Ochrona środowiska – wykład
Ogólnie test wyboru, pojęcia dotyczą definicji.
Ekologia, sozologia, ochrona środowiska, ekosystem, biocenoza, biotop.
a) Ekologia, nauka zajmująca się relacjami między żyjącymi organizmami a ich środowiskiem życia z uwzględnieniem wzajemnych stosunków między tymi organizmami
b) sozologia- nauka zajmująca się podstawami ochrony przyrody i jej zasobów oraz zapewnieniem trwałości ich użytkowania
c) ochrona środowiska- ochrona wszystkich elementów środowiska przyrodniczego przed niekorzystnym wpływem działalności człowieka i zachowanie ich możliwie naturalnego charakteru
d) ekosystem- układ powiązań między wszystkimi występującymi na danym terenie organizmami żywymi i warunkami w których żyją
e) biocenoza- zespół organizmów występujących na danym terenie w określonym czasie
f) biotop -podstawowy element biosfery stanowiący środowisko życia biocenozy
-jednorodny zespół warunków abiotycznych panujących na danym terenie
Gospodarowanie środowiskiem: korzystanie, użytkowanie, oś, kształtowanie.
a) korzystanie ze środowiska stanowi podstawę procesów życiowych wszystkich organizmów i w odniesieniu do człowieka polega to na odpowiednim korzystaniu z czystej wody, żywności
B) użytkowanie środowiska, obejmuje stałe korzystanie z zasobów przyrody w celach gospodarczych
c) oś środowiska
d) kształtowanie środowiska świadome wprowadzanie zmian w ekosystemach i krajobrazach by zapewnić wysoki stopień ich samoregulacji, jednocześnie odnosząc możliwie największe korzyści
Atmosfera, hydrosfera, litosfera, źródła ich zanieczyszczeń.
Atmosfera jest to powłoka otaczająca kulę ziemską, umożliwia życie na ziemi,
Hydrosfera wodna powłoka ziemi złożona z kilku różnych elementów związanymi z etapami cyklu obiegu wody w biosferze
Litosfera zewnętrzna, najbardziej sztywna strefa kuli ziemskiej , podlega presji czynnika demograficznego , ulega zanieczyszczeniom i nieodwracalnym przekształceniom
źródła ich zanieczyszczeń przyczyną pochodzenia zanieczyszczeń jest zarówno natura jak i działalność człowieka
Ekowskaźnik, LCA, podział skutków środowiskowych.
Ekowskaźnik jest liczbą wyrażającą wielkość wpływu środowiskowego, procesów i materiałów związanych z cyklem życia określonego rodzaju produktu
LCA (Life CycleAssessment)– ocena cyklu życia. Jest to technika z zakresu procesów zarządczych, mająca na celu ocenę potencjalnych zagrożeń środowiska. Istotą tej metody jest nastawienie nie tylko na ocenę wyniku końcowego danego procesu technologicznego, ale także oszacowanie i ocena konsekwencji całego procesu dla środowiska naturalnego.
podział skutków środowiskowych :
- zakwaszenie- zjawisko postępującego zmniejszania się wartości pH poszczególnych elementów środowiska przyrodniczego
- smog- nienaturalne zjawisko atmosferyczne polegające na współwystępowaniu zanieczyszczeń powietrza spowodowanych działalnością człowieka oraz niekorzystnych naturalnych zjawisk atmosferycznych: znacznej wilgotności powietrza (mgła) i braku wiatru
-efekt cieplarniany- zjawisko podwyższenia temperatury planety powodowane obecnością gazów cieplarnianych w atmosferze. Zmiany powodujące wzrost roli efektu cieplarnianego mogą być jedną z przyczyn globalnego ocieplenia
-substancje toksyczne
5. Termin "eko".
Zgodnie z przyjętymi założeniami pojęcia „eko” są wyznaczone przez skutki środowiskowe w skali europejskiej, których działanie prowadzi do uszkodzenia ekosystemu lub do stworzenia zagrożenia dla zdrowia ludzkiego. Skutki środowiskowe:
efekt cieplarniany
niszczenie warstwy ozonowej
zakwaszenie
cutrofizacja
smog
substancje tokstyczne
6. Zasoby: odnawialne, nie..., wyczerpywalne.
Zasoby odnawialne–to takie, które podlegają procesowi samoreprodukcji i samoregeneracji.
