SZKODNIKI BRZOSKWINI I MORELI

MISECZNIK MIECHUN: SYSTEMATYKA:RZĄD: Pluskwiaki równoskrzydłe(Homoptera)RODZINA: Misecznikowate(Coccidae)
Morfologia: ciało samicy pokryte jest bardzo wypukłą, prawie kulista, ciemnokasztanową miseczką o średnicy 4-5 mm, wyraźnie zwężoną u podstawy. Samice nie są uskrzydlone, maja zredukowane odnóża, oczy i skrzydła. Samce posiadają jedną parę skrzydeł, ale nie maja aparatu gębowego. Owalne, żółtozielone jaja składane są pod miseczkę, do komory lęgowej. Larwy płaskie, ruchliwe, w pierwszym stadium rozwojowym kremowe, potem brązowe.

Rozwój: zimują larwy drugiego stadium w załamaniach kory pni i gałęzi. Żerowanie larw zaczyna się wczesną wiosną. Larwy wylęgają się na początku czerwca i żerują na liściach aż do jesieni.

Szkodliwość: larwy i samice wysysające sok rośliny z młodych pędów. Larwy wydalają ponadto znaczne ilości spadzi, na której rozwijają się grzyby sadzakowe.

Profilaktyka i zwalczanie: misecznik miechun występuje nielicznie i nie wymaga zwalczania.

MISECZNIK TARNIOWY:SYSTEMATYKA:RZĄD: Pluskwiaki równoskrzydłe(Homoptera)RODZINA: MISECZNIKOWATE(Coccidae)

Morfologia: miseczka pokrywająca ciało samicy jest bardzo wypukła i ma kształt hełmu.
Rozwój: Zimują larwy drugiego stadium rozwojowego w załamaniach kory pni i gałęzi. Samice pojawiają się w czerwcu i składają jaja aż do późnej jesieni. Larwy wylęgają się kilka godzin po złożeniu jaj i niebawem rozpoczynają żerowanie.

Szkodliwość: larwy żerują wyłącznie na powierzchni kory pni i gałęzi, powodując ich zasychanie.

MSZYCA BRZOSKWINIOWA:SYSTEMATYKA:RZĄD: Pluskwiaki równoskrzydłe(Homoptera)RODZINA: Mszycowate(Aphididae)

Morfologia: bezskrzydłe dzieworódki są zielonożółte, zielone lub różowe, 1,8-3mm z długimi i cienkimi syfonami. Osobniki uskrzydlone mają czarną głowę i tułów, a w grzbietowej części odwłoka dużą, ciemna plamę.

Rozwój: zimują jaja na pędach w pobliżu pąków brzoskwiń. Larwy wylęgają się w okresie pękania pąków i żerują na pojawiających się, młodych liściach. Od połowy maja osobniki uskrzydlone przelatują na ziemniaki i inne rośliny. Jesienią powracają na brzoskwinie, dając początek pokoleniu płciowemu, którego samice składają po 6-8 jaj każda.

Szkodliwość: zaatakowane liście skręcają się i żółkną, a w wyniku intensywnego żerowania owadów zasychają. Porażone pędy przestają rosnąć, stają się wrażliwe na mróz i często zamierają.

Profilaktyka i zwalczanie: zwalczanie należy rozpocząć z chwilą zauważenia pierwszych kolonii mszyc.

MSZYCA BRZOSKWINIOWO- TRZCINOWA:SYSTEMATYKA:RZĄD: Pluskwiaki równoskrzydłe(Homoptera)RODZINA: Mszycowate(Aphididae)

Morfologia: zielona mszyca z brązowymi syfonami, pokryta białym, woskowym nalotem,trudna do odróżnienia od mszycy śliwowo-trzcinowej. Larwy podobne do postaci dorosłych, ale czarne. Czarne są także osobniki uskrzydlone.

Rozwój: zimują jaja na powierzchni pędów brzoskwiń. Larwy wylegają się w okresie pękania pąków. Latem osobniki uskrzydlone przelatują na trzcinę. W ciągu roku rozwija się kilkanaście pokoleń tej mszycy.

Szkodliwość: mszyce żerują na dolnej stronie liści, nie powodują jednak wyraźnych deformacji tych organów. Przy bardzo licznym występowaniu szkodników i intensywnym ich żerowaniu liście i niedojrzałe owoce mogą opadać. Mszyca ta bardzo obficie wydala spadź.

Profilaktyka i zwalczanie: zwalczanie należy rozpocząć po zauważeniu pierwszych kolonii mszyc na liściach używając selektywnych aficydów.

PRZĘDZEŃ PESTKOWIEC:SYSTEMATYKA:RZĄD: Błonkówki(Hymenoptera)RODZINA: Osnujowate(Pamhiliidae)

Morfologia: dorosła błonkówka osiąga długość 8 mm, jest czarna i ma dwie pary błoniastych skrzydeł. Jaja sa owalne, błyszczące, żółte, długości 1,5mm. Larwy 2,5cm, zielone, z czarna głową, nie mają odnóży odwłokowych.

Rozwój: Zimują larwy w kokonach ziemnych, w glebie. Samice składają jaja na liściach. Larwy żerują przez ok 2 miesiące w oprzędach obejmujących duże fragmenty gałęzi. Następnie zakopują się w glebie, gdzie pozostają aż do przyszłego roku.

Szkodliwość: Gąsienice żerują gromadnie w dużych oprzędach zjadając liście.

Profilaktyka i zwalczanie: Przędzeń pestkowiec występuje nielicznie i nie wymaga zwalczania.

SKOŚNIK BRZOSKWINIACZEK:SYSTEMATYKA:RZĄD: Motyle(Lepidoptera)RODZINA: Skośnikowate(Gelechildae)

Morfologia: Skośnik brzoskwiniaczek jest szkodnikiem kwarantannowym, od kilku lat częściej spotykanym w Polsce. Motyl długości około 15mm o szarobrunatnych skrzydłach o rozpiętości 15mm. W przedniej części pierwszej pary skrzydeł znajdują się czarnobrunatne, prostokątne plamki. Jaja białe eliptyczne, 0,5mm. Gąsienice czerwonobrunatne z czarną głową i czarną tarczką tułowiową, osiągają długość 20mm.

Rozwój: zimują gąsienice w oprzędach utworzonych w rozwidleniach młodych pędów. Po zakończeniu żerowania gąsienice przepoczwarzają się na pniu lub na liściach. Motyle pojawiają się w drugiej połowie maja i w czerwcu. Samice składają jaja na liściach i pędach. Gąsienice tego pokolenia żerują pod skórką owoców. Przepoczwarczenie odbywa się w lipcu, a motyle wylatują pod koniec lipca i w sierpniu. Ze złożonych jaj wylęgają się gąsienice kolejnej generacji i po krótkim okresie żerowania schodzą na zimowanie.

Szkodliwość: gąsienica wgryza się wiosną do młodych pędów powodując zasychanie wyrastających z nich liści. Może także uszkadzać owoce żerując pod ich skórką.

Profilaktyka i zwalczanie: zabieg należy wykonać w fazie różowego pąka. W maju wycinać i palić pędy z objawami żerowania gąsienic.

