Ekologia- nauka zajmujaca się badaniem relacji miedzy organizmami żywymi a środowiskiem w jakim zyja. Obejmuje wszystkie zjawiska dotyczące wzajemnych powiazan i zależności miedzy roslinami, zwierzetami a ich żywym i naturalnym środowiskiem.

Biocenoza- zespol populacji roznych gatunkow zwierzat i roslin danego środowiska powiazanych ze soba pośrednio lub bezpośrednio zależnościami pokarmowymi oraz konkurencja miedzy i wewnątrz gatunkowa podlegających czynnikom tego środowiska.

Biotop- środowisko zycia, fragment powierzchni ziemi, np. lad, zbiornik wodny, środowisko zycia organizmow roślinnych i zwierzęcych podlegające stalym czynnikom abiotycznym: temperaturze, wilgotności, opadom, światłu, wiatrom, cisnieniu atmosferycznemu, skladowi gleby, ukształtowaniu terenu, itp.

Gatunek- grupa organizmmow podobnych do siebie i mogących się miedzy soba krzyżować.

Populacja- grupa osobnikow jednego gatunku wystepujaca na danym terenie.

Ekosystem- podstawowa jednostka funkcjonalna w przyrodzie skladajaca się z biocenozy (czesci ożywionej środowiska) i biotopu (nieożywionej środowiska).

Zakres tolerancji ekologicznej to przedziały pewnych wartości danego czynnika oddziałujące na dany organizm.

Do zjawisk tolerancji odnoszą się dwa prawa:

1 PRAWO MINIMUM LIEBIGA

Mowi, że substancje występujące w minimalnych wartościach danego czynnika warunkują życie danego organizmu

2 PRAWO SHELFORDA

Podaje, że zarówno niedobór jak i nadmiar mają ograniczający wpływ na życie danego organizmu

Ze wzgl na zakres tolerancji ekologicznej:

-eurybionty mające szeroki zakres tolerancji ekologicznej,

-sterobionty mające wysoki zakres tolerancji ekologicznej

W zależności od sposobu odzywiania się i pobieranego pokarmu wszystkie organizmy podzielono na tzw. Grupy troficzne (poziomy troficzne):

1 Producenci (organizmy samożywne), samodzielnie wytwarzają sobie pokarm dzięki 2. procesom:

-fotosynteza- zamiana związków nieorganicznych (Co2, H2O) na związki organiczne (cukry) przy udziale energii słonecznej i w obecności chlorofilu. Przeprowadzaja rosliny i niektóre bakterie

-chemosynteza- zamiana związków nieorganicznych na organiczne przy udziale energii chemicznej pochodzącej z rozkładu martwej materii organicznej. Przeprowadzaja niektóre bakterie.

2 Konsumenci 1 rzędu-organizmy cudzożywne roślinożerne( odzy się producentami)

3 Konsumenci 2 rzędu-organizmy cudzożywne, zaliczamy mięsożerców i roślinożerców

4 Konsumenci 3 rzędu- organizmy mięsożerne (drapieżcy) zaliczamy człowieka (znajduje się on również na końcu każdej zależności pokarmowej)

5 Reducenci (destruenci)- rozkładają martwą materie organiczną do związków nieorganicznych; wprowadzają pierwiastki ponownie w obieg. Oczyszczają również glebę.

Łańcuch pokarmowy ułożenie organizmów, w którym każdy poprzedni jest pożywieniem dla następnego. W przyrodzie występują rzadko, ponieważ mało jest organizmów odzywiających się jednym rodzajem pokarmu np. miś kolala-> liście eukaliptusa

Sieci zależności pokarmowych powstają przez połączenie kilku prostych łańcuchów pokarmowych

Piramida pokarmowa u podstawy producenci, a na szczycie konsumenci 3 rzędu.

W KRAZENIA MATERII I PRZEPLYWIE ENERGII W EKOSYSTEMIE NAJWIEKSZA ROLE ODGRYWAJA PRODUCENCI:

1. zamieniaja związki nieorganiczne na organiczne, wytwarzając pokarm dla siebie i pozostałych grup troficznych. Nastepnie reducenci rozkładając szczatki ( martwa materie organiczna) do związków nieorg wprowadzaja pierwiastki ponownie w obieg. Pierwiastki te wykorzystywane sa przez producentow w procesie fotosyntezy. Stad mowimy, ze materia krazy w przyrodzie.

2. zamieniaja energie sloneczna na chemiczna. Poszczególne grupy troficzne zjadając siebie nawzajem zyskuja ta energie, jednak czesciowo zużywają ja na wlasne potrzeby, dlatego tez najmniej energii maja konsumenci 3 rzedu a najwięcej producenci. Stad mowimy, ze energia przepływa przez ekosystem.