Do odnawialnych bogactw przyrody należy między innymi woda, która krąży i nieustannie odnawia się w tak zwanym cyklu hydrologicznym. Parująca znad mórz woda transportowana jest atmosferą w kierunku lądu, gdzie spada w postaci deszczu lub śniegu, a następnie z powrotem przemieszcza się ku morzu. Odnawialnym bogactwem naturalnym może być również dobrze uprawiana gleba, ponieważ wierzchnie warstwy litej skały ulegają ciągłemu wietrzeniu, dzięki czemu warstwa gleby niejako "przyrasta" od dołu[potrzebne źródło]. Podobnie, właściwie zarządzane lasy zabezpieczają stałe dostawy drewna.
Zasoby nieodnawialne–to takie które nie podlegają procesowi samoreprodukcji.
Nieodnawialne zasoby przyrody tworzyły się wiele milionów lat. Powstają tak powoli, że z perspektywy długości ludzkiego życia ich zapasy są skończone, wyczerpywane. Do surowców nieodnawialnych należą między innymi paliwa kopalne (węgiel, ropa naftowa, gaz ziemny). Za nieodnawialne uważa się również metale, chociaż nie są one spalane jak paliwa, to jednak raz użyte, z punktu widzenia środowiska, do którego miałyby wrócić, są niczym więcej niż złomem. Inne nieodnawialne zasoby to surowce skalne.
Zasoby wyczerpywalne –to zasoby, których tempo użytkowania przez człowieka przekracza tempo ich samoreprodukcji.
termin odnoszący się do ekologii człowieka, oznacza źródła energii (paliwa kopalne) i inne surowce (także zasoby wód o odpowiedniej jakości), które w wyniku eksploatacji przez człowieka ulegają wyczerpywaniu; dotyczy to także zużywanej przez człowieka biomasy żywych organizmów; w zależności od rodzaju zasobów i intensywności eksploatacji mogą one zniknąć całkowicie (zasoby przyrody nieodnawialne), jak złoża paliw czy surowców mineralnych, lub odnawiać się (zasoby przyrody odnawialne), jak żywe organizmy, a także gleby, wody lub powietrze.
7. Działania prawne, ekonomiczne, marketingowe + podział prawnych.
Środki działalności prawnej dzielimy na:
Administracyjno-prawne- pełnią funkcje prewencyjne i represyjne oraz kompensacyjne. Są stosowane przez organy administracyjne i przybierają postać:
Kar za wykroczenia przeciwko przepisom o o.ś. (grzywna, mandat, upomnienie)
Szczególnych kar administracyjno-pieniężnych za naruszanie wymagań w zakresie o.ś.
Wstrzymanie działalności zagrażającej środowisku lub pozbawieniem prawa korzystania z zasobów przyrody
Cywilno- prawne- będzie stosowane dopiero, kiedy przwidziane prawem środki administracyjno-prawne okażą się bezskuteczne. Podstawowe problemy to:
Ustalenie bezprawności działania podmiotu zanieczyszczającego środowisko
Ustalenie związku przyczynowo- skutkowego między działaniem określonego podmiotu a dewastacją środowiska
Określenie wysokości szkody podlegającej naprawieniu trybie odszkodowania pieniężnego
Karno – prawne- odgrywa rolę pomocniczą. Analiza ustawodawstwa karnego wskazuje, że dobra wchodzące w zakres o.ś. są w zasadzie dobrami chronionymi prawem administracyjnym. Odpowiedzialność karno-sądowa dotyczy tylko tego aspektu wymienionych dóbr, który jest zbieżny z cechami przedmiotu zamachu, określającego wg ogólnych reguł odpowiedzialności karnej.
8. Narzędzia praktyki środowiskowej.
Polityka środowiskowa to „deklaracja organizacji co do jej intencji i zasad w odniesieniu do całokształtu jej działań środowiskowych. Tworzy ona ogólne ramy działania i wyznacza zbiór środowiskowych założeń i celów”. Jest to deklaracja najwyższych organów zarządzających. Organy te, na podstawie oceny stopnia realności i zasad decydują, czy mogą one stanowić podstawę formułowania założeń i celów środowiskowych.