LICINEK TARNINACZEK

Morfologia: Jest to motyl o rozpiętości skrzydeł 11-12 mm. Skrzydła pierwszej pary ma brązowe z podłużnymi, białymi pasami i ciemną poprzeczną smugą. Jaja 0,5-mm, są gruszkowate, początkowo czerwonożółte, później oliwkowozielone. Gąsienica jest zielonożółta, osiąga długość 6 mm.

Szkodliwość: Licinek tarninaczek jest to szkodnik czereśni, wiśni oraz w mniejszym stopniu brzoskwiń i śliw. Gąsienice żerują wewnątrz pąków kwiatowych wyjadając ich zawartość. Pąki nie rozwijają się lub po rozwinięciu więdną i opadają. Gąsienice niszczą także zalążnie i zawiązki owoców wygryzając w nich otwory. Licinek pojawia się bardzo licznie co kilkanaście lat i wyrządza wówczas poważne szkody. Okres gradacyjny trwa dwa, trzy lata.

Profilaktyka i zwalczanie: Zwalczanie należy przeprowadzić w fazie nabrzmiewania pąków, a najpóźniej w okresie ich pękania, stosując zalecane preparaty pyretroidowe działające najskuteczniej w temperaturze 12-15 st. C.

Parornix frinitimella

Podobnie jak inne gatunki Parornix, dorośli z P. finitimella są trudne do określenia i najlepiej jest określić strukturę genitaliów.
Larw foodplant, tarniny (Prunus spinosa), dzieli z podobnym torquillella Deltaornix i kopalnie są trudne do odróżnienia. Larwy są jednak różne, P. finitimella jest szarawy z czarnymi pierścieniami na nogach, podczas gdy D. torquillella zwykle jasnozielone z concolorous nogi.

Szkodniki winorośli
OBRZĘK WINOROŚLOWY CALEPITRIMERUS VITIS
Roztocz długości 0,15mm o wydłużonym kształcie ciała, powoduje chorobę winorośli – antraknozę

zaatakowane przez roztocz liście są skędzierzawione, skręcone i powyginane. Wierzchołki latorośli słabiej rosną i karłowacieją, w tkance liści widoczne są drobne, jaśniejsze prześwitujące plamki, są to miejsca nakłuć. Na uszkodzonych latoroślach zbyt wcześniej wyrastają pasierby , w skutek czego krzewy uzyskują miotlasty wygląd.
Dobre rezultaty daje opryskiwanie przed pękaniem pąków preparatami Tiotar 800 SC/80 WP lub Ipotar 600 S.C.
PILŚNIOWIEC WINOROŚLOWY Eriophyes vitis
Jest to bardzo mały roztocz, długości ok. 0,15 mm, spotykany we wszystkich krajach, gdzie uprawia się winorośl. Objawem żerowania szpeciela pilśniowca są karminowoczerwone, wzdęte, okrągławe plamy. Na spodniej stronie liści tworzy się białawy, pilśniowy nalot. Z upływem czasu brodawkowate wybrzuszenia na powierzchni liści są coraz wyraźniejsze, a pilśniowy nalot brunatnieje. Jeśli szkodnik występuje licznie, to nalot pilśniowy może pojawić się również na wierzchniej stronie liści i na innych zielonych organach krzewu. Zaatakowane przez szkodnika kwiatostany mogą ulec całkowitemu zniszczeniu.

Samice szpeciela pilśniowca zimują pod łuskami pąków. Na wiosnę, gdy zrobi się ciepło, przechodzą na młode listki i rozpoczynają żerowanie. W okresie wegetacji krzewów żerujące osobniki ukryte są w pilśni i tam się rozmnażają. Duża liczebność szpecieli jest przyczyną zmniejszenia powierzchni asymilacyjnej liści, co osłabia krzewy i pogarsza jakość plonu owoców. Szczególnie duże szkody mogą wyrządzać w młodych winnicach i w szkółkach.
Ochrona polega na wykonywaniu, w okresie około tygodnia przed pękaniem pąków, tzw. oprysku myjącego 2-3 procentowym roztworem środka zawierającego siarkę np.: Siarkol Ekstra 80 WP . Zabieg jest bardziej skuteczny, gdy wykonujemy go podczas słonecznej i możliwie ciepłej pogody. W okresie wegetacji chemiczna ochrona jest mniej skuteczna. Najlepszym i najbardziej przyjaznym dla środowiska sposobem zwalczania pilśniowca jest jednak ochrona biologiczna z wykorzystaniem dobroczynka gruszkowego
zwójka skoczóweczka sparganothis pilleriana
Jest to szkodnik rozpowszechniony w większości krajów, w których uprawiana jest winorośl. Męskie osobniki motyli osiągają 17 – 20 cm, natomiast żeńskie 19 -22 cm. Larwy motyli zimują w korze starych krzewów. Motyle latają po zachodzie słońca i w nocy. W ciągu lata występują dwa pokolenia szkodnika. Gąsienice pierwszego pokolenia pojawiają się na przełomie kwietnia i czerwca. Oplatają pajęczyną liście i wyżerają je. Gąsienice pokolenia letniego wgryzają się w niedojrzałe jeszcze jagody. Żerują na owocach do jesieni, a następnie przechodzą do kryjówek na korze, w których się przepoczwarczają. Oprócz szkód bezpośrednich, gąsienice mogą również przenosić na swoim ciele zarodniki różnych patogenów, np. szarej pleśni.w ostatnich latach zauważono występowanie zwójki na Lubelszczyźnie

Ochrona przed zwójkami opiera się przede wszystkim na stosowaniu pułapek feromonowych. Motyle można również wyłapywać za pomocą różnego rodzaju pułapek świetlnych.

CZERWIEC WINOROŚLOWIEC Pulvinaria vitis
Ciało jest owalne, osiąga długość około 6 mm. Charakterystyczne jest to, że ich ciało otacza lekko pomarszczona ciemnobrązowa skorupa. Najczęściej pojawiają się na gałązkach krzewu winorośli, a także agrestu, porzeczki, olszy, ognika oraz innych stosunkowo podatnnych roślin ozdobnych.

Zaatakowane rośliny tracą wigor. Ich wzrost zostaje zahamowany lub silnie spowolniony. Często dodatkowym objawem jest rozwój grzybów sadzakowych.
Ochrona niechemiczna: W trakcie zimy powinniśmy oskrobać luźne gałęzie. W okresie kiedy szkodnik zimuje, na korę drzewa należy nałożyć smołę. Natomiast latem należy zastosować oprysk mydłem potasowym.

Ochrona chemiczna: Niestety nie ma skutecznego środka chemicznego dopuszczonego do użycia, który by zwalczał tego szkodnika.
Wełnowiec cytrusowiec - Pseudococcus citri
Wełnowce przypominają wyglądem kłaczek waty zahaczony na roślinie.Te białe klaczki to wydzielina okrywająca małe pełzające owady.Żerują one najczęćiej na dolnej stronie liści, na młodych pędach oraz, w kątach liściowych lub wzdłuż nerwów. Wysysając sok osłabiają roślinę, ich lepka, słodka wydzielina zwabia mrówki oraz sprzyja rozwojowi grzybów - sadzaków.

