METODYKA KSZTAŁCENIA ZINTEGROWANEGO - ZAGADNIENIA NA KOLOKWIUM W SEMESTRZE LETNIM ROKU AKADEMICKIEGO 2012/2013

1. Formy ćwiczeń stylistycznych w szkole - podawcze i użytkowe formy tekstów pisanych

zagadnienia szczegółowe: teksty pisane obowiązkowe w świetle nowej podstawy programowej; „zaniedbywane” formy tekstów; najistotniejsze kwestie podczas przygotowywania uczniów do pisania: listów, opisów, zaproszeń, życzeń, pocztówek, e-maili, podań, petycji, życiorysów oraz tekstów, z których można stworzyć klasowe książki (m.in. kucharską, atlas zwierząt/roślin)

M. Dagiel, D. Klus-Stańska, Edukacja polonistyczna na rozdrożach. Spotkania z językiem polskim w klasach I-III. Olsztyn 1999, artykuł D. Klus-Stańskiej, Dzieci piszą…

Formy stylistyczne przewidywane przez program: opowiadanie, sprawozdanie, opis, notatka kronikarska, list, zaproszenie, plan, życzenia, zawiadomienie

Inne proponowane formy: życiorys, dziennik, przepisy kulinarne, rysopis, podanie, instrukcja obsługi (np. gry)

OPOWIADANIE

Jest to jedna z form literackich, która przedstawia akcję (zespół czynności i zdarzeń występujących w stosunkach przyczynowo-skutkowych i następstwie czasowym)

Cechy opowiadania:

- opiera się na czasownikach (ukazuje obraz dynamiczny), które występują zwykle w czasie przeszłym (czasami również w teraźniejszym),

- przedstawia zespół zdarzeń przyczynowo- skutkowych,

- wykorzystuje głównie czasowniki czynne (np. zrobił) oraz wyrazy oznaczające następstwo czasowe (np. potem, na koniec),

- aktywizuje czas (następstwo czasowe).

Rodzaje opowiadań:

1. opowiadania odwołujące się do przeżyć i doświadczeń dzieci (z narratorem wypowiadającym się w pierwszej osobie),

2. opowiadania wykorzystujące pojedyncze obrazy oraz cykl obrazków, np. historyjek obrazkowych

3. opowiadania na bazie lektur, sztuk teatralnych, filmów, programów telewizyjnych i radiowych

Opowiadania na podstawie przeżyć i doświadczeń własnych, tworzone jako dalsze losy bohaterów lub inne zakończenia utworów literackich uznane są za bardziej twórcze i o większej wartości kształcącej

W klasie I opowiadania pełnią rolę ćwiczeń w mówieniu, natomiast w klasie II i III stają się również ćwiczeniem w pisaniu.

Tematyka opowiadań: wydarzenia z życia codziennego uczniów lub ich bliskich, przygody i zabawy, historyjki obrazkowe, przeczytane utwory literackie, filmy i audycje.

Temat nie może być zbyt obszerny, raczej ograniczony w czasie i przestrzeni. Błędnym typem sformułowania tematu jest opowiadanie o wiośnie, o zabawie na śniegu, wakacjach itp. Takie tematy nie sugerują żadnej akcji. Przykłady prawidłowo sformułowanych tematów: Moja wakacyjna przygoda, Jak gotowałem obiad, Moja przygoda w lesie.

Elementy opowiadania:

• osoby działające (kto?)

• czas akcji (kiedy?)

• miejsce akcji (gdzie?)

• czynności i stany (co się działo?)

• przebieg akcji (jak to było?)

Ćwiczenia przygotowujące do pisania opowiadań:

- ustalanie kolejności wspólnie przeżytych zdarzeń i treści tekstów literackich oraz ilustrowaniu ich rysunkami,

- wydzielanie najbardziej interesujących i charakterystycznych zdarzeń,

- komponowanie fabuły na podstawie czytanek i obrazków, jak również nadawanie im tytułów.

Nauczyciel zapoznając uczniów z rodzajem wypowiedzi jakim jest opowiadaniem powinien:

- uświadomić im, że wypowiedź powinna zawierać zespół wydarzeń o charakterze przyczynowo- skutkowym, które następują jedno po drugim

- pokazać sposób tworzenia akcji

- zapoznać z zasadą trójczłonowości wypowiedzi (wstęp- Co było najpierw? rozwinięcie- Co się stało? zakończenie- Jak to się skończyło)

Opis

Należy do najtrudniejszych form wypowiedzi na szczeblu edukacji wczesnoszkolnej, ponieważ wymaga od dziecka wnikliwej obserwacji opisywanych przedmiotów oraz uporządkowania poszczególnych cech według logicznej kolejności.

Cechy opisu:

- jedność czasu i miejsca,

- obraz statyczny, przestrzenny,

- formy bierne (np. jest zrobiona),

- formy bezosobowe (zrobiono, wykonano),

- czasowniki oznaczające stan i niezmienność (ma, znajduje się, wygląda),

- duża ilość przymiotników

Opis kształtuje takie zdolności umysłowe jak: zdolność skupienia uwagi, różnicowanie wyodrębnionych elementów (kształtu, wielkości, koloru, materiału, cech charakterystycznych), analiza i synteza, uogólnianie i wartościowanie.

Według programu nauczania opis wprowadza się w klasie II.

Tematy opisów w klasach młodszych powinny być proste, jednoznaczne oraz dotyczyć znanych dziecku przedmiotów np. nasza choinka, mój dom, lalka Basi. W klasach początkowych opisujemy: przedmioty, zwierzęta, rośliny, ozdoby, zjawiska, sytuacje.

Stadia pracy nad opisem:

stosowanie obserwacji ukierunkowanej zbiorowa praca redakcyjna pod kierunkiem nauczyciela samodzielny opis

Ćwiczenia przygotowujące do tworzenia opisów:

- układanie zdań na temat obserwowanego i znanego dzieciom przedmiotu, zdania powinny mieć charakter opisowy np. wypowiedzi na temat konkretnej zabawki,

- opis różnych przedmiotów w formie zabawy, np. zgadywanie,

- uzupełnianie zdań zawierających opisy obrazków i przedmiotów podanymi wyrazami,

- porządkowanie zdań opisu według ustalonej kolejności,

- wynajdywanie fragmentów opisów w tekstach literackich,

- wspólne gromadzenie słownictwa potrzebnego do opisu na podstawie obserwacji oraz tekstu,

- opis przedmiotów przy wykorzystaniu podanych wyrazów z podręcznika lub zgromadzonych wspólnie na tablicy,

- opis projektowanych prac plastycznych, technicznych oraz wykonywanych aktualnie przez ucznia

Uwagi metodyczne:

1. Przedmiot, który ma być opisywany musi być dostępny obserwacji dziecka.

2. Przedmiot powinien być interesujący.

3. Przed wprowadzeniem opisu stosować zabawy wprowadzające do tej formy np. dziecko wybiera przedmiot w sali i go opisuje, a reszta klasy zgaduje co to jest, wyczuwanie przedmiotów itp.

Inne formy tekstów pisanych:

SPRAWOZDANIE

• Przygotowuje uczniów do wypowiedzi na tematy z bieżącego życia szkoły, uroczystości, wycieczek, zajęć technicznych, prac porządkowych, filmów, spektakli, lektury, itp.

• Polega na zebraniu w zwięzłą całość głównych momentów jakiegoś zdarzenia zaprezentowanego w porządku chronologicznym.

• Podstawa programowa przewiduje przygotowanie do pisania sprawozdań w klasie II, natomiast od klasy III powinno się realizować zbiorowe pisanie sprawozdań z uroczystości szkolnych, wycieczek.

• Nagajowa wyróżnia 3 rodzaje sprawozdań:

- typu reportaż- w związku z wydarzeniami życia codziennego i wycieczkami,

- typu recenzja- z lektury, przedstawienia, audycji, uroczystości, wystawy,

- typu protokół- z życia szkoły i organizacji, zebrań, zbiórek.

NOTATKA KRONIKARSKA

• Dotyczą ważnych wydarzeń np. uroczystości, przedstawień, wycieczek.

• Mogą mieć charakter opowiadań lub krótkich sprawozdań.

