Ekonomika ochrony środowiska W IV WYKLAD 14.03.2005

1.

zasoby

↓ ↓

wyczerpywalne niewyczerpywalne

Przed podziałem na zasoby odnawialne i nieodnawialne istniał podział na zasoby wyczerpywalne i niewyczerpywalne (np. energia słoneczna).

1. zasoby odnawialne:

- mineralne (powietrze, wody, gleby)

- biologiczne (lasy, wszelkie gatunki roślin i zwierząt -fauna i flora)

*powinny być wykorzystywane szerzej niż nieodnawialne

2) zasoby nieodnawialne:

- ulegające zniszczeniu w procesie jednorazowego ich wykorzystania:

a) surowce energetyczne- węgiel i ropa naftowa

b) surowce metaliczne grupy pierwiastków promieniotwórczych- rudy uranu i sodu

c) rudy niemetaliczne rozpuszczalne- sól, saletra, siarka, wapnie, glinki

- takie, które mogą być wykorzystywane wielokrotnie (można je w pewnym stopniu odzyskać)

a) surowce metaliczne (rudy żelaza, cyny, miedzi)

b) surowce skalne (granity, marmury, kamienie budowlane, kruszywa naturalne)

zasoby

↓ ↓

odnawialne nieodnawialne

Kryterium tego podziału stanowi fakt, czy dany zasób może być w sposób ciągły przez człowieka odnawiany. zasoby odnawialne podlegają ochronie, ale nie ma rygorystycznych zasad.

2.

Ochrona powietrza

Powietrze atmosferyczne- mieszanina gazów otaczających Ziemię i tworzących jej atmosferę

Czyste powietrze- występuje w dolnej warstwie atmosfery gdzie koncentruje się życie organizmów tworzących biocenozę, przyjmujemy, że ma ono następujący skład:

*azot- 78,3% objętości

*tlen- 20,99% objętości

*argon- 0,93% objętości

*dwutlenek węgla- 0,03% objętości

*para wodna- 0,02%

*inne= wodór, neon, hel

Powietrze zanieczyszczone- przez zanieczyszczenie rozumie się wszelkie substancje stałe, ciekłe i gazowe, których udziały w powietrzu przekraczają zawartość tej substancji w czystym powietrzu.

Do głównych, najczęściej spotykanych zanieczyszczeń zaliczamy:

→CO₂- zanieczyszczenia gazowe w postaci dwutlenku węgla

→SO₂- zanieczyszczenia gazowe w postaci dwutlenku siarki

→zanieczyszczenia w postaci tlenków azotu, szczególnie NO₂

→zanieczyszczenia substancjami stałymi pod postacią lotnych popiołów i pyłów cementowych

Podstawowym miernikiem określającym stopień zanieczyszczenia powietrza jest:

▪ w przypadku zanieczyszczeń gazowych stosunek ilości składnika uważanego za zanieczyszczenie w 1m³ powietrza

▪w przypadku zanieczyszczeń pyłowych przyjmuje się jako miarę masę pyłu opadającą na jednostkę powierzchni w jednostce czasu (doby, miesiąca, roku)

źródła zanieczyszczeń powietrza

↓ ↓

naturalne sztuczne

Źródła naturalne:

▫ wybuchy wulkanów

▫ huragany

▫ pożary lasów wywołane naturalnie np. przez uderzenie pioruna

▫inne

Źródła sztuczne- wywołane przez człowieka:

1. źródła energetyczne związane ze spalaniem węgla, paliw stałych, gazu ziemnego, oleju opałowego

2. źródła przemysłowe związane z procesami technologicznymi głównie w zakładach chemicznych, a także hutach, cementowniach, kopalniach

3. źródła komunikacyjne związane z transportem samochodowym, kolejowym, wodnym i lotniczym

4. źródła komunalne związane z funkcjonowaniem gospodarstw domowych w aglomeracjach miejskich i wiejskich

charakter źródeł zanieczyszczeń

punktowy liniowy powierzchniowy/

- kominy -szlaki komunikacyjne obszarowy

(autostrady, linie kolejowe)

Zanieczyszczenia obszarowe powstają w wyniku nadmiernego zużycia przez człowieka różnych substancji chemicznych; oddziaływują z innymi elementami przyrody w wyniku czego powodują rozległe obszarowo zanieczyszczenia i niszczenie flory i fauny.

