OPRACOWANE ZAGADNIENIA- LICENCJAT

1. Problem tożsamości pedagogiki i jej miejsce w systemie nauk

Pedagogika to nauka o człowieku (jego zachowaniu). Nauka jest dziedziną społecznej aktywności człowieka, która zmierza do obiektywnego adekwatnego poznania otaczającej nas rzeczywistości przyrodniczej i społecznej.

Proces społeczny powinien być rozpatrywany na danym etapie historycznego rozwoju (jedność i synteza teorii i praktyki). „PEDAGOGIKA”- Pojęcie jest to łączone z kręgiem kultury grecko – rzymskiej (kultury helleńskiej), gdzie młody człowiek, dziecko, chłopiec był określany jako-„pais”. W świecie helleńskim odpowiedzialnym za wychowanie był niewolnik (pajdagogos), którego zadaniem było wychowanie i prowadzenie danego chłopca. W sensie pierwotnym pedagogika oznaczała więc to prowadzenie chłopca i obejmowała wszelkie zadania wychowawcze i problemy związane z pajdeją tzn. z prowadzaniem dziecka.

Pais= chłopiec

Paidaogos= prowadzący chłopca

Pedagogika- jest nauką empiryczną (stosowaną), humanistyczną (człowiek najwyższą wartością). Miejsce pedagogiki wśród nauk przyrodniczych i humanistycznych wypada na centrum pomiędzy nimi. Pedagogika jest bowiem nauka humanistyczna z podbudową przyrodniczą. Jest ona nauką humanistyczną dlatego, że wychowanie nie jest dziełem samej natury, lecz kultury społeczeństwa, po drugie ponieważ zagadnienie celu i wartości jest decydujące w wychowaniu, a nie jego strona przyrodnicza. Stanowi ona siłę napędową rozwoju człowieka, która ulega jednak uspołecznieniu i ukulturalnieniu jako podstawie człowieczeństwa.

1. Ideały wychowawcze i ich zmienność na przestrzeni dziejów

Każda epoka wytwarza swój własny ideał i cele wychowania, w których tylko pewne elementy „uprzednich” ideałów i celów wychowania utrzymują się pod naporem przemian.

czasy pierwotne:ideałem w tym okresie był dobry myśliwy, wspaniały dowódca plemienia zwany czasem królem, który potrafiłby zorganizować życie plemienia i dbać o dobro każdego członka szczepu.

W okresie ustroju rodowego problem wychowawców spełnia rodzina, w której naczelne miejsce zajmuje przeważnie nie ojciec, lecz brat matki. Dzieci uczone są dyscypliny, należytego zachowania wobec bliźnich i podporządkowania się woli zbiorowości i harmonijnego z nią współżycia. Celami wychowawczymi w tym okresie są przede wszystkim przekazanie młodzieży niezbędnych wiadomości, umiejętności i nawyków, jakie są potrzebne w przekonaniu dorosłych przy zdobywaniu środków do życia. Starożytna Grecja stworzyła instytucje i metody wychowania, które wywarły wpływ na teorię i praktykę pedagogiczną wszystkich krajów europejskich.

W okresie Starożytności wytworzyły się dwa różne ideały wychowawcze.

Spartański: spowodował wykształcenie nowego ideału. Ten ideał był całkowicie podporządkowany potrzebom militarnym.

Celem wychowania nie był rozwój umysłowy młodzieży, lecz rozwój fizyczny. Spartański ideał wychowawczy to odważny, silny, bohaterski, wojownik, patriota uczciwy wobec swego kraju.

Drugim „starożytnym” ideałem był Ateńczyk „intelektualista”.

Celem wychowania w Atenach było opanowanie przez młodzież takich dziedzin nauki jak: arytmetyka, muzyka, literatura-poezja, historia, geografia, polityka i etyka, wpajanie zasad moralnych, rozbudzenie uczuć patriotycznych, oraz ogólny rozwój fizyczny. Ideałem wychowawczym w starożytnych Atenach był obywatel odznaczony najwyższymi zaletami moralnymi i wszechstronną wiedzą?

W średniowieczu wykształciły się cztery stany społeczne:

• rycerstwo: człowiek czynu, żołnierz, dworzanin, szlachcic, chrześcijanin i sługa Kościoła; ideałem wychowania dziewcząt była dama o nienagannych manierach znająca się na zasadach i obyczajach towarzyskich.

• mieszczaństwo: rzemieślnik,dziewczęta z uboższych domów uczono szycia, tkania, haftowania i kierowania pracami służby, kierowano je do klasztorów żeńskich do chwili oddania jej na dwór jednego z możnych panów, gdzie przebywała do czasu wydania jej za mąż.

• duchowieństwo: sprawiało nadzór wychowaniem i kształceniem;

• chłopstwo: miłośnik pracy na własnej roli.

W Odrodzeniu odrzucało większość zdobyczy kultury średniowiecza. Przeciwstawiało jej ascetycznym ideałom kult radości i piękna doczesnego życia. Szerzyło szacunek dla szerokiej wiedzy ludzkiej. Przedstawiciele renesansu krytykowali pedagogikę średniowiecza, domagali się całkowitego odebrania Kościołowi wpływu na wychowanie i oddanie wychowania w ręce świeckie. Celem wychowawczym w Oświeceniu było uświadomienie ludzi o sile możliwościach poznawczych rozumu, o randze nauki, o niezbywalności ideałów wolności i równości. Oświecenie w Polsce to okres rozbiorów, okres liberum veto, bezprawia. Powstają szkoły rycerskie, których celem wychowawczym było rzeczowe i ideowe przygotowanie do reform. Celem wychowania tej epoki było również zwalczanie ciemnoty na wsi, organizowanie czytelnictwa i upowszechnianie książek.

Następny okres to czas rusyfikacji i germanizacji (rozbiory). Celem szkół zawodowych było przygotowanie robotników wykwalifikowanych dla niemieckich zakładów przemysłowych.

W warunkach okupacji hitlerowskiej powstaje tajne nauczanie. Nauczanie to miało na celu nie tylko ogólne kształcenie, ale także rozbudzanie patriotyzmu, wzbudzanie nadziei na wolność oraz utrzymanie ciągłości szkolnictwa polskiego.

Polska po odzyskaniu niepodległości. Nauczanie w tym okresie było ogólnodostępne i bezpłatne, dlatego też ideałem tego okresu było wykształcić całe społeczeństwo, bez względu na stan majątkowy czy miejsce zamieszkania.

5. Systemy pedagogiczne XIX i XX wieku: charakterystyka wybranej koncepcji

System pedagogiczny: pedagogika wykreowana przez pedagoga o orientacji instrumentalnej, mająca charakter doktryny pedagogicznej, w której można wyodrębnić trzy układy: cele, teorie opisujące i wyjaśniające proces lub procesy edukacyjne, dyrektywy praktycznego działania.

Kazimierz Sośnicki zaproponował następującą klasyfikację najbardziej typowych systemów i kierunków pedagogicznych przełomu XIX i XX wieku:

- Szkoła tradycyjna;Nowe wychowanie” Pedagogika pragmatyzmu; Pedagogika funkcjonalna;Pedagogika eksperymentalna; Pedagogika głębi; Personalizm; Pedagogika kultury; Pedagogika społeczna; Esencjonalizm pedagogiczny; pedagogika neoidealizmu; Pedagogika egzystencjalna.

Charakterystyka koncepcji Korczaka:

Janusz Korczak (Henryk Goldszmit) –lekarz, pisarz, pedagog Nowego Wychowania, moralista i działacz społeczny. W 1912 roku przyczynił się do otwarcia Domu Sierot dla dzieci Żydowskich w Warszawie Korczak zawarł swe poglądy pedagogiczne przede wszystkim w: Jak kochać dziecko i programowym utworze Prawo dziecka do szacunku.

Pedagogika Korczaka jest niezwykle rzadko spotykanym w literaturze pedagogicznej typem liberalnej, rodzimej refleksji o wychowaniu, ufundowanej na idei sumienia i autoodpowiedzialności. Stanowi ona dość ostrożny i uwolniony od przesadnego moralizmu typ myślenia o tym, jak pedagodzy powinni postępować wobec wychowanków, by nie naruszać wzajemnego prawa do wolności i do godnego życia Radykalizm w myśleniu

Korczaka, konsekwencja w działaniu oraz miłość w odczuwaniu i obejmowaniu wzajemnych relacji z dziećmi stworzyły niepowtarzalną koncepcję Nowego Wychowania, której istotą jest poszukiwanie gwarancji dla ludzkiej a nade wszystko dziecięcej wolności i dla sensu ludzkiego życia. W jego dziełach zawarta jest optymistyczna wiara w dobroć natury człowieka, w jego zdolność do swobodnego kreowania świata wartości. Korczak jest jednym z nielicznych pedagogów Nowego Wychowania, którzy potrafili łączyć myślenie naukowe z myśleniem praktycznym.

Podstawowe założenia pedagogiki Janusza Korczaka

-Szacunek do dziecka jako człowieka rozwijającego się poprzez własną aktywność, jako podmiotu.

- Zasada (i praktyka) partnerstwa dziecka w procesie wychowania

- Prawo dziecka do opieki oraz odpowiedzialność społeczeństwa dorosłych za warunki życia dziecka.

- Poszukiwanie syntezy wiedzy o d Techniki działania pedagogicznego jako konsekwencja przyjętych ogólnych założeń systemu opiekuńczo-wychowawczego dziecku.

Ze względu natomiast na treść pedagogiczną Nowego Wychowania podkreśla się w dziełach Janusza Korczaka trzy główne jego zakresy:

- Treści ogólnoludzkie, które powinny być udostępniane całemu społeczeństwu, adresowane do rodziców i dzieci.

- Treści ogólno pedagogiczne -do wykorzystania w kształceniu i doskonaleniu kadry pedagogicznej.

- Treści szczegółowe-do wykorzystania szczególnie przez wychowawców zatrudnionych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych.

Domagał się, by uznano, że dziecko jest pełnowartościowym człowiekiem od chwili narodzin, na każdym etapie swojego istnienia i ma prawo być sobą, takim jakim jest. Był kreatorem takich wartości, jak: miłość do bliźnich, sprawiedliwość, godność, szacunek, piękno i prawda. Kolejną, jakże aktualną ideą pedagogiczną Korczaka jest partnerstwo w relacji wychowawca-wychowanek,

7. System kształcenia w Polsce

• przedszkola szkoły podstawowe gimnazja szkoły ponadgimnazjalne szkoły policealne, artystyczne i inne szkolnictwo wyższe

Przedszkole

Do przedszkola uczęszczają dzieci w wieku od 3 do 5 roku życia, a w szczególnych przypadkach od 2,5 roku Dzieci 5-letnie i są objęte obowiązkowym wychowaniem przedszkolnym. Oddziały do których uczęszczają dzieci 5 letnie nazywane są zwyczajowo „zerówkami”.

Szkoła podstawowa

Sześcioletnia szkoła podzielona jest na dwa trzyletnie etapy. Na pierwszym etapie – w klasach I-III przeznaczona dla dzieci w wieku (6-9 lat) – realizowana jest edukacja wczesnoszkolna. Zajęcia odbywają się w formie edukacji wczesnoszkolnej, czyli bez podziału na przedmioty, a ich prowadzenie powierza się jednemu nauczycielowi-wychowawcy, choć naukę języka obcego, edukację muzyczną, edukację plastyczną, wychowanie fizyczne i zajęcia komputerowe można powierzyć nauczycielowi-specjaliście

Gimnazjum

Reforma systemu oświaty z 1999 r. wprowadziła trzyletnie gimnazjum jako nowy typ szkoły przeznaczony dla młodzieży w wieku 13-16 lat.

Studia mogą być prowadzone jako dzienne, wieczorowe, zaoczne i eksternistyczne.

Poziomy;I stopień – licencjackie II stopień – magisterskie III stopień – doktoranckie

9. Współczesne konteksty, idee i problemy teorii wychowania

„wychowanie”. E. Durkheim stwierdza, że „ wychowanie jest oddziaływaniem pokoleń dorosłych na te, które jeszcze nie dojrzały do życia społecznego. Zmierza ono do wywołania i rozwinięcia w dziecku pewnej liczby stanów fizycznych, umysłowych i moralnych, jakich domaga się od niego społeczeństwo.” proponuje H. Muszyński, który przez wychowanie rozumie ogół działań „w formie interakcji społecznych” mających na celu wywołanie trwałych, pożądanych zmian w osobowości jednostki .

wg M. Łobockiego dwa przeciwstawne kierunki wychowania :

wychowanie jako oddziaływanie bezpośrednie, ukierunkowane na rozwój człowieka pod wpływem interwencji z zewnątrz, dokonywanie zmian w rozwoju wychowanków. Pozbawia ono lub znacznie ogranicza aktywne uczestnictwo samego podmiotu w procesie realizacji celów wychowawczych. Grozi to uprzedmiotowieniem dziecka, które nie będzie czuło się odpowiedzialne za własny rozwój, ponieważ całą odpowiedzialność obarczani są rodzice, wychowawcy i nauczyciele .

wychowanie jako oddziaływanie pośrednie, wspomaganie wychowanka w jego rozwoju poprzez oddziaływanie pośrednie i okazywanie szacunku dla jego naturalnego rozwoju. Celem wychowawczym jest umożliwienie mu samorealizowania się i świadomego kreowania własnej przyszłości, a więc wprowadzenie go w „wartościowy sposób życia”

Praktyka pedagogiczna kieruje się w swoich działaniach w większości zasadami wychowania bezpośredniego, które nie jest skuteczne, z powodu pasywności wychowanków w procesie ich rozwoju. Skuteczne wychowanie „współwystępuje zawsze z aktywnością własną wychowanka”

Pedagogika serca-Główną metodą wychowawczą jest tutaj bowiem miłość, która powinna towarzyszyć dziecku przez cały proces jego rozwoju. Dlatego też zarówno w domu jak i w szkole dziecko powinno czuć się kochane i akceptowane. Nadrzędnym celem tejże pedagogiki staje się więc wychowanie człowieka, którybędziepotrafiłkochać. E. Fromma. Zakłada on, że niezdolność człowieka do kochania innych ludzi oraz do radzenia sobie z podstawowymi problemami egzystencjalnymi, staje się powodem przemocy i agresji.

Carla Rogers’a pedagogika niedyrektywna, Eliminuje ona hierarchię „góra-dół” w relacji nauczyciel-uczeń, wprowadzając tym samym zasadę partnerstwa
Nauczyciel interweniuje tylko wtedy, gdy uczeń sam poprosi go o pomoc, która jednak w żaden sposób nie powinna naruszać jego autonomii. Pedagogika niedyrektywna rezygnuje z oddziaływania na dziecko poprzez autorytety czy wzory osobowe. Dziecko bierze pełną odpowiedzialność za swoje czyny, jest bowiem najlepszym przewodnikiem dla zrozumienia samego siebie.

pedagogika międzykulturowa stawia sobie za cel umożliwienie ludziom nabycia umiejętności, które pozwolą im na zrozumienie obcej dla nich kultury oraz spotkanie z ich przedstawicielami w atmosferze tolerancji i bez jakichkolwiek uprzedzeń rasowych czy kulturowych.