• Nie mogą być zbyt obszerne i powinny zawierać w sobie uwagi i wrażenia ucznia.

• Dobrym pomysłem jest założenie kroniki klasowej.

STRESZCZENIE

• Trudna forma dla klas niższych, dlatego nie została przewidziana w programie.

• Praktycznie występuje w kl. II i III jako krótsza forma relacjonowanych treści czytanek, lektur.

• Przygotowanie: nadawanie tytułów obrazom, ilustracjom oraz naturalne sytuacje szkolne typu: krótka wypowiedź na temat treści przeczytanych czytanek, baśni, legend, itp.

LIST

• Podstawa programowa przewiduje wspólne układanie listów już w I klasie.

• Etapy pracy nad listem:

1. Ćwiczenia redakcyjne uczniów pod kierunkiem n-la (wypowiedź powinna wynikać z naturalnej sytuacji w klasie (wyjazd kolegi, podziękowanie sponsorowi, nawiązanie kontaktu z autorem itp.)

2. Wyjaśnienie struktury listu

• Cechy listu:

- zbliżenie do rozmowy, czyli mowy potocznej,

- występowanie zwrotów grzecznościowych,

- używanie zwrotów o nacechowaniu uczuciowym,

- stosowanie wykrzyknień, wtrąceń,

- występowanie trybu rozkazującego czasowników (jeżeli list ma charakter perswazyjny)

ŻYCZENIA

• Składane w formie ustnej lub pisemnej z okazji imienin, urodzin, świąt religijnych.

• Należy przedstawić uczniom typowe zwroty i wyrażenia: najlepsze, najserdeczniejsze, gorące, moc życzeń, wszelkiej pomyślności itp.

• Ćwiczenia w formie życzeń powinny być realizowane na lekcji w sposób twórczy, oryginalny, czasem w formie gier i zabaw oraz improwizacji.

ZAPROSZENIA I ZAWIADOMIENIA

• Mogą być redagowane w związku z uroczystościami lub innymi wydarzeniami szkolnymi i klasowymi np. zaproszenie na przedstawienie, wieczór poetycki, z okazji Dnia Matki itp.

• Sposób przekazu powinien być jasny, pełny i logiczny.

• Należy przedstawić charakterystyczne zwroty: uprzejmie prosimy o przybycie, mamy zaszczyt zaprosić itp.

• Opracowanie pism użytkowych może odbywać się jako praca zbiorowa, grupowa lub indywidualna.

OGŁOSZENIA

• Redagowane w związku z zaginięciem osobistych rzeczy dziecka, rzadziej zwierząt.

• Ważny jest opis rzeczy, podanie miejsca i czasu zaginięcia, kontakt z nadawcą

C. Freinet jest twórcą techniki swobodnych tekstów. Jej głównym założeniem jest to, że dzieci piszą o czym chcą i w formie stylistycznej jaką sobie wybiorą (wierszyk, piosenka, list, opowiadanie)

O formach stylistycznych z „ Sensów i bezsensów edukacji wczesnoszkolnej”

• Niewiele na lekcjach jest komiksów, wierszy. Brakuje pisania streszczeń tekstów popularnonaukowych, pisania podań, instrukcji obsługi, zasad prowadzenia gry, ogłoszenia, dialogu czy przepisu kucharskiego.

• Realizuje się jedynie opis rzeczowy, często przedmiotu nieciekawego dzieciom i przedstawionego na ilustracji. Warto wprowadzać również opis artystyczny np. polecenie napisania fragmentu o jamniku do podręcznika o rasach psów i dokonanie ekspresyjnego opisu tego zwierzęcia).

• Ciekawymi rozwiązaniami są: uczniowie identyfikowaliby role społeczne autorów określonych wypowiedzi; tworzenie opowiadań z dialogami lub samych dialogów między bohaterami z różnych epok i środowisk.

• Banalizacja ćwiczeń stylistycznych i ich małe zróżnicowanie powoduje, że wypowiedzi dzieci tracą indywidualność, przypominają kopie wypowiedzi osób dorosłych. Uczeń nie ma świadomości, że pisanie jest formą wyrażania siebie.

Ćwiczenia 2

Integracja w nauczaniu początkowym - modele scalania, czyli od asocjacji do integracji wiedzy w umyśle ucznia, założenia edukacyjne programów typu „kolekcja” i „integracja”

zagadnienia szczegółowe: charakterystyka scalania na poziomie wewnętrznym i zewnętrznym; porównanie programów typu „kolekcja” oraz „integracja” w zakresie: podejścia do ucznia, roli nauczyciela, przekazu treści, sposobów oceniania, organizacji przestrzeni; integracja w praktyce: formułowanie/przekształcanie poleceń dla uczniów

J. Hanisz, Założenia i konsekwencje edukacyjne programów typu kolekcja i integracja. „Życie Szkoły” nr 9/1995

Celem integracji jest „…całościowe postrzeganie w procesie nauczania człowieka i otaczającej go rzeczywistości.”

- Sielatycki, 1999 -

POZIOMY INTEGRACJI:

1. scalanie na poziomie zewnętrznym

• Asocjacje słowne - kolaż zadań połączonych hasłem tematycznym, np. nadchodzi zima

• Korelacja - rozwijanie kompetencji przedmiotowych zainspirowanych wybranym zagadnieniem

• Integracja treści - analiza zagadnienia z wykorzystaniem treści z różnych dyscyplin nauki.

Nowość, naukowość, problemowość, eksploracyjność.

b) scalanie na poziomie wewnętrznym

• Integracja wiedzy ucznia - łącznie wiedzy w określone struktury umysłowe.

Integracja w edukacji wczesnoszkolnej to:

• cele autogenne

• zintegrowanie treści

• różnorodność metod form pracy

• wykorzystanie przedwiedzy dziecka

• różnorodność sytuacji edukacyjnych

• stopień swobody dany dziecku

• organizacja czasu zajęć

• aranżacja przestrzeni sali

• relacje nauczyciel - dziecko

• tworzenie zespołu klasowego

• współpraca z rodzicami

• różnorodność ofert edukacyjnych

PŁASZCZYZNY INTEGRACJI W EDUKACJI

• integracja treści - synchronizacja czasowa i przyczynowo - skutkowa treści z różnych gałęzi wiedzy

• integracja celów - urzeczywistnienie celów dydaktycznych i wychowawczych, osiągnięcie celów heterogennych i autogennych

• integracja metod - stosowanie zróżnicowanych metod i form pracy

• integracja sensoryczna - angażowanie zmysłów ruchu i emocji w toku działań edukacyjnych

• integracja organizacyjna - naprzemienne planowanie sytuacji edukacyjnych

PORÓWNANIE PROGRAMÓW TYPU „KOLEKCJA” ORAZ „INTEGRACJA”

Program typu KOLEKCJE - wiedza zgrupowana jest w oddzielne przedmioty nauczania. Program informuje nauczyciela co, w jakiej ilości i w jakiej kolejności ma przekazać uczniom. Natomiast uczniowie zobowiązani są opanować „skolekcjonować” treści wymienionych przedmiotów nauczania. Efektem edukacji typu „kolekcja” jest zbiór wiedzy z różnych przedmiotów nauczania ucznia.

Program typu INTEGRACJA - charakterystyczne jest całościowe ujmowanie zarówno dziecka, które należy wspomagać w całościowym rozwoju, a nie tylko w umysłowym - jak i świat , w którym dziecko żyje i który powinno poznawać jako całość, w jego związkach i zależnościach. W programie tym granice między przedmiotami nauczania zniwelowano, a hasła programowe (typowe dla „kolekcji”) zastąpiono siatkami kluczowych pojęć.

