Ekologia i ochrona środowiska
STAROŻYTNOŚĆ
Zanieczyszczenie powietrza było powszechne w dużych miastach na długo przed epoka industrializacji. Źródłami zanieczyszczeń był: kurz, dym, sadza z drzewa opałowego, garbowanie skór, odchody zwierzęce.
Zanieczyszczeni wód było mniej powszechne. W kulturze hinduistycznej i izraelskiej funkcjonowały kodeksy dotyczące szeroko rozumianych standardów czystości. Z drugiej strony starożytny Rzym słynął z ulic wypełnionych płynącymi ściekami.
Wylesiono olbrzymie obszar Babilonii, Grecji, obecnego Libanu (Fenicja), Włoch. Brak drewna używanego, jako źródło energii wymusiło pasywne używanie energii słonecznej w Grecji.
Zmiana ekspozycji domów i całych miast w kierunku Słońca. W mniejszym stopniu trend ten naśladowali Rzymianie importując duże ilości drewna (na cele energetyczne i do budownictwa). Import pochodził nawet z nad Morza Czarnego. Metodą ochrony wydzielonych obszarów leśnych było ich uznanie za „ścięte gaje”.
Ochrona gleb nie funkcjonowała w basenie Morza Śródziemnego. Jednak w Chinach, Indiach i Peru rozwijano metody ochrony przed erozją.
Zatrucie ołowiem występowało wśród patrycjuszy rzymskich. Cukrem ołowiowym doprawiano wino i winogrona.
ŚREDNIOWIECZE I RENESANS
Dżuma pustoszy Europę. Jest impulsem do tworzenia systemów opieki zdrowotnej.
Zanieczyszczenie wód nadal nie jest poważnym problem. Gęstość zaludnienia jest jeszcze zbyt niska.
Deforestacja w Anglii, Francji, Niemczech. Około 1550 roku w Anglii, a około 1600 w Europie kontynentalnej wymusza przejście na węgiel, jako źródło energii. Wzdłuż głównych dróg drzew już nie było.
Ochrona gleb dalej nie funkcjonowała w basenie Morza Śródziemnego. Jednak w Chinach, Indiach i w Peru wprowadzono już terasy, rotację gatunków (płodozmian), nawożenie nawozem naturalnym.
Choroby zawodowe zostały opisane przez Bernardo Razzimazi, uznane za problem społeczny. W 1741 roku w Londynie powstał I szpital dla ubogich. W tym czasie spadła śmiertelność wśród noworodków).
OŚWIECENIE
Przeciwstawienie argumentów racjonalnych przesądom (zachorowalność). Apele Beniamina Franklina o utrzymanie czystości wód. James Lind proponuje program ograniczenia zachorowań na szkorbut. Apele o poprawę czystości ujęć wody, slumsów, więzień. Uznanie wartości indywidualnego istnienia i wiary w możliwość poprawy losu jednostek.
Thomas Malthus przedstawia wizję wyczerpania się żywności i innych zasobów przy dalszym wzroście liczby ludności.
Nowe technologie prowadzą do zrzutów nowych zanieczyszczeń. Efektem produkcji gazu z węgla były zrzuty substancji smolistycznych do rzek. Zrzuty bardzo toksycznych chemikaliów z zakładów przemysłu gumowego. Rosnące zanieczyszczenia powietrza w wyniku energetycznego spalanie węgla w dużych miastach. Brak polityki ochronnej dla pracowników w zakładach chemicznych.
REWOLUCJA PRZEMYSŁOWA
Przerażające warunki mieszkaniowe są przedmiotem dyskusji na poziomie rządowym (Londyn 1840, Stany 1850,60). Epidemie tyfusu i cholery przyspieszają rozwój sieci wodociągowych i kanalizacyjnych.
Wszystkie dzieci z sierocińca miały pracować, zakazano walk kogutów i psów.
Pierwsza ofiara śmiertelna smogu (Londyn).
Oskarżenie fabrykanta za substancje smoliste w Tamizie.
Początki ochrony obszarów przyrodniczo cennych. Pierwsze apele o utworzenie parków narodowych.
Budowa fabryk 5- od centrum miasta. Zakaz polowania na kaczki z moździerzy (Anglia).
Zanieczyszczenie wód jest źródłem zachorowań, ale epidemiologia, jako zjawisko do 1880 jest raczej nieznana. Pierwsze sygnały związanie skażenia wody pitnej w Londynie związane z epidemią cholery 1855 (John Snow, lekarz).