Pedagogika ta wyróżnia się trzy poziomy wychowania:

• pierwszy poziom: płaszczyzna polityczna - celem wychowania jest tolerancja, wzajemne zrozumienie między wieloma kulturami,

• drugi poziom: płaszczyzna działań społecznych – celem jest solidarność międzyludzką, wspólnota różnych kultur;

• trzeci poziom - niezbędna jest tu moralność jednostki i społeczeństwa.

omawianą przez Śliwerskiego jest pedagogika Gestalt, znana też jako pedagogika postaci (Gestalt = niem. postać, kształt): edukacja skoncentrowana na integracji sfery emocjonalnej i poznawczej ucznia, pedagogika integracyjna; człowiek jako nierozerwalne ciało, psychika i dusza, zajęcia interakcyjne skupione na temacie

antypedagogika, u którego podstaw leży Ruch Praw Dziecka. Głównym jego celem jest równouprawnienie: każdy człowiek od chwili urodzin jest suwerenną istotą. Antypedagogiczny obraz człowieka zawiera przeciwstawne do pedagogicznego przekonania, że młody człowiek już od urodzenia wie, co jest dla niego dobre.

Chrześcijańska pedagogika personalno-egzystencjalna jest radykalnym nurtem w naukach o wychowaniu. Jej przedstawicielem w Polsce jest ks. prof. Janusz Tarnowski. Oznacza to, że staje się w pełni osobą tylko, jeśli angażuje się dla innych, obdarza sobą innych i jest kimś dla drugich.

Pedagogika antyautorytarna-wychowanie powinno skoncentrować uwagę na wczesnym dzieciństwie, ponieważ wszystkie charaktery kształtują się już wtedy. Każde dziecko jest indywidualne, powinno posiadać niezależność odrębność, powinno być kochane i wzmacniane.

16. Historyczna zmienność badań edukacyjnych środowisk wychowawczych

Środowisko wychowawcze jest częścią obiektywnego środowiska społecznego człowieka, które stwarzają osoby, grupy społeczne i instytucje pełniące zadania wychowawcze, pobudzające (zachęcające) jednostki i grupy dzieci, młodzieży, dorosłych do przyswajania wartości moralnych i zgodnych z nimi zachowań społecznych, odpowiadających ideałowi wychowawczemu społeczeństwa.

Naturalne środowisko wychowawcze – to ta część środowiska wychowawczego, która nie jest celowo powołana lecz pełni funkcje dydaktyczne, wychowawcze, opiekuńcze, społeczne, kulturalne, towarzyskie w sposób niezamierzony i spontaniczny.

Środowiskiem lokalnym nazywamy teren przestrzennie wydzielony wraz z mieszkańcami, wszelkimi urządzeniami i instytucjami służącymi organizacji życia zbiorowego,

Intencjonalne środowisko wychowawcze – środowisko społeczne celowo wydzielone (powołane) do oddziaływania wychowawczego na osobowość jednostki w procesie wychowania i socjalizacji oraz do organizowania tego procesu.

5 zadań edukacji permanentnej (wg Pierre Arendsa):

• Zapełnienie możliwości kontynuowania nauki i dopełniania wykształcenia po ukończeniu szkoły

• Przedłużenie i dopełnienie w toku aktywności zawodowej wychowania fizycznego, umysłowego, estetycznego oraz wychowania obywatelskiego

• Umożliwienie w każdym wieku uzupełniania, odnawiania albo readaptacji nabytych umiejętności

• Ułatwienie rozumienia problemów narodu i świata wszystkim obywatelom, niezależnie od zajmowanych stanowisk i zakresu odpowiedzialności

• Umożliwienie wszystkim obywatelom uczestnictwa w dorobku cywilizacji i jej wzbogacaniu.

Trzy teorie środowiska wychowawczego

• Naturalistyczna – środowisko wychowawcze jest traktowane jak kompleks warunków sprzyjających naturalnemu wzrostowi, rozwojowi człowieka, jest podłożem, z którego czerpie człowiek niezbędne dla swojego rozwoju składniki: materię, energię, informację.

• Pozytywistyczna - środowisko wychowawcze jest źródłem bodźców stymulujących rozwój człowieka, modelujących ten rozwój poprzez kreowanie pożądanych wzorów, sytuacji wychowawczych, stawianie odpowiednich zadań, stosowanie ocen i zachęt, głównie za pośrednictwem instytucji środowiskowych.

• Humanistyczna metodologia – środowisko wychowawcze pojmowane jest, jako układ interakcji świadomych podmiotów społecznych. Mowa tu o środowisku określonego człowieka czy grupy społecznej widzianym jej (jego) oczami. Takie ujecie środowiska widzi obrzędy, zwyczaje, przepisy prawne, a nawet mity.

17. Zawód nauczyciela na przestrzeni dziejów

Nauczyciel to przede wszystkim specjalista odpowiednio przygotowany do prowadzenia pracy dydaktyczno-wychowawczej w szkołach na różnym szczeblu oświaty i szkolnictwa wyższego. Na początku - co zresztą zostało do dziś - nauczyciel nie był wykładowcą, ale mistrzem, który brał do siebie ucznia, żeby ten, obserwując, porównując i dyskutując z mistrzem, osiągnął biegłość w jakiejś dziedzinie. Dziś na ten typ nauczania, polegający bardziej na konsultacjach, może sobie pozwolić jedynie niewielu. Zamiast tego wykształcił się system oświaty oraz system szkolnictwa wyższego, które sformalizowały wymagania, obowiązki, zadania i funkcje nauczycieli. Polski nauczyciel - zgodnie z Kartą nauczyciela - musi mieć wyższe wykształcenie z odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym lub wykształcenie uzyskane w tzw. zakładzie kształcenia nauczycieli (pomaturalne studium nauczycielskie). Nauczyciel musi też przestrzegać podstawowych zasad moralnych, spełniać warunki zdrowotne niezbędne do wykonywania zawodu i realizować podstawowe funkcje szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą. Zgodnie z niedawną reformą oświaty istnieją cztery kategorie zawodowe nauczycieli z określonymi zasadami awansu: stażysta, nauczyciel kontraktowy, nauczyciel mianowany, nauczyciel dyplomowany.

18. Diagnoza i terapia pedagogiczna

Terapia pedagogiczna-jest to oddziaływanie za pomocą środków psycho - pedagogicznych na przyczyny i przejawy trudności w uczeniu się, mające na celu eliminowanie niepowodzeń szkolnych oraz ich ujemnych konsekwencji likwidowanie przyczyn, wyrównywanie wiadomości szkolnych, kompensacja .

Cele terapii pedagogicznej: stymulowanie rozwoju dziecka - jest to cel nadrzędny, stymulowanie i usprawnianie rozwoju funkcji psycho - motorycznych ,wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach,eliminowanie niepowodzeń szkolnych poprzez różne techniki, eliminowanie niepowodzeń emocjonalno - społecznych i ich konsekwencji.

Diagnoza pedagogiczna-rozpoznanie wybranego odcinka rzeczywistości za pomocą metod i technik dostępnych pedagogowi.

Warunki dobrej diagnozy:Musi to być działanie wieloaspektowe (diagnoza wieloaspektowa).Musi mieć charakter pozytywny, tzn. zawierać elementy diagnozy pozytywnej.Musi zawierać wymiar edukacyjny.Oceniający charakter diagnozy.Charakter hipotetyczny.

28. Metody wychowania- rodzaje charakterystyka

METODA MODELOWANIA - charakterystyka

Inaczej metoda przykłady. "Słowa uczą, a przykłady pociągają". Chodzi o działanie własnym przykładem. Dawanie dobrego przykładu. jest to równiez nieświadome przyswajanie sobie zachowań i postaw innych ludzi.

METODA ZADANIOWA - powierzanie konkretnych zadań, których wykonywanie prowadzi do zmian w zachowaniu pożądanych z wychowawczego punktu widzenia; wzbogaca wiedzę i doświadczenia oraz zadania na rzecz domu i rodziny.

METODA PERSWAZYJNA - polega na uświadomieniu dzieciom i młodzieży różnych obowiązków i powinności, jakie mają wobec społeczeństwa, innych ludzi i samych siebie oraz na przypominaniu przysługuących im praw. Stanowi więc rodzaj sławnego oddziaływania na świadomość moralna i społeczną.

METODA NAGRADZANIA - nagradzanie, pozytywne wzmacnianie; promowanie pozytywnych zachowań.

METODA KARANIA - oddziaływanie wychowawcze za pomocą świadomie stosowanych kar, celem powtórzenia zachowań niezgodnych z obowiązującymi wartościami i normami. Zmierza ona do wywołania przykrych konsekwencji niepożądanych zachowań dzieci i młodzieży. Jest mniej skuteczna niż metoda nagradzania.

METODY ODDZIAŁYWAŃ GRUPOWYCH - kształtowanie odniesienia porównawczego nacisku grupowego, kształtowanie sytemu ról i norm grupowych, kształtowanie grupowych wzorów życia.

 

30.Struktura procesu wychowania i jego dynamika

Istnieją trzy podejścia do zdefiniowania proces wychowania

1. podejście subiektywistyczne - które jest reprezentowane przez Sośnickiego, mówi, że proces wychowania to zmiany psychiczne i fizyczne, które zachodzą w osobowości wychowanka. Te zmiany świadczą o skuteczności wychowania.

2. podejście obiektywistyczne – przyjmują go socjologowie, a reprezentantem jest: Wroczyński mówi ono, że proces wychowania to ciąg działań wychowawców wobec wychowanków, które są ukierunkowane i zaplanowane a są to zmiany porządne w zachowaniach.

3. trzecie podejście to podejście Romana Miler, który krytykuje oba poprzednie podejścia twierdząc że są jednostronne. Wprowadza własne, które rozpatruje na dwóch płaszczyznach:

Proces wychowania składa się z 5 elementów ideał wychowania, cele wychowania, formy wychowania, metody wychowania, środki wychowania

Ideał wychowania – postulowany kształt dojrzałej osobowości tzn. osobowości, która zawiera cechy wartościowe z punktu widzenia potrzeb społeczeństwa, tradycji kulturowych lub wymagań ideologii.
Ideał wychowania powstaje na podstawie filozofii lub badań. Z ideału wychowania wyprowadzamy cele wychowania.

                                       Ideał wychowania można analizować w dwóch aspektach:

    formalny – opis ideału i opis jego struktury, tym aspektem zajmuje się teologia (nauka o celach) bada zasady współzależności pomiędzy celami a ideałami. Podstawowa zasad to zasada spójności, między ideałami a celami wychowania musi istnieć spójność.

    treściowy – aksjologia wychowania zajmuje się analizą merytoryczną ideału, inaczej analizę treściową (jakie wartości ma przyjąć wychowanek i jakie jego stany osobowości są bardziej wartościowe).

Cel wychowania to przede wszystkim przygotowanie do życia w społeczeństwie, do uczestnictwa kulturalnego i rozwoju własnej osobowości

Formy wychowania- Organizacja działań po to, aby wychowankowie przejawiali aktywność, która prowadziłaby do ukształtowania jakichś dyspozycji określana jest jako forma

Klasyfikacja form:
1. ze względu na przedmiot aktywności, czyli dziedziny życia społecznego wyróżniamy formy:
· przez działalność wytwórczą (pracę) np. podczas lekcji praca – technika,przez zabawę, przez sztukę, przez naukę
2. ze względu na relacje, jakie zachodzą między wychowankiem a innymi osobami
· indywidualną - współdziałanie ,zbiorową - rywalizacja ,zespołową - zwalczanie

Klasyfikacja metod: (wyróżniamy 4 grupy metod)
I. metody wpływu osobistego (wykorzystują one autorytet wychowawcy):
- wysuwanie sugestii – wywoływanie odpowiednich relacji i zachowań wychowanka przez sugerowanie wychowawcy, czego od wychowanka oczekuje – może mieć charakter zachęcania, przestrzegania lub oceniania - WARUNEK wychowawca musi mieć duży autorytet
- technika perswazji – podsuwanie wychowankom określonych rozwiązań przez posłużenie się odpowiednimi argumentami.
- działanie przykładem osobistym – ta metoda musi dostarczać dziecku wzorów zachowań przydatnych dla realizacji jego motywów, a nie motywów wychowawcy
- wyrażanie aprobaty i dezaprobaty – aprobata lub dezaprobata powinna być wyrażona w zasadzie bezpośrednio po przejawieniu przez dziecko danego zachowania z umiarem i zachowaniem szacunku dla jego godności

II. metody wpływu sytuacyjnego (przy tych metodach chodzi o wykorzystanie władza wychowawcy):
- nagradzanie wychowanka – aprobata, wyróżnienie, przydzielenie wychowankowi określonej funkcji lub roli.

- karanie wychowanka – zwalcza zachowania niepożądane wychowanka i zapobiega ich występowaniu w przyszłości. Pozawala wychowankowi ustalić co dobre a co złe.

- instruowanie – metodę tę często łączy się z metodą perswazji, jaj skuteczność zależy, bowiem od osobistego wpływu wychowawcy.
- organizowanie doświadczeń – wychowanek musi przez własne doświadczenia odkrywać nieopłacalność postępowań wbrew normom moralnym.
- wywoływanie antycypacji następstw zachowań społeczno moralnych – polega ona na przedstawianiu wychowankowi takich konsekwencji jedno ewentualnych czynów, które już mają dlań wartość nagrody lub kary
- przydzielenie funkcji i ról społecznych
- ćwiczenie – polega na celowym powtarzaniu przez wychowanka określonych czynności w z góry ustalonego porządku. Chodzi o wyrobienie odpowiednich postaw i przekonań.
III. metody organizowania środowiska społecznego (zespół, grupa)

Dynamika procesu wychowania

sytuacje wychowawcze - układy rzeczy, ludzi i zadań związanych jednością miejsca i czasu, organizowane w celu zrealizowania założonego projektu osobowości wychowanka; w pojęciu sytuacja wychowawcza zawiera się cała dynamika procesu wychowawczego; przez pojęcie dynamiki rozumiemy zmienność wpływów , tzn., że sytuacje wychowawcze, mogą realizować różni wychowawcy, w różnym miejscu i czasie, jednak to nie będą te same sytuacje, wystarczy bowiem przekształcić jeden z elementów a sytuacja przekształca się w inną;

24. Tożsamość negatywna i jej źródła

Wiek dorastania to okres poszukiwania własnej tożsamości i próby samookreślenia. Ten etap rozwoju w życiu człowieka często nosi miano „kryzysu tożsamości”, ponieważ jej odnalezienie staje się teraz dominującym zadaniem egzystencjalnym, rzutującym na całe dalsze życie. Często niesłusznie, w społecznej opinii, ten okres życia jest postrzegany głównie od strony trudności, jakie sprawia dorastający społecznemu otoczeniu, zapomina się natomiast, że właśnie to otoczenie prowadzi młodego człowieka na drogę poszukiwania samego siebie i smakowania życia. Zdaniem amerykańskiego psychologa Erika Eriksona ontogenetycznym źródłem pojawienia się tożsamości negatywnej jest rodzące się już we wczesnym dzieciństwie rozróżnienie i przeciwstawianie sobie dobra i zła, stanowiące główną sferę rytualizacji zachowań między dzieckiem a jego najbliższym otoczeniem. Pojawiające się w tym okresie dążenie małego dziecka do autonomii i eksploracji otoczenia nie jest mu dane bez ograniczeń, ale napotyka barierę ze strony dorosłego, który wyznacza granice między tym, co wolno, a tym, czego robić nie należy, tym, co jest akceptowane, a tym, co naganne i wykracza poza normy obowiązujące w danej kulturze.