KOLEKCJA	INTEGRACJA
Podejście do ucznia
Dziecko musi dopasować się do szkoły i jej wymagań. Uczeń musi opanować określone treści z wymienionych przedmiotów najczęściej po to by spełnić pewne potrzebne wymogi jak: klasówka, egzamin, promocja. Uczeń jest traktowany jako układ zewnątrz sterowalny, jest przedmiotem oddziaływań edukacyjnych i odbiorcą wiedzy.	Szkołę należy dopasować do dziecka. W edukacji uwzględnić jego stan gotowości do działa, jego wolność bycia sobą i jego naturalną potrzebę bycia ciągle zajętym. Każde dziecko jest osobą posiadającą swoją osobistą godność, którą w procesie edukacyjnym należy uszanować oraz swoją wartość, którą należy docenić. Dziecko ma wrodzoną mądrość i poczucie realizmu. Ma swój genetyczny cel, którym jest doskonalenie się w swoim istnieniu, a edukacja ma jedynie ułatwić mu realizację tego celu.
Rola nauczyciela
Między uczniem a nauczycielem panuje relacja zwierzchnicza i podporządkowana. Nauczyciel przekazuje wiedzę uczeń jest odbiorcą. Zachowania ucznia skoncentrowane są wokół osoby nauczyciela.	Nauczyciel nie jest zwierzchnikiem, uczeń odczuwa, że ma większą samokontrolę nad swoimi czynnościami. Nauczyciel ukierunkowuje rozwój, jest stymulatorem rozwoju. Między uczniem a nauczycielem istnieje dialog.
Sposób przekazywania treści
Przeważnie za pomocą metod podających. Rozwój umysłowy dziecko góruje nad pozostałymi sferami rozwoju, kładzie się nacisk rozwijanie lewej półkuli mózgowej - analitycznej, a zaniedbuje się rozwój półkuli prawej - intuicyjnej	Więcej zróżnicowanych metod edukacji z wieloma formami zabawowymi, teatralnymi, pantomimicznymi oraz z grami, muzyką, tańcem i sportem. Metody nie są najważniejsze. Gdy dziecko chce się czegoś nauczyć, nauczy się niezależnie od tego, w jaki sposób będzie się mu „pomagało”. Ono wynajdzie sposób.
Zakres treści
Treści które, spośród wszystkich możliwych treści uczeń ma opanować są konkretnie ustalone. Treści są wyraźnie odróżnione i oddzielone od siebie, pogrupowane w autonomiczne przedmioty. Wyróżnia się w nich treści podstawowe, uzupełniające, propedeutyczne, dodatkowe itp.	Treści edukacyjne rozumiane są jako zasób wiedzy na który składa się system uzasadnionych twierdzeń i hipotez o przyrodzie, człowieku, społeczeństwie, zjawiskach, przewidywanym rozwoju rzeczywistości, sposobach jej badania i rozsądnego wykorzystania. Znaczną część wiadomości nabywa uczeń w sposób naturalny w toku doświadczeń, bezpośredniego kontaktu z rzeczywistością i w toku refleksji.
Sposób oceniania
Ocenia się efekt końcowy, a nie proces zdobywania wiedzy. Zdobycie określonej wiedzy zasługuje „na coś”; pochwałę, nagrody, piątkę, dwójkę itp. Nauczyciel często informuje uczniów o tym, czego nie ma w jego pracy, rzadko podkreśla się osiągnięcia.	Bardziej podkreśla się sposoby poznawania (wie, jak…) niż zasoby wiedzy. Brak precyzyjnego systemu ocen. Procedury oceniania są wielorakie, nie poddające się łatwo precyzyjnemu pomiarowi. W większym stopniu bierze się pod uwagę zewnętrzne atrybuty ucznia, które w przyszłości będą przydatne. Nauczyciel szuka wskaźników rozwojowych i zgodnie z nimi ocenia wysiłek i efekt pracy ucznia.
Organizacja przestrzeni
Koncepcja przestrzeni bardzo ekonomiczna. Wymaga małej przestrzeni i prostego wyposażenia (ławki, tablica, kreda, podręcznik). Zespoły klasowe mogą być liczne. Przestrzeń ma tu znaczenie realne.	Koncepcja dość kosztowna. Materialne wyposażenie powinno być rozlokowane na dużej przestrzeni. Różnorodne pomoce dydaktyczne, dużego formatu, dostępne w każdej chwil i w ilości wystarczającej dla wszystkich uczniów. Przestrzeń ma znaczenie symboliczne.
Integracja w praktyce
Formułowanie/przekształcanie poleceń dla uczniów
W przypadku rozwiązywania zadania w nauczycielka prosi o wynik obliczeń.	W przypadku rozwiązywania zadania nauczycielka interesuje sposób w jaki uczeń otrzymał wynik ?

12. Integracja w nauczaniu początkowym Integracja i kolekcja w szkole Cechy kształcenia zintegrowanego. Asocjacja, korelacja, integracja treści, integracja wiedzy ich obecność w szkole.

KSZTAŁCENIE INTEGRACYJNE to taka organizacja procesów edukacyjnych, która polega na stwarzaniu dziecku warunków do wszechstronnej działalności podporządkowanej określonym zagadnieniom integrującym w sobie różne treści skupione na wspólnym bloku tematycznym

Integracja polega na łączeniu celów, treści, form realizacyjnych różnych dziedzin i form aktywności dzieci i nauczyciela w ramach wspólnych jednostek tematycznych.

Okres wczesnoszkolny to dla dziecka:

• wiek rozumny- występuje duże tempo i możliwości w rozwoju, rozumieniu otaczającego świata i jego zjawisk;

• wiek pamięci- dzieci wykazują łatwość w zapamiętywaniu dużej liczby nowych słów, liczb, nawyków ruchowych, zasad rozwiązywania zadań matematycznych, czynności utrwalających się w zespoły społecznego zachowania,

• wiek społeczny- dzieci ujawniają tendencję do uczestniczenia w życiu zbiorowym klasy szkolnej i grup rówieśniczych,

• wiek aktywności- to skłonność do ekspanacji, do angażowania się w to, co dziecko aktualnie robi, oddawania się bez reszty poznawaniu, zabawie , pracy,

• wiek ekspresji- dziecko ma potrzebę wyrażania własnych przeżyć przez zabawę i twórczą działalność (spontaniczny ruch, taniec, śpiew, rysowanie, konstruowanie).

B. Bernstein w swojej koncepcji wyróżnia dwa rodzaje programu nauczania: program typu kolekcja (przedmiotowy) oraz program zintegrowany. Różnice:

W przypadku programu typu kolekcja treści są wyraźnie od siebie oddzielone, zamknięte, izolowane. Brak jest relacji i związków między poszczególnymi przedmiotami nauczania. Nauczyciele uczący różnych przedmiotów są monopolistami wiedzy (każdy w swojej dziedzinie) i wydzielają ją uczniom stopniowo, traktując ich jak ignorantów. Społeczną konsekwencją takiego typu programu nauczania jest brak współpracy między nauczycielami uczącymi różnych przedmiotów oraz hierarchiczny charakter istniejących w szkole relacji społecznych. Nauczyciele uczący ważniejszych przedmiotów, na które przeznacza się także więcej godzin w planie, uważają się za lepszych od tych, którzy uczą mniej ważnych treści. Nauczyciele uczący w starszych klasach traktują lekceważąco nauczycieli klas początkowych. Nie sprzyja to tworzeniu twórczego klimatu w szkole.

Natomiast wybór koncepcji programu zintegrowanego, to akceptacja układu treści kształcenia o charakterze otwartym nie są one wyraźnie od siebie oddzielone, przenikają się. Uczeń ma od razu dostęp do wielu obszarów wiedzy, dostosowanych oczywiście do jego możliwości poznawczych w danym wieku. Treści współistnieją bez podziału na ważniejsze i mniej ważne; są równoprawne, bo koncentrują się wokół określonej idei nadrzędnej. W przypadku integracji różnorodne treści są podporządkowane pewnej idei, która redukuje ich wzajemną izolację. Różne treści traktowane są jak część większej całości i funkcja każdej treści w tej całości jest jasno określona. Program zintegrowany powoduje określone konsekwencje w relacjach społecznych w szkole. Nauczyciele, chcąc pracować efektywnie, muszą ze sobą współdziałać, gdyż realizują wspólne dla wszystkich zadania edukacyjne. Zacierają się różnice i podziały, wszyscy bowiem odgrywają ważną rolę w procesie edukacji i są wspólnie odpowiedzialni za proces kształcenia.

Podmioty i źródła integracji:

1. samo dziecko;

2. osoba nauczyciela;

3. wspólne poczynanie dziecka i nauczyciela;

4. oferty edukacyjne;

5. zespół klasowy;

6. środowisko życia dziecka;

7. osoby uczestniczące w edukacji dziecka: uczniowie, nauczyciele i rodzice.