Samice składają około pięciu „kłębków" zawierających ok. 150 jaj. W ciepłym miejscu wylęg następuje już po kilku dniach. Po ok. miesiącu samice ponownie są gotowe do złożenia jaj. Do rozmnażania nie potrzebują samców.Idealnym miejscem do rozwoju dla wełnowców są ciepłe, suche pomieszczenia.
Zwalczamy je poprzez ręczne usuwanie wacikiem, który moczymy w wodzie lub w wodzie z odrobiną denaturatu i płynu do mycia naczyń. Waciki należy po każdym przetarciu liścia wyrzucać, aby nie roznosić po liściu jaj. Następnie należy kilka razy dokładne spryskać rośliny wywarem z pokrzywy lub szkrzypu. Wilgoć zalegająca w kącikach liści spowoduje, że ukryte wełnowce w poszukiwaniu suchego miejsca opuszczą spoje kryjówki, wtedy można je opłukać lub zebrać ręcznie.

Systematyczne zamgławianie rośliny uniemożliwia rozwój wełnowców. W wypadku dużej ilości tych szkodników na roślinach o wielu bardzo drobnych listkach skuteczny będzie oprysk jakimś środkiem na bazie oleju, emulsja taka pokrywając ciało wełnowca powoduje jego uduszenie.

Można też stosować preparaty owadobójcze, ale należy przy tym uważać, ponieważ każdy z nich jest niebezpieczną trucizną,
Szkodnikami winorośli są również: Zwójka krzyżóweczka, Przędziorek chmielowiec, przędziorek wiązowiec, Opuchlak truskawkowiec, Filoksera winiec, wszelkie nicienie

SZKODNIKI SLIW

Owocówka śliwkóweczka łac. Laspeyresia funebrana 
Opis gatunku i szkodliwość:Jest niewielkim motylem o rozpiętości skrzydeł 12-14 mm. Skrzydła pierwszej pary są szare, a w końcowej ich części znajdują się po jednej duże, ciemne plamy, obok których zauważyć można cztery niewielkie, czarne plamki w kształcie przecinków. Jajo ma kształt wypukłej, jasnej tarczki, a gąsienica jest biała z czarną głową – pod koniec rozwoju intensywnie różowa. Wiosną, w wyniku żerowania gąsienic, w zawiązkach przerwany zostaje przepływ asymilatów. Organy te przestają rosnąć i opadają. Żerująca w dojrzewającym owocu gąsienica wygryza jamkę w pobliżu pestki, dodatkowo zanieczyszcza go ziarnistymi odchodami. Owoce tracą wartość handlową. 
Zwalczanie:Zwalczanie owocówki może być potrzebne, gdy w roku poprzednim stwierdzono więcej, niż 0,5 % robaczywych owoców. Do określenia terminu lotu i zwalczania owocówki śliwkóweczki wykorzystuje się pułapki feromonowe, a następnie stosujemy oprysk.

Owocnica żółtoroga łac. Hoplocampa minuta 
Opis gatunku i szkodliwość:Owocnica żółtoroga jest czarną błonkówką, długości ok. 5 mm, o żółtych odnóżach i czułkach. Jaja są białawe, kształtu nerkowatego, larwy także białawe z brązową głową i 10 parami odnóży. Poczwarki typu wolnego ukryte są w kokonach zbudowanych przez larwę. Larwy żerują wewnątrz zawiązków owocowych, w pobliżu pestki, powodując ich opadanie. W sadach, w których nie zwalcza się owocnic, ich liczebność wzrasta z roku na rok, a zniszczenie zawiązków sięga 100 %. 

Zwalczanie:Zabieg przeciwko tym szkodnikom należy wykonać pod koniec opadania płatków kwiatowych, jeżeli na pułapkach lepowych odłowionych zostanie więcej niż 80 owocnic. Stosujemy w tym celu środki chemiczne.

Owocnica jasna łac. Haplocampa flava  
Opis gatunku i szkodliwość:Owocnica jasna jest czarną błonkówką, długości ok. 6 mm, a ciało jej ma barwę żółtopomarańczową. Jaja są białawe, kształtu nerkowatego, larwy także białawe z brązową głową i 10 parami odnóży. Poczwarki typu wolnego ukryte są w kokonach zbudowanych przez larwę. Larwy żerują wewnątrz zawiązków owocowych, w pobliżu pestki, powodując ich opadanie. W sadach, w których nie zwalcza się owocnic, ich liczebność wzrasta z roku na rok, a zniszczenie zawiązków sięga 100 %.
Zwalczanie:Zabieg chemiczny przeciwko tym szkodnikom należy wykonać pod koniec opadania płatków kwiatowych, jeżeli na pułapkach lepowych odłowionych zostanie więcej niż 80 owocnic.

Przędziorek chmielowiec łac. Tetranychus urticae 
Opis gatunku i szkodliwość:Dorosłe przędziorki i larwy żerując, nakłuwają tkankę liścia i wysysają zawartość komórek. Wprowadzają do nich także ślinę zawierającą fitotoksyczne enzymy. Na górnej stronie opanowanych liści pojawiają się jasnożółte plamy, których ilość i wielkość zależy od liczebności szkodnika. Silnie uszkodzone liście stopniowo żółkną, brązowieją i zasychają. Ich brzegi zawijają się do góry, a na dolnej stronie widoczna jest delikatna pajęczyna. Uszkodzone rośliny mają osłabiony wzrost i dają niewielki plon.

Zwalczanie:Liczebność przędziorków skutecznie ograniczają roztocze dobroczynkowate, jak i odpowiednio przygotowane do tego celu środki chemiczne. Przędziorki nie będą się rozmnażać, jeżeli wilgotność powietrza będzie ponad dziewięćdziesiąt procent.

Piędzik przedzimek łac. Operophthera brumata 

Opis gatunku i szkodliwość:Jest motylem z rodziny miernikowcowatych. Samice mają skrócone skrzydła, długie odnóża i nie potrafią latać. Natomiast samce są w pełni zbudowanymi motylami, ze słomkowożółtymi skrzydłami, o rozpiętości ok. 1,5 cm. Gąsienice są zielonkawe, z białymi paskami wzdłuż ciała, osiągają długość 2,5 cm. Podobnie jak inne miernikowce, gąsienice piędzika posiadają trzy pary odnóży tułowiowych i tylko dwie odwłokowych, dzięki czemu poruszają się jakby odmierzały pokonywany dystans, wyginając przy tym ciało na kształt greckiej litery omega. Gąsienice wyjadają w liściach mniej lub bardziej okrągłe otwory, uszkadzają także kwiaty oraz zawiązki owoców, w których wyżerają głębokie, zatokowate jamy.

Zwalczanie:Jesienią samice szkodnika odbywają wędrówkę w górę pni drzew, aby w ich koronach złożyć jaja. W tym okresie na pniach montujemy pułapki lepowe w postaci papierowego lub foliowego lejka. Pułapki te zatrzymają wędrujące w górę pnia samice, jeżeli w wyniku zaniechania tego zabiegu w okresie wiosennym gąsienice piędzika przedzimka wystąpią masowo, konieczne jest wykonanie oprysków w okresie tuż przed kwitnieniem, gdy wylęgną się już wszystkie gąsienice.

