Odpływ, termin hydrologiczny o kilku znaczeniach:

1) odpływ jednostkowy - ilość wody (mierzona w l/ s), która odpływa średnio z 1 km2 dorzecza rzeki, np. dla Wisły odpływ jednostkowy jest równy 5,3 l/ s/ km2, dla Brahmaputry - 24, a dla Nilu - 0,55.

2) odpływ podziemny - woda z opadów atmosferycznych, która wsiąka w grunt i stamtąd przedostaje się do zbiorników wód podziemnych, by następnie zasilić źródła, rzeki, itp.

3) odpływ powierzchniowy - woda z opadów atmosferycznych, która nie mogąc wsiąknąć w grunt (wskutek jego nasycenia wodą podczas opadu) spływa po jego powierzchni bezpośrednio do rzek, erodując przy tym podłoże, co powoduje, że zawiera duże ilości materiału skalnego.

Krzywa konsumcyjna, krzywa przepływów, wykres wyrażający zależność między stanami wody, odczytywanymi na wodowskazie, a przepływami na danym odcinku (przekroju) rzeki.

Aby móc ją wykreślić, trzeba wykonać szereg równoczesnych pomiarów stanu wody i przepływu przy różnych wodostanach. Dla okresu, gdy rzeka jest skuta lodem, należy skonstruować osobną krzywą.

Definicja zlewni i dorzecza.

Ø Zlewnia to obszar, z którego woda spływa do jednego odbiornika, rzeki lub jeziora. W przypadku gdy zlewnia obejmuje cały system rzeczny, a więc rzekę główną wraz z jej dopływami, pojęcie zlewni równoznaczne jest z pojęciem dorzecza.

Ø Dorzecze to obszar, z którego woda spływa do jednego systemu rzecznego.

2.2. Granice zlewni.

Ø Granicę zlewni stanowi dział wodny, rozdziela on kierunki odpływu wód do dwóch różnych systemów wodnych. W związku ze sposobem odpływu wody ze zlewni mówimy o dziale wodnym powierzchniowym i podziemnym.

Ø Dział wodny jest to linia oddzielająca wody spływające powierzchniowo do dwóch sąsiednich rzek. Przebiega on najczęściej po najwyższych wzniesieniach i przecina poziomice zawsze prostopadle. Bardzo pomocne w wyznaczaniu działów wodnych w terenie są charakterystyczne linie rzeźby zwane liniami szkieletowymi. Orientują one w przebiegu osi grzbietów i dolin. Linie ściekowe łączą ze sobą najniżej położone punkty den dolinnych i obniżają się stopniowo do ujścia formy dolinnej. Linie grzbietowe wznoszą się i opadają łącząc ze sobą punkty najwyżej w terenie położone.

Ø W zależności od formy odpływu wody wyróżnia się:

§ zlewnię powierzchniową,

§ zlewnię podziemną.

W związku z tym mówiąc o zlewni należy brać pod uwagę zarówno wody powierzchniowe jak i podziemne.

Zlewnia, obszar, z którego wody spływają do jednego miejsca (rzeki, jeziora itp.). Jeśli miejscem tym jest ujście rzeki do morza lub ujście do rzeki głównej, to taką zlewnię nazywamy dorzeczem, a jeśli jest to zbiornik morski - zlewiskiem danego morza. Granice zlewni wyznacza dział wodny, biegnący najczęściej grzbietami wzniesień. Zlewnia jest podstawową jednostką hydrograficzną.

Bilans wodny - jest to zestawienie obiegu wody w przyrodzie na poszczególnych obszarach (np. dorzecze, zlewisko itd.), z rozróżnieniem na przychody i rozchody (odpływy). Mierzy się go, biorąc pod uwagę ilość opadów na danym terenie, odpływ powierzchniowy i podziemny z danego terenu, parowanie.

Do obliczania bilansu wodnego stosuje się "Równanie bilansu wodnego Pencka- Oppokowa"

P=H+E+ΔR

gdzie

P - opady;

H - odpływ (podziemny, powierzchniowy);

E - parowanie;

ΔR - zmiana retencji (retencja powierzchniowa, podziemna)

Równanie to wyznacza się dla określonego obszaru (zlewni, dorzecza) dla roku hydrologicznego.

Parowanie (ewaporacja) - proces zmiany stanu skupienia, przechodzenia z fazy ciekłej danej substancji w fazę gazową (parę) zachodzący z reguły na powierzchni cieczy. Może odbywać się w całym zakresie ciśnień i temperatur, w których mogą współistnieć z sobą obie fazy.

