntezy, w których z dwóch jąder lekkich pierwiastków powstaje jądro cięższego pierwiastka i np. kwant γ. Promieniotwórczość sztucznie wytworzonych izotopów, w odróżnieniu od promieniotwórczości izotopów występujących w przyrodzie (promieniotwórczość naturalna), nazywamy sztuczną promieniotwórczością. Reakcja nazywa się reakcjąegzotermiczną, jeżeli całkowita energia spoczynkowa końcowych produktów reakcji jest mniejsza od energii spoczynkowej produktów początkowych. Reakcja nosi nazwę endotermicznej, jeżeli energia spoczynkowa końcowych produktów reakcji jest większa od energii spoczynkowej produktów początkowych. W wyniku reakcji endotermicznej masa spoczynkowa rośnie. rozszczepienie jądra (podział jądra na dwaz grubsza jednakowe fragmenty). Wytworzenie w wyniku reakcji rozszczepienia większej liczby neutronów (średnio 2, lub 3) otwiera drogę do reakcji łańcuchowej, Neutrony uwolnione w reakcji (4.4.1) mają dużą energię kinetyczną i żeby mogły wywołać reakcję trzeba je spowolnić. Służą do tego tak zwane moderatory, Ilość neutronów biorących udział w reakcji łańcuchowej kontroluje się przy pomocy tzw. Prętów regulacyjnych wykonanych z kadmu lub boru, które wydajnie pochłaniają powolne neutrony. Płyny (do których zaliczamy ciecze i gazy) W wielu zastosowaniach technicznych, przyjmuje się, że ciecz ma cechy cieczy doskonałej, tzn. wykazuje brak ściśliwości oraz brak lepkości. Ciśnienie definiujemy jako stosunek wartości siły prostopadłej do powierzchni, do wielkości tej powierzchni: $Pa = \frac{N}{m^{2}}$ Wynikiem działania siły grawitacji jest występowanie wewnątrz ciśnienia, którego wartość jest proporcjonalna do odległości danego elementu cieczy od powierzchni cieczy, tzn. od głębokości, na jakiej znajduje się ten element. Ciśnienie to nazywane ciśnieniem hydrostatycznym Ph = ρ • g • h gdzie ρ jest gęstością cieczy, h wysokością słupa cieczy znajdującego się nad danym elementem cieczy, g jest natomiast przyspieszeniem ziemskim. Prawo Pascala głosi, że ciśnienie wywierane na ciecz zamkniętą w jakimś naczyniu jest przenoszone bez zmiany wartości na każdy element tej cieczy i ścianki zawierającego ją naczynia. Ciecz znajdująca się w naczyniu naciska na ścianki tego naczynia siłą, która jest zawsze prostopadła do tych ścianek. Siłę tą nazywamy parciem hydrostatycznym. Prawo Archimedesa - siła wypierająca cylinder jest równa ciężarowi wypartej cieczy. Ogólnie możemy powiedzieć, że na ciało zanurzone w cieczy działa siła wyporu równa ciężarowi wypartej przez to ciało cieczy i nie zależy ona od kształtu zanurzonego ciała. Przepływ płynu nazywamy ustalonym (laminarnym), kiedy prędkość płynu jest w dowolnie wybranym punkcie stała w czasie. W przepływie nieustalonym (nielaminarnym) prędkości cząsteczek płynu w danym punkcie są funkcją czasu. Równanie ciągłości. $S_{1} \bullet v_{1} = S_{2} \bullet v_{2} = \frac{v_{1}}{v_{2}} = \frac{S_{2}}{S_{1}}$ Równanie Bernoulliego: $p + \frac{\rho \bullet v^{2}}{2} + \rho \bullet g \bullet h = const$ w którym p nosi nazwę ciśnienia statycznego, a $\frac{\rho \bullet v^{2}}{2}$ ciśnienia dynamicznego. Jeżeli w dwóch stykających się ze sobą warstwach rzeczywistych płynów prędkości przepływającego płynu są różne, to zachodzą procesy dążące do wyrównania prędkości w obu warstwach. Procesy te noszą nazwę tarcia wewnętrznego, lub lepkości. Liczba Reynoldsa $Re = \frac{\rho \bullet l \bullet v}{\eta}$ l oznacza liniowy wymiar ciała poruszającego się w płynie w kierunku prostopadłym do wektora prędkości, lub średnicę przewodów z płynem. twierdzenie o podobieństwie przepływów, które stwierdza, że jeżeli różne płyny płyną z różnymi prędkościami w przewodach o różnych średnicach (l we wzorze (1.7.3.2)), to charakter ruchu tych płynów) jest jednakowy, gdy liczby Reynoldsa charakteryzujące te przepływy są sobie równe. Wzór Stokesa: $\overset{}{F_{0}} = - 6 \bullet v \bullet \eta \bullet \pi \bullet r \bullet \overset{}{e_{v}}$ Ruchem drgającym (oscylacją) nazywamy ruch ciała wokół stałego położenia równowagi.Rozróżnia się