29. Socjalizacja i wychowanie w edukacji

Socjalizacja jest ściśle związana z wychowaniem choć pojęcia te nie są tożsame. I tak wychowanie to całokształt wpływów i oddziaływań środowiska społecznego oraz przyrodniczego na człowieka, kształtujących jego rozwój i osobowość oraz przygotowujących go do życia w społeczeństwie. Zazwyczaj zmierza do tego, aby utwierdzić i rozwinąć cechy wspólne z całym społeczeństwem lub jakąś zbiorowością, klasą. Przez wychowanie w szerokim pojęciu, rozumie się różne niezaplanowane wpływy; w ujęciu węższym wyłącznie celowe zinstytucjonalizowane działanie (przemyślany, sterowany, proces). Socjalizacja jest dopasowaniem się (akomodacją) osoby do społeczeństwa, personalizacja zaś dostosowaniem sił społeczeństwa do osoby. A więc socjalizacja (człowiek jako produkt różnego rodzaju uwarunkowań społecznych) i personalizacja (człowiek jako osoba) są dwoma wzajemnie uzupełniającymi się procesami. Socjalizacja jest pojęciem o szerokim zasięgu, a wychowanie jest wycinkiem tego pojęcia. Socjalizacja może wywoływać zarówno pozytywne skutki i zmiany u jednostki, ale tez może w pewnych sytuacjach hamować jej rozwój, aby zachować stan równowagi społecznej.

Fundamentem najnowszych koncepcji uczenia się w edukacji wczesnoszkolnej – jest uczenie w

działaniu inaczej uczenie się przez doświadczenie. Aby umożliwić uczniowi

uczenie się w działaniu, nauczyciel zobowiązany jest tworzyć jak najwięcej

sytuacji bogatych w przeżycia, które będą angażowały aktywność ucznia.

Takich doświadczeń i sytuacji edukacyjnych dostarcza stosowanie

aktywizujących metod i technik nauczania

Według Wincentego Okonia do niedawna preferowane były cztery grupy

metod nauczania:

• podające- uczenie się przez przyswajanie,

• problemowe – uczenie się przez odkrywanie,

• waloryzacyjne – uczenie się przez przeżywanie,

• praktyczne – uczenie się przez działanie.

20. Współczesne przejawy patologii społecznej

Pojęcie patologii zostało zapożyczone z nauk medycznych i biologicznych, w których – najogólniej mówiąc – oznacza stan chorobowy , a zatem pewne odejście od normy. patologia społeczna natomiast definiowana jest w socjologii jako „ten rodzaj zachowania, ten typ instytucji, ten typ funkcjonowania jakiegoś systemu społecznego, czy ten rodzaj struktury jakiegoś systemu społecznego, który pozostaje w zasadniczej, nie dającej się pogodzić sprzeczności ze światopoglądowymi wartościami, które w danej społeczności są akceptowane” .

. Współcześnie patologia społeczna zajmuje się wyjaśnianiem pewnych zjawisk społecznych, przede wszystkim w kontekście tego, dlaczego pewne zjawiska społecznego zła pojawiają się, jakie mają objawy i jakie są najskuteczniejsze środki zaradcze. Bada formy zachowania nie akceptowane społecznie, występujące w pewnej izolacji od głównego nurtu życia i jego przemian .

W socjologii rozróżnia się dwie ogólne grupy patologii:

- patologię indywidualną- jak: samobójstwa, zabójstwa, narkomanię, alkoholizm, hazard czy prostytucję.

- patologię grupową- dezintegracja rodziny, kazirodztwo, przestępczość zorganizowana, dyskryminacja rasowa, religijna it

W Polsce do najczęściej spotykanych patologii społecznych należą: alkoholizm, narkomania, ucieczki z domu, przestępczość nieletnich, przestępczość seksualna oraz dezintegracja rodziny.

8. Etapy postępowania badawczego w pedagogice

faza koncepcji

1. Określenie przedmiotu i celu badań

2. Sformułowanie problemów badawczych-(werbalny zabieg polegający na rozbiciu tematu na pytania i problemy. Aby był prawidłowy musi:

-wyczerpywać zakres naszej niewiedzy,

-problem powinien być rozstrzygalny empirycznie i praktycznie

-powinien zawierać wszystkie zależności między zmiennymi

3. Sformułowanie hipotez

4. Wybór terenu badań lub dobór próby

5. Opracowanie technik badawczych

6. Badanie pilotażowe

7. Opracowanie ostatecznej wersji zagadnień, hipotez roboczych oraz narzędzi badawczych

faza badań

1. Przeprowadzenie badań właściwych

2. Uporządkowanie materiału oraz ich analiza:

-uporządkowanie

-kodyfikacja wg klucza

-opracowanie statystyczne

-analiza jakościowa ,klasyfikacja zagadnień i zależności

-weryfikacja hipotez

-opracowanie teoretyczne i uogólnienie wyników

13. Psychologiczne koncepcje osoby ludzkiej, jej istoty i właściwości- omówić na wybranym przykładzie

J. Kozielewski opisuje 4 koncepcje psychologiczne człowieka. Opisuje ich różnice, podobieństwa i zastosowanie ich w szkolnictwie.

- koncepcja behawiorystyczna- że na człowieka oddziałuje środowisko, jego zachowanie jest przez nie całkowicie kontrolowane i zależne. Głównym terminem wprowadzonym w tej koncepcji jest wzmocnienie, czyli jak pisze autor „ konsekwencje zachowania, które są ważne dla człowieka, które sterują jego działaniem”. wyróżnia dwa rodzaje wzmocnień: pozytywne, negatywne, zaznaczając jednocześnie, iż oba odgrywają główną rolę w sterowaniu zachowaniami.

- koncepcja psychodynamiczna- ludzkie zachowanie, jego działanie jest ukierunkowane przez nieświadome siły wewnętrzne, którymi są: popędy, potrzeby, dążenia. Autor podaje metody radzenia sobie z nimi: represja, projekcja, racjonalizacja, substytucja. Opisuje także problem lęku i podaje sposoby radzenia sobie z nim

- koncepcja poznawcza- człowiek to samodzielny podmiot, który w dużej mierze decyduje o własnym losie, który działa świadomie i celowo. Jego zachowanie zależy od informacji płynących ze środowiska zewnętrznego i ze struktur poznawczych. Kozielecki uważa, że naczelnym zadaniem szkoły jest ukształtowanie sprawcy, który będzie zdolny do podejmowania czynności, przystosowania się do środowiska, jak również do zmiany siebie samego.

- koncepcja humanistyczna- Próbuje ona odkryć wszystkie mocne strony człowieka. Twierdzi, że o jego działaniu decyduje dążenie do samorealizacji i aktualizacja jego potencjalnych szans. W skład szans wchodzą np.: przeżycia twórcze, altruizm, miłość, rozwój własnego „ja” Autor twierdzi, że człowiek jest „ unikatową całością, której nie można sprowadzić do elementów”.

14. Czynniki sprzyjające rozwojowi człowieka i hamujące jego rozwój

Rozwój- szereg ukierunkowanych zmian: ilościowych i jakościowych, to zmiana zachowań, sposobu myślenia, mówienia, aktywności. Rozwój człowieka zachodzi w ciągu całego jego życia, a rozpoczyna się już od pierwszych chwil po urodzeniu.

Dziedziczność, środowisko i jego wpływ

Czynniki wpływające na aktywność:warunki środowiskowe, wymagania środowiskowe, osoby z którymi przebywa dziecko, determinanty zewnętrzne, możliwości jednostki, stan zdrowia i kondycji, indywidualne preferencje

15. Psychologiczne i biologiczne ujęcie rozwoju człowieka

Psychologia rozwoju człowieka zajmuje się przemianami psychiki człowieka jakie zachodzą od momentu jego poczęcia (zapłodnienia) do śmierci. Na ogół przyjmuje się istnienie następujących faz rozwojowych człowieka:

zapłodnienie ,okres embrionalny,okres płodowy,niemowlęctwo (1 rok życia),wczesne dzieciństwo (2 i 3 rok życia),średnie dzieciństwo (od 4 do 6 roku życia),późny okres dzieciństwa (od 7 do 10 lub 12 roku życia),okres dojrzewania, (13-18 lat),wczesna dorosłość (18-25 lat),dorosłość (25-60 lat),starość (+60 lat),śmierć

23. Główne środowiska życia człowieka, ich funkcje, przemiany i zagrożenia

*Środowiska życia człowieka to: rodzina, grupa rówieśnicza, szkoła, środowisko,

22. Główne doktryny (systemy) pedagogiczne

Doktryna pedagogiczna jest to typ wiedzy o wychowaniu. dotyczy wychowania jako całości wyodrębnionej przez autora, obejmujące zasadnicze kwestie wychowania, czyli ideały, cele wychowania oraz środki ich urzeczywistnienia, jest koncepcją opracowaną z intencją jej praktycznego zastosowania.

1.Herbart- nauczanie wychowujące,

(Koncepcje: filozofia praktyczna- etyka wskazuje cele działania, psychologia- wskazuje środki, drogi i przekazy.

Celem wychowania ma być siła charakteru moralnego i cnotliwość,

Środkami prowadzącymi do celu mają być oddziaływania na wyobrażenia,

Szkoła ma być sformalizowana, najważniejszy jest nauczyciel.)

2.Hessen- doktryna aksjologiczno-personalistyczna,

(Hessen uważał, że każdy uczeń powinien nauczyć się posługiwania metodą naukowego myślenia. Miały mu w tym pomóc odpowiednie przedmioty: nauki przyrodnicze, ponieważ pozwalają wyjaśniać rzeczywistość; nauki o kulturze, których opanowanie czyni tę rzeczywistość zrozumiałą, a ponadto matematyka, filologia i filozofia, dzięki którym uczniowie opanowują dialektykę.

KONCEPCJA SZKOŁY – szkoła trójstopniowa: 7-10/11 lat życia dziecka; 11-15 rok życia i 15-18rok życia. Szkoła powinna być jednolita dla wszystkich ale ze zróżnicowaniem regionalnym (zapoznanie z regionalnymi dobrami kultury, wartościami) Drugi etap to zróżnicowanie psychologiczne, dostosować się zainteresowań, poznać kompleksy i trudności. Trzeci etap to zróżnicowanie zawodowe – predyspozycje, talenty, zdolności.)

3.Rousseau- wychowanie naturalistyczne,

(Główne dzieło J.J. Rousseau to „Emil czyli o wychowaniu”,

Był zwolennikiem wychowania naturalnego, dziecko ma się wychowywać samo, a wychowawca ma mu w tym pomagać, wychodził z założenia, że człowiek z natury jest dobry i wolny, ponieważ w tym stanie postępuje zgodnie ze swoim uczuciem i wrodzonymi skłonnościami. Jest także równy drugiemu człowiekowi. Równość ta jednak zanika, gdy człowiek zaczyna oceniać swoje potrzeby i sposoby ich zaspokojenia,

Rousseau podzielił młodość na cztery okresy:

niemowlęctwo, do mówienia;

dzieciństwo do 12. roku życia;

chłopięctwo do 15. roku życia;

młodzieńczość do 20. roku życia.)

4.Dewey- dziecko w centrum,

5.Znaniecki- socjologia wychowania,

6.Schoenebeck- antypedagogika.

26. Historia rozwoju dydaktyki ogólnej

Didaskalion- szkoła, klasa

Didasko- nauczać, uczyć się

Didaktikos- wyuczony wykształcony

Przedstawiciele dydaktyki:

W 1613r w Niemczech ukazała się krótka rozprawa o dydaktyce „Sztuka nauczania” Volfganga Radkego

Jan Amos Komensky pisał o dydaktyce w „Wielka dydaktyka”. Opisał wszystkie przedmioty,

wskazał, że dydaktyka stanowi wielką sztukę nauczania ale i wychowania. Podkreślił, że wychowanie jest niezbędne do nauczania, i że bez wychowania nie można osiągnąć sukcesu nauczania.

Jan Herbart- kolejny przedstawiciel dydaktyki. Stosował wychowanie naturalne.

John Dewey mówił o praktycznym wychowaniu. Mówił, że żeby dobrze nauczyć, to trzeba uczyć dziecko wykonywania określonych operacji.

Dydaktykę traktuje się od połowy XX wieku jako naukę o nauczaniu i uczeniu się, tj. jako system poprawnie uzasadnionych twierdzeń, hipotez i prawidłowości rządzących procesem nauczania i uczenia się (inaczej kształcenie) oraz metod, form organizacyjnych i środków pomocnych w wywołaniu u uczniów zamierzonych i względnie trwałych zmian. Dydaktyka jest zarówno nauką praktyczną jak i teoretyczną, ponieważ wyjaśnia wszystkie procesy nauczania.

