Rośliny reprezentują niezwykłą różnorodność form życiowych. Niektóre mają zaledwie 1-2 mm długości (np. wolfia bezkorzeniowa), natomiast inne przekraczają 100 m wysokości. Niektóre gatunki zamykają swój cykl życiowy w zaledwie kilka tygodni, spędzając większą część roku w postaci nasienia, inne natomiast to tysiącletnie drzewa. Rośliny bytują w najrozmaitszych siedliskach, od bardzo wilgotnych po bardzo suche, i niemal we wszystkich strefach klimatycznych. Budowa ich ciała odzwierciedla warunki, w jakich żyją.
Sposoby przetrwania niekorzystnej pory roku.
Tylko w strefie równikowej przez cały rok panują warunki sprzyjające rozwojowi roślin-jest ciepło i wilgotno. W pozostałych strefach różnie długo trwa okres wegetacji. W strefie umiarkowanej porą wegetacji jest lato, gdy jest ciepło, stosunkowo wilgotno i dużo światła; zimą natomiast większość roślin zamiera. Klimat gorących pustyń charakteryzuje się suchym latem, podczas którego rośliny zamierają, opady natomiast występują tylko zimą (o ile w ogóle) i wtedy rosną i kwitną rośliny.
Podjęcie wzrostu po niekorzystnej porze roku zależy min. Od tego czy merystemy wierzchołkowe nie zostały uszkodzone. Okres suszy lub chłodu przeczekują w pączkach, a od rozmieszczenia pączków zależy, czy przetrwają bez większych szkód. Dlatego niektóre rośliny odrzucają nie zdrewniałe pędy w trakcie niekorzystnej pory roku (np.byliny). Natomiast pączki, z których wyrosną nowe pędy, umieszczone są niewysoko nad ziemią, na jej powierzchni, albo pod ziemią, często na przekształconych, podziemnych pędach. Pączki roślin wodnych i błotnych są ukryte poniżej poziomu wody. Z kolei rośliny jednoroczne kończą życie przed nastaniem niekorzystnej pory roku, którą przeżyją ich nasiona. W górach żyją te rośliny, których pączki merystematyczne umieszczone są niewysoko nad ziemią, w skutek czego są przykryte śniegiem, co chroni je przed mrozem. Na pustyni większą szansę przeżycia mają rośliny, których wierzchołki merystematyczne są ukryte przed palącym słońcem i wysuszającym wiatrem, natomiast epifity (bytujące na gałęziach drzew), mogą żyć tylko w warunkach klimatu ciepłego i wilgotnego- ich wysoko położone pączki są bardzo narażone na chłód i wysuszenie.
Życie w wodzie- niedostatek powietrza, a czasem i światła.
Życie w wodzie pod wieloma względami jest bardzo korzystne dla roślin- z uwagi na większą gęstość środowiska siła ciążenia jest mniejsza, nie trzeba też zabezpieczać pędu przed wysychaniem ani dostarczać wody, dlatego rośliny wodne z reguły mają uproszczoną budowę ciała. Liście cienkie pozbawione kutykuli, zredukowane wiązki przewodzące, często o kształcie taśmowatym lub drobno podzielone, aby stawiały mniejszy opór i nie zostały uszkodzone przez prąd wody. Liście podwodne nie mają aparatów szparkowych, a u roślin z liśćmi pływającymi (np. grzybień) mają je na wierzchniej stronie. Zredukowany jest również system korzeniowy, rozwinięty natomiast miękisz powietrzny, który utrzymuje liście na powierzchni wody. Czasami wytwarzane są specjalne korzenie oddechowe, wystające nad powierzchnią wody i służące wymianie gazowej (np. namorzyny).
Życie na pustyni- światła pod dostatkiem, ale brak wody.
Strategie przetrwania suszy są różne. Sukulenty to rośliny, które gromadzą wodę w zgrubiałych łodygach albo liściach, wypełnionych miękiszem wodonośnym. Najbardziej znanymi sukulentami są amerykańskie kaktusy ( sukulenty łodygowe) i agawy ( sukulenty liściowe)-ich afrykańskim krewnym jest aloes. Sukulenty łodygowe mają zazwyczaj zredukowane liście, często w postaci cierni, aby bronić cennych zapasów wody przed roślinożercami. Strategia, jaką przyjęły sukulrnty zawodzi, gdy deszcze występują nieregularnie, bowiem muszą one co jakiś czas odnowić swoje zapasy. Inną strategię przyjęły sklerofity- dopóki woda jest, pobierają jej ile to możliwe i w bardzo krótkim czasie wydają nasiona, które przeczekują nawet kilkadziesiąt lat na korzystne warunki (kolejny deszcz).
