Nowe zadania szkoły: 1.Szkoła ma zapobiegać wykluczeniu kulturowemu uczniów poprzez nowy model kształcenia → kształcenie szerokie, musi pomóc w odnalezieniu się w świecie i życiu dorosłym; dzieci trzeba uczyć od najmłodszego, wykształcać w nim podstawy przeciw wykluczeniu, zachęcać do zdobywania wiedzy.2.Nowa wiedza – nowa dydaktyka → wyposażenie się zmienia, rozwija, dzieci pracują w grupach, analizując problemy i rozwiązując je dzięki nowej technologii Musi się zmienić nauczyciel, z roli osoby, która posiada wiedzę i jest jej źródłem, na osobę która kieruje ucznia ku wiedzy. Wiedza jest w Internecie. 3.Zagrożenia globalne i indywidualne, a zmian edukacji. 4.Minimalizowanie ryzyka indywidualnego poprzez wyposażenie jednostek w prężny potencjał biograficzny 5.Rozwijanie kluczowych kompetencji kulturowych : językowych, komunikacyjnych, czytelniczych, matematycznych, informatycznych itp.Funkcje pedagogiki wczesnoszkolnej:1.Opiekuńcza – dbałość o zdrowie, bezpieczeństwo, należyty rozwój fizyczny dziecka 2.Poznawcza – kreowanie środowiska w którym uczeń zdobywa, konstruuje własną wiedzę poprzez realizację wszystkich kierunków kształcenia 3.Kształcąca –polega na rozwijaniu ogólnych operacji myślowych uczniów, sposobów racjonalnego uczenia się, zdolności koncentracji i podzielności uwagi, pamięci logicznej 4.Wychowawcza – polega na wspomaganiu wszechstronnego rozwoju dziecka i kształtowanie postaw i przekonań społeczno- moralnych 5.diagnostyczno – prognostyczna – diagnoza rozwoju dziecka 6.kompensacyjno-usprawniająca - eliminowanie, łagodzenie, rekompensowanie zaburzeń rozwojowych przez szkołę w kontakcie ze specjalistamiRozwój dziecka wg Wygockiego Fazy rozwoju dziecka:Typ spontaniczny (do 3 lat)Typ spontaniczno-reaktywny (3-6 lat)Typ reaktywny (od 7 lat) – uczenie się pod kierunkiem nauczycielaPedagogika wczesnoszkolna jako nauka Jest częścią teorii wychowania i dydaktyki. Rozpatruje istotę wychowania i nauczania. Obiekt wychowania i nauczania. Sensowność wychowania i nauczania. Treść wychowywania i nauczania. Określa czynniki wychowania i nauczania: jak to się dzieje że uczeń myśli w taki a nie inny sposób, dlaczego należy zmieniać pewne działania i po co należałoby je zmienić. Zależna teoria a praktyka. Pedagogika jako nauka „postulatywna” a „wyjaśniająca” Uprawianie pedagogiki wczesnoszkolnej w sposób naukowy oznacza dążność do opisu badanej rzeczywistości, ale przede wszystkim do jej wyjaśnienia.
Zarzuty wobec współczesnej szkoły: niewydolność kształceniowa i wychowawcza, hamowanie inicjatywy intelektualnej, blokowanie rozwoju myślenia uczniów i nauczycieli, bezradność wobec problemów z dyscypliną, wąski dydaktyzm, niski profesjonalizm nauczycieli Swoistość edukacji wczesnoszkolnej praca pedagoga musi uwzględniać właściwości rozwoju dziecka w młodszym wieku szkolnym, właściwości pracy edukacyjnej nauczycieli z dziećmi, poznawania zaczyna się od obserwacji, myślenie dziecka ma charakter konkretny-elementarne myślenie pojęciowe Rozwój dziecka wg Piageta: Stadium inteligencji sensoryczno – motorycznej (0-2 lata) Dziecko rozumie, że jest odrębną istotą różną od środowiska – na drodze eksploracji sensoryczno-motorycznej. Dziecko na podstawie wrodzonych odruchów tworzy schematy, które pozwalają mu na dostrzeżenie stałości, regularności świata. Dziecko zauważa, że świat składa się z rzeczy. Konstrukcja kategorii i trwałości przedmiotu oraz przestrzeni – przekonanie, że przedmioty istnieją stale, niezależnie od naszego kontaktu percepcyjnego z nimi. Stadium przedoperacyjne (2-6 lat) Cechy charakterystyczne myślenia. Dziecko jest spontanicznym artystą. Mowa ma charakter egocentryczny. EGOCENTRYZM – postrzeganie świata za swego punktu wiedzenia. Stadium operacji konkretnych (7-11/12 lat) Pojęcie zachowania liczby (5-6 lat) Pojęcie stałości masy (7-8 lat) Pojęcie zachowania ciężaru (9-10 lat) Stadium operacji formalnych (od 11/12 roku życia) Zdolność do rozwiązywania. Myślenie i wnioskowanie z użyciem symboli, pojęć i konstrukcji abstrakcyjnych. Rozumowanie hipotetyczno-dedukcyjne. Rozumowanie