Powstaje Central Park w Nowym Jorku. 1860 - powstaje pierwszy Azyl dla psów; 1861- podatek na cele wojenne, opodatkowano alkohol; wymyślono destylowanie nafty do oświetlenia domów. 1866 - pierwszy raz Ekologia; 1872- pierwszy Park Narodowy na świecie w parku Yellowstone.
PROGRESSIVE ERA
Pierwsze reformy mające na celu poprawę warunków pracy, zamieszkania, jakości żywności, dostępu do wody pitnej i kanalizacji, ograniczenie zanieczyszczeń przemysłowych. Standardy wody pitnej były wtedy bardzo słabe i często powodowały dużo chorób.
1873- w Londynie w ciągu 3 dni zmarło ponad 1000 osób. 1874- Niemiec syntetyzuje DDT- środek zabijający insekty i bardzo skuteczny jednak posiada bardzo mocne czynniki rakotwórcze i się nie rozkłada; chorują pingwiny.
Zintensyfikowanie ochrony obszarowej i racjonalnej gospodarki leśnej w USA (John Muir).
1881- odpowiednik MPO, trudne początku, wywożenie odpadów komunalnych. 1882- pierwsza hydroelektrownia.
Organizacje mają na celu ochronę i zachowanie zasobów (Sierra Club– założyciel JM); 1892- „do something for wildness and make the mountains glad”.
1883- globalne ochłodzenie, wybuch wulkanu Krakatau; 1885- odkryto metodę złoża piasku do oczyszczania wody przez filtrowanie, jakość wody pitnej wzrosła; 1895- w Tamizie odnotowano odnowę gatunków, powrót ryb; 1903- ochrona siedlisk, obszary nobilitowane, zakaz jakichkolwiek decyzji; 1905- obowiązkowe szczepienia na ospę w USA; 1908- wprowadzanie pojęcia efektu cieplarnianego.
LATA 20-STE I KRYZYS
W USA powstaje „Sojusz na rzecz zapobiegania zanieczyszczeniu wybrzeża” (National Coast Antipollution League). Gifford Pinchot (główny leśnik T. Roosevelta) forsuje poprzez Kongres USA międzynarodowe porozumienie ograniczające zanieczyszczenia składowanymi olejami.
Próba nie dopuszczenia na rynek benzyny ołowiowej – niepowodzenie. General Motors doprowadził do zalegalizowania benzyny ołowiowej.
1928- zawala się pierwsza tama na rzece; 1933- raport epidemiologiczny, szkodliwość ołowiu i dodawanie alkoholu etylowego.
Proces pracownic U.S. Radium Corporation (pierwsze farby fluorescencyjne – radioaktywne) przeciwko pracodawcy. Przypadki śmiertelne, wymuszanie odszkodowań i opieki nad rodzinami.
1900- pierwsza regulacja importująca ptaki; proces miedzy stanami o rzekę, która była brudna.
II WOJNA i LATA 50-TE
Opanowanie syntezy sztucznego kauczuku, recykling, ograniczenia zasobu w trakcie wojny.
1948- pojawia się publikacja wskazująca na odpowiedzialność ludzi nie tylko za siebie, ale za całą ziemię (Aldo Leopold, leśnik). 1941 - raport, według którego więcej ludzi zginęło w fabrykach niż na wojnie.
Coraz liczniejsze przypadki śmiertelne na skutek smogu. Donnova Penn (1948), Londyn (1952), Nowy Jork (1953), Los Angeles (1954) wymuszają powszechną percepcję problemu, jakości środowiska. 1955 - pierwsza międzynarodowa konferencja na temat zanieczyszczenia powietrza.
1952- w Londynie w ciągu 3 dni zginęło 4000 ludzi; 1957- pierwszy sygnał rosnącej koncentracji CO2; otwarcie pierwszej elektrowni atomowej; 1957,58 ginie 40 osób w wyniku awarii reaktora atomowego. Choroba z Minamaty (Japonia) spowodowana zrzucaniem ścieków zawierających związki rtęci. 1958 - unormowano stosunki wodne, koniec dóbr wolnych; 1959- zawaliła się tama we Francji, zginęło 420 osób.