21. Cele, zasady i środki oddziaływań wychowawczych

Wychowaniem– określany czynnik i działanie mające wychowawcze skutki, ale i również i procesy zmian zachodzących pod ich wpływem w warunkach ludzkich a także trwałe procesy ich wyników. O tym, kim stanie się człowiek decyduje splot czynników biologicznych, społecznych oraz jego osobista aktywność i wychowanie

Cele wychowania

1.Przygotowanie młodego do uczestnictwa, które wyrażałoby się w zaangażowanym działaniu

2.Przygotowanie młodego do pracy zawodowej w tym rozwój indywidualnych uzdolnień i osobistych zamiłowań

3.Rozwinąć i uwarunkować potrzebę kulturalnego uczestnictwa 

4.Kształtowanie określonych postaw

5.Stworzenie postaw zawiązywania konfliktów miedzy jednostkami a grupami zorganizowanymi w państwie

PROCESY WYCHOWANIA, ZASADY I ŚRODKI 

Zasady:

-Zasada instancji obiektywnych, zjawiska wychowania nie wyczerpuje się w stosunku między wychowawcą a wychowankiem. Chociaż często wypowiadane są takie, własne poglądy. W wychowaniu bierze udział 3 partnerów. Jest nim społeczno -kulturowy świat obiektywny, ogólnoludzki i narodowy, w którym żyją i działają zarówno wychowawcy jak i wychowankowie

-Zasada aktywności wychowanka

-Zasada indywidualizacji

-Zasada organizowania zespołu i środowiska wychowawczego

-Zasada postawy wychowawczej

Cele wychowania i środki wychowania :

- Stosowanie kar i nagród w wychowaniu

-Przygotowanie do życia w społeczeństwie, zawodu do uczestnictwa do rozwoju osobowości

Metody wpływu osobistego wychowawcy :

A). Wysuwanie sugestii może mieć charakter zachęcania przestrzegania lub oceniania

B). Perswazja polega na podsumowaniu wychowankom określonych rozwiązań przez posłużenie się odpowiednio dobranym zespołem argumentów

C). Wdrażanie aprobaty i dezaprobaty chodzi tutaj o uznanie lub brak uznania, postępowanie wychowanka przez wychowawcę bez zmiany jego przekonań

Metody wpływu sytuacyjnego w-g Muszyńskiego

A). Werbalne – instruowanie polega na ukazywaniu wychowankowi niedostrzegalnych aspektów sytuacji, za wracaniu uwagi na następstwa jego zachowań, ale i na pokazywaniu jak powinien dążyć do zaspokajania swoich potrzeb i motywów oraz dostarczeniu mu wzorów postępowania wskazówek, co do ich realizacji

B). Niewerbalne - nagradzania i karanie wychowawcze polega na nagradzaniu i na zaspokajaniu motywacji wychowanka w następstwie jego aktywności, karaniu na potępienie negatywnych motywów działań dążących do ich realizacji całkowitej eliminacji

C). Ćwiczenia – metoda polegająca na powtarzaniu czynności w celu ich utrwalenia skutecznie jest, gdy uczeń zna cel ćwiczenia, akceptuje je i jest do nich pozytywnie nastawiony

Metody wpływu społecznego 

-Wychowawca manipuluje społecznym otoczeniem wychowanka to nic innego jak tworzenie zespołów wychowawczych, ZESPÓŁ WYCHOWAWCZY – jest przekształcona dla celów wychowania grupa uczniowska 

Cele tworzenia zespołów wychowawczych

1.Zapobieganie dezynidywidualizacji ich członków komfornizmowi i uniformizmowi

2.Zapobieganie niezdrowej rywalizacji uczniów na rzecz współdziałania

Metody kierowanie samowychowaniem 

-Polegają na wdrażaniu wychowanka do samodzielnego realizowania zadań, wyrobienia gotowości i odczuwania wen potrzeby autokracji wychowawczej, wyrażają się poprzez 

A). Metody przybliżające wychowankowie celów i ideałów pracy nad sobą 

B).metody wychowania do pracy nad sobą 

C). Metody przyswajania określonych technik pracy nad sobą 

37. Wybrane teorie kształcenia znaczące dla współczesnej edukacji

Kształcenie-obejmuje ono wszelkie świadome, planowe i systematyczne oddziaływania dydaktyczno-wychowawcze na uczniów, zapewniając im wyksztalcenie ogólne lub zawodowe. (Cz. Kupisiewicz , Dydaktyka. Podręcznik akademicki) Ogólnym celem kształcenia, ściśle powiązanym celami wychowania jest zapewnianie uczniom- stosownie do ich możliwości-optymalnego rozwoju intelektualnego.

Uksztaltowanie u wychowanków takich cech i umiejętności jest także niezbędnym warunkiem skutecznego zwalczania rutyny, bezduszności, stagnacji i obojętności wobec spraw decydujących o dalszym rozwoju naszego życia, wyposażony w takie cechy człowiek może lepiej i skuteczniej wykonywać swoje życiowe zadania, z którymi wiążą się następujące cele wychowania:

-przygotowanie do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym ,do bezinteresownej służby własnemu narodowi, do respektowania praw człowieka oraz współpracy z innymi ludźmi;

-przysposobienie do pracy zawodowej;

-przygotowanie do czynnego udziału w życiu kulturalnym; a także

-możliwie pełny rozwój intelektualny, społeczno-moralny, fizyczny i estetyczny.

W toku kształcenia ogólnego nauczyciele realizują cele szczegółowe tego kształcenia.M.in:

-zaznajomienie uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie, technice, technologii, kulturze

-zaznajomienie uczniów z określonymi dziedzinami wiedzy oraz wyposażenie ich w odpowiednie umiejętności

-rozwijanie zdolności i zainteresowań poznawczych tzn. samodzielnego i krytycznego myślenia, uwagi, wyobraźni, pamięci, fantazji i różnych umiejętności praktycznych

-zaznajomienie uczniów z najważniejszymi we współczesnym świecie systemami wartości (poglądy, przekonania)

-wdrażanie uczniów do samokształcenia, wyrabianie u nich potrzeby stałego, systematycznego uzupełniania wiedzy, wzbogacania jej (pozaszkolną)

-zapoznanie uczniów z podstawami nowoczesnej produkcji i organizacji pracy w zakresie wytwórczości przemysłowej, gospodarki rolno-hodowlanej i usług (jest to tzw.” nakierowanie na działanie”)

34. Metody oceny rozwoju biologicznego

Przez pojęcie wieku biologicznego (rozwojowego, fizjologicznego) należy rozumieć rzeczywisty poziom zawansowania we wzrastaniu i dojrzewaniu dziecka. Dotyczy rozwoju kilku cech, a jego dokładność w określeniu zależy wprost proporcjonalnie od liczby zastosowanych kryteriów oceny. W praktyce najczęściej wykorzystuje się kryterium wieku morfologicznego, zębowego, kostnego i wieku cech płciowych.

Wiek morfologiczny (wiek wzrostowy i wagowy) - określa się, porównując uzyskane pomiary wysokości i masy ciała z wartościami badanych cech zawartych w tabelach norm i odczytując odpowiadający im wiek. Wysokość i masę ciała można także porównać między sobą na siatce centylowej cech skorelowanych Ogólnie wiek płciowy zależy od widocznych cech i tak dalej

35. Profilaktyka zaburzeń rozwoju fizycznego

Profilaktyka w odniesieniu do dzieci, dotyczy zapobiegania zaburzeniom we wszystkich sferach zdrowia i rozwoju fizycznego, psychicznego i społecznego. Celem profilaktycznej opieki zdrowotnej jest:

• wspieranie rozwoju i edukacji dzieci w wieku szkolnym

• współdziałanie na rzecz ochrony i promocji zdrowia uczniów

40. Wybrane dziedziny aktywności człowieka: kultura, czas wolny, rekreacja, aktywność społeczna i obywatelska, organizacje pozarządowe, wolontariat

Rodzaje organizacji pozarządowych.

Podział ze względu na profil działalności:

• organizacje samopomocy - ich specyfika sprowadza się do tego, że działają na rzecz swoich członków, przykład: organizacja emerytów firmy X w miejscowości Y;

• organizacje opiekuńcze - te zaś świadczą usługi dla wszystkich, którzy tego potrzebują lub tylko dla pewnych kategorii osób, przykład: organizacja opieki nad dziećmi głuchymi;

• organizacje przedstawicielskie - na ogół reprezentują interesy jakiejś społeczności, przykład: społeczny komitet mieszkańców;

• organizacje mniejszości - reprezentujące interesy grup mniejszości na przykład religijnych, wyznaniowych, narodowościowych itp.;

• organizacje tworzone ad hoc - powstają dla przeprowadzenia określonej akcji;

• organizacje hobbystyczno-rekreacyjne - grupy osób zainteresowanych określoną sferą działalności, przykład: organizacja filatelistyczna;

• organizacje zadaniowe - często wykonują pewne funkcje zlecone przez władze, przykład: organizacja zajmująca się ochroną parku;

• organizacje "tradycyjne" - o szerokiej formule działalności jak i osób, na rzecz których działają

Stowarzyszenie – grupa dorosłych lub młodzieży posiadająca własną strukturę organizacyjną: członkowie grupy podejmują wspólne zadania i podporządkowują się obowiązującym normom postępowania; przynależność do tej grupy ma charakter dobrowolny. Tworzą je ludzie działający na mocy prawa. Podejmują oni określoną działalność dobrowolną, świadomą i bezpłatną.

Stowarzyszenie: Przynależność jest dobrowolna, Jest grupą zorganizowaną wedle reguł formalnych, Posiada określone cel, Posiada strukturę, organizację wewnętrzną i członków, Kieruje się ustalonymi wzorami zachowań.

Fundacja jest to instytucja realizująca zadania społeczne, niemające charakteru działalności gospodarczej, które w akcie fundacyjnym określił założyciel (fundator), przeznaczając na tę działalność odpowiedni majątek. Fundacje mogą być ustanowione tylko w celu realizacji zadań społecznych lub gospodarczych. Utworzenie fundacji lub wpłata na konto fundacji już istniejącej umożliwia wyłączenie kwoty wydanej na ten cel spod opodatkowania, a ponadto umożliwia niższe opodatkowanie pozostałej części majątku. Fundacje spełniają ważną rolę w finansowaniu nauki, oświaty i kultury.

Wolontariat-Zadaniem wolontariatu jest dobrowolna, nieodpłatna, świadoma praca na rzecz innych, wykraczająca poza więzi rodzinne, koleżeńskie czy sąsiedzkie

CZAS WOLNY (wg Izdebskiej) - to ten okres w ciągu doby, który pozostaje po wypełnieniu obowiązków szkolnych, zawodowych, domowych, organizacyjno – porządkowych oraz czynności związanych z zachowaniem zdrowia i higieny. To czas do własnej dyspozycji dzieci, młodzieży, który może być przeznaczony na odpoczynek, rozrywkę i rozwój osobowości.

Cechy czasy wolnego: czynności są podejmowane dobrowolnie ,dowolność wykonania (zmienność decyzji) satysfakcjonujący charakter czynności czasu wolnego, autoteliczność czynności, realizowanie własnych motywów

KULTURA – dorobek materialny i duchowy przekazywany z pokolenia na pokolenia. Są to tradycje, zwyczaje, literatura i sztuka. Człowiek nie tylko korzysta z dorobku kultury ale ją też tworzy poprzez aktywne uczestnictwo. Obszar aktywności wychowawczej- przez sztukę,wychowanie moralne, wychowanie duchowe

Aktywność społeczna i obywatelska- Przejawy aktywności społecznej i obywatelskiej to udział w wolontariacie, samorządzie , akcjach charytatywnych, wolontariat to dobrowolna bezpłatna świadczona praca na rzecz innych lub całego społeczeństwa – podobnie różne akcje charytatywne .Pomoc w różnych instytucjach, placówkach wychowania, ośrodkach pomocy społecznej. Organizowanie czasu wolnego młodzieży, np. niepełnosprawnej , chorej w szpitalach , w świetlicach środowiskowych , domu dziecka , domu spokojnej starości ,hospicjum . To też spełnienie marzeń osób nieuleczalnie chorych. W samorządności – działanie na rzecz ochrony środowiska , projekty ogródków do zabaw dla dzieci, zielone podwórka.

REKREACJA, aktywny wypoczynek (łac. recreo-odnowić,ożywić)

forma aktywności umysłowej lub fizycznej podejmowana poza obowiązkami zawodowymi,społecznymi,domowymi i nauką.Stosowana w celu odpoczynku i rozrywki.

36. Geneza, rozwój i kształtowanie się pedagogiki społecznej

H. Radlińska scharakteryzowała: „Pedagogika społeczna jest nauką praktyczną, rozwijającą się na skrzyżowaniu nauk o człowieku biologicznych i społecznych z etyką i kulturoznawstwem ( teorią i historią kultury) dzięki własnemu punktowi widzenia”

Ten punkt widzenia można najkrócej określić jako zainteresowanie wzajemnymi stosunkami jednostki i środowiska wpływem warunków bytu i kręgu kultury na człowieka w różnych fazach jego życia.

Rozwój historyczny—nadrzędny, przyrodniczo-społeczny, indywidualny ( od ogółu do szczegółu), ale i odwrotnie, rozwój indywidualny jak uważał Korczak, Karwiński, Kozłowski może wpłynąć na jakość życia społecznego. Wydarzeniem naukowym był podręcznik R. Wroczyńskiego „Wprowadzenie do pedagogiki społecznej” Ideą jego było podkreślenie że pedagogika społeczna jest nauką „ o środowiskowych uwarunkowaniach procesów wychowawczych i problemów wychowania poza szkołą”

11. Podstawowe koncepcje i struktura osobowości

Osobowość jest terminem wieloznacznie rozumianym i różnorodnie definiowanym. Morris definiujE osobowość jako system obejmujący wszystkie charakterystyczne cechy człowieka. To niepowtarzalny sposób funkcjonowania psychiki - myślenia, odczuwania, zachowania oraz radzenia sobie z problemami. Podstawy osobowości, czyli między innymi: naturalny poziom aktywności, rozrzut nastrojów i zakres reakcji są dziedziczne.

Koncepcje osobowości:

-Dynamiczna – zakłada istnienie w osobowości mechanizmów o charakterze sił dynamicznych popędy, potrzeby, które warunkują zachowanie się jednostki. Prekursorem nurtu był Freund.

-Humanistyczna – wyraża przekonanie o potencjalnych pozytywnych możliwościach człowieka, które powinien realizować – rozpoznawać i urzeczywistniać. Ważną role odgrywa otoczenie , które może hamować naturalny proces samorealizacji, przekazywać zniekształcony sposób istnienia. Przedstawiciele Rogers, Maslov

-Behawioralna - osobowość funkcjonuje w oparciu o skojarzenia z przeszłością. Zachowanie wynika z doświadczanych kar i nagród ze strony otoczenia. Jednostka uczy się określonych zachowań ( reakcji) poprzez: warunkowanie klasyczne( bodziec warunkowy, bodziec bezwarunkowy i reakcja bezwarunkowa), warunkowanie instrumentalne( bodziec różnicujący, reakcja instrumentalna i bodziec wzmacniający), modelowanie ( obserwowanie i naśladowanie zachowanie innych osób). Przedstawiciele Skinner i Pawłow.

-Systemowa – istotną rolę w rozwoju i funkcjonowaniu osobowości odgrywa rodzina . Rodzina funkcjonuje jako system. Jego właściwości są czymś więcej, niż tylko sumą poszczególnych części – członków rodziny. W ramach tego systemu jego członkowie wzajemnie na siebie wpływają. Przedstawiciele : Satir

Struktura osobowości

d jest jedną ze struktur osobowości w modelu psychoanalitycznym, obok ego i superego.

Id- jest rodzajem macicy, w której dochodzi do ukształtowania ego i superego. Zawiera w sobie dziedziczne i wrodzone wyposażenie psychiczne z popędami włącznie, działa na zasadzie impulsów i natychmiastowej gratyfikacji, zaspakajania potrzeb. Pozostaje w ścisłym związku z procesami fizjologicznymi z których czerpie energię.

Ego – wytwarza się ponieważ zaspokojenie potrzeb organizmu wymaga działań w świecie rzeczywistym ( obiektywnym) poprzez przekształcenia wyobraźni w spostrzeżenia. Działa za pośrednictwem procesu wtórnego, sprawuje kontrolę nad funkcjami poznawczymi i intelektualnymi.

Superego – stanowi wewnętrzna reprezentację wartości moralnych i ideałów uznawanych przez dana społeczność, które przekazywane są dziecku przez rodziców w procesie socjalizacji. Jest to instancja moralna, dążąca do doskonałości . Główne funkcje superego to hamowanie impulsów id, przekazywanie ego, aby cele realistyczne zastąpiło moralnymi.

33. Rozwój ontogenetyczny człowieka (uwarunkowania cechy)

W znaczeniu psychologicznym obejmuje całokształt zmian dokonujących się w psychice i zachowaniu się człowieka w toku życia indywidualnego. Do opisu całokształtu rozwojowych zmian ontogenetycznych stosuje się w psychologii rozwojowej takie pojęcia jak: wzrastanie, uczenie się, różnicowanie, dojrzewanie, socjalizacja.

