Prawo ochrony środowiska Wykład 06.04.2005.

Udział społeczeństwa w ochronie środowiska

Na udział społeczeństwa w ochronie środowiska składają się:

1. dostęp do informacji o stanie środowiska

2. partycypacja społeczna- udział w procesach decyzyjnych w zakresie ochrony środowiska

Regulacja międzynarodowa

♦ Deklaracja końcowa konferencji w Sztokholmie 1972 konstruowała publiczne prawo podmiotowe do życia w czystym środowisku. Jeżeli mamy prawo do życia w czystym środowisku, to musimy wiedzieć jakie ono jest.

♦ Akt końcowy Pierwszego Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro 1992 konkretyzował prawo dostępu do informacji o ochronie środowiska; zawierał on podstawy do ukształtowania zasad dostępu do informacji.

♦ Umowa międzynarodowa w Archus 1998 O dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska.

Umowa zawiera 3 bloki tematyczne:

1. konstruuje pojecie informacji o stanie środowiska oraz wskazuje wymogi proceduralne

2. dotyczy partycypacji społecznej; konstruuje prawo o procesach decyzyjnych z zakresu ochrony środowiska; określa procedury i reguły uczestnictwa w procedurach

procedury

w sprawie wydawania decyzji działania o charakterze indywidualnych planistycznym

W procedurach w sprawie wydawania decyzji indywidualnych każdy ma prawo:

• dowiedzieć się o wszczęciu postępowania w sprawie

• dowiedzieć się o podjęciu decyzji i jej uzasadnieniu

• zgłaszania uwag w trakcie procedury- prawo składania wniosków

Umowa gwarantuje udział społeczeństwa na każdym etapie procedury

Działania o charakterze planistycznym, które maja bezpośredni lub pośredni wpływ na środowisko kończą się uchwaleniem planów i strategii o różnej randze ( zarówno prawa powszechnie obowiązującego jak i wewnętrznego). Społeczeństwo ma prawo:

• udział w tej procedurze

• składania wniosków do danego planu

• wnoszenia uwag do opracowanego projektu planu

3. dostęp do sprawiedliwości w zakresie ochrony środowiska:

→ skuteczność skarżenia przed sądem działań, które negatywnie wpływają na środowisko i są przejawem naruszenia naszego interesu prawnego

→ actio popularis- możliwość skarżenia działań szkodzących środowisku, które nie naruszają naszych uprawnień, czyli występowanie w obronie interesu publicznego

Polska nie ma actio popularis i uwagi niedotyczące naruszenia osobistego interesu nie są dla organu wiążące.

Umowa z Archus ma charakter europejski a nie globalny. Kraje nieeuropejskie jej nie ratyfikowały. Nie oznacza to, że zasady te nie obowiązują w innych państwach. Wywodzą się one tam z innych źródeł.

Prawo Wspólnot Europejskich

♦ Rozporządzenie rady EWG 1990 w sprawie ustanowienia Europejskiej Agencji Ochrony oraz Europejskiej Sieci Informacji i Obserwacji Środowiska tzw. monitoring środowiska. Dotyczy ono możliwości współpracy z innymi państwami w zakresie monitoringu środowiska. Rozporządzenie przewiduje ośrodki monitorowania umieszczone poza terytorium państw UE. Jest to akt o charakterze instytucjonalnym.

♦ Dyrektywa 313 z 1990 r. w sprawie swobodnego dostępu do informacji o środowisku

♦ Dyrektywa 337 z 1985 r. w sprawie oceny skutków niektórych publicznych i prywatnych przedsięwzięć dla stanu środowiska, która stanowi podstawę do partycypacji społecznej w procesach decyzyjnych.

Prawo polskie

♦ Konstytucja

▪ Zapewnia dostęp do informacji o stanie środowiska

▪ Formułuje prawo podmiotowe polegające na prawie domagania się informacji o stanie środowiska

▪ Mówi o konkretyzacji w ustawie zwykłej

♦ Ustawa prawo ochrony środowiska

Definiuje pojęcie informacji środowiskowej:

→ informacja o stanie środowiska jako całości oraz jego poszczególnych elementów

→ informacja dotycząca zagrożeń środowiskowych

→ informacja o działaniach podjętych w stosunku do środowiska, które mają wpływ na jego stan:

▪ informacje o emisjach

▪ informacje dotyczące decyzji w zakresie ochrony środowiska oraz planów i strategii oraz

innych aktów, które nie są ani decyzjami ani planami np. opracowanie ekofizjograficzne,

analizy te są czynnościami materialno-technicznymi i nie mają charakteru wiążącego.

Zasada dostępu do informacji o stanie środowiska jako zasada konstytucyjna

Każdy ma dostęp do informacji - osoby fizyczne, prawne, organy administracji państwowej, cudzoziemcy, bezpaństwowcy. Jest to prawo człowieka, nie obywatela. Zasada nie ma charakteru absolutnego. Są wyjątki od zasady, które:

▫ muszą wynikać z ustawy, co najwyżej z rozporządzenia

▫ należy traktować zawężająco jako wyjątek od zasady

▫ nie mogą naruszać istoty prawa, które ograniczają

Istnieją dwie kategorie wyjątków:

1. organ obligatoryjnie odmówi informacji o stanie środowiska gdy:

→ informacja mogłaby stanowić naruszenie w stosunku do ochrony danych osobowych

→ informacja pojawiła się w trakcie toczącego się postępowania i ma wpływ na to postępowanie oraz jego rozstrzygnięcie