Szybkość procesu parowania zależy od temperatury oraz ciśnienia parcjalnego pary nad cieczą. Gdy ciśnienie pary jest równe ciśnieniu pary nasyconej w danej temperaturze, to parowanie nie zachodzi. Stan też określa się jako równowagę między parowaniem a skraplaniem. Obniżenie ciśnienia oraz napływ gazu o mniejszym stężeniu pary, zwiększa szybkość parowania. Gdy ciśnienie pary nasyconej zrówna się z ciśnieniem otoczenia, wówczas proces parowania - zwany wówczas wrzeniem - zaczyna zachodzić również w całej objętości cieczy.

Parowanie zachodzi wtedy, gdy cząsteczka ma dostatecznie wysoką energię kinetyczną, by wykonać pracę przeciwko siłom przyciągania między cząsteczkami cieczy.

Procesem odwrotnym do parowania jest skraplanie pary.

Proces parowania z bezpośrednim przejściem pomiędzy fazą stała a parą nazywamy sublimacją.

Przemiany fazowe związane z parowaniem i sublimacją opisuje równanie Clapeyrona.

Podczas parowania w ciśnieniu znacznie niższym od ciśnienia krytycznego objętość substancji znacznie wzrasta.

Opad atmosferyczny – ogół ciekłych lub stałych produktów kondensacji pary wodnej spadających z chmur na powierzchnię Ziemi. Do opadów atmosferycznych zalicza się: deszcz, mżawkę, śnieg, krupy oraz grad. Opad, który nie dociera do powierzchni Ziemi, nazywa się virgą. Do pomiaru wielkości opadów stosuje się deszczomierz (pluwiometr). Wielkość opadów podaje się w milimetrach (mm) słupa wody lub litrach na metr kwadratowy (l/m2) powierzchni (jednostki te są sobie równe).

Opady atmosferyczne mogą być konsekwencją rozwoju chmur kłębiastych i warstwowych piętra niskiego lub średniego. Ze względu na przyczyny rozróżnia się:

* opad orograficzny,

* opad konwekcyjny,

* opad frontalny.

Ze względu na czas trwania rozróżnia się:

* opady ciągłe – trwają nieprzerwanie przynajmniej przez godzinę poprzedzającą termin obserwacji; padają z chmur stratocumulus, altostratus, nimbostratus pokrywających całe niebo,

* opady przelotne – charakteryzują się nagłym wystąpieniem i nagłym zanikiem, trwają krótko, a w okresach pomiędzy ich występowaniem pojawia się całkowicie bezchmurne niebo; padają z chmur cumulus i cumulonimbus,

* opady z przerwami – gdy niebo pozostaje całkowicie lub prawie całkowicie zachmurzone nawet wtedy, kiedy deszcz nie pada; padają z chmur stratocumulus i altostratus.

Izohieta to izolinia łącząca punkty na mapie klimatycznej o takich samych wartościach sum opadów atmosferycznych (np. miesięcznych albo rocznych).

Wysokości opadów znane są dla określonych punktów – w miejscach lokalizacji stacji opadowych. Jeżeli na mapie, na której wyznaczone są miejsca położenia stacji opadowych zostaną wpisane wartości wysokości opadu i połączy się odpowiednio punkty jednakowych opadów, uzyskamy „warstwice” analogiczne do warstwic wysokości terenu dla map topograficznych.

Oczywiście w stacjach opadowych, opady mają zwykle różną wartość. Aby wyznaczyć izohietę dla określonej wielkości opadu stosuje się odpowiednie metody. Przed wejściem do powszchnego stosowania techniki komputerowej były to metody oparte na wyznaczeniu stycznej do izohiety w określonych punktach umożliwiające odpowiednie połączenie w sposób ciągły tych punków odpowiednio do wyznaczonych stycznych i w ten sposób wyznaczenie izohiety.

Wyznaczenie izohiety dla terenu górskiego wymaga zastosowania metody hipsometrycznej, która pozwala na uwzględnienie ukształtowania terenu, co w tym przypadku ma bardzo istotne znaczenie. Korzysta się przy tym z wyznaczonej wcześniej krzywej hipsometrycznej.

Izotacha to izolinia łącząca punkty o takiej samej wartości prędkości w danej chwili.

Linia ta może łączyć punkty o takiej samej wartości prędkości wiatru, prądów morskich, połączeń pocztowych, itp.

Batygraficzna krzywa, wykres przedstawiający głębokość basenu wodnego, używany w celu odczytania danych o powierzchni i głębokości w procentach lub liczbach absolutnych, określenia kształtu i nachylenia dna basenu oraz obliczenia objętości masy wodnej.

Izobata – podwodna warstwica, izolinia łącząca punkty o jednakowej głębokości, np. na dnie zbiornika wodnego.