Sukcesja- proces powstawania ekosystemu

WYRÓŻNIAMY DWA TYPY SUKCESJI:

1. sukcesja pierwotna polega na wytworzeniu ekosystemu w miejscu wczesniej niezamieszkalym przez żadna biocenozę

Czynnikami wywołując: wybuchy wulkanow, trzesiania ziemi, erozje, itp.

przykłady wydmy morske, na których wyrasta las i porosty na skalach

2. sukcesja wtorna polega na zamianie istniejącego ekosystemu na nowy ekosystem

Spowodowana przez człowieka.

przykład: zarosniecie jeziora( zamiana w las), posadzednie lasu w miejscu pola, przeksztalcenia pola w łąke, wyciecie lasu w celu pozyskania ziemi pod uprawe, zamiana laki w pole, które lezalo odlogiem

CECHY POPULACJI:

#rozmieszczenie

-nierownomierne(losowe. przypadkowe)

-rownomierne

-skupiskowe

#liczebnosc

-emigracje

-imigracje

#rozrodczosc- zdolnosc do wydawania potomstwa. zalezy ona od tego czy rodzce.sie opiekuja potomstwem, od trybu zycia np. tasiemce sklada.jaja w milionach,.do swojego rozwoju potrzebuje.dwoch zywicieli i mala jest szansa ze larwa.rozwinie sie do osobnika doroslego

#smiertelnosc- ilosc osobnikow ginacych w populacji

Przynlczyny:

-choroby

-starosc

-czynniki srodowiska.zewnetrznego

-dzialalnosc czlowieka

-konkurencja.miedzy organizmami

W każdej populacji występują osobniki w roznym wieku:

-wiek przedrozrodczy, (osobniki mlode)

- rozrodczy, (w średnim wieku)

-porozrodczy (stare)

W zależności od tego która grupa przewodzi sa trzy rodzaje populacji:

-rozwijajaca.sie

-ustabilizowane

-wymierajaca

TYPY WSPOLZALEZNOSCI POKARMOWYCH MIEDZY POPULACJAMI

ODDZIAŁYWANIA NEUTRALNE.

są to takie współistnienie osobników różnych gatunków w ekosystemie, kiedy żaden organizm nie ponosi strat ani korzyści ponieważ ich nisze w żaden sposób nie pokrywają się.

-neutralizm 0 0

Np.zółw blotny-kowalik, jemioła-kornwalia, muchomor czerwony- rusałka żałobnik

ODDZIAŁYWANIA ANTAGONISTYCZNE.

są to takie interakcje pomiędzy osobnikami różnych gatunków, w których przynajmniej jedna z populacji ma straty, natomiast druga albo jedynie na tym nie traci albo również odnosi korzyści.

a) konkurencja -- --

interakcja pomiędzy gatunkami w której dwie populacje konkurują ze sobą o cenne dla nich zasoby środowiska. Konkurencja musi zakończyć się zaniknięciem lub dużym ograniczeniem populacji jednego z konkurujących gatunków. Może również doprowadzić do rozejścia się nisz obu populacji poprzez zróżnicowanie się ich cech.

Np. wróbel- gołąb, tycz cieśla- cetyniec wiekszy

*dziko żyjącą populacją myszy domowej -nornikiem, który był lepiej przystosowany do korzystania z zasobów pokarmowych. populacja myszy domowej całkowicie wyginęła.

*dostęp do promieniowania słonecznego i zasoby pokarmowe pomiędzy różnymi gatunkami roślin, np. pomiędzy pszenicą a perzem.

b) drapieżnictwo + --

Interakcja pomiędzy osobnikami różnych gatunków w której osobniki jednego gatunku żywią się osobnikami gatunku drugiego. Polując eliminują najczęściej osobniki najsłabsze, chore.

Np. wilk-sarna, płoć-dafnie

c) pasożytnictwo + --

jeden gatunek żywi się kosztem drugiego gatunku nie powodując jego śmierci.

Np. tasiemiec-ssaki, kleszcz-borsuk, zamarnik-kozioróg, bakterie-człowiek

c) allelopatia + --

hamowanie wzrostu innych gatunków poprzez wydzielanie do gleby przez gatunki allelopatyczne substancji chemicznych, które działają szkodliwie na gatunki o zbliżonych wymaganiach pokarmowych

np. grzyby-rosliny , bylice-inne rosliny, prosienicznik szorstki- babka lancetowata

d) amensalizm 0 --

oddziaływanie pomiędzy gatunkami, kiedy jedna z populacji ponosi szkody podczas gdy dla drugiej obecność gatunku ponoszącego szkody jest obojętny i nie przynosi ani strat ani korzyści.

Np. bóbr, który budując żeremie niszczy niektóre gatunki roślin albo kormorany, których odchody niszczą roślinność wokół ich gniazd.

II. ODDZIAŁYWANIA NIEANTAGONISTYCZNE--- Protekcjonalistyczne

a) mutualizm + +

zależności pomiędzy organizmami różnych gatunków, oba organizmy mają korzyści. w której dwa gatunki są ze sobą nierozerwalnie powiązane i nie mogą w oderwaniu od siebie prawidłowo funkcjonować.