Zwójki liściowe i in. gąsienice zjadające liście i niszczące pąki kwiatowe

Gąsienice tych drobnych motyli osiągają długość ok. 2 cm są zielone, żółte lub brązowe, najczęściej z błyszczącą głową, ciemniejszą od reszty ciała. Larwy żerują w zwiędniętych liściach, oplecionych przędzą (stąd nazwa zwójkowate), lub szkieletują blaszkę liściową w miejscu, w którym liść styka się np. z owocem. Niektóre gatunki zwójek wyjadają w jabłkach płytkie otwory, które z czasem korkowacieją (tzw. oczka). 

Zwójka koróweczka łac. Enarmonia woeberiana

Jest motylem o rozpiętości skrzydeł ok. 1,5 cm. Gąsienica jest żółta z czarną głową. Najsilniej atakuje czereśnie, morele i brzoskwinie a w mniejszym stopniu wiśnie. Gąsienice żerują pod korą powodując zakłócenia w transporcie składników odżywczych. W miejscu żerowania na korze widoczne są rdzawe „woreczki” trocin połączonych przędzą. Przy licznym występowaniu gąsienic dochodzić może do zamierania korzeni i gałęzi. Szkodnik ten atakuje zwykle starsze drzewa, a szkody powiększają się z roku na rok.

Zwalczanie:Do określenia obecności zwójki koróweczki w sadzie, przydatne są pułapki feromonowe, ponieważ zwalczanie tego szkodnika jest dość trudne. Po stwierdzeniu występowania tego szkodnika bardzo dokładnie opryskujemy pnie

Drzew. Pomocne może być też czyszczenie i zamalowywanie ran rakowych na pniach oraz zwalczanie chorób kory i drewna. Dodatkowo do zwalczania zwójki koróweczki stosujemy dostępne do tego celu preparaty chemiczne w formie oprysków.

Stosując te preparaty, należy pamiętać jednak o kilku ważnych zasadach:

1) pnie i grubsze konary trzeba opryskiwać dokładnie, szczególnie rany rakowe i miejsca szczepienia;

2) preparaty zawierające fenitrotion stosujemy w temperaturze powyżej 15°C, należy zachować dawki (fenitrotion2 x większe od normalnie zalecanych);

3) bezwzględnie zachować karencje preparatów.

Zwójka różóweczka łac. Archips rosanus

Gąsienica tej zwójki jest zielona, z ciemnobrązową głową. Jaja zwójki są owalne, płaskie, składane na korze w złożach od kilkunastu do kilkudziesięciu sztuk. Najczęściej występuje na jabłoni, gruszy, śliwie, porzeczce, malinie i na agreście. Na początku rozwoju gąsienice żerują w rurkowato zwiniętych młodych liściach, a w kolejnych stadiach rozwojowych w luźno oplecionych przędzą rozetach liściowych lub kwiatowych. Uszkadzają też pąki kwiatowe i wyjadają wnętrze kwiatów. Uszkadzają także zawiązku owoców wyżerając w nich duże, nieregularne otwory, które z czasem korkowacieją. 

Zwalczanie:Populacja zwójki różóweczki jest ograniczana przez pasożyty, np. kruszynek - pasożytuje jaja tego szkodnika. Natomiast w gąsienicach zwójki różóweczki rozwijają się parazytoidy z rodziny gąsienicznikowatych, męczelkowatych oraz muchówek rączycowatych. W celu określenia progu zagrożenia przez zwójkę różóweczkę, należy w okresie zielonego oraz różowego pąka na 20 losowo wybranych drzewach przejrzeć po 10 rozet kwiatowo-liściowych. Wówczas próg zagrożenia wynosi 10 gąsienic na 200 rozet. Od połowy czerwca do połowy września wskazane jest przeglądanie co 2 tygodnie 20 pędów na 20 losowo wybranych drzewach.

Wtedy próg zagrożenia wynosi 10-12 pędów z gąsienicami na 400 pędów. Należy również przeglądać owoce, co 2 tygodnie przejrzeć po 20 owoców na 20 losowo wybranych drzewach. Próg szkodliwości wynosi 4-8 owoców ze świeżymi wgryzieniami na 400 owoców. Obecnie do zwalczania zwójki różóweczki można nabyć różne preparaty chemiczne.

Zwójka jabłoneczka jesienna łac. Acleris rhombana

Opis gatunku i szkodliwość:Gatunek polifagiczny, żeruje na: głogach, jarzębinach, gruszach, śliwach i wielu innych gatunkach drzew i krzewów. Występuje powszechnie, ale w małym nasileniu. Motyl o rozpiętości skrzydeł do 19 mm. Skrzydła przednie są ciemnoczerwono-brązowe do ochrowych, z ciemniejszym rysunkiem, naznaczone siateczkowatym wzorem. Skrzydła tylne są szarawe.

Gąsienica dorasta do 14 mm, jest intensywnie zielona, ma żółto-brązową głowę. Tarczka tułowiowa jest szarobrązowa, tarczka odwłokowa i brodawki takiej samej barwy jak ciało. Młode gąsienice są żółto-oliwkowe lub oliwkowe.

Objawy żerowania i szkodliwość:Liście rośliny żywicielskiej są zwijane lub sprzędzane w rulon, wewnątrz którego znajduje się gąsienica wyjadająca tkankę liścia. Występowanie gąsienic stw. również na dojrzewających owocach truskawki (pod działkami kielicha). Drążą kanały uszk. Powierzchnię owocu.

Rozwój:Gatunek jednopokoleniowy. Zimują jaja. Gąsienice zaczynają się wylęgać przed kwitnieniem jabłoni, zwykle 1 – 2 dni wcześniej niż Zwójki różóweczki.

Żerowanie gąsienic i przepoczwarczenie odbywa się w tym samym czasie.

Stadium poczwarki trwa 2 – 3 miesięcy, wylot motyli zaczyna się dopiero w sierpniu i trwa do końca października.

Zwalczanie:Szkodliwość tej zwójki jest zwykle niewielka i nie ma potrzeby jej zwalczania.

Lokalnie, na plantacjach zasiedlonych przez liczne gąsienice, zwalcza się ją wcześnie wiosną, na początku okresu żerowania – bądź przed lub po pełni kwitnienia w przypadku truskawki.

Zwójka porzeczkóweczkałac. Pandemis cerasana

Występowanie i opis:Powszechna na drzewach i krzewach owocowych, m.in. na śliwie, oraz jabłoni, gruszy, czereśni, porzeczce, leszczynie, a także na wielu drzewach i krzewach liściastych w parkach i lasach. Występuje w zmiennym nasileniu.

Jest to żółto-brązowy motyl o rozpiętości skrzydeł ok. 20 mm. Jaja owalne, składane są na górnej stronie liści. Gąsienica jest żółtawo-zielona lub zielona z jasną żółtozieloną głową, o długości ok. 20 mm. Poczwarka jest brązowa lub brązowo-czarna, wielkości 8-13 mm.

Żerowanie i szkodliwość:Wiosną żerują gąsienice szkieletujące liście, sprzędzając ze sobą tworzone otwory. Nadgryzają również owoce, które sprzędzają razem z liśćmi. W wyniku występowania wielu gąsienic uszkodzenia są liczne co skutkuje osłabieniem wzrostu i owocowania krzewów, a same owoce są gorszej jakości.