naukowo-indukcyjne. Generowanie i logiczne sprawdzanie hipotez Zdania pedagogiki wczesnoszkolnej: Przygotowanie dziecka do życia zgodnego z samym sobą: Tworzenie sytuacji i warunków do kształtowania możliwości poznawczych uczniów. Doskonalenie zmysłów, które dają dziecku możliwość różnorodności postrzegania zjawisk i procesów przyrodniczych i społecznych, aby uczniowie mogli przejść od dziecięcego do uporządkowanego, dorosłego rozumienia świata. Kształtowanie dojrzałości emocjonalnej, która pozwoli na kierowanie swoim postępowaniem 2. Przygotowanie dziecka do życia przyjaznego z innymi: Stwarzanie przyjaznego klimatu w szkole, pomaganie mu w dobrym funkcjonowaniu w szkole. Tworzenie sytuacji i warunków do kształtowania poprawnych relacji. Tworzenie warunków do współpracy w zespole, kształtowanie poczucia współodpowiedzialności, wdrażanie do zrozumienia innych, uważnego słuchania, kulturalnego prowadzenia rozmowy. Kształtowanie emocjonalnego i racjonalnego stosunku do ojczyzny 3. Przygotowanie do korzystania z zasobów informacyjnych cywilizacji: Tworzenie sytuacji do posługiwania się podstawowymi nośnikami informacji. Odbieranie i przekazywanie informacji gestem, ruchem, barwą, tempem wypowiedzi; odbieranie i przekazywanie informacji poprzez mówienie, mimikę, pantomimę, czytanie, pisanie, malowanie, śpiewanie, schematy rysunkowe, symbole matematyczne. Zapoznanie z metodami i technikami uczenia się.
Dyskurs funkcjonalistyczno-behawiorystyczny
„edukować to kierować”
Najmocniejsza pozycja w polskiej edukacji, najtrudniejszy do zmiany, postkomunistyczna wersja polskiej oświaty
Źródła : funkcjonalizm (zakładał ważność funkcji pełnionych przez różne instytucje; nauczyciel to urzędnik, czyli osoba, która realizuje program, scenariusz lekcji, wdraża reformę, nie wyobraża sobie nauczania bez podręcznika, który kieruje nauczycielem, nie kwestionuje zasadności nawet błędnej decyzji), behawioryzm (jest to wizja człowieka, który reaguje na bodźce ze środowiska i na nie odpowiada, koncepcja Skinera, dziecko zachowuje się w odpowiedni sposób, wychowanie poprzez kary i nagrody, ciągła kontrola czynności ucznia), pedagogika pozytywistyczno-konserwatywna
Wątki behawiorystyczne w edukacji wczesnoszkolnej:
Czynności nauczyciela są punktem wyjścia (bodźcem) dla czynności ucznia (reakcja)
Silna koncentracja na obserwowalnych zachowaniach ucznia, każda czynność ucznia powinna być kontrolowana i odpowiednio wzmacniana
Zmiany w rozwoju można zaplanować, wywołać, utrwalić
Konspekt lekcji jako zasadniczy warunek zmiany zachowań
Różnice indywidualne między uczniami mają charakter wertykalny (dają się rangowa w pomiarze np. zdolności, sprawności, pamięci)
Wymaganie mówienia pełnym zdaniem, mówienie językiem pisanym
Rozwój dziecka: ujmowany liniowo i hierarchicznie, związany ze spełnianiem standardów, poddawany pomiarowi dydaktycznemu
Zaufanie do wiedzy: wiedza akceptowana pochodzi z ustaleń zewnętrznych, nie należy ani do ucznia, ani nawet do nauczyciela;
Koncepcje i decyzje: koncepcje zewnętrzne, decyzje pozornie nauczycielskie, nierefleksyjnie przejmowane z obowiązującej pedagogiki; decyzyjność ucznia niedopuszczalna
Tworzenie wiedzy: rozumiane jako przyswajanie informacji i instrukcji pochodzących z zewnętrznego przekazu
Projekt zajęć: uniwersalny, szczegółowy konspekt lekcji; on wyznacza działania nauczyciela
Oddziaływanie: wdrożeniowo – korekcyjno - interwencyjne (wdrożyć, skorygować, w razie czego interweniować)
Typowa leksyka: przyswajanie, ćwiczenie, wdrażanie, kształtowanie, zapoznanie, nauczanie
Metafory: nauczyciel – rzemieślnik; uczeń – puste naczynie; klasa – warsztat
Potoczny opis mechanizmu uczenia się: SŁUCHAJ I UCZ SIĘ
KRYTYKA: ani funkcjonalizm ani behawioryzm nie oddaje pełni człowieka, jest dla niego niewystarczający. Ten model jest nie do wykorzenienia w polskiej szkole. Nosi cechy autorytarne, przemocowe. Jest jasny, przejrzysty i dobrze utrwalony. Dziecko jest z zewnątrz sterowne, a nie wychowywane. Nauczyciel decyduje, daje kary i nagrody. Wielka władza w stosunku do dziecka, dziecko jest traktowane przedmiotowo.