Oszczędzanie na przyszłość.
Wydanie kwiatów i owoców jest dla roślin kosztowne i wymaga zgromadzenia dużej ilości materiałów zapasowych. Im większe kwiaty i owoce, tym więcej składników odżywczych musi zebrać roślina. Dlatego wiele z nich zakwita dopiero latem, a owocuje jesienią. Co jednak, gdy okres wegetacyjny jest zbyt krótki i roślina nie zdąży zakwitnąć i wydać owoców? Można zebrane zasoby zmagazynować i wykorzystać w następnym roku, tak jak to czynią geofity. Geofity to rośliny o podziemnych organach spichrzowych, będących najczęściej przekształconymi pędami, jak kłącza, bulwy i cebule. Magazynują one substancje zapasowe, głównie skrobię, które są wykorzystywane na początku nowego sezonu wegetacyjnego do wytworzenia pędu kwiatowego. Geofity często mają okazałe kwiaty i dlatego muszą zgromadzić dużo zasobów na ich wytworzenie. Krótki okres wegetacji może wynikać także z niedostatku światła. W Polsce najwięcej geofitów spotkamy w gęstych lasach liściastych np. w buczynie. Latem do dna lasu dociera bardzo mało światła. Dlatego wiele roślin runa, jak zawilce, przylaszczki i kokorycze, rośnie i kwitnie wczesną wiosną, zanim rozwiną się liście drzew.
W koronach drzew- dużo światła, ale mało wody i soli mineralnych.
Wilgotne lasy równikowe oraz zwrotnikowe są gęste i wysokie. Do dna lasu światło prawie nie dociera, jest go natomiast dużo w koronach. Dlatego wiele bylin rośnie wysoko na gałęziach drzew, wykorzystując wodę i próchnicę zgromadzone w załamaniach kory. Nazywamy je epifitami. W takim lesie zwykle jest wilgotno, ale woda szybko spływa po pniach a sole mineralne są wypłukiwane. Zatem mimo dużej wilgotności powietrza epifity cierpią na niedostatek wody. Liczne rośliny to sukulenty, wykształcające zgrubiałe liście i łodygi. Inne nabyły przystosowania do zbierania wody. Rośliny z rodziny bromeliowatych (ananasowatych) tworzą z liści rozetkę, która u pewnych gatunków może zebrać nawet kilka litrów wody. Inny sposób zbierania wody stosują storczyki, których korzenie powietrzne pokrywa tzn. welonem- tkanka wchłaniająca wodę opadową jak gąbka. Inne storczyki przeszły jeszcze większą metamorfozę- są pozbawione liści, a spłaszczone, szerokie, zielone korzenie zarówno zbierają wodę, jak i fosforyzują.
Do góry po innych roślinach.
Drzewa w lesie konkurują o światło. Tylko te, które wyrastają powyżej konkurentów i szeroko rozpościerają koronę, mają szanse na długie życie. Podobna konkurencja występuje również w innych zbiorowiskach roślinnych. Niektóre rośliny wykształciły odpowiednie organy by zapewnić sobie dostęp do światła- wspinają się do góry po innych roślinach. Łodyga pnączy jest zwykle długa, cienka i zaopatrzona w różne, w zależności od gatunku, organy czepne. Czasami np. w bluszczu wytwarzane są korzenie przybyszowe, które przyrastają do podpory. Inne pnącza np.winorosli, wytwarzają wąsy czepne, owijając się wokół pędów innych roślin. Takie wąsy są przekształconymi liśćmi albo łodygami. Niekiedy np.u fasoli, cała łodyga owija się dookoła podpory.
Jeżeli nie ma soli mineralnych w glebie, to może przylecą?
Większość roślin pobiera sole mineralne z gleby. Niektóre siedliska jednak są bardzo ubogie w sole mineralne, zwłaszcza w azot. Bardzo mało związków nieorganicznych jest dostępna dla epifitów, substancje te są bowiem wymywane przez częste deszcze. W naszej strefie klimatycznej ubogimi siedliskami