Układ oddechowy jest odpowiedzialny za utrzymanie stałej wymiany gazów między organizmem a środowiskiem. Oddychanie jest jedną z najważniejszych czynności organizmu i podstawowym przejawem życia. Wdychany tlen używany jest przez komórki wszystkich tkanek jako paliwo do produkcji energii,

a wydychany dwutlenek węgla jest pozostałością tego procesu (jego nadmiar w organizmie jest toksyczny). Układ oddechowy składa się z dróg doprowadzających powietrze, płuc i narządów pomocniczych, umożliwiających wprowadzenie wdychanego powietrza do płuc.
Drogi układu oddechowego, doprowadzające powietrze to: nos , gardło, krtań, tchawica, oskrzela.

Mechanika oddychania

W oddychaniu płucnym wyróżniamy 3 fazy: wdech, wydech, przerwa miedzyoddechowa

Jest to proces wciągania powietra do płuc i wypuszczania go z powrotem, przy czym wdech jest czynnością czynną, a wydech bierną. W czasie wdechu mięśnie międzyżebrowe kurczą się i powodują ruch żeber w górę i na zewnątrz.

W zasie wydechu mięśnie międzyżebrowe i przepona rozkurczają się, a żebra opadają w dół.

Mechanizm oddychania jest procesem automatycznym, a więc nie zalezy od naszej woli.

Typy oddychania (tory)

• Oddychanie z przewagą toru żebrowego, tzw. oddychanie żebrowe lub żebrowo-przeponowe.

Polega na tym, że żebra rozsuwają się na zewnątrz i nieco ku górze, klatka piersiowa natomiast poszerza się w wymiarze bocznym.

• Oddychanie z przewagą toru brzusznego, tzw. oddychanie brzuszne lub brzuszno-przeponowe,

Zachodzi wówczas, gdy w momencie wdechu ruch dolnych żeber jest minimalny, a przepona kurczy się i przesuwa ku dołowi. Rozmiary klatki piersiowej powiększają się w przód i w tył.

• Oddychanie żebrowo-brzuszne lub tzw. żebrowo-brzuszno-przeponowe. Ten typ połączonego oddychania uważany jest w śpiewie za najgłębszy i najwłaściwszy. Oddech ten charakteryzuje najwydatniejsza amplituda ruchów przepony, umożliwiająca głęboki wdech. Wydatna praca mięśni żeber gwarantuje prawidłowe podparcie oddechowe.

• Oddychanie szczytowe lub obojczykowo-żebrowe,

które polega na rozszerzaniu się głównie górnej partii klatki piersiowej. Żebra i brzuch są we względnym spokoju. Ten typ oddechu umożliwia tylko częściowe napełnianie płuc powietrzem i jest to oddech wadliwy.

Krtań:

Budowa

Krtań to nieparzysty narząd stanowiący górny odcinek dróg oddechowych o długości od 4-6 centymetrów.  Zbudowany jest zchrząstek, wiązadeł oraz mięsni, dzięki którym może wydawać dźwięki. Krtań znajduje się poniżej nasady języka i kości gnykowej, pomiędzy 2 a 7 kręgiem szyjnym. Rusztowanie krtani stanowią chrząstki nieparzyste: tarczowata, pierścieniowata i nagłośniowa raz parzyste: nalewkowate, rożkowate i klinowate. Nieparzysta chrząstka tarczowata tworzy na szyi charakterystyczną wyniosłość zwaną „jabłkiem Adama” Krtań jako całość pokryta jest błoną śluzową typu oddechowego.

Funkcje krtani:

• głosowa – dzięki drganiom zbliżonych do siebie fałd głosowych, przez które w czasie wydechu przechodzi powietrze, powstanie dźwięk; wysokość głosu zależy od naprężania strun głosowych, wielkości krtani i jej położenia w stosunku do gardła, a jego siła od szybkości powietrza przechodzącego przez głośnię;
• oddechowa – podczas wdechu powietrze przedostaje się przez krtań z jamy nosowej a następnie ustnej do tchawicy, a w czasie wydechu pokonuje drogę odwrotną;
• obronna – w czasie połykania nagłośnia zamyka wejście do krtani uniemożliwiając przedostanie się kęsów pokarmu z jamy gardła do jej wnętrza i dolnych odcinków dróg oddechowych.

Ruchy krtani

Ruchy krtani umożliwiają mięśnie podgnykowe, które bezpośrednio łączą się z krtanią i ustalają jej położenie, albo mięśnie nadgnykowe, które pośrednio przez wpływ na położenie kości gnykowej wpływają na położenie krtani. Krtań może przesuwać się czynnie w kierunkach: do góry i w dół - mięśnie nadgnykowe i podgnykowe, albo nieznacznie do przodu i do tyłu dzięki m. zwieraczowi gardła dolnego. Ruchy boczne mogą występować biernie gdy krtań zostanie objęta palcami i będzie przesuwana na boki. Wtedy można usłyszeć szmery wynikająca z ocierania tylnej powierzchni chrząstki tarczowatej o guzki przednie wyrostków poprzecznych kręgów.

Największe czynne ruchy występują podczas połykania śliny lub pokarmu.

Znaczne ruchy krtani następują podczas wydawania dźwięków. Podczas wydawania wysokich dźwięków krtań się podnosi, a podczas wydawania niskich dźwięków opuszcza się.

Rezonatory głosu-  przestrzenie ( jamy), które spełniają funkcję udźwiękowienia i wzmocnienia głosu.

• Górny (głowy)- znadujące się powyżej źródla dźwięku tj rezonatory zwane nasadą. / jama ustna i nosowa

• Dolny (klatki piersiowej) -znajdujące się poniżej źródła dźwięku, tj rezonatory piersiowe / przestrzeń międzyżebrowa, klatka piersiowa, przewód oddechowy

Warunkiem powstawania idealnego dźwięku jest ścisłe współdziałanie wszystkich rezonatorów czyli REGULACJA STRUMIENIA SPRĘŻONEGO POWIETRZA. 

Fonacja

Fonacja to tworzenie dźwięku. Jest to proces, który zachodzi w krtani i prowadzi do powstania tzw. dźwięku krtaniowego.Aby doszło do wytworzenia dźwięku konieczne jest współdziałanie systemu  krtaniowego i oddechowego. Podczas oddychania fałdy głosowe są rozsunięta, natomiast w czasie mowy lub śpiewu ich napięcie wzrasta i zbliżają się do siebie na odległość kilku dziesiętnych milimetra tworząc niewielką szczelinę. Do zaistnienia dźwięku musi być zgromadzona odpowiednia ilość powietrza, które podczas wydechu (pod odpowiednim ciśnieniem) wprawia w drgania fałdy głosowe. Drgania te polegają na cyklicznym, uporządkowanym, następującym po sobie otwieraniu i zamykaniu głośni.

Artykulacja

Przez artykulację rozumie się w fonetyce proces kształtowania dźwięków mowy ludzkiej, odbywający się w części aparatu mowy obejmującą jamy ponadkrtaniowe, tzw. nasadę. Artykulacja jest jednym z zasadniczych aspektów procesu wytwarzania głosek, na który składają się ponadto inicjacja, czyli mechanizm wytworzenia prądu powietrza i fonacja, czyli sposób zachowania się wiązadeł głosowych. Ułożenie strun głosowych w czasie wypowiadania głosek W czasie artykulacji prąd powietrza, który jest niezbędnym tworzywem w czasie wytwarzania dźwięków, jest modelowany przez ruchome i nieruchome artykulatory znajdujące się w nasadzie (kanale głosowym). Najczęściej modulacji poddawane jest powietrze wydychane z płuc