12. Historyczne źródła subdyscyplin pedagogicznych i realizacji idei w praktyce edukacyjnej

PEDAGOGIKA OGÓLNA – obejmuje historię wychowania i myśli pedagogicznej, dydaktykę i teorię wychowania. Jako nauka o wychowaniu zaczęła się wyłaniać z filozofii wychowania i filozofii człowieka. Dla pedagogik szczegółowych pedagogika ogólna jest zatem:

-źródłem wiedzy o najogólniejszych prawidłowościach i problemach wychowania człowieka,

-źródłem inspiracji przy podejmowaniu badań dotyczących określonej dziedziny oświaty i wychowania,

- teoretycznym układem odniesienia umożliwiającym naukowe wyjaśnienie wykrytych przez te nauki faktów i zjawisk.

Pedagogiki szczegółowe są naukami empirycznymi i stosowanymi. Korzystają one z idei, dorobku metodologicznego i doświadczeń badawczych pedagogiki ogólnej.

-pedag. Przedszkolna

-pedag. Szkolna

-pedagogika działalności kulturalno – oświatowej – bada metody, treści i formy uczestnictwa dzieci i młodzieży w kulturze lokalnej, regionalnej, narodowej i ogólnoludzkiej; wpływ środków masowego przekazu na potrzeby, zainteresowania i aspiracje życiowe dzieci i młodzieży.

-pedagogika opiekuńcza – bada działalność opiekuńczą w instytucjach opieki całkowitej lub częściowej, stowarzyszeniach, związkach i organizacjach skupiających dzieci i młodzież.

-pedagogika społeczna – bada wpływ różnych systemów społecznych, środowisk i tradycji na rozwój i wychowanie młodego pokolenia, wpływ różnych grup środowisk i kręgów społecznych na funkcjonowanie instytucji wychowawczych i na zachowanie oraz rozwój osobowości dzieci i młodzieży, wpływ różnych tradycji społecznych na cele, treści, metody i formy działania różnych instytucji wychowawczych i oświatowych.

-pedagogika pracy – bada wpływ szkoły na przygotowanie młodzieży do rozumienia społecznego sensu wykonywanej pracy i do jej umiejętnego, zgodnego z wymaganiami nauki i oczekiwaniami społecznymi wykonania.

-pedagogika turystyki – bada wpływ udziału w zajęciach turystycznych na kształtowanie się osobowości dzieci i młodzieży. Szczególne znaczenie przywiązuje do poznawania wpływu uczestnictwa turystycznego na wychowanie patriotyczne, moralno – społeczne, humanistyczne, estetyczne oraz na uczenie się wzorów i standardów zachowań i myślenia globalnego w skali kraju i Europy.

-pedagogika specjalna – zajmuje się osobami wymagającymi szczególnego potraktowania ze względu na specyficzny stan ich organizmu i osobowości.

-pedagogika rewalidacyjna – (M. Grzegorzewska) obejmuje teorię i praktykę oddziaływania na osoby niepełnosprawne.

-pedagogika resocjalizacyjna – wychowanie i kształcenie osób nieadekwatnie funkcjonujących w przypisanych im rolach społecznych i przejawiających syndrom postaw antyspołecznych, świadczących o wadliwym przystosowaniu społecznym tych ludzi.

-pedagogika zdrowia – zadaniem jest wypracowanie formuły kooperacji pedagogiki z medycyną, a następnie przekładanie kategorii medycznych na kategorie pedagogiczne.

-pedagogika rodziny – określa rolę i miejsce rodziny w życiu społecznym i warunkach nowoczesnej cywilizacji.

-andragogika (pedagogika dorosłych) – powstała w XX wieku. Przedmiotem badań, zainteresowań i uogólnień andragogiki jest proces kształcenia, wychowania, samokształcenia i samowychowania dorosłych i jego uwarunkowania społeczne, ekonomiczne, kulturowe i biologiczne.

3. Psychologiczne, socjologiczne i filozoficzne podstawy wychowania

psychologia (psychologia dostarcza wiedzy o strukturach rozwoju wychowanka, o jego umysłowym rozwoju); socjologia (analiza wpływu grupy na jej członków); filozofia (pedagogika jest weryfikatorem filozofii, dla teorii wych szczególnie ważne są 3 dziedziny filozoficzne tj. antropologia filozoficzna-człowiek, teleologia filozoficzna-cele wych, aksjologia filozoficzna-nauka o wartościach);

38. Kryzys więzi społecznych i wartości

Człowiek stworzył ludzką cywilizację i kulturę dzięki wspólnocie. Swoje istnienie i wartości weryfikuje i utwierdza przez kontakt z innym człowiekiem. Jednak środki masowego przekazu tworzą model zdeklarowanego samotnika, który jeżeli wchodzi w kontakty społeczne, to wyłącznie w kontekście rywalizacji z drugim człowiekiem. Kultura rywalizacji tworzy nakaz konieczności agresywnej rywalizacji, a nie współpracy. Jest to jedna z najbardziej destruktywnych dyspozycji nowoczesnej kultury.

10 Dzieje kształtowania się pedagogiki jako nauki-konteksty światowe i polskie

Etymologia znaczenia pojęcia i nazwy pedagogika – genezy należy szukać w początkowych fazach rozwoju myślenia naukowego i filozoficznego na przełomie VII i VI w. przed Chrystusem. Z „nauką” czyli refleksją nad wychowaniem mamy do czynienia wśród Greków, co doprowadziło do stworzenia nauki o wychowaniu. Dalsza część z mojego pytania nr 1

Współcześnie przez pojęcie pedagoga rozumiemy to że osoba taka musi pracować w wydziałach pedagogicznych lub na instytutach pedagogicznych, mając odpowiednie przygotowanie zawodowe do wykonywania tak trudnego zawodu.

W rozwoju pedagogiki można wyróżnić dwa etapy:

1. przednaukowy

- etap otwarty na „ mądrość wychowania” obejmujący przejście od prymitywnego pedagogicznego myślenia do myślenia ukierunkowanego doświadczeniem,

- pajdagogika – bazująca na myśli starożytnej Grecji,

2. kształtowanie się pedagogiki jako nauki, dyscypliny naukowej

okres herbatowski,

okres pedagogiki eksperymentalnej

okres pedagogiki normatywnej

okres pedagogiki „ czystej”

okres rozwoju pedagogiki w obrębie nauk humanistycznych

Początki kształtowania się pedagogiki jako samodzielnej dyscypliny naukowej upatruje się w działalności Jana Amosa Komeńskiego – twórca zrębów teoretycznej pedagogiki. Na początku XIX w. Johann Friedrich Herbart – profesor pedagogiki oderwał pedagogikę od filozofii.

XIX wiek – rozpad filozofii na dyscypliny. Pedagogika rozwinęła się i podzieliła na cztery działy:

PEDAGOGIKA OGÓLNA

DYDAKTYKA czyli teoria kształcenia,

TEORIA WYCHOWANIA

HISTORIA WYCHOWANIA

Jan Henryk Pestalozzi, określił kryterium programowe, w którego skład wchodziły: pedagogika specjalna, pedagogika społeczna, pedagogika porównawcza, teoria oraz organizacja zarządzania w oświacie. Dalszy rozwój pedagogiki spowodował wyodrębnienie się zagadnień z zakresu pedagogiki społecznej, która analizowała inny zespól zjawisk niż socjologia wychowania. W Polsce ten kierunek pedagogiczny stworzyła Helena Radlińska (1876-1954), według której przedmiotem pedagogiki społecznej jest „wzajemne oddziaływanie wpływów środowiska i przekształcających środowisko sił jednostek”. Przedmiotem badań tej pedagogiki jest zależność dróg życiowych i losów jednostek i zespołów ludzkich od czynników środowiskowych oraz problematyka celowego przetwarzania środowiska z punktu widzenia zadań i dążeń wychowawczych. Pedagogika społeczna traktuje szkołę jako bardzo ważne, ale nie jedyne ogniwo wśród czynników kształtujących życie człowieka.

27. Przemoc strukturalna i symboliczna i zależności między nimi

Teoria psychoanalityczna Erika Eriksona . Teoria ta odwołuje się do zasady epigenezy, która zakłada, że wszystko to, co wzrasta, wzrasta zgodnie z podstawowym planem powstawania części, z których każda wykształca się w specyficznym dla siebie czasie i dominuje tak długo, dopóki nie powstaną pozostałe części, aby utworzyć funkcjonalną całość. Erikson wyodrębnił osiem stadiów życia człowieka. Każdy z nich charakteryzuje się tym, że wywołuje u jednostki inny, specyficzny dla siebie konflikt.

Okresy (stadia) życia wg Eriksona:

1. Niemowlęctwo – od 0 do 1 r.ż. – konflikt: ufność - nieufność, osiągnięcie zaufania do matki lub innego opiekuna,

2. Wczesne dzieciństwo – od 2 do 3 r.ż. – konflikt: autonomia - wstyd i zwątpienie, osiągnięcie samokontroli i poczucia własnej odrębności,

3. Wiek zabaw – od 4 do 5 r.ż. – konflikt: inicjatywa - poczucie winy, ukształtowanie orientacji na cele i inicjatywność w działaniu,

4. Wiek szkolny – od 6 do 12 r.ż. – konflikt: pracowitość - poczucie niższości, osiągnięcie poczucia własnych kompetencji,

5. Adolescencja – od 13 do 18 r.ż. – konflikt: tożsamość - rozproszenie tożsamości, osiągnięcie odpowiedzi na pytanie „kim jestem?” i „kim mogę być?” oraz wierność sobie,

6. Wczesna dorosłość – od 19 do 25 r.ż. – konflikt: intymność - izolacja, osiągnięcie zdolności do miłości bez utraty poczucia własnej tożsamości

7. Dorosłość – od 26 do 40 r.ż. – konflikt: generatywność - stagnacja, potrzeba opiekowania się młodymi ludźmi i troska o los młodszej generacji,

8. Dojrzałość – powyżej 41 r.ż. – konflikt: integralność ego - rozpacz, osiągnięcie mądrości życiowej w wyniku pozytywnego bilansu życia.

Przemoc symboliczna - prowadzi do uznania kultury istniejącej, jako jedynej, odrzuca wzory zachowania wyniesione z domu - odbiegające od panującej kultury. Jest to przekaz wzorów, zachowań, znaków i symboli zesłanej kultury z narzuceniem ich znaczeń i interpretacji.

Przemoc strukturalna - (inaczej pośrednia) - nie musi zawierać fizycznego ataku, zamiaru fizycznej napaści czy psychicznego zranienia. Przemoc strukturalna jest często odbierana, jako coś naturalnego. Znajduje się w strukturach społecznych, politycznych, kulturowych. Jest to rodzaj ukrytej przemocy - z trudem dostrzeganej przez ludzi zanurzonych w tych strukturach.

25. Globalne i lokalne zagrożenia oraz sytuacje ryzyka dla jednostek, grup i środowisk

Bezrobocie

GRADACYJNA WIZJA NIERÓWNOŚCI – obraz społeczeństwa, w którym kładzie się nacisk na stopniowalne różnice i nierówności między jednostkami lub zbiorowościami w ramach różnych hierarchii stratyfikacji społecznej.

WARSTWY SPOŁECZNE – kategorie i grupy społeczne powiązane realną więzią subiektywną i obiektywną, różniące się między sobą zbiorowymi szansami osiągania społecznie cenionych dóbr – bogactwa, władzy, prestiżu, edukacji itp. Oraz wynikającym z tego poziomem i stylem życia, typową ideologią i obyczajami

31. Wychowanie jako czynność techniczna, jako działanie komunikacyjne oraz jako fakt kulturowy

Wychowanie, jako czynność techniczna. Przedmiotem zainteresowań teorii wychowania przez technikę jest ogół zjawisk pedagogicznych związanych z rozwijaniem człowieczeństwa człowieka przez wykorzystanie walorów pedagogicznych świadomie wprowadzonej do procesów wychowania działalności technicznej.

Wychowanie komunikacyjne dzieci jest jednym z elementów systemu działań profilaktycznych na rzecz poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego. W zakresie wychowania komunikacyjnego należy dążyć do ukształtowania w uczniach pożądanych postaw oraz do wyposażenia ich w umiejętności potrzebne w życiu codziennym. Aby działania uczniów były świadome i rozumne powinny wiązać się z pewną wiedzą, której przekazanie powinno wiązać się z praktyką. Działania nauczyciela powinny być zrozumiałe dla uczniów i rodziców oraz konsekwentnie realizowane, gdyż tylko wtedy będą skuteczne.

Wartości kulturalne muszą być dostępne działalności człowieka w ciągu procesu rozwojowego, aby rozwój kulturalny mógł się dokonywać. Wartości kulturalne, jako wytwory ludzkie, utrzymywane i użytkowane przez działalność ludzką, mogą być dostępne rozwijającemu osobnikowi tylko w zetknięciu z ludźmi, przynajmniej w początkowych stadiach jego rozwoju. W początkach swego kulturalnego rozwoju, nie dąży do naśladowania zaobserwowanej czynności, tylko do zużytkowania przedmiotów, których znacznie ta czynność mu uprzystępniła

32. Przymus i swoboda w wychowaniu. Wychowanie jako urabianie i jako wspomaganie rozwoju, wychowanie adaptacyjne i emancypacyjne, wychowanie a manipulacja

Przymus według B. Nawroczyńskiego to ograniczenie naszej działalności przez czynniki od nas niezależne a także stwarzaniem przez takie czynniki motywu do działania. Przymus rozumiany, jako rodzaj oddziaływań społecznych określany jest czasem mianem przymusu zewnętrznego. Pojęcie przymusu często odnoszone jest do skutku, jaki wywołują różnego rodzaju presje społeczne. W takim ujęciu przymus może być traktowany, jako swoista siła wewnętrzna bądź swoisty stan wewnętrzny powodujący, że człowiek zachowuje się wbrew woli.

W rozwoju poglądów na swobodę dziecka można wyróżnić trzy główne okresy:

1. Okres romantycznych poglądów na swobodę dziecka ( J. J. Rousseau, E. Key, Janusz Korczak) odwoływali się przede wszystkim do argumentów skazujących na prawo dziecka do „szczęśliwego dzieciństwa”, na obowiązek otaczania go miłością i chronienia przed cierpieniami.

2. Okres przeciwwskazań w odniesieniu do ograniczenia swobody dziecka ( Z. Freud). Argumentacja, jaką się tu stosuje polega na ukazaniu szkodliwych następstw przymusu i ograniczania swobody dziecka dla jego dalszego rozwoju. Antypedagodzy niekoniecznie dostrzegają w swobodzie dziecka same walory dające podstawy do pewności pomyślnego jego rozwoju, natomiast są całkowicie przekonani, że wychowanie, a więc przymus i ograniczanie swobody mogą przynieść jedynie skutki negatywne.

3. Swoboda dziecka w relacjach z dorosłymi. Zwraca się tu uwagę nie tylko na szkodliwość przymusu, ale przede wszystkim na jego zbędność. Swoboda dana jednostce nie tylko, więc uwalnia ją od szkodliwych presji, ale co więcej, otwiera przed nią szansę pełnej samorealizacji w oparciu o dane jej od urodzenia siły wewnętrzne.