Rozwój:Gąsienice zimują w oprzędach ukrytych w resztkach roślinnych, pod krzewami, w szczelinach kory lub w rozwidleniach pędów krzewów i drzew. Po zakończeniu wiosennego żerowania gąsienice przepoczwarczają się między liśćmi. Poczwarka przyczepiona jest końcówką odwłoka do liścia. Motyle pojawiają się w czerwcu. Samica składa ok. 200 jaj, umieszczając je w 3,4 złożach na górnej stronie liścia, gdzie potem żerują i rozwijają się gąsienice. W lipcu i sierpniu pojawiają się motyle kolejnego pokolenia. Samice składają jaja, a wylęgłe gąsienice żerują do września lub października, po czym przygotowują się do zimowania.

Zwalczanie:Populacja tej zwójki ograniczana jest przez pożyteczne błonkówki (parazytoidy). Na zagrożonych plantacjach zwójkę zwalcza się wiosną, w początkowym okresie żerowania gąsienic, przy okazji niszczenia zwójki różóweczki.

Gąsienica jest żółtawo-zielona lub zielona z jasną żółtozieloną głową, o długości ok. 20 mm.

Wydłubka oczateczka łac. Spilonota ocellana

Jest jedną z najmniejszych zwójek spotkanych w sadach o rozpiętości skrzydeł 12-16 mm. Przednie skrzydła podzielone są na trzy części: nasadową – ciemnoszarą, środkową – białą i końcową szarą z wyraźnym rysunkiem. Najmłodsze gąsienice są żółtopomarańczowe lub brązowo czerwone, starsze czerwonobrunatne lub żółtobrunatne z czarnymi brodawkami i czarną głową. Jest jednym z najniebezpieczniejszych i najgroźniejszych szkodników spotykanych w sadach i na działkach. Wiosenne żerowanie gąsienic odbywa się w ściśle oplecionych rozetkach liściowych lub kwiatowych, prowadząc do ich całkowitego zniszczenia. Żerowanie gąsienic latem odbywa się po dolnej stornie liści, pod oprzędem i polega na szkieletowaniu skórki. Gąsienice wygryzają także niewielkie otworki na powierzchni skórki owoców co prowadzi do powstawania skorkowaceń zmniejszających wartość owoców. Może się to stać przyczyną ich zainfekowania organizmami chorobotwórczymi.

Zwalczanie:Błonkówki z rodziny gąsienicznikowatych i męczelkowatych pasożytują gąsienice wydłubki oczateczki. Bardzo pomocne do stwierdzenia obecności i liczebności tego szkodnika w sadzie są pułapki feromonowe. Zwalczanie jak i sprawdzanie obecności na plantacji jest takie samo jak w przypadki zwójki różóweczki.

Przędziorek owocowiecłac. Panonychus ulmi 
Opis gatunku i szkodliwość:jest to najmniejszy z przędziorków, ciemnoczerwony roztocz. Atakuje wiele różnych gatunków drzew i krzewów owocowych. Najczęściej i najliczniej występuje na jabłoni i śliwie. Zimuje w postaci jaj złożonych na powierzchni kory, głównie młodszych pędów i gałęzi, niejednokrotnie tak licznych, że złoża jaj przypominają warstwę rodzynek. W wyniku żerowania przędziorków, na górnej stronie blaszki liściowej pojawiają się drobne, żółtawe plamki, które przy licznym występowaniu przędziorków zlewają się ze sobą, a całe liście żółkną, brązowieją, a w skrajnych przypadkach opadają. Licznemu występowaniu przędziorków sprzyja sucha i upalna pogoda. W takich warunkach rozwój przędziorków następuje bardzo szybko, a szkody stają się wyraźnie widoczne. 
Zwalczanie:Liczebność przędziorków skutecznie ograniczają roztocze dobroczynkowate.

Skorupik jabłoniowyłac. Lepidosaphes ulmi
Opis gatunku i szkodliwość:Samica pokryta jest tarczką o kształcie przecinkowatym, barwy brązowej, niekiedy ze srebrzystym nalotem. Długość tarczki samicy wynosi od 3,5 mm do 4 mm. Samiec w postaci larwalnej ma tarczkę o połowę mniejszą od samicy, a w postaci dorosłej ma jedną parę skrzydeł. 
Larwy są ruchliwe i są stadium żerującym. Wbijają kłujkę w korę pędów, tracą nogi i od tego momentu nie zmieniają miejsca żerowania na roślinie. 
Gatunek występuje często masowo na pniach, konarach lub pędach drzew i krzewów owocowych. Prowadzi to do osłabienia ich wzrostu i karłowacenia, częściowo zasychania i słabego plonowania. Opanowane rośliny są wrażliwe na przemarzanie. 

Zwalczanie: Gatunek ten należy zwalczać chemicznie w okresie wylęgania się larw.

Kuprówka rudnicałac. Euprocis chrysorrhoea
Opis gatunku i szkodliwość:To motyl o śnieżnobiałych skrzydłach o rozpiętości do 4 cm. W sadach najczęściej żeruje na jabłoniach,gruszach, śliwach i wiśniach. Żerują gąsienice kuprówki na rozwijających się liściach i pąkach kwiatowych, często zupełnie ogałacając drzewa. Pozbawione liści drzewa nie plonują, mają słabe przyrosty i łatwo wymarzają. Ciało gąsienicy pokrywają włoski, które zakończone są haczykami. Haczyki łatwo się obłamują i często dostając się na ciało nieostrożnych obserwatorów szkodnika wywołują reakcje alergiczne.
Zwalczanie:Próg zagrożenia szkodnika zimą to jedno gniazdo na metr sześcienny korony. Wiosną – ponad 50 procent martwych gąsienic w gnieździe wskazuje na zły stan populacji, a tym samym na zmniejszenie zagrożenia. Gdyby jednak obecność kuprówki była większa stosujemy preparaty chemiczne.

Mszyca śliwowo-trzcinowałac. Hyalopterus pruni Geoffroy

Objawy: Mszyca tworzy kolonie na dolnej stronie liści. Wsysa się do rurek sitowych i pobiera soki roślinne. Efektem żerowania szkodnika jest zmniejszenie asymilatów w roślinie, co prowadzi do osłabienia przyrostów oraz zmniejszenia owocowania. Ponadto, wydalana intensywnie spadź zanieczyszcza liście i owoce. Atakowane rośliny: śliwy, ałycza.

Przyczyna: Jaja zimują na młodych pędach. Larwy wylęgają się w kwietniu, w czasie pękania i rozwijania się pąków. W maju osobniki uskrzydlone przelatują na trzcinę, a jesienią wracają na śliwy i składają jaja na powierzchni kory. Ciepła wiosna z umiarkowaną ilością opadów, sprzyja występowaniu mszycy.
Ochrona nie chemiczna: Zakup drzewek z kwalifikowanych szkółek. Na działkach i w ogrodach przydomowych do zwalczania mszyc, warto stosować wywary np. z czosnku, cebuli, pokrzywy.
Ochrona chemiczna: Pierwsze zabiegi trzeba wykonać w fazie zielonego pąka, następne po kwitnieniu, selektywnymi preparatami niszczącymi mszyce np. Pirimor 500WG.