Np. bakteriami jelitowymi i roślinożercami,

*pomiędzy rośliną- jukką włóknistą a gatunkiem motyla , jedynie motyl tego gatunku może zapylać jukkę, składa on jaja i tylko w zalążni kwiatów jukki.

b) protokooperacja + +

oba organizmy biorące w nich udział są bardzo luźno, nietrwale ze sobą powiązane. Każdy z nich może przeżyć bez swojego partnera.

Np. Współżycie ukwiału i raka pustelnika- raka chronią parzydełka ukwiału, ukwiał zyskuje transport, może też korzystać z resztek pokarmowych pozostawionych przez raka.

bąkojada i nosorożca- ptak czyści skórę nosorożca z pasożytów uzyskując tym samym pożywienie.

mrówek i mszycy - mrówki bronią mszyc przed drapieżnikami a w zamian żywią się wydzieliną z ich odwłoków.

c. komensalizm + 0

jedna strona (komensal) odnosi korzyści a druga ani na tym nie traci ani nie zyskuje.

Np. pomiędzy drzewami i epifitami, rekinami i drobnymi rybami, mrówkami a rybikami albo rakiem pustelnikiem a ukwiałami.

Tundra- wykształca się głównie na półkuli północnej-na pólnoc od polarnej granicy lasu w Euroazji, Ameryce Płn. i na wyspach obszaru arktycznego. Natomiast na półkuli Poł ograniczona jest do wysp subarktycznych i skrawkow obrzezy Antarktydy. strefa panowania surowego klimatu podbiegunowego, charakteryzuje się duza wilgotnością powietrz bedaca efektem bardzo niskich temp, znacznego zachmurzenia i niewielkich opadow, przede wszystkim śniegu. Lato jest krotkie z trwającym cala dobe dniem, zima z dlugotrwałą nocą jest bardzo długa i mroźna.

Tajga- obejmuje szerokie przestrzenie w polnocnej strefie Euroazji i Am. Płn. panuje klimat umiarkowany, bardzo chłodny i wilgotny. długotrwała (do 6mcy)i bardzo mroźnymi zimami oraz niezbyt obfitymi opadami. Najwyższe piętro zdominowane jest przez zimozielone, odporne na suszę mrozową drzewa iglaste:

-swierk

-jodłę

-sosne

*W domieszce pojawiaja się także:

-brzoza

-topola

-wierzba

Do typowych przedstawicieli fauny

tajgi zalicza się

-łosia

-wilka

-zajaca

-wiewiorka

-sobola

-łasice

-rosomaka

Sawanna- występuje w klimacie podrównikowym zmiennym. długa pora sucha i krótkiej pory deszczowej, a więc zbyt wysokim poziomem opadów w ciągu całego roku . składnikiem sa zakwitające w porze deszczowej trawy, drzewa zrzucające w porz suchej liscie występują pojedynczo lub w niewielkich rozproszonych skupieniach. Sa wśród nich parasolowatego kształtu baobaby i kolczaste akacje oraz majace pokrój drzew palmy. Fauna jest bardzo bogata w zwierzeta kopytne :

-antylopy

-gazele

-bawoly

-nosorozce

-zebry

-zyrafy

Stepy ogromne obszary ziemi majace z natury charakter bezleśny zajete sa przez forme jednowarstwowa często całkowicie zdominowana przez trawy. Przyjmuje ona rozne nazwy regionalne:

-euroazja-step

-Am pół.- preria

-Am. Poł- pampa

W biomie występują :

-bizon

-kilka gatunkow antylop

-zajac

-ssaki drapieżne

Pustynia – biomy o prostej strukturze biocenozy i ubogiej w gatunki. bardzo niska suma opadow rocznych oraz wysoka temp powietrza, duze wahania w ciagu doby. czynnikiem ograniczającym rozwoj organizmow na pustyni goracej jest brak lub niedostatek wody , dostępnej w określonych miejscach lub przez krotki okres. Składnikami roslin sa kserofityczne trawy o waskich i twardych lisciach, ciemniste polkrzewy i krzewy o zredukowanych lisciach lub bezlistne i asymilujące zielonymi pedami sukulenty liściowe (agaw, aloes) oraz łodygowe (kaktusy , wilczomlecze)

Lasy rownikowe- Ameryka Poł, związane z klimatem rownikowym, goracym i zawsze wilgotnym, o niewielkich wahaniach temp w ciagu doby i calego roku.

cechy:

-wielkie bogactwo gatunkowe flory i fauny

-złożystosc pionowej struktury roślinności

-brak wyraźnej rytmiki sezonowej roślinności

-roznorodnosc form zyciowych roslin i zwierzat

Nie znajduje się w stanie bezlistnym, wymiana lisci nastepuje stopniowo i nie jest zwiazana z porami roku. Do zawsze cienistej i wilgotnej glebi lassu najlepiej przystosowane sa liany, wspinające się po pniach drzew w kierunku swiatla oraz epifity wykorzystujące inne rosliny jako miejsce przyczepu