Zanieczyszczenia wyemitowane do atmosfery podlegają procesom:

• rozprzestrzeniania

• reakcjom chemicznym

• samooczyszczania

Handel zanieczyszczeniami emitowanymi do środowiska- Powietrze ma zdolność do samooczyszczania. Prowadząc badania można obliczyć ile zanieczyszczeń środowisko samo jest w stanie zneutralizować. Przedsiębiorstwo może kupić sobie prawo do emitowania zanieczyszczeń. Podmiot posiadający takie prawo może je odsprzedać innemu podmiotowi, ale handel ten musi odbywać się na terenie, dla którego dane zdolności samooczyszczania były obliczone. Np. podmiot zakłada filtr na komin i sprzedaje swoje uprawnienia do generowania środowiska.

Najgroźniejsze zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego i ich skutki (klęski żywiołowe):

►efekt cieplarniany- wywołują go gazy szklarniowe; człowiek działając w środowisku przyrodniczym może powodować podnoszenie temperatury w środowisku, co wywołują określone skutki w postaci np. podniesienia się powierzchni mórz i oceanów, co może doprowadzić do zniknięcia lądów; jest to zjawisko nie do końca rozpoznane przez człowieka

►kwaśne deszcze- działają negatywnie w wielu kierunkach niszczą lasy, budowle wznoszone przez człowieka oraz zanieczyszczają powierzchniowe źródła wody pitnej

►dziura ozonowa- powstaje w wyniku reakcji ozonu z tlenkami azotu i freonami; powoduje ona, że człowiek nie jest chroniony przed promieniami słonecznymi i zwiększa się ryzyko zachorowań na choroby skóry

►smogi- występują w postaci mgieł, są spowodowane brakiem wymiany powietrza i nadmiernym stężeniem zanieczyszczeń nad dużymi miastami

Skutki zanieczyszczeń powietrza:

□ zagrożenie zdrowia ludzkiego

□ ujemny wpływ na świat zwierzęcy i roślinny (bezpośredni związek z łańcuchem pokarmowym- zanieczyszczona woda, gleba)

□ przyspieszone niszczenie budynków i innych obiektów wznoszonych przez człowieka

□ zmiany klimatyczne o trudnych do przewidzenia konsekwencjach np. huragany

Ochrona atmosfery przed zanieczyszczeniami wymaga stosowania monitoringu zanieczyszczeń powietrza, czyli stałego obserwowania zjawiska i jego dokumentowania. Ma to sprzyjać mniejszej emisji substancji zanieczyszczającej i ograniczać negatywne skutki powstających zanieczyszczeń w powietrzu.

Działania zmniejszające emisję zanieczyszczeń powietrza:

→ zamiana paliw stosowanych w produkcji przemysłowej na takie, które powodują mniejsze zanieczyszczenia środowiska

→ zmiany technologii produkcji w kierunku tzw. technologii hermetycznych i zużywających mniej niebezpiecznych dla środowiska substancji

→ stosowanie różnego rodzaju urządzeń do oczyszczania emitowanych gazów a także zanieczyszczeń ciekłych i stałych:

• filtry kominowe

• odpylacze

• oczyszczalnie ścieków

• płuczki

→ zastępowanie indywidualnych palenisk w gospodarstwach domowych scentralizowanym systemem ciepłowniczym stosującym czyste, bezpieczne technologie minimalizujące powstawanie groźnych zanieczyszczeń

→ zmniejszanie ilości zanieczyszczeń zawartych w spalinach samochodowych przez stosowanie właściwego paliwa i coraz lepszych katalizatorów

→ stosowanie w komunikacji zbiorowej możliwie bezpiecznych źródeł energii

Staramy się zmniejszać przedsięwzięcia, które powodują negatywne skutki związane z zanieczyszczaniem powietrza

Jak ograniczyć negatywne skutki?