Misecznik śliwowyłac. Parthenolecanium corni
Opis gatunku i szkodliwość:Jest szkodnikiem występującym na różnych drzewach. Spośród drzew owocowych atakuje przede wszystkim śliwę, ale także jabłoń, agrest, porzeczki, winorośl. Samica misecznika śliwowego jest początkowo płaska, później silnie wypukła, brązowa. Pod swym ciałem, które przypomina wypukłą miseczkę, ukrywa wiele złożonych przez siebie, drobnych jaj. Czerwce te przysysają się na ogół całymi koloniami do zdrewniałych części roślin. Szczególnie jednak szkodliwe są larwy żerujące na młodych pędach. Silnie porażone drzewa słabo owocują, owoce drobnieją i jest ich często o połowę mniej, drzewa mają małe przyrosty, łatwo przemarzają zimą. Kolonie misecznika produkują dużo rosy miodowej, która pokrywa liście i jest podłożem do rozwoju grzybów.
Zwalczanie:Zwalczać szkodnika można wiosną, w okresie żeru larw na pędach, lub w drugiej połowie lata, po wyjściu larw nowego pokolenia na liście poprzez oprysk. Podczas lustracji krzewów wycinać i palić pędy opanowane przez misecznika. W miarę potrzeby można zwalczać larwy podczas ich żerowania na pędach przed kwitnieniem, oraz podczas żer. młodych larw na liściach w lecie.

Porazik kocankowy, syn. Mszyca śliwowo-kocankowałac. Brachycaudus helihrysi

Opis gatunku i szkodliwość:Gatunek różnodomny, pospolity w całej Polsce na śliwie, kocance, sporadyczny na truskawce i innych roślinach. Niewielka mszyca dł. ok. 1,5 mm, zielona z jaśniejszym odwłokiem. Jaja czarne, błyszczące, wielkości ok. 0,5 x 0,2 mm.

Objawy żerowania, rozwój i szkodliwość:Pojawia się nielicznie – podczas wiosennej i letniej migracji, wywołując niewielkie odbarwienia liści. Jest wektorem szarki śliwy.

Żywicielem pierwotnym jest śliwa zaś wtórnym rośliny z rodziny Composite. Zimują jaja na śliwie, gdzie wiosną rozpoczyna się rozwój szkodnika. Na truskawkę nalatują nieliczne mszyce podczas migracji wiosną i latem.

Zwalczanie:Mszyce są ograniczane przez np.: biedronki i złotooki. Na zasiedlonych plantacjach zaleca się zwalczanie w okresie jej żerowania na liściach, w przypadku stwierdzenia licznych kolonii mszyc stosujemy środek chemiczny. Jeśli chodzi o truskawki, sadzonki pobieramy tylko z plantacji matecznych, na których nie notowano szkodnika.

Skoczek różanyłac. Edwardsiana rosae

Występowanie i opis:Szkodnik znany w całej Europie. W Polsce występuje na wielu drzewach i krzewach owocowych oraz na niektórych krzewach ozdobnych (róża). Dorosły owad jest jasnozielono-żółty, długości ok. 4 mm, ma dwie pary błoniastych skrzydeł, w spoczynku ułożonych dachówkowato. Zaniepokojony przeskakuje w inne miejsce.

Żerowanie:Dorosłe szkodniki i larwy skoczków odżywiają się wysysając soki roślinne. W miejscu żerowania, głównie wzdłuż nerwów na górnej stronie liścia, pojawiają się białe, drobne plamki, które wraz ze wzrostem nasilenia żerowania szkodników pokrywają znaczną jego część. Z czasem plamy szarzeją lub stają się biało-żółte. Skoczki mogą być wektorami wirusów.

Rozwój:Zimują jaja pod skórką pędów, z których wiosną wylęgają się larwy żerujące na dolnej stronie liścia. Jeżeli populacja jest liczna opanowują one także pozostałą część blaszki. Samice letniego pokolenia składają jaja na liście. W sezonie rozwijają się dwa pokolenia szkodnika.

Zwalczanie:Skoczki są niszczone w trakcie zabiegów prowadzonych przeciwko innym szkodnikom. Na zagrożonych plantacjach zwalcza się je preparatami fosfoorganicznymi.

Narożnica zbrojówkałac. Phalera bucephala

Występowanie i opis:Gatunek dobrze znany w Europie, pojawiający się jednak sporadycznie. Żeruje na wielu krzewach i drzewach owocowych.

Motyle są duże, o skrzydłach rozpiętości 50-60 mm, srebrzysto-szarych, z ciemniejszym rysunkiem i dużą plamą ochrowej barwy na końcach pierwszej pary skrzydeł. Jaja mają średnicę ok. 1 mm, jasnozielone, z jasno-szarawą „pokrywką” i ciemną kropką pośrodku. Gąsienice żółte w czarną kratkę, z czarną głową, osiągają długość 50-55 mm.

Rozwój:Zimują gąsienice w glebie. Motyle pojawiają się od maja do końca lipca. Składają jaja na dolnej stronie liści, po kilkanaście obok siebie i sprzędzają je specjalną wydzieliną. Gąsienice początkowo szkieletują, a później zjadają liście. Żyją gromadnie i powodują gołożer. Wyrośnięte schodzą o gleby na zimowanie.

Zwalczanie:W ogrodach działkowych i przydomowych zbierać i niszczyć gąsienice. Zwalczanie chemiczne wymagane jest tylko na zagrożonych plantacjach, w początkowym okresie żerowania gąsienic.

Pordzewiacz śliwowyłac. Aculus fockeui 
Opis gatunku i szkodliwość:Jest słomkowożółtym szpecielem, długości 0,17 mm, atakującym śliwy, brzoskwinie i morele. Żeruje na dolnej stronie liści powodując powstawanie początkowo żółtych, później rdzawych podłużnych plamek. Przy bardzo licznym występowaniu szpecieli liście marszczą się, a nerwy grubieją. Na młodych pędach powstają marmurkowate przebarwienia i pękające skorkowacenia. Następuje zahamowanie rozwoju zwłaszcza młodych drzewek, zmniejsza się kwitnienie i owocowanie. 
Zwalczanie:Zwalczanie polega na przeprowadzeniu pierwszego zabiegu pomiędzy fazą zielonego i białego pąka kwiatowego, kolejny wkrótce po kwitnieniu (głównie w młodych sadach) oraz w miarę potrzeby w czerwcu.

Licinek tarninaczekłac. Argyresthia ephippiella
Opis gatunku i szkodliwość:Jest to motyl o rozpiętości skrzydeł 11-12 mm. Skrzydła pierwszej pary ma brązowe z podłużnymi, białymi pasami i ciemną poprzeczną smugą. Jaja 0,5-mm, są gruszkowate, początkowo czerwonożółte, później oliwkowozielone. Gąsienica jest zielonożółta, osiąga długość 6 mm. Licinek tarninaczek jest to szkodnik czereśni, wiśni oraz w mniejszym stopniu brzoskwiń i śliw. Gąsienice żerują wewnątrz pąków kwiatowych wyjadając ich zawartość. Pąki nie rozwijają się lub po rozwinięciu więdną i opadają. Gąsienice niszczą także zalążnie i zawiązki owoców wygryzając w nich otwory. Licinek pojawia się bardzo licznie co kilkanaście lat i wyrządza wówczas poważne szkody. Okres gradacyjny trwa dwa, trzy lata. 
Zwalczanie:Zwalczanie należy przeprowadzić w fazie nabrzmiewania pąków, a najpóźniej w okresie ich pękania, stosując zalecane preparaty pyretroidowe działające najskuteczniej w temperaturze 12-15 st. C.