CECHY KSZTAŁCENIA ZINTEGROWANEGO:

• Dziecko jest postrzegane jako niepowtarzalna całość

• Respektowane są indywidualne różnice wynikające z wyposażenia dziecka oraz indywidualne tempo rozwoju dziecka

• Poznawana jest indywidualność dziecka, tzn. jego potrzeby rozwojowe, zdolności, zainteresowania, język, osobiste doświadczenie

• Uwzględniana jest specyfika drogi rozwojowej dziecka, wyrażająca się w respektowaniu sposobu nabywania kompetencji przez dziecko

• Wskazywane jest aktualne miejsce rozwoju dziecka, a więc jak dziecko jest względem wymagań edukacyjnych stawianych przez nauczyciela i zadań rozwojowych właściwych dla danego wieku

• Preferowane jest nabywanie kompetencji przez aktywne działanie, badawcze eksplorowanie rzeczywistości, doświadczanie jej i przeżywanie

• Uwzględniane jest stałe stwarzanie dziecku maksymalnie sprzyjających warunków do rozwijania swego potencjału osobowościowego.

Przykład integracja wokół problemu - powodzie

• Treści przyrodnicze: przyczyny, konsekwencje powodzi dla środowiska

• Treści matematyczne: koszty powodzi, wysokości darowizn

• Treści społeczne: konsekwencje powodzi dla ludzi, solidarność społeczna

• Treści wychowawcze: nasza szkoła/ klasa wobec powodzi/ klęski

• Treści polonistyczne/ plastyczne: redagowanie informacji na temat akcji pomocy - plakat

SPOSOBY REALIZACJI INTEGRACJI W SZKOLE:

• Scalanie na poziomie zewnętrznym:

• Obserwowalne w dokumentach oświatowych, dokumentacji nauczyciela, w podręcznikach lub innych materiałach szkolnych oraz organizacji zajęć. Może jednak nie mieć żadnego znaczenia rozwojowego.

• Scalanie na poziomie wewnętrznym:

• Inaczej umysłowym, gdy mam na myśli to co się dzieje z wiedzą w umyśle ucznia. Ten rodzaj scalania nie jest bezpośrednio dostępny obserwacji.

SPOSOBY REALIZACJI SCALANIA ZEWNĘTRZNEGO:

Asocjacje słowne - mamy z nimi do czynienia gdy temat wywołuje luźno ze sobą merytorycznie powiązane polecenia i słownictwo typowe dla różnych dziedzin kształcenia

Korelacje - kiedy jedno zagadnienie jest wykorzystywane dla rozwijania kompetencji związanych z różnymi obszarami edukacji (np. polonistycznej, matematycznej, plastycznej itd.), widoczne są jednak merytoryczne (choć niekoniecznie znaczące edukacyjnie) związki między formami aktywności uczniów

Integracja treści - która zbliża myślenie dzieci do ujęć interdyscyplinarnych, poprzez analizę ważnego zagadnienia, dla którego wykorzystamy treści z różnych dyscyplin nauki.

Integracja wiedzy ucznia - mamy z nią do czynienia, gdy uczeń posiada wysoki poziom kontroli poznawczej, a jego wiedza zachowuje się jak sprawnie działający system samodzielnie reagujący na problemy, w wysokim stopniu niezależny od kierowania zewnętrznego

W szkole występuje przewaga asocjacji, ewentualnie korelacji brak jest integracji wiedzy ucznia. Dominacja nauczyciela w narzucaniu celów, sposobów pracy, dróg rozwiązywania problemów, kierowanie krok po kroku aktywnością ucznia co nie pozwala na indywidualizację tempa uczenia i nauczania, a przez to integrację wiedzy. Jeden podręcznik, jeden poziom i jedna droga postępowania, jeden wniosek - brak możliwości indywidualnego działanie ucznia. Integracja wymaga położenia nacisku na różne drogi poznania, a nie na przyswojenia wiedzy.

Atrybuty treści a integracja wiedzy:

• warunek nowości- treści nie mogą być powieleniem wiedzy, którą uczniowie już posiadają;

• warunek naukowości- treści nie mogą mieć charakteru infantylnego;

• warunek problemowości- muszą być oparte na konflikcie poznawczym;

• warunek eksploracyjności- muszą poddawać się badaniu.

MANKAMENTY INTEGRACJI W SZKOLNEJ:

1. Wadliwe rozumienie kluczowych pojęć

Synkrytyczne postrzeganie obiektów, globalne (interdyscyplinarne rozumienie zagadnień)

Metoda integralna sama w sobie nie gwarantuje integracji wiedzy w umyśle ucznia:

- dziecko postrzega świat całościowo,

2. Preferowanie asocjacji, ewentualnie korelacji, brak integracji wiedzy.

Uwaga:

Brak formalnego podziału na przedmioty nie jest warunkiem wystarczającym dla rezygnacji z kodu kolekcji, jak też kody integracji mogą ograniczać się do jednego przedmiotu (C. Bernstein)

3. Eksponowanie wiedzy nazewniczej i ,, po śladzie” nauczyciela

4. Koncentracja na wiedzy publicznej z pominięciem wiedzy osobistej ucznia

-Nauczyciel preferowanie znaczeń indokrynalnych, niezgodnych z doświadczeniem dziecka

-Uczeń- mentalna alienacja i permanentne doświadczenie nieważność własnych doświadczeń i kompetencji

5. Koncentracja na umiejętnościach szkolnych, etapowych

,,To co wiem nie przydaje się w szkole, to czego uczę się w szkole, nie przydaje się w życiu”

6. Kontekst nabycia i przekazywania wiedzy (cechy stylu nauczania)

-dominacja nauczyciela w nauczaniu celów, sposobów, pracy, dróg rozwiązań,

-kierowanie krok po kroku aktywności ucznia,

-jeden podręcznik, jeden poziom, jedna droga postępowania i jeden wniosek,

- papierowe nauczanie,

Tymczasem:

Integracja wymaga położenia nacisku na różne drogi poznania, a nie ma przyswajania stanu wiedzy.

7. Zmiana podejścia do kształcenia bez zmiany sposobu stawienia celów. Cele pozostają nadal:

• Behawioralne

• Zgodne z psychologią poznawczą

Ćwiczenia 3

Konstruowanie planu wychowawczego w pracy nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej

zagadnienia szczegółowe: organizacja pracy wychowawcy klasy - sposoby integrowania zespołu klasowego, organizowanie pomocy uczniom mającym trudności edukacyjne/szczególne uzdolnienia/trudną sytuację rodzinną bądź materialną/kłopoty ze zdrowiem/zaburzenia zachowania; prawa i obowiązki wychowawcy w sytuacji kierowania ucznia na badania do poradni psychologiczno-pedagogicznej

Ćwiczenia 4

Edukacja społeczno-przyrodnicza dzieci w kształceniu zintegrowanym - doświadczenia w edukacji wczesnoszkolnej

zagadnienia szczegółowe: przykłady doświadczeń w obrębie określonych tematów: woda, powietrze, gleba, zanieczyszczenia środowiska, elektryczność/magnetyzm

WODA

Doświadczenie I  "Filtrowanie wody"

Przygotowano:

Model filtra z plastikowej butelki, w którym umieszczono kolejno:

* watę

* drobny piasek

* węgiel aktywny

* gruby piasek

* drobny żwir

* gruby żwir

Sposób przeprowadzenia doświadczenia:

* wlewano wodę z próbek do filtra

* obserwowano, jak wyglądała woda, która spływała do słoika

Wniosek: Woda przenikając przez różne warstwy gleby filtruje się, tj. oczyszcza się. Jest to proces samooczyszczenia wody.

POWIETRZE

Powietrze - Kadzidełko - kilka kropel aromatu do pieczenia do pojemnika z wodą ustawionego nad podgrzewaczem. Tutaj również wykorzystuje się to zjawisko. Podgrzewana woda paruje wraz z aromatem.