ruchy drgające okresowe i nieokresowe. Ruch okresowy, to taki ruch, w którym położenie powtarza się w jednakowych odstępach czasu, zwanych okresem drgań T. Częstotliwość własna - $\omega = \sqrt{\frac{k}{m}}$ Ruchem falowym (falą) nazywamy przenoszenie się zaburzenia w ośrodku. Należy podkreślić, że sam ośrodek, jako całość nie przemieszcza się wraz z falą. W przypadku, gdy fala rozchodzi się w ośrodku sprężystym nazywamy ją falą sprężystą (mechaniczną). Zjawisko polegające na przenoszeniu energii bez przenoszenia materii nazywamy transportem energii. Ze względu na kierunek, w jakim odbywają się drgania fale dzielimy na: fale poprzeczne – gdy kierunek drgań jest prostopadły do kierunku propagacji fali. fale podłużne – gdy kierunek drgań jest równoległy do kierunku propagacji fali. Fala harmoniczna jest wytwarzana przez źródło wykonujące drgania harmoniczne. liczbą falową. $k = \frac{\omega}{v}$ Fale elektromagnetyczne to rozchodzące się w przestrzeni zaburzenia pola elektrycznego i magnetycznego.	Promieniowanie α: w polu magnetycznym odchyla się nieznacznie. Stanowią go jądra helu. Gdy jądro atomowe o liczbie atomowej Z emituje cząstkę α, powstaje jądro atomowe o liczbie atomowej Z-2: Promieniowanie β: składa się z elektronów (ładunek –e), lub pozytonów (ładunek +e). Cząstki te są odchylane silniej w polu magnetycznym niż cząstki α (mają znacznie mniejszą masę). Gdy jądro atomowe o liczbie atomowej Z emituje elektron, powstaje jądro atomowe o liczbie atomowej Z+1. W wyniku emisji pozytonu powstaje jądro o liczbie atomowej Z-1. Promieniowanie γ: to wysokoenergetyczne ( o dużej częstotliwości) fale elektromagnetyczne. Promieniowanie to nie odchyla się w polu magnetycznym. Prawo rozpadu promieniotwórczego. N=N0e^−λt Parametr λ nosi nazwę stałej rozpadu Czas połowicznego rozpadu: $T_{1/2} = \frac{ln2}{\lambda}$ Szybkość rozpadu jąder w danej próbce (ilość rozpadów zachodzących w jednostce czasu) nazywana jest aktywnością próbki. W układzie SI jednostką aktywności jest bekerel: $1Bq = \frac{1rozpad}{1s}$ Dawka pochłonięta, to miara dawki promieniowania (wyrażona jako energia na jednostkę masy napromieniowanej substancji) faktycznie zaabsorbowana przez dane ciało. $1Gy = \frac{1J}{1kg} = 100rad$ Równoważnik dawki pochłoniętej pozwala określić skutki biologiczne dzięki pomnożeniu dawki pochłoniętej przez pewien współczynnik liczbowy WSB. Reakcjami jądrowymi nazywamy zazwyczaj przemiany jądrowe wywołane przez cząstki padające na jądra. Wynikiem rozpadu może być pierwotne jądro oraz taka sama cząstka, ale o mniejszej energii. Jądro końcowe znajduje się wówczas w stanie wzbudzonym (o wyższej energii niż stan początkowy) i może następnie powrócić do stanu podstawowego emitując kwanty γ. Tego rodzaju reakcja nazywa się rozpraszaniem niesprężystym. Jądro złożone może też wysłać inną cząstkę niż cząstka padająca. Wynikiem takiej reakcji jest jądro końcowe różne od jądra początkowego. Mówimy wówczas , że nastąpiła transmutacja jądra. Rozróżnia się również reakcje syntezy, w których z dwóch jąder lekkich pierwiastków powstaje jądro cięższego pierwiastka i np. kwant γ. Promieniotwórczość sztucznie wytworzonych izotopów, w odróżnieniu od promieniotwórczości izotopów występujących w przyrodzie (promieniotwórczość naturalna), nazywamy sztuczną promieniotwórczością. Reakcja nazywa się reakcjąegzotermiczną, jeżeli całkowita energia spoczynkowa końcowych produktów reakcji jest mniejsza od energii spoczynkowej produktów początkowych. Reakcja nosi nazwę endotermicznej, jeżeli energia spoczynkowa końcowych produktów reakcji jest większa od energii spoczynkowej produktów początkowych. W wyniku reakcji endotermicznej masa spoczynkowa rośnie. rozszczepienie jądra (podział jądra na dwaz grubsza jednakowe fragmenty). Wytworzenie w wyniku reakcji rozszczepienia większej liczby neutronów (średnio 2, lub 3) otwiera drogę do reakcji łańcuchowej, Neutrony uwolnione w reakcji (4.4.1) mają dużą energię kinetyczną i żeby mogły wywołać reakcję trzeba je spowolnić. Służą do tego