Biologia:

• Zimują jaja na korze lub pod łuskami pąków,

• Gąsienice wylęgają się w kwietniu – tuż przed pękaniem pąków,

• Gąsienice wchodzą do pąków gdzie niszczą zawiązki kwiatów,

• Rozwój gąsienic trwa do czterech tygodni,

• Motyle pojawiają się w połowie czerwca,

• Okres gradacyjny Licinka trwa 2 – 3 lata.

Metody monitoringu:

• przeglądać pąki przy pomocy binokularu na obecność larw

• rozety kwiatowe na obecność uszkodzeń

Progi zagrożenia:

• 5% pąków z gąsienicami

• 10-15% uszkodzonych kwiatów

Mszyca śliwowo – chmielowałac. Phorodon humuli

Występuje bardzo powszechnie w rejonach gdzie uprawia się śliwy oraz chmiel lub rośliny mu pokrewne. Poza śliwą gatunek ten może zasiedlać także ałyczę, tarninę i antypkę. Dorosłe mszyce tego gatunku są jasnozielone (tylko czasami mogą przybierać barwę różowawą). Osobniki dorosłe osiągają rozmiary do 2,5 mm. Uskrzydlone mszyce tego gatunku są czarne. Zimują czarne jaja na korze długo i krótkopędów. Najłatwiej zimowe jaja tej mszycy możemy odszukać u nasady pąków śliwy oraz pomiędzy pąkiem a korą pędów. Larwy z jaj zimowych wylęgają się stosunkowo wcześnie, bo na przełomie marca i kwietnia. Młode larwy szybko przenoszą się na liście śliw gdzie rozpoczynają żerowanie. 

Rozwój larwalny trwa do kilkunastu dni. Dorosłe osobniki rozmnażają się dzieworodnie. Rozwój jednego pokolenia trwa przeciętnie w naszych warunkach, (jak podaje literatura) około 10 dni. W końcu maja lub na początku czerwca pojawiają się wspomniane już wcześniej mszyce uskrzydlone, przelatujące na rośliny chmielu. Część mszyc jednak pozostaje i rozmnaża się nadal na śliwie. W drugiej części wegetacji najczęściej we wrześniu na chmielu pojawiają się uskrzydlone osobniki powracające na śliwy. Zapłodnione samice mszyc składają jesienią po kilka jaj zimowych na śliwie.
Gatunek ten poza szkodliwością wynikającą z żerowania larw i osobników dorosłych jest także wektorem chorób wirusowych śliwy i chmielu.

• Objawy:

• Szkodnik tworzy duże kolonie na spodniej stronie liści i wierzchołkach pędów. Efektem żerowania mszycy jest zmniejszenie ilości asymilatów w roślinie, co skutkuje ogólnym osłabieniem i zahamowanym wzrostem roślin. Mszyca jest wektorem wirusa ospowatości śliw (szarka).

• Charakterystyka:

• Szkodnik mszyca śliwowo-chmielowa (). Bezskrzydłe samice są barwy zielonej, natomiast uskrzydlone osobniki mają kolor czarny. Jaja są błyszczące, czarne. Zimują jaja na powierzchni kory młodych gałęzi. Larwy wylęgają się na przełomie marca i kwietnia. Na śliwie rozwija się 4 -5 pokoleń szkodnika. W czerwcu uskrzydlone osobniki migrują na chmiel, ale spora część mszyc nadal pozostaje na śliwie. 

• Ochrona niechemiczna:

• Ochrona niechemiczna polega na wycinaniu i niszczeniu pędów z żerującymi koloniami mszyc. Po zauważeniu pierwszych kolonii, można wykonać opryski wyciągami z pokrzywy, czosnku lub cebuli.

• Ochrona chemiczna:

• Oprysk insektycydem np.: Calypso 480 SC, Karate Zeon 050 CS

Roztocze, Przędziorki, Czerwce

ROZTOCZE (ACARINA)

Systematyka Typ: Stawonogi Gromada: Pajęczaki Rząd: Roztocze

Nadrodzina:

• Przędziorki:

Rodzina: Przędziorkowate

• Szpeciele

• Rozkruszki

Nadrodzina PRZĘDZIORKI RODZINA: Przędziorkowate:

• Przędziorek owocowiec (Panonychus ulmi)

• Przędziorek chmielowiec (Tetranychus urticae)

• Przędziorek głogowiec (Tetranychus viennensis)

• Przędziorek szklarniowiec

• Rubinowiec owocowiec (Bryobia rubrioculus)

PRZĘDZIOREK OWOCOWIEC

• Niewielkie pajęczaki, początkowo jasnoczerwone, później ciemnoczerwone.

• Samica- owalna, grzbietowo wypukła, na powierzchni ciała widoczne są jasne wzgórki, z których wyrastają szczecinki.

• Samiec ma ciało kształtu gruszkowatego, barwy żółtawej z wyraźnymi czerwonymi oczkami.

• 5 pokoleń w ciągu roku.

• Zimują jaja złożone przez samice 4 i 5 pokolenia na powierzchni kory- głownie na młodszych pędach i gałęziach (w 1 cm² złoża – 1,5 tys. jaj)

• Rośliny żywicielskie: śliwy, jabłonie i inne z rodziny różowatych

• Larwy wylęgają się w okresie białego pąka śliw i różowego jabłoni).

• Intensywnie żerują na najmłodszych liściach, gdzie rozwijają się ok. 3 tygodni.

• Samice letnich pokoleń składają jaja na dolnej stronie liści (zielonkawo- różowawe).

• Larwy i postacie dorosłe wysysają sok z komórek roślinnych,

• początkowo u podstawy liścia i wzdłuż nerwu głównego oraz na całej jego powierzchni widoczne są żółtawe plamki, które stopniowo łączą się ze sobą. Liść szarzeje, później żółknie, brązowieje i zasycha.

• Drzewa opanowane przez przędziorka owocowca słabiej kwitną i gorzej owocują.

• Zwalczanie: Metodą biologiczną w zwalczaniu przędziorków jest wprowadzanie drapieżnego roztocza, naturalnego wroga przędziorków- dobroczynka gruszowego (Typhlodromus pyri).

PRZĘDZIOREK GŁOGOWIEC

• Zimujące samice są karminowoczerwone, a letniego pokolenia zielonożółte lub czerwonawe. Samiec mniejszy, żółtawy, ze słabo zaznaczonymi plamami.

• Jaja kuliste, szklistobiałe, potem zielonoróżowe.

• Składane są w pobliżu nerwu głównego.

• Larwa zielonkawo zabarwiona, ma 3 pary odnóży. Na jej ciele widoczne są 4 wyraźne ciemnie plamy.

• W ciągu roku występuje 4- 5 pokoleń.

• Rośliny żywicielskie: głównie jabłonie, ale też innych rośliny uprawne i dziko rosnące.

• Żeruje na dolnej stronie liści, pod warstwą delikatnej pajęczyny.

• W wyniku żerowania górna strona liścia ulega uwypukleniu, w którego obrębie widoczne są skupiska drobnych, jasnych plamek. Stopniowo uszkodzona zostaje cała powierzchnia blaszki liściowej, która także z czasem szarzeje i żółknie.

• Zwalczanie : dobroczynek gruszowy.