Wychowanie, jako urabianie i jako wspomaganie rozwoju. Według Heliodora Muszyńskiego wychowanie to wszelkie, celowe urabianie w sposób trwały ludzkiej osobowości. W takim ujęciu wychowanie odnosi się wyłącznie do urabiania pewne strony osobowości człowieka. Mówiąc o wychowaniu mamy na myśli zamierzone wpływanie na sferę emocjonalno-motywacyjną jednostki. Człowiek kształtuje się pod wpływem uczestnictwa w całokształcie życia społecznego przez fakt wchodzenia w interakcje, czyli wzajemne kontakty z innymi ludźmi lub grupami ludzkimi. Wychowanie odnosi się do każdej jednostki ludzkiej, każdy, bowiem człowiek, niezależnie od wieku i pozycji społecznej, może zostać poddany oddziaływaniom wychowawczym

Wychowanie adaptacyjne i emancypacyjne. Emancypacja ( łac. emancipatio od manus - ręka) oznacza zwolnienie z podległości władzy ojcowskiej. Emancypacja to uwolnienie (się) od zależności, poddaństwa, ucisku; usamodzielnienie, uniezależnienie; uzyskanie równouprawnienia.

Zasady wychowania emancypacyjnego:

• Zasada autentycznej miłości wobec ludzi.

• Zasada dialogu pedagogicznego, czyli procesu międzyludzkiego, dzięki któremu dialogiczna jedność Ja i TY nadaje ludzkiemu życiu wartość humanistyczną.

• Zasada nie importowania obcych kulturowo wzorów edukacji.

• Zasada walki o wolność, bez narzucania jej komukolwiek

• Zasada „eklektyzmu edukacyjnego” (afirmacja różnych modeli wychowania).

• Zasada działania komunikacyjnego, w którym występują cztery komponenty: intencja działania wszystkich podmiotów interakcji, intersubiektywność, faktyczne wzajemne oddziaływania, zawierające zawsze różne alternatywy zachowań, cechy stosunków interpersonalnych w zależności od relacji ze światem obiektywnym i perspektywa tych stosunków.

Wychowanie adaptacyjne - tu zachowana jest hierarchia, grupa społeczna jest stroną nadrzędną, – bo decyduje o celach wychowania, wychowanek powinien się dostosować do aktualnego modelu społecznego. celem wychowania w tym ujęciu jest przygotowanie wychowanka do życia w grupie społecznej; wyznacznikiem norm jest społeczeństwo ono ma wpływ na to, jaki ma być wychowanek, grupa społeczna narzuca model wychowanka i pewne normy relacji, które wynikają z grupy społecznej. Ten model może być zbliżony zarówno do modelu dyrektywnego jak i humanistycznego nie da się tego określić jednoznacznie, ponieważ zależy to od grupy społecznej, w której znajduje się wychowanek.

Manipulacja to takie oddziaływanie na wykonawcę, w którym ten mylnie sądzi, że jest sprawcą, nie zdając sobie sprawy z tego, że jest środkiem w rękach rzeczywistego sprawcy.

6. Idee pedagogiczne humanizmu i socjalizmu utopijnego

Odrodzenie- Humanizm tej epoki nie niósł ze sobą demokratycznych haseł oświatowych, daleki był od głoszenia wiedzy dla wszystkich, stanowił ideologię raczej wąskiego kręgu ludzi wykształconych, miał charakter społecznie ograniczony. Obejmował przeważnie dwory książęce i zamożną burżuazję, nie dbał o interesy szerokich mas, które wyzyskiwali i feudałowie, i rodząca się burżuazja Nowy program kształcenia umysłowego kładzie nacisk na wszechstronny rozwój umysłu i jest programem swieckim. Teologia i filozofia scholastyczna są z niego wykluczone. Kultem otacza się języki starożytne, zwłaszcza łacinę, ale nie skażoną łacinę kościelną, lecz czystą, klasyczną mowę Cycerona i Horacego. Wykształcenie szkolne jest przede wszystkim wykształceniem językowym

Pedagogowie humaniści w dużej mierze dbają o wychowanie fizyczne. Zamiast propagowanego przez Kościół umartwiania ciała, pragną wychować ludzi zdrowych, dzielnych i radosnych. Pojawia się dbałość o wygląd zewnętrzny, o higienę ciała, o zgrabne ruchy, ładną postawę i harmonijną budowę. Starano się o wszechstronny rozwój wrodzonych uzdolnień. Pedagogowie domagają się życzliwego traktowania dziecka, pogody i wesołości, oddziaływania na ambicję i honor młodzieży przez pochwały i nagrody, przez wzajemne współzawodnictwo. Twierdzono, że łagodnością można uzyskać lepsze rezultaty aniżeli surowymi karami

Wyraziciel postępowych idei pedagogicznych w Anglii. Ojciec teorii socjalizmu utopijnego. W epoce tej w Anglii zachodzi proces tzw. pierwotnej kumulacji (nagromadzenia) kapitału i pierwsze chronologiczne zjawisko proletaryzacji ludności. Morus w swojej Utopii ( utopia to po grecku oznacza miejsce, którego nie ma) wyraża protest angielskich mas pracujących i wyzyskiwanych przeciwko tym klęskom, które niósł ze sobą w początkowej fazie swego rozwoju kapitalizm, i przedstawia obraz idealnego ustroju społecznego na fantastycznej wyspie. Ustrojowi niesprawiedliwości społecznej przeciwstawia ustrój socjalistyczny utopijnej wyspy, w którym nie ma prywatnej własności, istnieje społeczna organizacja produkcji i wszyscy pracują. Ideę równości społecznej podważa to, że zachowuje on w swoim ustroju niewolników, którymi są przestępcy i jeńcy wojenni, co świadczy o klasowej organiczności socjalizmu Morusa. Niewolnicy mają wykonywać wszystkie ciężkie i przykre roboty. W związku z tym idealnym obrazem ustroju Morusa charakteryzuje także wychowanie, jakie powinny otrzymać dzieci. Rozwija idee powszechnego nauczania w języku ojczystym, jednakowego dla obu płci, oraz ideę wychowania przez pracę, ( czyli wszyscy pracują na roli, każdy ma się nauczyć rzemiosła według zainteresowań). Ideę tę łączy Morus z harmonijnym rozwojem fizycznym i umysłowym, akcentuje wykształcenie przyrodniczo-matematyczne, przedstawia ideę oświaty pozaszkolnej dla dorosłych. Dorośli spędzają czas wolny od pracy na zajmowaniu się naukami i sztukami, cześć wolnego czasu poświęcają ćwiczeniom gimnastycznym i zabawom. Od powszechnej produkcyjnej pracy fizycznej mają być zwolnieni uczeni, których obowiązkiem są specjalne studia nad naukami dla pożytku społeczeństwa i państwa. Idee pedagogiczne Morusa, tak silnie podkreślające związek wychowania i nauczania z życiem oraz znaczenie nauki dla życia praktycznego, należą do najbardziej postępowych w owych czasach i wyprzedzają znacznie swoja epokę.

1. Badanie osiągnięć szkolnych uczniów- narzędzia pomiaru dydaktycznego

Każdy zbiór dobranych zadań zbudowany w celu dokonania sprawdzenia i oceny osiągnięć uczniów jest narzędziem pomiaru dydaktycznego. Te zbiory zadań powinny reprezentować wybrany zakres treści kształcenia, a na ich rozwiązanie powinien być przeznaczony określony czas podczas zajęć szkolnych.

Narzędzia stosowane przez IBK do diagnozowania osiągnięć uczniów, to testy złożone z zadań otwartych i zamkniętych, w których zakres badanych treści wynika z podstawy programowej i standardów egzaminacyjnych a nie z wybranego programu nauczania, a czas przeznaczony na ich rozwiązanie to 60 minut dla szkoły podstawowej i 90 minut dla gimnazjum. Testy badają umiejętności ponadprzedmiotowe a przed ich masowym użyciem są standaryzowane

Pytania kierunkowe

ZAGADNIENIA KIERUNKOWE

1. Miejsce i rola pedagogika wczesnoszkolnej i przedszkolnej w systemie nauk pedagogicznych

Pedagogika wczesnoszkolna zajmuje się problematyką pracy edukacyjnej z dzieckiem w młodszym wieku szkolnym, funkcjonuje w szerokim nurcie myślowym współczesnej humanistyki. Nauki humanistyczne nauki społeczne a pedag. wczesnoszkolna.

Ped. wczesnoszkolna jest subdyscypliną nauk pedagogicznych. Zawiera dwie integralnie ze sobą powiązane części: część ogólną (formułuje prawa, teorie, koncepcje itp. dotyczące edu. wczesnoszkolnej jako całości) i część szczegółową – metodyka nauczania poszczególnych przedmiotów (formułuje problematykę nauczania poszczególnych).

Rola pedagogiki wczesnoszkolnej:

- stanowi najniższy szczebel kształcenia ogólnego;

- ma charakter propedeutyczny (przygotowuje dziecko do dalszej nauki);

- ma za zadanie przygot. dziecko do życia w społ.;

- oznacza się pewnymi cechami, swoistymi dla tego szczebla kszt.;

- to jednolity, trwający kilka lat proces dyd.- wych, który odbywa się w warunkach szkolnych;

- na ten proces składają się: rozwój, uczenia się, nauczanie, kształcenie, samokształcenie, wychowanie, samowychowanie;

- obejmuje dziecko w wieku (7-10) lat; obecnie (6-9) lat

- ma wyznaczone dwa podstawowe kierunki działań: wielostronny, harmonijny rozwój osobowości dziecka przygotowanie do nauki w cyklu systematycznym;

Pedagogika przedszkolna- przedmiotem jej jest planowe i świadome oddziaływanie na dziecko, ale ważne jest też oddziaływanie nieświadome. Zajmuje się problematyką zbiorowego wychowania dzieci z uwzględnieniem różnych wpływów wychowawczych.

Rola pedagogiki przedszkolnej:

- Głównym celem wychowania przedszkolnego jest wspomaganie i ukierunkowywanie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi w relacjach ze środowiskiem społeczno- kulturowym i przyrodniczym

- Doprowadzenie dzieci do możliwości podjęcia nauki w szkole czyli osiągnięcia tzw. dojrzałości szkolnej

- W najogólniejszym ujęciu do celów wychowania przedszkolnego należy kształtowanie wielostronnie rozwiniętej osobowości człowieka, umożliwienie mu

7. Metody aktywizujące w przedszkolu i edukacji wczesnoszkolnej

Metoda aktywizująca- to sposób działania grupy i prowadzącego umożliwiające aktywne uczenie się, czyli uczenie się poprzez działania i przeżywanie.

Aktywizujące metody i techniki dzielimy na:

1) metody integracyjne (Krasnoludek, Pajęczynka lub Kłębek,Graffiti),

2) metody tworzenia i definiowania pojęć (Kula Śniegowa, Burza Mózgów,

Mapa Pojęciowa)

3)metody hierarchizacji (Promyczkowe uszeregowanie, Diamentowe

uszeregowanie, Piramida priorytetów i Poker kryterialny),

4) metody twórczego rozwiązywania problemów (Burza mózgów, 635, Rybi

szkielet, Metoda trójkąta i Mapy mentalne, Sześć myślących kapeluszy),

5) metody pracy we współpracy (Układanka, puzzle lub Jigsaw i Zabawa na

hasło),

6) metody ewaluacyjne (Kosz i walizeczka, Tarcza strzelecka i Rybi szkielet).

Krasnoludek-Jest to pomoc w ręku dziecka, np. piłeczka, grzechotka, maskotka. Krasnoludkiem może być ,,coś”, czym można do siebie rzucać, co przyciąga wzrok dziecka. Możemy kończyć nim zdanie, np. Dzieci siedzą w kręgu. Rzucamy ,,Krasnoludka” i mówimy: Krasnoludek jest ... (dziecko, które otrzymuje rzucony przedmiot kończy zdanie). Obowiązuje tu zasada nie powtarzania wcześniej usłyszanych zakończeń i mówi tylko ta osoba, która trzyma w ręku ,,Krasnoludka”.

Pajęczyna lub Kłębek-Stosuje się je w klasach I-III na różne sposoby. Dzieci przy pomocy kłębka mogą poznawać swoje imiona, mówić o sobie coś dobrego, uczyć się dodawać i odejmować, tworzyć opowiadania.

Graffiti – jest techniką, dzięki której można wytworzyć i wzmocnić w grupie dobry klimat oraz kształcić u dzieci myślenie twórcze- zabawy w niedokończone zdanie, np.: ,,Mam nadzieję, że lekcja będzie ...”. Wywieszamy plakaty z rozpoczętymi zdaniami. Dzieci chodzą po sali i zgodnie ze swoim odczuciem dopisują niedokończone zdania.

Kula śniegowa- Polega na przechodzeniu od pracy indywidualnej do pracy grupowej. Na początku dzieci pracują indywidualnie nad podanym problemem. Następnie łączą się w pary i ustalają wspólne stanowisko. Później łączą się w czwórki, czwórki w ósemki, ósemki w szesnastki (wszędzie ustalają wspólne stanowisko). Na końcu następuje prezentacja wspólnie wypracowanego stanowiska.

Burza mózgów – nosi też inne nazwy: ,,fabryka pomysłów”, „giełda pomysłów”, „jarmark pomysłów”, „sesja odroczonego wartościowania”. Polega ona na podawaniu różnych skojarzeń i rozwiązań, które niesie wyobraźnia i chwilowy błysk natchnienia.

13. Problem adaptacji dziecka w przedszkolu i szkole

Pierwszy dzień w przedszkolu to jedna z najważniejszych chwil w życiu każdego dziecka. Trafia ono do nowego, obcego środowiska, w którym czuje się samotne, bezradne. Dziecko otoczone dotychczas troską i uwagą rodziny nagle znajduje się w obcym dla siebie miejscu. Zamiast opieki najbliższych oferuje się mu czas z obcą panią i dużą grupą nieznanych dzieci.

Adaptację ułatwia: racjonalne podjęcie decyzji, pozytywne myślenie o placówce, personelu, poznanie placówki przez dziecko, wcześniejsze dostarczenie dziecku doświadczeń przebywania z innymi dorosłymi, umożliwienie kontaktów z innymi dziećmi, usamodzielnienie dziecka, akceptacja dziecka i zrozumienie jego stresu, wspieranie, go
okazywanie spokoju, poczucia bezpieczeństwa podczas rozstania, czas na bycie z dzieckiem po odebraniu go z przedszkola, ujednolicenie rytmu życia w przedszkolu i w domu  

Adaptację utrudnia: niepewność decyzji, brak zaufania do placówki, personelu, wyrzuty sumienia, niepokój, lęk, poczucie zagrożenia, brak doświadczeń społecznych w kontaktach z dorosłymi i dziećmi, nadopiekuńczość, wyręczanie dziecka w czynnościach samoobsługowych, pośpiech, zdenerwowanie, brak czasu dla dziecka

2. Psychologiczne podstawy procesu kształcenia i wychowania dzieci w okresie wczesnoszkolnym

Pierwsze lata nauki w szkole podstawowej powinny być czasem opanowywania treści poznawczych i podstawowych czynności takich jak pisanie, czytanie, liczenie w powiązaniu z etapami rozwojowymi, możliwościami i potrzebami psychicznymi dzieci

Do tego, aby uczeń w szkole poczuł się dobrze powinny być spełnione dwa warunki: należy określić gotowość szkolną ucznia, czyli jego dojrzałość do uczenia się będącą efektem jego aktywności rozwojowej, w tym poznawczej oraz oddziaływań otaczających dziecko dorosłych, to także szkoła powinna być gotowa do tego, aby stworzyć dziecku warunki sprzyjające uczeniu się ucznia.