Narzędzia administracyjne – środki instytucjonalne (licencje, ustanowione normy, zakazy lokalizacyjne), których celem jest bezpośredni wpływ na postawę podmiotów zanieczyszczających środowisko. Służą temu: regulowanie procesów produkcyjnych, regulowanie użytych produktów, zaniechanie lub ograniczenie emisji przez podmioty gospodarcze.
Narzędzia ekonomiczne – można je nazwać ekonomicznymi, jeżeli wpływają one na szacunki korzyści i kosztów alternatywnych działań dostępnych podmiotom ekonomicznym i jeśli na podstawie tych szacunków wybierane są rozwiązania, które prowadzą do sytuacji bardziej pożądanej z punktu widzenia środowiska.
Narzędzie psychospołeczne – włączają one do konkretnego procesu decyzyjnego świadomość i odpowiedzialność środowiskową przez stosowanie presji i perswazji w sposób pośredni lub bezpośredni. Są to np. negocjacje, których celem są „dobrowolne” umowy czy porozumienia pomiędzy przemysłem i rządami w dziedzinie ochrony środowiska.
9. Klasyfikacja instrumentów ekonomicznych OŚ.
instrumenty o charakterze danin publicznych, a więc wszelkiego rodzaju opłaty i podatki ekologiczne;
instrumenty oparte na transakcjach rynkowych, np. rynki pozwoleń na emisję;
zachęty finansowe, np. dotacje, ulgi podatkowe; ekologiczne zabezpieczenia finansowe, np. zastawy ekologiczne lub obowiązkowe ubezpieczenia od skutków awarii;
administracyjne kary pieniężne.
EKONOMICZNE INSTRUMENTY OCHRONY ŚRODOWISKA (występujące w Polsce).
1.Opłaty ekologiczne -źródła przychodów. to: opłaty za emisje zanieczyszczeń i odprowadzanie ścieków, opłaty za usuwanie drzew i krzewów. Podstawowy instrument,
2. podatki
3. subwencje
4. systemy depozytowe
5. rynki uprawnień
6. zabezpieczenia ekologiczne
7. bodźce finansowe dla egzekucji prawa
10. Zasada ''zanieczyszczający płaci".
Zasada zanieczyszczający płaci oznacza, że pełne koszty działań mających na celu likwidację zanieczyszczenia powinien ponosić zanieczyszczający (sprawca, który spowodował szkodę w środowisku lub zagrożenie powstania szkody) chyba, że nie można zidentyfikować podmiotu odpowiedzialnego za zanieczyszczenia lub nie można go pociągnąć do odpowiedzialności
11. Ekowskaźnik, gdzie się znajduje?
Wartości ekowskaźników odnoszą się do elementów:
- materiałów produkcyjnych
- obróbki procesowej
- procesów transportowych
-procesów generujących energie
- segmentów usuwania
nie wiem czy o to chodzi.?
12. 5 funkcji znaków ekologicznych.
a) Ekologiczna- ochrona środowiska naturalnego
b) stymulacyjna- stymulowanie producentów do podejmowania przedsięwzięć proelokogicznych
c) marketingowa – instrument konkurencji w gospodarce rynkowej
d) informacyjna – informowanie konsumentów o ekologicznych cechach produktów (przewodnik dla konsumentów)
e) edukacyjna – poszerzanie wiedzy konsumentów o proekologicznych cechach towarów
13. Systemy zarządzania środowiskowego.
System zarządzania środowiskowego – część ogólnego systemu zarządzania, która obejmuje strukturę organizacyjną, planowanie, odpowiedzialność, zasady postępowania, procedury, procesy i środki potrzebne do opracowywania, wdrażania, realizowania, przeglądu i utrzymywania polityki środowiskowej.