▪ poprzez właściwą lokalizację uciążliwych zakładów przemysłowych i tworzenie wokół nich tzw. stref ochronnych

▪ poprzez prawidłowa zabudowę miast i tworzenie w nich obszarów zieleni

▪ stosowanie wysokich kominów w zakładach przemysłowych emitujących duże ilości zanieczyszczeń w celu ich możliwie największego rozproszenia

▪ budowanie wokół miast obwodnic komunikacyjnych

▪ stosowanie i egzekucja potrzebnego prawa dotyczącego ochrony powietrza atmosferycznego

Zanieczyszczenia powietrza trzeba dostrzegać nie tylko jako problem lokalny i regionalny, ale także i międzynarodowy, czego wyrazem może być podpisana przez kilkadziesiąt państw w Genewie w 1989 roku Konwencja o transgranicznym zanieczyszczaniu powietrza. Jej sygnatariusze zobowiązali się do systematycznego działania ograniczającego zanieczyszczenia powietrza.

Gospodarka wodna- ochrona hydrosfery

Zasoby wodne na kuli ziemskiej określa się jako pewna stałą ilość wody występująca w różnych stanach skupienia oszacowana łącznie przez naukowców na 1370 mln km³. Zasoby wodne danego kraju np. Polski określa się jako będące w dyspozycji wody powierzchniowe (80%) i podziemne (20%). Tym samym wody powierzchniowe stanowią 80% wykorzystywanych zasobów wodnych. Są to wody śródlądowe występujące na powierzchni ziemi w rzekach, jeziorach, sztucznych zbiornikach, kanałach, rowach i stawach.

wody powierzchniowe

płynące stojące

Wody stojące są bardziej zagrożone zanieczyszczeniami. Najcenniejsze dla wykorzystania są wody podziemne- występują w skorupie ziemskiej. Wartościowe są przede wszystkim czyste podziemne wody głębinowe. Eksploatowanie wód podziemnych jest dopuszczalne do granic, które umożliwiają jej samoczynne odtworzenie.

Wody powierzchniowe kształtowane są na danym terenie przez tzw. wielkość odpływu, który jest różnica między wielkością opadów i parowania. Dla Polski średni odpływ wynosi w przybliżeniu 55 mld m³ rocznie. Trzeba go pomniejszyć o tzw. przepływ nienaruszalny. Pojęcie przepływu nienaruszalnego wynika z potrzeby zachowania życia biologicznego w ciekach i zbiornikach wodnych. Dla Polski wielkość przepływu nienaruszalnego szacuje się na 8 mld m³ rocznie.

Zasoby wodne mogą być wykorzystywane wielokrotnie. Tym samym istotnym problemem rzutującym na możliwość korzystania z wód powierzchniowych jest tzw. zmienność przepływu w czasie, to znaczy, że pewna ilość wody odpływa zawsze jałowo. Oznacza to, że powinniśmy dążyć do wyrównania przepływów przez budowę zbiorników retencyjnych. Zbiorniki retencyjne nie tylko zmniejszają odpływ jałowy, ale też zabezpieczają przed powodzią. Polska jest krajem biednym w zasoby wodne. Mamy 2-3 razy za mało zbiorników retencyjnych, gdyż są to inwestycje kosztowne.

Skupiska ludności s głównie nad bogatymi ciekami wodnymi. Woda jest dobrem, bez którego człowiek nie może funkcjonować

Trzeba zrozumieć, że konieczność właściwego gospodarowania zasobami wodnymi powołuje do życia gospodarkę wodną, która stanowi ważny element infrastruktury gospodarczej każdego kraju i jest systemem obejmującym instytucje i urządzenia, które winny umożliwić racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi.

mają charakter strategiczny

---