LATA SZEŚĆDZIESIĄTE (1960-70)
Generał Motors i Standard Oil (Exxon) sprzedają spółkę Ethyl Corp, odpowiedzialną za produkcję czteroetylku ołowiu (benzyna ołowiowa) 1962. Senat USA ujawnia w 1965 r. wieloletnie oszustwa przy badaniach na tle szkodliwości ołowiu w benzynie.
22.06.1969 zapala się rzeka Cuyahoga river in Cleveland, Ohio, efekt zrzutów olejów i innych chemikaliów. Płomienie sięgają 5 piętra.
1969 konferencja UNESCO „Man and his environment”, San Francisco 1969 próby wzmocnienia międzynarodowej koordynacji działań ochronnych.
Garrett Harden publikuje esej „tragedia dóbr wspólnych”. Roszczenie wnioskowane na całą planetę.
LATA 70-te
W USA powstaje Environment Protection Agency.
Znaczące ograniczenie zanieczyszczenia powietrza z motoryzacji – eliminacja benzyny ołowiowej, obowiązek posiadania katalizatorów w nowych samochodach. Obietnice produkcji samochodu 0-emisyjnego.
Szeroki program budowy oczyszczalni ścieków. Nie doprowadza do pełnej odnowy rzek.
Narastający proces chemikaliów. Obostrzenia regulacji bezpieczeństwa eksploatacji elektrowni jądrowych po incydencie Three Mile Island.
Kryzys energetyczny powoduje wprowadzenie regulacji zmierzających do efektywniejszego wykorzystania energii.
1976 eksplozja fabryki pod Mediolanem (poszkodowanych było 300 dzieci z pobliskiej szkoły), skazili cały Ren, koncern „La rosche”.
Pierwsze awantury dotyczące eksperymentowania na zwierzętach.
LATA 80-te
Kolejne katastrofy przemysłowe wskazują jak delikatny i wrażliwy na zdarzenia nadzwyczajne jest sektor przemysłowy. (Bhopal – Indie, Czernobyl – Ukraina, katastrofa promu Challenger, tankowca Exxon Valdez).
PCB i PCT rakotwórcze substancje, niszczące również płód. 9 mld dolarów rząd amerykański przeznaczył na budowanie specjalnych spalarni, w których skażone tymi środkami … były spalane w temperaturze sięgającej 1700 stopni.
Tankowiec Exxon Valdez (300 m długości) rozbił się u wybrzeży Alaski. Nikt nie zginął. Kapitan był alkoholikiem. 2 mld dolarów wyniosła akcja ratunkowa. Ugody z rybakami 320 milionów odszkodowania – firmy te się nie utrzymały, do czasu pojawienia się ryb. Metoda wyceny warunkowej za szkody w środowisku. W końcu w 2009 r. płacą 0,5 mld kary.
Niszczenie warstwy ozonowej zostało uznane za problem nawet przez rządy konserwatystów (Ronald Reagan, Margaret Thatcher), podpisano Protokół Montrealski 1987.
Kongres USA uchwala ustawę o obowiązku oczyszczania składowisk odpadów toksycznych.
Coraz mocniejsze regulacje ekologiczne towarzysza radykalizacji ruchów ekologicznych. Służby centralne rządu Francji zatapiają w Nowej Zelandii statek Greenpeace Rainbow Warrior, który utrudniał francuskie próby jądrowe na Polinezji 1985.
Zaczyna się dyskusja o przyczynach globalnego ocieplenia.
1986 jezioro Nyos w Kamerunie, uwalnia się bąbel czystego dwutlenku węgla, udusił 1700 osób. CCS instalacje, które mają wychwytywać dwutlenek węgla. Jedna z takich stacji jest budowana w Polsce w Bełchatowie! Dwutlenek węgla będzie przechowywany w specjalnym pomieszczeniu/rurze.
LATA 90-te
1991 podpisano porozumienie zabraniające jakiejkolwiek działalności górniczej na Antarktydzie.
Wojna w zatoce Perskiej – katastrofa ekologiczna rejonu wynikająca z podpalenia szybów naftowych.
Wykonanie wyroku śmierci na Ken Saro wiwa, dziennikarz i ekolog nagłaśniający procedury sektora naftowego w Nigerii (Shell).
Badania ankietowe w USA wskazują na dalszą potrzebę wzmocnienia działań ochronnych (Gallup, 76 procent), – co wymusza konsensus pomiędzy liberałami i konserwatystami w zakresie ochrony środowiska.