DOPISAC

19. Współczesne zagrożenia wychowania

Alkoholizm,złe funkcjonowanie rodziny,narkomania,bezrobocie,ubóstwo graniczące z nędzą

Wywierają negatywny wpływ na życie społeczne w ogóle, a w szczególności na dzieci i młodzież, która z natury jest wrażliwa na anomalie w otoczeniu i rodzinie.

Stawianie znacznie wyższych wymagań w dziedzinie praw moralnych i społecznych czlowieka, nie mówiąc o stale wzrastajacych wymaganiach w zakresie wykształcenia i nieustannej modernizacji, kwalifikacji zawodowych ogółu ludzkości kraju.

19. Formy nauczania muzyki na etapie przedszkolnym i wczesnoszkolnym

CEL: " wychowanie dla muzyki i przez muzykę"

Formy wychowania muzycznego mają na celu pobudzenia rozwoju umyslowego dzieci.

muzyka i ruch wzmacniają i uzupełniają się wzajemnie.  Najczęściej wykorzystywanymi w przedszkolu formami muzycznoruchowymi są:

a) rytmika

b) improwizacja muzyczno - ruchowa

c) zabawa muzyczno - ruchowa

Zajęcia muzyczne w edukacji wczesnoszkolnej.

Wychowanie muzyczne powinno opierać się na następujących formach aktywności dzieci:

-śpiew,ruch przy muzyce,gra na instrumentach,aktywne słuchanie muzyki,tworzenie muzyki

Słuchanie muzyki

Dla rozwoju dziecka ważna jest percepcja słuchowa. Dlatego na etapie nauczania początkowego należy wprowadzić ćwiczenia słuchowe. Realizować można je w formach różnych zabaw np. rozpoznawanie odgłosów przyrody, ruchu ulicznego. Muzyka to dziedzina, która sprzyja spontanicznej wypowiedzi dziecka ze względu na różnorodne środki wyrazu.

16. Współpraca nauczyciela szkoły z rodzicami, jako warunek wspomagania rozwoju dziecka

Wspólnym celem zarówno nauczycieli jak i rodziców jest szeroko pojęte dobro dziecka- dbałość o jego prawidłowy i harmonijny rozwój. To rodzice mają prawo i obowiązek wychowywania dzieci, ale nauczyciel-wychowawca ma możliwość towarzyszenia dzieciom obserwowania ich w różnych sytuacjach szkolnych. Pierwszy może dostrzec niepokojące zachowania i zainicjować wspólnie z rodzicami szukanie przyczyn oraz sposobów postępowania

Nadrzędnym celem współdziałania nauczycieli i rodziców jest dążenie do usprawnienia pracy wychowawczej z uczniami w jej szerokim rozumieniu, a więc nie tylko w zakresie rozwijania w uczniach dyspozycji kierunkowych, jak przekonania, zainteresowania i postawy, lecz także dyspozycji sprawnościowych, równoznacznych z zasobem wiedzy, poziomem uzdolnień i umiejętności. Ważnym celem współpracy jest możliwie najlepsze poznanie przez nauczycieli poszczególnych uczniów ( ich sytuacji rodzinnej, bytowej, oczekiwań rodziców funkcjonowania w środowisku pozaszkolnym, zainteresowań i potrzeb).

Istotnym celem współpracy jest edukacja pedagogiczna rodziców, upowszechnianie wiedzy na temat rozwoju i wychowania dzieci.

8. Praca wychowawcza w przedszkolu i edukacji wczesnoszkolnej

Można wyodrębnić trzy grupy metod: oglądowe, słowne oraz praktycznego działania. Przenikają się one wzajemnie i rzadko występują w swojej czystej postaci. Jednak niektóre z nich są dominujące w konkretnych rodzajach zajęć. Obok metod działań odnoszących się do organizacji pracy nauczyciela można wyodrębnić metody odnoszące się do działań dziecka związanych z procesem uczenia się. Przedstawiają one możliwości wielostronnego uczenia polegającego na:

-przyswajaniu (podanego, gotowego materiału),

-odkrywaniu (nowych wiadomości podczas rozwiązywania problemów oraz samodzielnego poszukiwania),

-przeżywaniu (różnorodnych treści i wartości),

-działaniu (polegającym na zmienianiu rzeczywistości i samego siebie poprzez sprawdzanie wiadomości w praktyce.).

Takiemu wielostronnemu uczeniu odpowiadają metody nauczania, takie jak:

metody podające (przyswajanie): opowiadanie, pogadanka, historyjka obrazkowa, wiersze, piosenki, praca z tekstem,

metody problemowe (odkrywanie): gry dydaktyczne, „burza mózgów”, inscenizacja,

metody aktywizujące (przeżywanie): drama, wystawa, pokaz,

metody praktyczne (działanie): ćwiczenia.

Zmodyfikowany podział metod podał F. Szlosek.. Rozszerzył grupę metod problemowych o metody aktywizujące. Metody aktywizujące wpływają na cały system pracy dydaktycznej. Powodują zmianę w myśleniu edukacyjnym.

3. Psychologiczne podstawy mówienia, czytania pisania

Psychologiczne podstawy mowy

Sfera psychiczna zachowań językowych wiąże się z funkcjonowaniem w umyśle abstrakcyjnego systemu znaków i reguł gramatycznych, pozwalających ze znaków prostych budować znaki złożone. Wiedza o ich użyciu nie musi być przez człowieka uświadamiana.

Czytanie a psychologia

Możemy wyróżnić dwa stanowiska dotyczące nauki czytania:

1.Lingwistyczne ( przedstawiciel Elkonin) – czytanie to tworzenie dźwiękowej formy słowa na podstawie jego obrazu graficznego. Istotą nauki czytania jest wg. tego stanowiska technika czytania.

2.Psychologiczne, które uważa, za istotę czytania- rozumienie tekstu, bowiem czytanie to proces myślowy.

Podejście psychologiczne kładzie większy nacisk na rozumienie odczytywanego tekstu. Czytanie polega na rozpoznawaniu symboli (drukowanych lub pisanych), stanowiących bodziec do aktualizowania znaczeń wbudowanych w doświadczenie jednostki oraz do powstawania nowych znaczeń znanych już słów poprzez manipulowanie pojęciami już posiadanymi.

Podejście lingwistyczne uważane jest za niewystarczające, z racji tego, że czytanie (podobnie jak pisanie) jest nie tylko zwykłą czynnością, ale należy do podstawowych środków komunikacji społecznej – ułatwia proces porozumiewania się ludzi ze sobą nie tylko w życiu bieżącym, ale także przekaz doświadczeń między pokoleniami dawnymi, obecnymi i przyszłymi.

Psychologiczne podstawy pisania

Na czynność pisania składają się 3 elementy:

-psychologiczny

-fizjologiczny

-motoryczny (ruchowy)

Ad. l. Dotyczy analizy i syntezy słuchowej, wzrokowej i ruchowej. Dziecko ma posiadać słuchowe wyobrażenie odpowiednika litery w postaci głoski, ujmować literę i wyraz jako całość, wyobrazić sobie drogę kreślenia litery.

Ad. 2. Uwarunkowanie fizjologiczne czynności pisania polega na złożonych pobudzeniach nerwowych, ich integracji w korze mózgowej i aparacie ruchowym ręki.

Ad.3. Ruchy ramienia i przedramienia (ruchy większe) oraz ruchy kiści dłoni i palców (ruchy małe).

3. Fizjologiczne podstawy mówienia, pisania i czytania

I. Pisanie – to akt psychomotoryczny, na który składają się

- wyodrębnienie głoski,

- rozpoznawanie odpowiednika litery,

- rozmieszczenie kolejnych liter w wyrazie,

- napisanie litery lub wyrazu (wg. Wróbla).

Uwarunkowanie fizjologiczne czynności pisania polega na złożonych pobudzeniach nerwowych, ich integracji w korze mózgowej i aparacie ruchowym ręki.

I. Czytaniu występują w nich trzy elementy:

a) wzrokowy- spostrzeżenia obrazów graficznych,

b) słuchowy – dźwiękowy – wymawiany odpowiednik spostrzegania znaków graficznych,

c) znaczeniowy, czyli logiczny, kojarzący obraz wzrokowo – wymawiany z jego znaczeniem czyli treścią pozajęzykową.

Z punktu widzenia fizjologii czytanie jest łańcuchem odruchów warunkowych. W nauce czytania procesy postrzegania znaków graficznych i wymianie odpowiadających im dźwięków automatyzują się.

II. Mówienie

Istota mowy polega na przekazywaniu i odbiorze informacji, są to dwa procesy w sensie fizjologicznym, jeden zaś w sensie społecznym (porozumienie).

język – podstawowy warunek, aby zaistniało porozumienie, informacja – to co chcemy zakomunikować, mamy do wyboru różnego rodzaju teksty: mówiony, pisany, gwizdany, palcowy, przekaz informacji różnymi kanałami, odpowiednio do postaci tekstu, a więc mówienie, pisanie, sygnalizowanie, odbiór informacji odpowiednio do rodzaju przekazu, a więc odbiór słuchowy, wzrokowy, dotykowy.

20. Planowanie, znaczenie zajęć terenowych w edukacji społeczno-przyrodniczej

Nauczyciel przyrody planując swoją pracę powinien uwzględnić najbardziej atrakcyjny dla ucznia proces dydaktyczny. Przyrody nie można nauczyć tylko w klasie szkolnej czy w pracowni. Część wiedzy i umiejętności uczniowie powinni zdobywać w terenie. Zajęcia w terenie umożliwiają wykorzystanie środowiska jako źródła wiedzy przyrodniczej. Odpowiednio ukierunkowane obserwacje pomogą uczniom zrozumieć, że środowisko przyrodnicze jest niezbędnym warunkiem rozwoju społeczeństwa. Dzięki pracom terenowym uczniowie zdobywają umiejętności praktyczne, kształcą zmysł obserwacji i wyobraźnię przestrzenną.

14. Aktywność zabawowa i jej znaczenie dla rozwoju dla rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym

Zabawa jest nauką, nauka zabaw. Im więcej, tym więcej nauki(Glean Doman). Zabawa wprowadza dzieci w świat rzeczywisty w formie dla niej przystępnej(Baldwin). Zabawa uczy dawać, brać, dzielić się, współpracować, podporządkowywać swoją osobowość w grupie(E. Hurlock). Zabawa jest wrodzoną, naturalną metodą uczenia się małego dziecka(Szuman). Zabawa jest zjawiskiem społecznym. Powstaje i rozwija się pod wpływem otoczenia i własnej działalności dzieci kierowanej przez nauczyciela(Tyborowska)

12. Rodzaje gier i zabaw ruchowych i ich znaczenie dla rozwoju dziecka

Zabawę oraz gry ruchowe charakteryzuje ogromne bogactwo ruchowe. Dlatego też, są one podstawowym elementem pojawiającym się podczas wychowania fizycznego, co jest widoczne głównie w młodszych klasach. Ich wszechstronne oddziaływanie na ustrój wpływa na zwiększenie jego wydolności, a także sprawności fizycznej. Stosując metody gier i zabaw ruchowych, korzystnie wpływa się na bardzo wiele układów i narządów. Rozwijane są praktycznie wszystkie elementy wpływające na motorykę i dynamikę ruchu. Oprócz dodatniego wpływu na układ ruchowy mają duże znaczenie emocjonalne bowiem dzieci mocno angażują się uczuciowo w daną zabawę. Emocje te są z reguły przepełnione nieskrępowaną radością a także zadowoleniem. Wpływa to bardzo korzystnie na wypoczynek i odprężenie, działa relaksacyjnie.

1. ilości uczestników;zbiorowe,indywidualne,

2. stopnia samodzielności:kierowana,samodzielna;

3. miejsca jej przeprowadzania:terenowa,w pomieszczeniach,

4. pojawiających się cech charakterystycznych:konstrukcyjne,dydaktyczne,manipulacyjne,tematyczne,ruchowe,

W wyborze tym należy kierować się niektórymi kryteriami. Zaliczamy do nich: możliwości terenowe bądź lokalu w którym ma odbywać się zabawa, wytyczne programu, wpływ na rozwój dzieci, liczba uczestników, zainteresowania uczniów, zaplecze techniczne (sprzęt oraz niezbędne urządzenia), warunki klimatyczne, potrzeby wychowawcze, bieżące tematy. Pozytywny i wszechstronny wpływ gier i zabaw na rozwój dzieci jest wynikiem dodatnich, radosnych emocji, które korzystnie wpływają na samopoczucie, a także aktywności fizycznej, stwarzającej warunki do aktywnego wypoczynku. Oprócz tego zwiększają odporność, uczą współpracy w zespole, współzawodnictwa, dyscypliny, a także przyjmowani kary w przypadku złamania wcześniej określonych zasad.

Wieloletnie obserwacje gier i zabaw ruchowych umożliwiają ich podział na wiele grup. Zaliczamy do nich: zabawy i gry manipulacyjne, konstrukcyjne, ruchowe, dydaktyczne oraz naśladowcze - twórcze. Wśród zabaw ruchowych wyróżniamy:

-zabawy i gry orientacyjno – porządkowe, zabawy i gry z elementami równowagi, zabawy i gry ze śpiewem, gry i zabawy na czworakach, gry i zabawy bieżne, zabawy i gry rzutne, gry i zabawy skoczne, gry i zabawy kopne, gry i zabawy z elementami wspinania się

5. Niepowodzenia szkolne dzieci w edukacji wczesnoszkolnej

Niepowodzenie szkolne można zdefiniować jako "stan w jakim znalazło się dziecko na skutek niespełnienia wymagań szkoły" (J.Konopnicki,1966). Zjawisko niepowodzeń szkolnych określane jest również jako "sytuacje, które charakteryzują się występowaniem wyraźnych rozbieżności między wymaganiami wychowawczymi i dydaktycznymi szkoły a postępowaniem uczniów oraz uzyskiwanymi przez nich wynikami nauczania" (CZ.Kupisiewicz, 1973). Przyczyny powodujące trudności i niepowodzenia w nauce nie mogą być rozpatrywane w oderwaniu, niezależnie od siebie. W praktyce przyczyny te występują kompleksowo, jednak niektóre z nich dominują.