tak zwane moderatory, Ilość neutronów biorących udział w reakcji łańcuchowej kontroluje się przy pomocy tzw. Prętów regulacyjnych wykonanych z kadmu lub boru, które wydajnie pochłaniają powolne neutrony. Płyny (do których zaliczamy ciecze i gazy) W wielu zastosowaniach technicznych, przyjmuje się, że ciecz ma cechy cieczy doskonałej, tzn. wykazuje brak ściśliwości oraz brak lepkości. Ciśnienie definiujemy jako stosunek wartości siły prostopadłej do powierzchni, do wielkości tej powierzchni: $Pa = \frac{N}{m^{2}}$ Wynikiem działania siły grawitacji jest występowanie wewnątrz ciśnienia, którego wartość jest proporcjonalna do odległości danego elementu cieczy od powierzchni cieczy, tzn. od głębokości, na jakiej znajduje się ten element. Ciśnienie to nazywane ciśnieniem hydrostatycznym Ph = ρ • g • h gdzie ρ jest gęstością cieczy, h wysokością słupa cieczy znajdującego się nad danym elementem cieczy, g jest natomiast przyspieszeniem ziemskim. Prawo Pascala głosi, że ciśnienie wywierane na ciecz zamkniętą w jakimś naczyniu jest przenoszone bez zmiany wartości na każdy element tej cieczy i ścianki zawierającego ją naczynia. Ciecz znajdująca się w naczyniu naciska na ścianki tego naczynia siłą, która jest zawsze prostopadła do tych ścianek. Siłę tą nazywamy parciem hydrostatycznym. Prawo Archimedesa - siła wypierająca cylinder jest równa ciężarowi wypartej cieczy. Ogólnie możemy powiedzieć, że na ciało zanurzone w cieczy działa siła wyporu równa ciężarowi wypartej przez to ciało cieczy i nie zależy ona od kształtu zanurzonego ciała. Przepływ płynu nazywamy ustalonym (laminarnym), kiedy prędkość płynu jest w dowolnie wybranym punkcie stała w czasie. W przepływie nieustalonym (nielaminarnym) prędkości cząsteczek płynu w danym punkcie są funkcją czasu. Równanie ciągłości. $S_{1} \bullet v_{1} = S_{2} \bullet v_{2} = \frac{v_{1}}{v_{2}} = \frac{S_{2}}{S_{1}}$ Równanie Bernoulliego: $p + \frac{\rho \bullet v^{2}}{2} + \rho \bullet g \bullet h = const$ w którym p nosi nazwę ciśnienia statycznego, a $\frac{\rho \bullet v^{2}}{2}$ ciśnienia dynamicznego. Jeżeli w dwóch stykających się ze sobą warstwach rzeczywistych płynów prędkości przepływającego płynu są różne, to zachodzą procesy dążące do wyrównania prędkości w obu warstwach. Procesy te noszą nazwę tarcia wewnętrznego, lub lepkości. Liczba Reynoldsa $Re = \frac{\rho \bullet l \bullet v}{\eta}$ l oznacza liniowy wymiar ciała poruszającego się w płynie w kierunku prostopadłym do wektora prędkości, lub średnicę przewodów z płynem. twierdzenie o podobieństwie przepływów, które stwierdza, że jeżeli różne płyny płyną z różnymi prędkościami w przewodach o różnych średnicach (l we wzorze (1.7.3.2)), to charakter ruchu tych płynów) jest jednakowy, gdy liczby Reynoldsa charakteryzujące te przepływy są sobie równe. Wzór Stokesa: $\overset{}{F_{0}} = - 6 \bullet v \bullet \eta \bullet \pi \bullet r \bullet \overset{}{e_{v}}$ Ruchem drgającym (oscylacją) nazywamy ruch ciała wokół stałego położenia równowagi.Rozróżnia się ruchy drgające okresowe i nieokresowe. Ruch okresowy, to taki ruch, w którym położenie powtarza się w jednakowych odstępach czasu, zwanych okresem drgań T. Częstotliwość własna - $\omega = \sqrt{\frac{k}{m}}$ Ruchem falowym (falą) nazywamy przenoszenie się zaburzenia w ośrodku. Należy podkreślić, że sam ośrodek, jako całość nie przemieszcza się wraz z falą. W przypadku, gdy fala rozchodzi się w ośrodku sprężystym nazywamy ją falą sprężystą (mechaniczną). Zjawisko polegające na przenoszeniu energii bez przenoszenia materii nazywamy transportem energii. Ze względu na kierunek, w jakim odbywają się drgania fale dzielimy na: fale poprzeczne – gdy kierunek drgań jest prostopadły do kierunku propagacji fali. fale podłużne – gdy kierunek drgań jest równoległy do kierunku propagacji fali. Fala harmoniczna jest wytwarzana przez źródło wykonujące drgania harmoniczne. liczbą falową. $k = \frac{\omega}{v}$ Fale elektromagnetyczne to rozchodzące się w przestrzeni zaburzenia pola elektrycznego i magnetycznego.