Dyskurs humanistyczno – adaptacyjny
Bardzo popularny w odniesieniu do dzieci w wieku przedszkolnym. Wyraz sprzeciwu na urzędniczą pilność.
„Edukować to akceptować”, „Pozostawmy dzieciom ich dzieciństwo”
Źródła: naturalizm (J.J. Rousseau; dziecko rozwija się naturalnie, potrzebuje miłości, akceptacji, szacunku, nie potrzebuje nacisków, sterowania i modeli), psychologia humanistyczna (A. Maslow; C. Rogers), pedagogika romantyczno-liberalna, personalizm.
Dziecko jest wenątrzsterowne, struje samo swoim rozwojem
Rozwój dziecka: związany z potencjałem samorozwojowym i zdobywaniem samowiedzy; niemierzalny
Zaufanie do wiedzy: akceptowana intuicja i wiedza nauczyciela; afirmacja; zaufanie do samowiedzy dziecka; nieufność wobec poszerzania wiedzy ucznia, infantylizowanie treści
Koncepcje i decyzje: pozornie symetryczne (w rzeczywistości nauczyciel postępuje tak, by dziecko chciało to, czego on chce); decyzyjność i koncepcyjność ucznia w sprawach drugorzędowych; decyzje nauczyciela uzasadniane merytorycznie a nie statusem.
Tworzenie wiedzy: osobiste, zindywidualizowane, skoncentrowane na relacjach interpersonalnych
Od nauczyciela wymaga się własnej samowiedzy, empatii, wymaga się kompetencji miękkich (empatia, komunikacja, samowiedza) a nie wiedzy. Bardzo popularny w przedszkolach
Projekt zajęć: ramowy, elastyczny, procesualny, oparty na swobodnej komunikacji i zabawie oraz identyfikacji potrzeb dziecka
Oddziaływanie: partnersko – terapeutyczne, troskliwa akceptacja. Troska o dziecko, jego potrzeby, autonomię
Typowa leksyka: ekspresja, zabawa, spontaniczność, działanie, uczenie się, samorozwój, bycie sobą
Metafory: nauczyciel – ogrodnik, uczeń – cenna roślina; klasa – słoneczna polana
Potoczny opis mechanizmów uczenia się: „Pozwólmy jej/jemu być dzieckiem”, „Edukować to ułatwiać bycie sobą, samorealizację”
Zagrożenia: infantylizowanie treści programowych, traktowanie dzieci jak małych i nierozumnych istot, treści ukazują świat bezkonfliktowy, przesłodzony, wyidealizowany. Odrealnienie rzeczywistości.
Dyskurs konstruktywistyczno – rozwojowy
„Edukować to organizować środowisko”
Źródła: konstruktywizm poznawczo-rozwojowy (wywodzi się z koncepcji Piageta i z innych koncepcji z psychologii poznawczej, w opozycji do behawioryzmu, człowiek to istota aktywna w procesach uczenia się), progresywizm, pedagogika liberalna
Założenia:
1. Nie jest możliwe przekazanie wiedzy przez jednego człowieka drugiemu,
2. Wiedza jest tworzona drogą osobistych, badawczych działań i ciągłego krytycznego weryfikowania przyjętych tez i hipotez
3. Pojęcia potoczne odrywają ważną rolę w rozwoju, od potoczności do naukowości
4. Głowna teza konstruktywizmu mówi o tym że istnieje niepowtarzalność umysłowych obrazów świata, my nie odzwierciedlamy w umyśle rzeczywistości, tylko tworzymy jej konstrukty
5. Przyswajanie wiedzy = nadawanie znaczeń rzeczywistości
6. Obrazy rzeczywistości są silnie zindywidualizowane, inne konteksty biograficzne, poznawcze
7. Najważniejsze jest uczenie się, nie nauczanie. Uczenie się – aktywna, eksploracyjna, samodzielna pod względem koncepcyjnym i decyzyjnym konstrukcja i rekonstrukcja umysłowych modeli rzeczywistości (człowiek działa sam, konstruuje swoją wiedzę, uznaje co jest dla niego ważne, podejmuje decyzje, poszerza zdobytą wiedzę)