Zjawisko to widoczne jest wtedy gdy przy ciepłych kaloryferach (zimą) firanka się porusza.

zanieczyszczenia środowiska - Śmieci. Przygotowujemy różne odpadki: torbę foliowa, papier gazetowy, suche kwiaty, puszkę, kawałki owoców. W wybranym miejscu wykopujemy dołki, wkładamy w nie śmieci, zakopujemy i zaznaczamy miejsca patykami z napisami. Po upływie 4 tygodni odkopujemy dołki. Porównujemy jak zmieniły się przedmioty tam zdeponowane.

elektryczność /magnetyzm - różne eksperymenty związane z elektrostatycznością, - bal naelektryzowany przyczepiony do ściany, podnoszący włosy, przyciągający wodę w kranie, podnoszący drobinki papieru.

gleba - Badanie ziemi. Zbieramy różne rodzaje ziemi( leśna, polna, itp.) W sali porównujemy

próbki, oglądamy przez szkło powiększające, spulchniamy i poszukujemy kamyczków,

korzonków, żywych istot.

Ćwiczenia 5

Geometria w edukacji wczesnoszkolnej

zagadnienia szczegółowe: obszary aktywności geometrycznej uczniów; wiedza z geometrii, którą powinni posiadać uczniowie kończący klasę III; wprowadzenie pojęcia odcinek;

Z. Semadeni, Nauczanie początkowe matematyki, Część 2. roz.4.3 Kształtowanie pojęć geometrycznych u dziecka, roz.4.4 Geometria w klasie pierwszej.

Podstawa Programowa uczeń kończący klasę I:

- wyprowadza kierunki od siebie i innych osób; określa położenie obiektów względem obranego obiektu, orientuje się na kartce papieru aby odnajdować informację np. w lewym górnym rogu i rysować strzałki we właściwym kierunku.

- dostrzega symetrii (np. w rysunku motyla); zauważa, że jedna figura jest powiększeniem lub pomniejszeniem drugiej; kontynuuje regularny wzór (np. szlaczek);

W klasie I nie ma figur geometrycznych.

Uczeń kończący klasę III:

- rozpoznaje i nazywa koła, kwadraty, prostokąty i trójkąty (również nietypowe,

położone w różny sposób oraz w sytuacji, gdy figury zachodzą na siebie); rysuje

odcinki o podanej długości; oblicza obwody trójkątów, kwadratów i prostokątów

(w centymetrach);

- rysuje drugą połowę figury symetrycznej; rysuje figury w powiększeniu i pomniejszeniu; kontynuuje regularność w prostych motywach (np. szlaczki, rozety)

Podstawa nie powinna być zamknięta w ramach.

Prosta, krzywa, łamana wyrzucona z podstawy!

Tangram- kwadrat z figurami geometrycznymi -chińska gra). Układanie kwadratu z wyciętych figur.

ODCINEK- najkrótsza droga pomiędzy dwoma końcami.

Wśród ćwiczeń przygotowujących myśl dziecka do rozumienia pojęcia odcinka, rozumienia jeszcze poglądowego, ale już zarysowującego przyszłe teoretyczne ujęcie wyróżniamy następujące grupy:

- ćwiczenia związane z ruchem samego dziecka, lub obserwacja przedmiotów w ruchu

-ćwiczenia oparte na czynnościach celowania

-ćwiczenia w schematycznym przedstawieniu przedmiotów materialnych w postaci odcinka, gdy to jest z pewnego punktu widzenia uzasadnione i pożyteczne w toku rozwiązywania zadania.

-ćwiczenia w których odcinek pojawia się jako schemat przecięcia dwóch powierzchni lub wyróżniona część innej figury( krawędź stołu, linia zgięcia kartki papieru) lun jako część konturu figury płaskiej skonkretyzowanej w modelu (karta papieru)

-ćwiczenia związane z mierzeniem długości odcinków, o charakterze kombinatorycznym

Ćwiczenie na odcinek:

W Sali gimnastycznej narysowano na podłodze małe koło. Dzieci rozstawione w różnych punktach Sali daleko od koła mają na dany sygnał możliwie szybko dobiec do koła. Dzieci pokazują mniej więcej w powietrzu rękoma jak biegły po prostej, wzdłuż prostej, prosto i wyjaśniają dlaczego akurat tak biegły. Bo chciały biec po drodze najkrótszej. Powraca się do pierwszej fazy zabawy, tym razem nie chodzi już o samo biegnięcie ale o zaznaczenie toru biegu jakimiś śladami. Dzieci powtarzają przebyta drogę wolno, rzucając za sobą woreczki i obserwują tak zaznaczone ślady. W ostatniej fazie następuję zaznaczenie schematyczne najkrótszej drogi, między punktem wyjściowej pozycji dziecka z narysowanym kółkiem. Tu odcinek pojawia się jako schemat najkrótszej drogi łączącej dwa punkty w płaszczyźnie.

Ćwiczenie na błędne pojmowanie odcinka:

Dzieci w Sali gimnastycznej ustawiają się dokoła nauczycielk, każde rzuca do niej piłkę. Omawia się tor piłki w locie. Dzieci pokazują rękoma jak leciała piłka. Tu nie ma już śladów, ale dzieci stwierdzają że piłka leciała po krzywej a nie po prostej!. Po powrocie to klasy dzieci przedstawiają na rysunku tor piłki według obserwacji, uświadamiają sobie że tor piki ma kształt ograniczonego dwoma punktami łuku jakiejś krzywej - co daje nam informacje że rysunek nie przedstawia odcinka.

Niektóre przedmioty w pewnych okolicznościach z pewnych względów, możemy traktować jako odcinek. A wiec:

• Szyna tramwajowa - gdy jej fragment przedstawimy na planie miasta.

• naciągnięty sznur- ma kształt odcinka.

• Krawędź dwóch ścian w pokoju ma kształt odcinka.

• Dziecko zgina kartkę - zgięcie ma kształt odcinka

• Boki kwadratu to odcinki.

Dziecko wcześnie uświadamia sobie, przy interwencji dorosłych że aby przejść szybko przez jezdnię , nie należy przebiegać jej na ukos, ale prostopadle do kierunku trotuaru. Nie zna jeszcze pojęcia prostopadłości, ale gdy narysujemy dwa chodniki bo dwóch stronach ulicy i zaproponujemy narysowanie najkrótszej drogi po której trzeba przechodzić jezdnie, dziecko- choć jeszcze niezręcznie z Puntu widzenia dokładności rysunku - stara się nakreślić odcinek prostopadły do kierunku chodnika bo uważa prawidłowo że jest to najkrótsza droga.

Geometria (elementy) -trudna czy łatwa?

Geometria może być, z punktu widzenia jej nauczania i uczenia się, dyscypliną

albo bardzo trudną albo łatwą:

Może stać się trudna, gdyż jej obiekty -zwłaszcza, gdy patrzy się na nie jako na nieskończone zbiory punków są abstrakcyjne i złożone.

Może stać się dla ucznia łatwa i interesująca, gdyż może być wizualna, intuicyjna

i zrozumiała.

Przede wszystkim modele Nauczanie geometrii powinno rozpoczynać się od tych obiektów, które są dostępne poznaniu dziecka i których własności może poznać obcując z modelami, samodzielnie obserwować i badać.

Matematyczne eksperymenty

Matematyka (geometria) rozwija wyobraźnię przestrzenną

- ale tylko wtedy gdy dziecko działa w przestrzeni, a nie na tablicy czy kartce

Co wykorzystać w rozwijaniu wyobraźni przestrzennej dziecka?

Piłeczka, pion, poziomica- ważne ale nie jedyne narzędzia ułatwiające realizację geometrycznych eksperymentów.