Pierwszym czynnikiem wpływającym na powodzenia szkolne są warunki społeczne, Drugim czynnikiem jest sam uczeń, jego stan zdrowia, Trzecim czynnikiem, od którego zależą powodzenia szkolne, jest nauczyciel i narzędzia jego działalności oraz szkoła, wpływ na powodzenia szkolne mają również czynniki zewnętrzne

Osiąganie powodzeń szkolnych utrudniają:

• defekty wzroku, słuchu oraz wszelkie choroby i urazy pogarszające stan zdrowia dziecka, wypadki i inne zdarzenia losowe,

• obniżona sprawność intelektualna dziecka, obniżony poziom inteligencji,

• zaburzenia w funkcjonowaniu receptorów i narządów ruchu,

• opóźnienie rozwoju procesów umysłowych,

• różne zakłócenia w rozwoju uczuciowości, motywacji i postaw, a także związane

z nimi zaburzenia funkcjonowania społecznego

6 Przedmiot, cele i zadania pedagogiki przedszkolnej

Pedagogika przedszkolna zajmuje się problematyką zbiorowego wychowania dzieci w placówkach przedszkolnych a określenie jej przedmiotu wynika ze specyfiki tego procesu, która zależy od właściwości psychofizycznych dzieci w wieku przedszkolnym. Przedszkole może wywierać wielostronny wpływ na rozwój dzieci organizując całość ich trybu życia w czasie pobytu w placówce. Efektem tej pracy są zależne od właściwości rozwojowej dziecka jako aktywnie działającego podmiotu wychowania. Zobowiązuje to przedszkole do właściwego stymulowania oraz kształtowania rozwoju dzieci oraz do działań wyrównawczych kiedy pojawiły się odchylenia wymagające specjalnych zabiegów pedagogicznych.

Cele pedagogiki przedszkolnej.

Podstawa programowa wychowania przedszkolnego określa, że celem wychowania przedszkolnego jest wspomaganie i ukierunkowywanie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi uwzględniając relacje ze środowiskiem społeczno kulturowym i przyrodniczym. Głównym celem wychowania pedagogiki jest więc rozumienie przez nauczyciela potrzeb dziecka, poznanie go a także stawianie diagnozy w celu określenia kierunku pracy z dzieckiem pod kątem postępu rozwoju, respektowanie jego indywidualności, oryginalności niepowtarzalności a także umożliwianie mu kontaktów ze środowiskiem, dzięki którym następuje poznanie przez działanie.

Zadania pedagogiki przedszkolnej.

Pedagogika przedszkolna jest nauką teoretyczno- praktyczną. Główne zadanie to dostarczanie praktyce wiedzy, służącej jej doskonaleniu i wyjaśnianiu skuteczności podejmowanych działań pedagogicznych. Spełniając funkcje poznawczą, pedagogika przedszkolna służy przede wszystkim potrzebom praktyki, którą ma ulepszać i z której się wywodzi.

11. Kompetencje nauczyciela przedszkola i edukacji wczesnoszkolnej

Przez kompetencje zawodowe rozumie się zakres uprawnień, wiedzy, umiejętności i odpowiedzialności, a ponadto przygotowanie do zawodu.

Nauczyciel musi posiadać pewien zasób wiedzy z anatomii, fizjologii, psychologii rozwojowej oraz wychowawczej, aby mógł dziecko poznawać i rozumieć. Oczekuje się od niego przede wszystkim jednak pełnienia zadań opiekuńczo-wychowawczych wobec powierzonych mu dzieci oraz oddziaływania na kształtującą się osobowość dzieci w bezpośrednim kontakcie osoby nauczyciela z osobą dziecka.

Z punktu widzenia tematyki niniejszego tekstu przydatny będzie podział kompetencji zaproponowany przez W. Strykowskiego, który wyróżnił trzy następujące grupy kompetencji nauczycielskich:

- merytoryczne – dotyczące treści nauczanego przedmiotu;

- dydaktyczno-metodyczne – koncentrujące się na warsztacie pracy nauczyciela i ucznia;

- wychowawcze – dotyczące różnych sposobów oddziaływania na ucznia.

17. Formy i metody nauczania matematyki w klasach I-III

METODA NAUCZANIA – sposób pracy nauczyciela z uczniem, umożliwiający realizację celów nauczania.

4 rodzaje uczenia się:

1. metody podające (uczenie się przez przyswajanie),

2. metody problemowe - poszukujące(uczenie się przez odkrywanie),

3. metody waloryzacyjne (uczenie się przez przeżywanie),

4. metody praktyczne (uczenie się przez działanie.

9. Praca dydaktyczna w przedszkolu

Dydaktyka to jedna z głównych gałęzi nauk pedagogicznych, która zajmuje się procesami nauczania i uczenia się. Działalność dydaktyczna w przedszkolu przejawia się w procesie kierowania uczeniem się dzieci w różnych sytuacjach i okolicznościach

Zabawy dydaktyczne

Podporządkowane regułom postępowania a przez nauczycielkę kierowane metodą zadań stawianych dziecku.

Dają możliwość porządkowania wiadomości, operowania, dociekania, rozumowania

M. Bogdanowicz dzieli je na:

•Zabawy polegające na spostrzeganiu cech przedmiotów (kształt, kolor, wielkość)

•Utrwalaniu pojęć i stosunków ilościowych

•Utrwalaniu wiadomości

•Usprawnianiu i korekcie wymowy

Działania dzieci organizowane przez nauczycielkę

•- zajęcia dydaktyczne – określony czas trwania zgodny z zasadą im młodsze dziecko tym krócej (3-latki około 10-15 min, 4 – latki około 15-20 min, 5-latki -20-25 min, 6-latki 25-30 min.)

15. Trudności w procesie wychowania i nauczania dziecka w wieku wczesnoszkolnym

W ujęciu subiektywnym trudności w uczeniu się lub nauczaniu są to opory natrafiane w trakcie opanowania pewnych składników programu, ujawniające się w zwiększonej koncentracji uwagi, w szczególnym wysiłku umysłowym, w błędach, w powolności procesu rozumienia i rozwiązywania problemów.

Tadeusz Tomaszewski wyróżnia również trudności obiektywne i subiektywne. Trudności obiektywne występują wtedy, „gdy człowiek zdolny do wykonywania normalnych zadań w normalnych warunkach staje wobec zadań lub warunków, które przekraczają tę normę”. Trudności subiektywne zaś wówczas, „gdy w sytuacji normalnej człowiek nie może sprostać jej wymaganiom, gdy nie może wykonać normalnych zadań w normalnych warunkach.” Trudności w uczeniu się pojawiają się na tle pewnych warunków, które mogą być związane z osobą uczącego się lub tkwić po za nią.

Do warunków wewnętrznych, wywołujących trudności w uczeniu się, możemy zaliczyć pewne właściwości układu nerwowego, osobowości i zdrowia uczącego się. Upośledzenie zmysłów lub wyższego układu nerwowego prowadzi do nieadekwatnych spostrzeżeń, do małej ilości skojarzeń, do słabego zapamiętywania.” Trudności w nauczaniu oceniane są według następujących mierników: wielkość wysiłku umysłowego, wielkość nakładu czasu, stopień komplikacji pojęć lub zadań w porównaniu z pojęciami lub zadaniami na niższym szczeblu nauczania, ilość błędów wymagających usunięcia, rozmiary niepowodzeń szkolnych, rozmiary „odsiewu i drugoroczności”, rozmiary braków w zakresie podstaw na kolejno wyższych stopniach nauczania, rozmiary kłopotów nauczycielskich w pracy szkolnej, niepowodzenia absolwentów szkoły w pracy zawodowej. Za przyczynę trudności uchodzą m.in. klasyfikowanie przedmiotów na łatwe i trudne, trudności spowodowane początkami w danej dziedzinie, trudności z materiałem

10. stymulowanie rozwoju dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym

Stymulacja, czyli zewnętrzne oddziaływania, mają wpływać na wszechstronny rozwój dziecka, co ściśle wiąże się z doskonaleniem wszechstronnego rozwoju, a nie z jego przyspieszenia.

Pojęcie adaptacji oznacza w teorii J. Piageta dwa związane ze sobą procesy, wywołane poprzez zakłócenia równowagi między schematami czynnościowymi przedmiotu.

Procesami tymi są:

• asymilacja , czyli wchłanianie informacji o świecie zewnętrznym i włączenie ich do już istniejących struktur aktywności przedmiotu ,

• akomodacja, czyli dostosowanie schematów czynnościowych do środowiskowych warunków działania.

1. Stymulacja spontanicznie następujących zmian w rozwoju wymaga od pedagoga organizowania sytuacji wychowawczych, które sprzyjają ćwiczeniu funkcji psychicznych.

2. Stymulacja, której celem przyspieszenie procesu wytwarzania się nowych struktur w sferze jego najbliższego rozwoju. Wnioski te, to podstawowe psychologiczne zasady stymulacji rozwoju społecznego jednostki.

Stymulacja umiejętności współżycia dziecka z innymi ludźmi zmierza w kierunku autonomicznych, a jednocześnie uspołecznionych wartości oraz prospołecznych i twórczych postaw w kontaktach interpersonalnych. Nowa osobowość, którą kształci wychowawca ma być otwarta, zdolna do plastycznego dostosowania się do nowej rzeczywistości, gdyż człowiek żyjący w społeczeństwie podlega różnym wpływom, tak zamierzonym jak i niezamierzonym. Wśród wpływów społecznych można wyróżnić szereg czynności, zabiegów wychowawcy w stosunku do wychowanka.

naśladownictwo, które ułatwia przystosowanie człowieka do środowiska. Istotę naśladownictwa sprowadza się do uczenia przez obserwację. Jest to więc definicja bardzo szeroka, ponieważ obejmuje wszelkie formy uczenia się, oparte na wzorze.

Rola tych struktur w przygotowaniu do życia dzieci jest ważna szczególnie ze względu na przyspieszenie możliwości ich sprawnego i skutecznego funkcjonowania.

W psychologii pojęcie "znaczenia" określa fakt, że świat poznajemy nie tylko przez spostrzeganie jego elementów, lecz także poprzez rozumienie ich znaczeń.

W strukturze znaczenia A. Gurycka wyodrębnia trzy składniki:

• proces emocjonalny,

• proces reprezentacyjny, polegający na znalezieniu odpowiedniego schematu interpretacyjnego dla danego znaku, którego znaczenie badamy,

• proces asocjacyjny, który wiązałby dany znak z innymi znakami.

Wszystkie te procesy dokonują się łącznie.

Problem nadawania znaczenia przedstawił w aspekcie wychowania moralnego K. Kotłowski, który wymienił trzy fazy umoralnienia wychowanka:

• percepcję informacji o obowiązującej normie - metody informacyjne,

• interializację poznanej normy - metody identyfikacyjne,

• działanie jako skutek zinterializowanej normy - metody korygujące postępowanie człowieka.

Głównym zadaniem metod informacyjnych jest uświadomienie wychowankom różnych nakazów i zakazów.

W fazie interializacji normy konieczne jest:

• wywołanie stanu emocjonalnej aprobaty normy po pierwszym zetknięciu z nią;

• stała aprobata przyjętej normy;

• identyfikacja z normą rozumienia jako zupełne "zrośnięcie się" z nią osoby, której zachowanie ona determinuje. Trzecia faza opiera się na klasach wpływów wychowawczych, takich jak:

• podawanie wzorów,

• prowokacja stymulacyjna,

• trening.

Metody stymulacji i korekcji rozwoju emocjonalno – społecznego.

Do najważniejszych i najczęściej stosowanych metod służących stymulacji i rozwoju społeczno – emocjonalnego dzieci należą:

• muzykoterapia,

• psychodrama,

• trening autogenny,

• socjoterapia,

• terapia plastyczna i zabawowa.

Technika socjoterapii opracowana została przez J. Strzemiecznego. Na proces socjoterapeutyczny składają się trzy elementy:

• zmiana sądów poznawczych,

• zmiana wzorców zachowań,

• odreagowanie emocjonalne.

Zabawa jest naturalnym środkiem dziecięcego wyrażania. W nieskrępowanej zabawie, dzieci wyrażają swe emocje, niepokoje, problemy. Efektem zabawy jest odreagowanie napięć i niepokojów, doświadczenie przez dziecko uczucia niezależności i samodecydowania o sobie.

Duże znaczenie pokłada się w organizacji zabawy, która powinna zapewnić dziecku warunki umożliwiające zrealizowanie zamierzeń, swobodnego wyboru przedmiotu i sposobu zabawy.

18. Rozwijanie umiejętności językowych w klasach I-III

Na rozwój języka duże znaczenie ma umiejętność czytania i pisania. Opanowanie tych umiejętności wymaga aktywności ze strony bardzo złożonych funkcji psychicznych i fizjologicznych Po pierwsze, funkcję poznawczą (znaczeniową), która polega na nazywaniu przez człowieka wszelkich przedmiotów i zjawisk, dzięki czemu powstaje olbrzymi zasób słów, które pozwalają dziecku odzwierciedlać rzeczywistość w wyrazach. Po drugie funkcję komunikatywną ( informacyjną), dzięki której dziecko przekazuje pewne informacje o sobie lub o świecie zewnętrznym. Po trzecie język pełni funkcję ekspresywną, pozwalającą na wyrażanie uczuć. Po czwarte dzięki przekazywaniu myśli i uczuć język budzi u dziecka odpowiednie nastroje, uczucia i myśli, pełni zatem funkcję impresywną. Po piąte język spełnia funkcję estetyczną, gdyż dzięki literaturze pięknej dziecko ma zaspokojoną potrzebę wzruszeń estetycznych. Po szóste, jak zauważa P. Bąk, ludzie mówiący tym samym językiem mają poczucie wspólnoty, zatem język pełni również funkcję wychowawczą.

W swojej praktyce pedagogicznej stosuję między innymi:

- dyskusje i referaty, w których uczniowie dzielą się z rówieśnikami tym, co sami przygotowali lub przeżyli, dowiedzieli się od innych, czego chcieliby się dowiedzieć;

- gry ekspresyjne, inaczej gry mówione, z którymi łączy się ekspresja mimiczna, pantomimiczna, plastyczna, muzyczna;

- gry dramatyczne, które są bardziej rozbudowaną odmianą gier ekspresyjnych. Uczniowie odgrywają przygotowany scenariusz w zaplanowanej przez nich sytuacji dramatycznej;

- „opowiadanie z kubka”, które polega na tym, że uczniowie losują z „kubka”, przygotowane przez nauczyciela zdania lub wyrażenia i układają z nich opowiadanie twórcze;

- odpowiedzi na pytania „ Co by było gdyby......”, mogą to być pytania np. „Co by było gdyby drzewa rosły do góry korzeniami?”, „ Co by było gdyby nie było ptaków? ”;

- inscenizacje tekstów przy pomocy pacynek, kukiełek czy żywego planu;

- audycje radiowe przygotowane i nagrywane przez uczniów;

- zabawy dydaktyczne i rozrywki umysłowe np. odgadywanie i wymyślanie zagadek, rebusów, krzyżówek;

- sądy nad bohaterami literackimi;

- korespondencja klasowa, projektowanie i redagowanie gazetek klasowych;

- prowadzenie wywiadów np. z pracownikiem poczty, pielęgniarką;

- prowadzenie dialogów w wymyślonych sytuacjach;

- wypowiadanie monologów w formie baśni, opowiadań;

- wymyślanie tytułów do obrazków i tekstów;

- wspólne układanie słowniczków tematycznych.