→ informacja została udzielona przez osobę trzecią, która nie miała obowiązku jej udzielenia i zastrzegła, żeby informacja nie była udzielana

→ informacja, której udzielenie mogłoby spowodować negatywne oddziaływanie na środowisko np. informacji o stanowiskach lęgowych zwierząt chronionych

2. organ fakultatywnie odmawia dostępu do informacji (organ administracji ma prawo uznaniowe odmowy udzielenia informacji). Przesłanki do nieudzielania informacji:

→ zbyt ogólnie sformułowany wniosek- wniosek musi być tak sformułowany, aby organ dane informacje były w posiadaniu tego organu

→ informacja została sporządzona dla potrzeb komunikacji wewnętrznej

→ informacje są w trakcie przetwarzania np. formułuje się dopiero wniosek lub zbiera dane

→ informacji udzieliła osoba trzecia, która nie była zobowiązana do jej udzielenia a informacja mogłaby zakłócić wolną konkurencję bądź ma wartość handlową i osoba ta wnioskowała o nieudzielanie jej ( wyjątek stanowią informacje emisyjne, których nie można wyłączyć)

Procedura dostępu do informacji o stanie środowiska jest odrębna od procedur K.p.a. W przypadku kolizji pierwszeństwo mają normy prawa ochrony środowiska jako lex specialis.

Wszczęcie postępowania odbywa się na wniosek pisemny. Wyjątek stanowi informacja niewymagająca wyszukiwania, do której uzyskania wystarczy wniosek sformułowany ustnie. Wyszukanie informacji dotyczy w tym przypadku przetworzenia danych.

Terminy załatwienia spraw:

►niezwłocznie, gdy informacja nie wymaga wyszukiwania

►30 dni, gdy złożono wniosek pisemny

►60 dni, gdy sprawa jest skomplikowana ( organ musi zawiadomić strony o przedłużeniu terminu)

Gdy organ udziela informacji jest to czynność materialno-techniczna. Odmowa udzielenia informacji jest już decyzją administracyjną i podlega kontroli instancyjnej - można się od niej odwołać.

Właściwość

W K.p.a. organ administracji musi przestrzegać właściwości terytorialnej i rzeczowej. Jeżeli złożymy wniosek do niewłaściwego organu, to organ ten przesyła go do organu właściwego. Zasada to nie obowiązuje w sprawie informacji o ochronie środowiska. Wnioskodawca sam musi wiedzieć, do którego organu powinien się zgłosić, aby otrzymać daną informację. Organy nie maja obowiązku ustalania organu właściwego, który by posiadał dane informacje.

Odpłatność za uzyskanie informacji

Generalnie informacje są darmowe, jednak organ ma prawo pobrać opłatę za przygotowanie materiałów np. za xero bądź przesyłkę, ale opłata nie może stanowić bariery w zdobyciu informacji, nie może być wygórowana.

♦ Ustawa prawo o dostępie do informacji publicznej

▪ definiuje pojęcie informacji publicznej- każda informacja znajdująca się w posiadaniu organów publicznych

▪ oparta o zasadę konstytucyjną dostępu do informacji publicznych

▪ przewiduje jako zasadę bierne udostępnianie informacji np. przez biuletyn informacji publicznej, rejestry danych, do których wgląd jest nieograniczony

▪ przewiduje możliwość udziału w obradach organów kolegialnych pochodzących z wyboru np. parlament

▪ przewiduje możliwość nieograniczonego wglądu w stenogramy obrad tych organów

▪ przewiduje terminy:

- 14 dni na udzielenie informacji,

- wyjątkowo kolejne 14 dni, jeśli informacja jest odpłatna;

- na złożenie odwołania- 14 dni

- 30 dni na rozpatrzenie skargi przez NSA

♦ Monitoring środowiska jest funkcjonującym na podstawie Ustawy o inspekcji sanitarnej systemem pomiarów jakości i stanu środowiska. Funkcjonuje on na podstawie :

• planów wieloletnich przyjmowanych przez Głównego Inspektora sanitarnego

• planów wojewódzkich przyjmowanych przez Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego

Informacje nie podlegają opłacie w ramach przepływu informacji w systemie administracji. Jest obowiązek publikowania niektórych informacji np. mapy akustyczne na stronach internetowych.

Partycypacja społeczna w procesach decyzyjnych

Regulacje Polski są dostosowane do UE i umowy z Archus.

Wyróżniamy 3 etapy procedury:

1) obowiązek organów administracji publicznej udzielenia informacji publicznej dotyczącej:

→ pozwoleń emisyjnych

→ decyzji, wobec których wymagana jest ocena oddziaływania na środowisko- decyzje lokalizacyjne i pozwolenia na budowę

→ wszczęcia ostępowa planistycznych

→ procedur planistycznych, których skutkiem jest ustalanie planu np. plan wojewódzki

2) możliwość składania uwag i wniosków w postępowaniu zarówno w procedurach planistycznych jak i sprawach indywidualnych; mamy tu doczynienia z 2 sytuacjami

> złożenie wniosku do postępowania administracyjnego bez nabycia praw strony

> organizacje ekologiczne, czyli organizacje społeczne, które w swoich celach statutowych maja ochronę środowiska, mogą przystąpić do postępowania w każdym czasie i na prawach strony. Mogą one składać wnioski dowodowe, skarżyć decyzje, składać odwołania do NSA

3) prawo do informacji o wydanych decyzjach, prawo wglądu do aktów planistycznych; nie ma obowiązku publikacji tych planów, ale w każdym czasie można zapoznać się z ich treścią

---