Przydatne:

• kartka w kratkę - papier w kartkę wyznacza geometryczny rytm

• lusterko - pozwala na zdobywanie intuicji dotyczących jednego z najważniejszych pojęć geometrycznych- pojęcia odbicia lustrzanego (symetrii)

• patyczki-jednakowej długości - pozwalają na układanie różnorodnych figur

Cele nauczania geometrii:

Ogólne:

- wprowadzenie ucznia w matematyczne ujmowanie przestrzennych stosunków świata rzeczywistego

- przygotowanie do posługiwania się językiem matematycznym ( werbalnym, graficznym- rysunki, schematy, tabele)

- kształtowanie wyobraźni, intuicji geometrycznej

Specyficzne:

- obserwowanie kształtów oraz ich badanie, jak się one zmieniają przy różnych przekształceniach przedmiotów

- rozpoznawanie, reprodukowanie i uczenie technik graficznego ujmowania stosunków realnego świata

- rozwijanie umiejętności nazywania i opisywania kształtów w terminach geometrycznych

- kształtowanie rozumienia figur geometrycznych i odkrywanie ich własności

Warunki uczenia się pojęć geometrycznych na poziomie wczesnoszkolnym:

1. Gromadzenie doświadczeń - manipulowanie przedmiotami, budowanie z nich nowych obiektów, praktyczne posługiwanie się nimi, obserwowanie i wyróżnianie kształtów

2. Schematyzowanie wstępne - porównywanie przedmiotów fizycznych ich idealizowanie, klasyfikowanie, wydzielanie i eksponowanie cech obiektów. Reprezentowanie jednych przedmiotów materialnych innymi

3. Etap schematyzacji właściwej - ukształtowanie w myśli dziecka obiektu pomyślanego (oderwanie reprezentacji od konkretu) zabawy i ćwiczenia sprzyjające wyobrażaniu sobie danego obiektu.

• Reprezentowanie przedmiotów gestem

• Projektowanie deseni, ornamentów

• Wyrabianie modeli z woreczka nieprzezroczystego

• Układanie „zamówień” gestem, werbalnie

• Rozpoznawanie przedmiotów, gdy dany jest ich cień

• Wskazywanie sytuacji i motywów, które powodują, że dany przedmiot traktujemy, jako np. prostokąt lub prostopadłościan.

Formy aktywności geometrycznej dziecka:

- obserwowanie

- manipulowanie, działanie na fizycznych modelach obiektów lub z wykorzystaniem ich zastępników

- badanie, analizowanie, wnikanie - identyfikowanie obiektów lub ich części relacji i struktury danej sytuacji geometrycznej

- werbalizowanie, słowne opisywanie obiektów i sytuacji geometrycznej

- konstruowanie, rysowanie lub wykonywanie modelu obiektu geometrycznego

Ćwiczenia 6

Ćwiczenia gramatyczne, słownikowo-frazeologiczne i syntaktyczne w klasach I-III. Ortografia w nauczaniu wczesnoszkolnym.

zagadnienia szczegółowe: przykłady ćwiczeń gramatycznych, słownikowo-frazeologicznych i syntaktycznych; zasady, którymi powinien kierować się nauczyciel podczas korygowania błędów ortograficznych uczniów (w tym sytuacje, w których należy rezygnować z rygoru poprawności ortograficznej)

Ćwiczenia słownikowo - frazeologiczne

1.wprowadzanie nazw przedmiotów, zjawisk, ich cech, czynności, oraz wyrażeń i zwrotów określających stosunki przestrzenne i czasowe- dzieci często za robaka uznają większość owadów, a pod nazwa kwiat kojarzonych jest większość roślinek, należy w klasach 1-3 wprowadzać już ogólne nazwy: stokrotka, dżdżownica itd. Najlepszym przykładem wprowadzania konkretnych nazw zjawisk i przedmiotów można wprowadzać podczas wycieczek, spacerów, ćwiczeń z lekturą, gdy dzieci piszą wypracowania lub gdy lekcje mają charakter praktyczny.

2. wyjaśniania niezrozumiałych zwrotów i wyrazów- odbywa się kiedy dzieci czytają bądź pracują z tekstem literackim. Aby dziecko dobrze przygotować merytorycznie do odbioru jakiegoś tekstu dobrze jest najpierw pójść na spacer bądź zorganizować wycieczkę, i w trakcie niej nazywać zjawiska tak jak się nazywają na prawdę, dobrze jest gdy nauczyciel tez podaje różne desygnaty tego zjawiska. Przy omawianiu tekstów najpierw należy wyjaśnić niezrozumiale słowa, mogą one wpłynąć na odbiór tekstu, dobrze gdy nauczyciel może pokazać te rzeczy dzieciom fizycznie np. kompas, hełm, albo chociaż na rysunku np. oaza, wiatrak. Można podać dziecku wyrazy nadrzędne i podrzędne np.: mleko, masło, kefir, sery, o przeciwstawnym znaczeniu np.; brzeg stromy-brzeg łagodny, wyrazy bliskoznaczne: szybko- prędko, teraz , już, w oka mgnieniu

3.gromadzenie wyrażeń, zwrotów i wyrazów zastępczych- stosuje się często podczas ustnych wypowiedzi lub czytania tekstu.

4.zestawiania słownictwa o znaczeniu podobnym- to ćwiczenie wdraża uczniów do trafnego nazywania pewnych odcieni i odrębności określonych przedmiotów, aby dzieci mogły się jaśniej i klarowniej wypowiadać jeśli chodzi o np. opisywanie zdarzeń. Takie ćwiczenia mogą być prowadzone np. podczas wycieczek, żeby dzieci mogły do danych rzeczy dodawać wyrazy o znaczeniu bliskim np.: samochód-auto, babcia-staruszka, innym sposobem jest po prostu podawanie przez nauczyciela takich wyrazów.

5.dobieranie wyrazów o znaczeniu przeciwstawnym-dobrze omawiać przy okazji jakichś przedmiotów na obrazkach, lub w czasie wycieczek, przydaje się przy wypracowaniach: Duży - mały.

6.grupowanie wyrazów wokół określonych tematów- ma na celu zebranie i zanotowanie niektórych wyrazów, wyrażeń, zwrotów, takie ćwiczenia przygotowują przed dłuższą wypowiedzią pisemną

7.zestawianie rodzin wyrazów pokrewnych- ukazuje sposoby tworzenia nowych wyrazów z danej rodziny, okazje do tego typu ćwiczeń mogę być codzienne wydarzenia np.: dróżka-od tego pochodzą wyrazy: dróżnik, drogowy, podróżny. Bardzo ważnym jest powiązanie tego z ortografią!!! Stosowane jest przy klasowym redagowaniu czegoś, gdzie w trakcie burzy mózgu dzieci zastanawiając się czy lepiej kota nazwać kocurem czy kotkiem.

8.dobieranie wyrazów o znaczeniu nadrzednym i podrzędnym- słuzy systematyzowaniu wiedzy w obrebie wyrazów jakiejs rodziny. Polega na porządkowaniu wyrazów ze względu na zakres ich znaczenia. Dzieci bardzo szybko zdaja sobie sprawe ze wróbel to ptak, a sosna to drzewo. Podczas wycieczek można łatwo np. zgrupowac drzewa: liscisaste( dab, buk), iglaste(sosna, świerk).

9.wyrażanie podanej tresci za pomoca prostych porównań i przenośni- zastępowanie niektórych wyrażeń prostymi epitetami, metaforami, porównaniami, dobre przy wycieczkach gdzie dzieci mogą do jednego wyrazu dodawać kolejne np.: trawa-zielona, krótka, barwna, kwiecista itd.

Ćwiczenia frazeologiczne- celem jest dobór i określenie związków pod względem ich wartości znaczeniowej i łączliwości z innymi wyrazami. Na co dzień ściśle związane z frazeologią czyli związkami wyrazowymi w danym języku.

RODZAJE ĆWICZEŃ FRAZEOLOGICZNYCH:

1.układanie zdań z użyciem nowo wprowadzonego wyrazu

2.układanie zdań połączone z doborem odpowiednich wyrazów spośród uprzednio zgromadzonych

3.tworzenie zastępczych zwrotów, wyrażeń i fraz

4.układanie zdań lub dłuższych form wypowiedzi z podanymi zwrotami i wyrażeniami frazeologicznymi

5. rozwijanie podanych zdań przez dodawanie do nich części w formie stałych związków frazeologicznych

6. układanie odpowiedzi na pytania zadawane przez nauczyciela w celu zastosowania określonych zwrotów, wyrażeń i fraz

7.pisanie przez uczniów pytań do podanych przez nauczyciela odpowiedzi w których zastosowano nowe zwroty lub wyrażenia

8. kilkakrotne przeredagowywanie zdań przez kolejne wprowadzanie podobnych wyrażeń lub zwrotów do określonych wypowiedzi uczniów

9.Wypisywanie przez uczniów odpowiednich zwrotów lub wyrażeń z omawianych tekstów w celu wykorzystania ich w samodzielnej wypowiedzi i utrwalenia

10.uczenie się na pamięć wierszy, zagadek, przysłów gdzie występują związków frazeologicznych

11. sporządzenie słowników frazeologicznych

GRAMATYKA

1. Dotyczą dźwiękowej strony języka czyli fonetyki

2. Budowy i odmiany wyrazów czyli morfologii

3. Nauki o budowie zdań czyli składni

Nauczanie gramatyki odbywa się zazwyczaj przez ćwiczenia w mówieniu i pisaniu. Jeśli w klasie pierwszej uczniowie poznają rzeczownik i czasownik w następnych klasach jest to poszerzane bądź uzupełniane.