14. Co się dzieje na poszczególnych etapach zarządzania środowiskowego?
Etap 1
Wstępny przegląd środowiskowy
Wstępny przegląd środowiskowy ma na celu określenie:
-zakresu niezbędnego i efektywnego zużycia surowców i materiałów;
-wielkości wydalanych zanieczyszczeń stałych, ciekłych i gazowych;
-wymagania ustawowe, wykonawcze i inne, do spełnienia których organizacja się zobowiązała;
-identyfikacja wszystkich aspektów środowiskowych mających znaczący wpływ na środowisko;
-opis kryteriów stosowanych do oceny znaczenia wpływu na środowisko;
-badanie istniejących praktyk procesu zarządzania środowiskowego.
Etap 2
Planowanie
Funkcja planowania jako element systemu ISO 14001 to proces wieloetapowy.
Składa się z 4 etapów:
A - identyfikacja znaczących aspektów środowiskowych
B – określenie oraz stwarzanie dostępu do wymogów prawnych i innych przepisów
C – formułowanie celów i zadań
D – opracowywanie programów zarządzania środowiskowego
Etap 3
Proces Wdrażania
Szczegółowe uzasadnienie starań o uzyskanie certyfikatu systemu ISO 14001 sprowadza się do 3 kwestii:
-dążenie do ochrony środowiska w ogóle, a do redukcji zanieczyszczeń w szczególności,
-potrzeba spełniania wymogów odnośnie do prowadzonej działalności lub też zamiaru penetracji rynków światowych,
-potrzeba dorównania konkurencji lub uzyskania nad nią przewagi,
Schemat wdrażania:
ETAP 4
SPRAWDZANIE I DZIAŁANIA KORYGUJĄCE
A- monitorowanie i pomiary
B – ustalenie niezgodności z obowiązującymi wymaganiami oraz prowadzenie działań korygujących o prewencyjnych
C - rejestry zmian wprowadzanych w wyniku działać korygujących i prewencyjnych
D – audity systemu zarządzania środowiskowego
15. Audity.
Audity wewnętrzne, nazywane auditami strony pierwszej, są przeprowadzane przez samą organizację (kompetentnych auditorów wewnętrznych) lub przez wynajętych specjalistów zewnętrznych. Niezależnie od tego, kto prowadzi audit wewnętrzny, jest on przeprowadzany wyłącznie w imieniu danej organizacji np. dla potrzeb przeglądu zarządzania lub innych celów wewnętrznych. Ich wyniki mogą stanowić dla organizacji podstawę do zadeklarowania przez nią zgodności z konkretnymi wymaganiami (np. normami ISO itp).
Audity zewnętrzne obejmujące audity drugiej i trzeciej strony
Audity strony drugiej są przeprowadzane przez strony zainteresowane organizacją, takie jak klienci, lub przez inne osoby występujące w ich imieniu.
Dzięki takiemu auditowi firma ma możliwość zdobycia informacji potrzebnych do dokonania wyboru i klasyfikacji swoich dostawców. Interesariusz przeprowadzający go można poznać w jaki sposób funkcjonuje interesujący go obszar itp.
Audity strony trzeciej są przeprowadzane przez niezależne organizacje zewnętrzne, takie jak te, które prowadzą certyfikację lub rejestrację na zgodność z wymaganiami międzynarodowych norm ISO lub standardów prywatnych (audit certyfikacyjny).
16. Ekorozwój.
Mianem ekorozwoju określa się wzrost gospodarczego odznaczający się trzema specyficznymi właściwościami. Jest to więc wzrost ZRÓWNOWAŻONY, TRWAŁY oraz SAMOPODTRZYMUJĄCY SIĘ. wzrostem zrównoważonym charakteryzuje się rozwój gospodarczy spełniający wymogi ochrony środowiska zasobów naturalnych. Wzrost trwały następuje w długim czasie i zapewnie równość społeczną oraz nienaruszalność relacji pomiędzy poszczególnymi elementami ekosystemu. Wzrost samopodtrzymujący się jest ekologicznie uwarunkowany, a więc uzależniony od dynamiki procesów degradacji środowiska oraz wyczerpywania się zasobów naturalnych.
Termin ekorozwój łączy w sobie cele działalności gospodarczej z celami działalności prawotwórczej w zakresie ochrony środowiska.