Zakres treści gramatycznych:

Klasa I

1. Podział wyrazów mówionych na głoski i pisanych na litery

2. Wyróżnianie samogłosek i spółgłosek

3. Sylaba jako część wyrazu zawierającego samogłoskę

4. Dwuznaki

5. Litery ze znakami diakrytycznymi (kropka, przecinek)

6. Wyróżnianie sylab w wyrazach, wyrazów w zdaniach, zdań w tekście

7. Rozpoznawanie i konstruowanie zdań pojedynczych

8. Rozpoznawanie zdań oznajmujacych, pytających, rozkazujących

9. Rzeczowniki jako wyrazy nazywajce ludzi, przedmioty, zwierzeta

10. Liczba rzeczownika

11. Czasowniki jako wyrazy oznaczajce czynnosci

12. Liczba pojedyncza i mnoga czasowników

13. Zgodność form czasownika i rzeczownika w liczbie

14. Poprawne stosowanie form gramatycznych: do, przy, od, z, na, w , koło

Klasa II

1. Rozwijanie zdań

2. Ograniczanie liczby składników w zdaniu

3. Ustalanie związku wyrazów w zdaniu (za pomocą odpowiednich pytań)

4. Wyróżnianie sylab w wyrazach, wyrazów w zdaniach, zdań w tekście

5. Rozpoznawanie zdań oznajmujących, pytających, rozkazujących i wykrzyknikowych

6. Poprawne stosowanie zdań złożonych współrzędnie i podrzędnie, bez stosowania terminów

7. Rozpoznawanie przymiotnia jako okreslenia rzeczownika

8. Liczba pojedyncza i mnoga przymiotnika ??? nie wiem jak przymiotnik może mieć liczbe

9. Określenie rodzaju rzeczownika w licznie pojedynczej wg. zakończenia towarzyszącego mu przymiotnika

10. Stopniowanie przymiotnika

11. Rozpoznanie przysłówka jako okreslenia czasownika

Klasa III

1. rozpoznawanie zaimków osobowych

2. zastępowanie rzeczownika zaimkiem osobowym

3. ćwiczenia we wskazywaniu wyrazów określających podmiot i orzeczenie( bez terminologii)

4. czasownik: cwiczenia w rozpoznawaniu czasów: teraźniejszego, przeszłego i przyszłego, osoby i liczby

5. rodzaj czasownika w liczbie pojedynczej i mnogiej w czasie przeszłym i przyszłym złożonym

6. ćwiczenia w poprawnym łączeniu czasownika z rzeczownikiem w liczbie pojedynczej i mnogiej w czasie przeszłym i przyszłym

7. liczebnik jako część mowy oznaczająca ilość i liczebność

8. przyimki

9. rozpoznawanie oraz konstruowanie zdań prostych i rozwiniętych, pojedynczych i złożonych

Ortografia w nauczaniu wczesnoszkolnym.

Podstawowym zadaniem nauki ortografii w klasach I - III jest osiągnięcie przez uczniów umiejętności i nawyku poprawnego pisania oraz kontroli własnego tekstu.

Zasady i metody nauczania ortografii

Cele nauczania ortografii i właściwości psychofizyczne uczniów nauczania zintegrowanego narzucają konieczność stosowania określonych zasad dydaktycznych. Najważniejsze z nich to:

1. Zasada systematyczności - wyraża się w planowaniu materiału nauczania ortografii i rytmicznym jego realizowaniu, stosowaniu systematycznej kontroli i oceny.

2. Zasada profilaktyki czyli zapobieganie błędom, polega na stałej trosce nauczyciela o poprawny zapis nowych i trudnych wyrazów, przyzwyczajaniu uczniów do zgłaszania swoich wątpliwości w pisaniu i wdrażanie ich do samokontroli własnego tekstu. Dąży się do tego, aby zapis każdego nowego wyrazu był poprawny, aby błędna forma nie utrwalała się w pamięci dziecka.

3. Zasada integracji ortografii z innymi działami nauczania wskazuje na konieczność łączenia ćwiczeń ortograficznych z innymi ćwiczeniami językowymi.

4. Zasada stopniowania trudności - -odnosi się do racjonalnego doboru i układu treści poszczególnych zagadnień ortograficznych oraz stopniowego przechodzenia od najłatwiejszych do trudniejszych form ćwiczeń w pisaniu, tj. przepisywania, pisania z pamięci i ze słuchu.

5. Zasada poglądowości wymaga właściwego doboru i celowego wykorzystania środków dydaktycznych, które pomagają w skupieniu uwagi, w zapamiętywaniu obrazu wyrazów, a także formułowaniu zasad pisowni.

6. Zasada aktywności dotyczy tworzenia takich warunków, które zapewnią wszystkim uczniom aktywny i świadomy udział w zajęciach. Polega na różnicowaniu ćwiczeń ortograficznych w zależności od poziomu opanowania pisowni przez poszczególnych uczniów oraz zainteresowaniu ich treścią i sposobem wykonania.

7. Zasada kontroli i oceny postępów uczniów stosowana jest przede wszystkim w celu likwidowania niedociągnięć i braków w opanowaniu umiejętności ortograficznych.

Praca nad kształtowanie umiejętności poprawnego pisania to proces długotrwały, który powinien przebiegać według następującego planu:

1. Zaznajomienie uczniów z nowym materiałem ortograficznym.

2. Utrwalanie tegoż materiału drogą różnorodnych ćwiczeń, przy maksymalnie dużej aktywności uczniów.

3. Sprawdzenie stopnia opanowania danego materiału.

4. Ćwiczenia poprawkowe dla tych uczniów, którzy jeszcze nie opanowali opracowanego i utrwalanego wcześniej materiału.

Należy zatem pamiętać, że wszelki materiał ortograficzny powinien:

• być ukazany uczniom kilka razy w przepisywaniu,

• wystąpić raz lub kilka razy w pisaniu z pamięci,

• znaleźć zastosowanie w pisaniu ze słuchu pojętym jako ćwiczenie utrwalające,

• wystąpić w pisaniu ze słuchu pojętym jako sprawdzian.

W kształceniu zintegrowanym stosowane są różne rodzaje ćwiczeń ortograficznych:

1. Przepisywanie.

2. Pisanie z pamięci.

3. Pisanie ze słuchu (wprowadzające, utrwalające, sprawdzające).

4. Pisanie z komentowaniem.

5. Dyktando twórcze.

1. Ortografia w szkole - metody, formy, stopniowanie ćwiczeń, formy kontroli, zalecenia metodyczne.

METODY NAUCZANIA ORTOGRAFII:

• Analogii - przenoszenie reguł i twierdzeń o jednym zjawisku językowym na inne

• Dedukcji - od reguły do pojedynczych przypadków

• Programowania - podanie serii ćwiczeń

• Algorytmiczna - stosowanie gotowych i układnie algorytmów

• Indukcji - od obserwacji pojedynczych przypadków do uogólnienia reguły

• Zgromadzenie materiału ortograficznego zawierającego daną trudność

• Analiza wyodrębnionego zjawiska ortograficznego, określenie istoty trudności

• Wypowiedzenie wniosku z przeprowadzonej analizy, określenie reguły

• Kształtowanie nawyku poprawnego pisania w obrębie opanowanej reguły

• Sprawdzenie stopnia opanowania danej reguły

FORMY NAUCZANIA ORTOGRAFII:

Przepisywanie ma na celu wyćwiczenie połączenia czynności ruchowej z pamięcią wzrokową. Uczeń zapamiętuje obraz graficzny wyrazu jako całość a następnie reprodukuje go w poprawnej postaci. Tego typu ćwiczenia stosuje się u dzieci młodszych ze względu na ich predyspozycje.

Pisanie z pamięci to pośrednia forma między przepisywanie a pisaniem ze słuchu. Polega ona na zapamiętywaniu obrazu graficznego pojedynczego wyrazu lub zdania, które następnie zapisuje z pamięci. Wyobrażenia, które powstają w trakcie pisania z pamięci (wzrokowe, słuchowe i ruchowe) rozwijają spostrzegawczość, uwagę oraz świadomość ortograficzną.

Pisanie z pamięci obejmuje dwa etapy czynności:

- pierwszy polega na przygotowaniu problemu ortograficznego (a więc odczytaniu i omówieniu występujących trudności ortograficznych) przez nauczyciela i uczniów;

- drugi etap to zapisanie zapamiętanego tekstu przez uczniów, następnie sprawdzenie go i ewentualna korekta.

Przed przystąpieniem do pisania należy uprzedzić uczniów, aby zwracali uwagę na występujące trudności.

Pisanie ze słuchu czyli dyktando to ćwiczenie, które ma na celu usłyszenie słowa mówionego przez nauczyciela, następnie rozłożenie go na dźwięki i przyporządkowaniu odpowiednich znaków graficznych, a następnie zapisanie go.

 W procesie nauczania ortografii występują następujące rodzaje dyktand:

- dyktando wprowadzające

- dyktando utrwalające

- dyktando sprawdzające.

Pisanie z komentowaniem polega na dyktowaniu tekstu przez nauczyciela z równoczesną analizą ortograficzną dokonywaną głośno przez poszczególnych uczniów.

Rozróżniamy następujące rodzaje komentowania:

- komentowanie pełne, w trakcie którego wyjaśniony jest cały zapis tekstu oraz występujące w nim reguły ortograficzne i zjawiska gramatyczne.

- komentowanie pewnych grup wyrazów.

- komentowanie pojedynczych wyrazów oraz tłumaczenie ich pisowni.

Dyktando twórcze to połączenie elementów nauczania ortografii z ćwiczeniami stylistycznymi. Tego typu ćwiczenia przydatne są w pisaniu samodzielnych prac - wypracowań. Uczeń ma podane wyrazy, które mogą być wykorzystane w trakcie pisania przez niego pracy na podany temat. Wcześniej jednak wyjaśnione zostają występujące w nich trudności.

Bardzo lubiana przez dzieci i młodzież forma ćwiczeń ortograficznych to zadania o charakterze gier dydaktycznych, różnych rozgrywek umysłowych typu: zagadki ortograficzne, krzyżówki, rebusy, łamigłówki, domina wyrazowe, szarady czy piktogramy. Formy zabawowe zawsze stwarzają dobry nastrój oraz wywołują emocjonalne zaangażowanie uczniów, a to sprzyja zapamiętywaniu ortogramów.

Stopniowanie ćwiczeń - racjonalny dobór i układ treści poszczególnych zagadnień ortograficznych oraz stopniowe przechodzenia od najłatwiejszych do trudniejszych form ćwiczeń w pisaniu, tj. przepisywania, pisania z pamięci i ze słuchu.

Dyktanda sprawdzające - jest formą ćwiczeń kontrolującą osiągnięty przez uczniów poziom poprawności ortograficznej. Pozwala na ustalenie rodzaju i zakresu trudności. Nie może ono stanowić wyłącznego czy najważniejszego sposobu sprawdzania. Dyktando musi zawierać tylko wyrazy z trudnościami ortograficznymi, z którymi dzieci pracowały danym bloku tematycznym.

Jak poprawiać błędy uczniowskie?

Należy przyjąć zasadę, że prace klasowe powinno się poprawiać w jak najkrótszym czasie po ich napisaniu. Uczniowie wtedy jeszcze przeżywają ćwiczenie i wykorzystanie tego czynnika emocjonalnego jest niezmiernie ważne.

Bardzo dobre wyniki daje poprawianie pracy w obecności ucznia. Przy udziale każdego ucznia następuje korygowanie i wyjaśnianie błędów. Pamiętać należy, że świadomy wysiłek ucznia jest niezbędnym czynnikiem przy poprawianiu błędów i ma doniosłe znaczenie dla utrwalenia poprawności ortograficznej. Im ten wysiłek będzie większy, tym lepsze i trwalsze będą osiągnięcia.

Jeżeli nauczyciel sam poprawia błędy w pracy ucznia, pozbawia go wtedy samodzielności w pokonywaniu trudności. Zasadę samodzielności ucznia przy poprawianiu błędów można sformułować następująco: nauczyciel sygnalizuje istnienie błędu, uczeń szuka i poprawia go sam lub w razie potrzeby odwołuje się do pomocy nauczyciela czy też korzysta ze słownika ortograficznego. Wyraz źle napisany zamazuje i pisze nad nim poprawną formę (może wtedy go przyozdobić, bądź przyozdobić tylko literkę, którą źle napisał). Dla utrwalenia poprawności zapisu wyrazu należy go jeszcze raz napisać pod pracą. Dla nauczyciela błędy w pracach uczniów są kontrolą jego pracy, skuteczności stosowanych zabiegów metodycznych oraz materiałem do dalszej pracy nad wyrabianiem poprawności ortograficznej.

Należy pamiętać, że dzisiejsze dyktanda, mające na celu kontrolę pisowni ortografii dzieci nie polegają na wyłapaniu przez nauczyciela błędu w napisanym wyrazie przez ucznia, tylko na daniu ponownej możliwości napisania wyrazu poprawnie:

- można dać pulę wyrazów do nauki, z tego później robi nauczyciel dyktando,-

- podpowiadać uczniom, zapisywać na tablicy trudne wyrazy, np. wróbelek, nóż

Formuła matematyczna - dodawanie, odejmowanie, mnożenie, dzielenie

zagadnienia szczegółowe: wprowadzenie mnożenia i dzielenia; interpretacje mnożenia; podział i mieszczenie (wraz z przykładami zadań);

Z. Semadeni, Nauczanie początkowe matematyki. Warszawa 1984. Część 3. Rozdziały: 8.1. Pojęcie iloczynu; 8.4. Pojęcie ilorazu (bez dzielenia z resztą)

Mnożenie

Mnożenie można interpretować jako:

» wielokrotne dodawanie tych samych składników

» obliczanie pola prostokąta

» iloczyn kartezjański

Dzielenie

Najistotniejsze jest to, że dzielenie jest działaniem odwrotnym do mnożenia i nie można rozpatrywać go niezależnie. Mamy w tym przypadku dwie interpretacje:

» podział: wiemy ile jest wszystkich elementów oraz ile tworzą one zbiorów (grup), szukamy zaś informacji z ilu elementów składa się jeden zbiór.

Przykładowo: mamy 12 kwiatów (elementy) i wkładamy je do 3 wazonów (zbiory) tak, by w każdym znalazła się taka sama ilość kwiatów. Po ile kwiatów będzie w wazonie?

Mama 20 cukierków rozdzieliła po równo pomiędzy pięcioro dzieci. Po ile cukierków dostało każde z nich?

» mieszczenie: wiemy ile jest wszystkich elementów oraz ile jest elementów w jednym zbiorze, szukamy natomiast informacji o ilości zbiorów.

Przykładowo: mamy 12 kwiatów (elementy), które zostały rozłożone do wazonów (zbiory). W każdym wazonie umieszczono dokładnie 3 kwiaty. Ile wazonów zapełniono?

Mama 20 cukierków rozdzieliła pomiędzy kilkoro dzieci. Każde dziecko dostało 5 cukierków. Ile dzieci obdarowała mama?

I choć mówi się o zadaniach „na podział” i „na mieszczenie” trzeba pamiętać, że nie ma dwóch rodzajów ilorazu, tylko jeden! Także działanie arytmetyczne jest jedno - nazywamy je dzieleniem.

Nie dzielimy przez 0. Najlepszym wytłumaczeniem jest to, że dzielenie jest odwrotnością mnożenia, i np. jeżeli 4:0=x to x*0=4, a przecież jakaś liczba pomnożona przez zero równa będzie zeru.

1

---