PRZĘDZIOREK CHMIELOWIEC

• Jeden z najbardziej rozpowszechnionych szkodników, występującym na roślinach uprawianych w gruncie, szklarni oraz w warunkach domowych.

• Ciało owalne, różnie ubarwione (od zielonkawożółtej, czerwonawo pomarańczowej do ciemnobrązowej), po bokach widoczne ciemniejsze plamy.

• Na ciele widoczne pojedyncze szczecinki.

• Roślinami żywicielskimi jest ponad 300 różnych roślin, w tym drzewa i krzewy owocowe.

• Zapłodnione samice zimują w szczelinach kory, w górnej warstwie gleby lub na opadłych liściach.

• Wiosną rozpoczynają one żerowanie i składanie jaj. Po 3-10 dniach z jaj wykluwają się larwy, intensywnie żerujące i szybko rozwijające się. 

• W ciągu roku zależnie od panujących warunków, można zaobserwować kilkanaście pokoleń tego szkodnika, jednak najbardziej dogodne warunki do jego rozwoju panują w szklarni, przy stale wysokiej temperaturze, gdzie w ciągu dwóch tygodni następuje całkowity jego rozwój.

• Objawy żerowania: maleńkie bladozielone plamy na liściach, które z czasem stają się biało żółte do brązowych.

• Przy silnym wystąpieniu blaszka liściowa zasycha i liście opadają.

• Cechą charakterystyczną obecności przędziorka jest delikatna przędza, którą powleczone są liście, pędy.

• Dobroczynek gruszowy i szklarniowy

• W celu zmniejszenia ryzyka pojawienia się przędziorka, należy uprawianym roślinom zapewnić optymalne warunki do ich rozwoju, gdyż przede wszystkim rośliny słabe wykazują zwiększoną podatność na tego szkodnika. Szczególnie zwracajmy uwagę na pojawienie się przędziorka w pomieszczeniach, gdzie panuje wysoka temperatura i suche powietrze, czyli idealne warunki do rozwoju szkodnika.

RUBINOWIEC OWOCOWIEC

• Samica- grzbietobrzusznie spłaszczona, szara, zielonkawa lub ciemnoczerwona. Pierwsza para nóg dłuższa od pozostałych. Samiec mniejszy.

• Larwa prawie okrągła, pomarańczowa. Deutonimfa, większa i ciemniejsza od larwy.

• Zimują kuliste rubinowoczerwone jaja.

• Larwy rubinowca wylęgają się na początku pękania pąków jabłoni.

• Największą liczebność szkodnika obserwuje się w czerwcu i lipcu.

• W ciągu roku występuje 4- 6 pokoleń.

• Szkodliwość: nakłuwanie i wysysanie komórek miękiszu, na liściach tworzą się drobne, jasne plamki, które z czasem brązowieją. Drzewa słabiej rosną i owocują.

• Liczne występowanie tego szkodnika obserwuje się w sadach zaniedbanych, źle nawożonych, nie przecinanych.

• Zwalczanie: dobroczynek gruszowy

Nadrodzina SZPECIELE

• Pordzewiacz jabłoniowy (Aculus schlechtendali)

• Pordzewiacz śliwowy (Aculus fockeui)

• Podskórnik gruszowy (Eriophyes piri)

PORDZEWIACZ JABŁONIOWY

• Dorosłe osobniki są beżowe, wrzecionowate.

• Jaja bezbarwne, kuliste, mikroskopijnych rozmiarów. Młode osobniki podobne do dorosłych, mniejsze.

• Zimują samice w różnych naturalnych kryjówkach- w spękaniach kory, pod łuskami pąków itp.

• W IV wchodzą do rozwijających się pąków, gdzie żerują i składają jaja.

• Rozwój jednego pokolenia trwa ok. miesiąca.

• W ciągu roku występuje 5 generacji szkodnika.

• Roślinami żywicielskimi pordzewiacza są jabłonie.

• W wyniku żerowania liście od spodu stają się charakterystycznie brązowe, matowieją i często zwijają się łódeczkowato. W skrajnych przypadkach liście więdną i opadają. Następuje wzrost transpiracji roślin i zwiększenie wrażliwości na niedobór wody.

• Żerowanie szpecieli jest również przyczyną ordzawienia skórki owoców, zwłaszcza w okolicach zagłębienia kielichowego i słabszego ich wybarwienia.

• W młodych sadach bardzo hamują wzrost drzewek.

• Zwalczanie: dobroczynek gruszowy, stosowanie środków olejowych.

PORDZEWIACZ ŚLIWOWY

• Ciało kształtu wrzecionowatego z dwiema parami odnóży, słomkowożółty.

• Zimują samice w spękaniach kory oraz pod łuskami pąków.

• W kwietniu, przechodzą na rozwijające się pąki.

• Samice składają jaja (okrągłe i spłaszczone) u podstawy liści lub na dolnej stronie blaszki liściowej.

• W ciągu roku występuje 4-5 pokoleń.

• Rośliny żywicielskie: śliwy, morele i brzoskwinie.

• Na spodniej stronie blaszki liściowej powoduje powstawanie żółtych, rdzawych, podłużnych plam. Przy bardzo licznym żerowaniu, liście marszczą się, a ich nerwy robią się grube.

• Na młodych pędach widoczne są marmurkowate przebarwienia oraz  pękające skorkowacenia.

• Żerowanie powoduje zahamowanie rozwoju młodych drzew, które zawiązują mniej kwiatów i owoców.

• W przypadku zaobserwowania szpeciela w danym roku, można się spodziewać jego licznego występowania również w roku następnym.

• Zwalczanie: dobroczynek gruszowy, zdrowy materiał szkółkarski.

PODSKÓRNIK GRUSZOWY

• Bardzo małe szkodniki, białe, kształt wrzecionowaty.

• Zimują samice pod zewnętrznymi łuskami pąków.

• Wczesną wiosną samice przemieszczają się do wnętrza pąków i tam składają do kilkunastu jaj. Okres inkubacyjny trwa 3-4 tygodnie.

• Nimfy żerują najpierw wewnątrz pąków, a później u nasady ogonków liściowych.

• W maju samice pierwszego pokolenia żerują w miękiszu liści i tam składają jaja.

• Na liściach powstają charakterystyczne pęcherzyki. Później pojawia się drugie i trzecie pokolenie samic.

• Żeruje na gruszach, czasem na jabłoniach, głogu i irdze.

• Żer na pąkach powoduje ich silne nabrzmiewanie i opóźnienie rozwoju o 2- 3 tygodnie. Wyrastające z nich liście są zdeformowane i mają różnej długości ogonki liściowe.

• Na blaszkach liściowych- liczne, żółtawe pęcherzyki, które z czasem brązowieją.

• Atakuje także owoce, na powierzchni których powstają małe, czerwonawe plamki.

• Występowanie i żerowanie na młodych drzewach jest bardzo groźne, gdyż może zahamować ich wzrost.

• Zwalczanie: drzewka z kwalifikowanych i sprawdzonych szkółek, drapieżne roztocze z rodziny dobroczynkowatych, systematyczne usuwanie zaatakowanych liści w okresie maja i czerwca w celu ograniczenia występowania tego agrofaga.

CZERWCE

Systematyka Typ: Stawonogi Gromada: Owady Rząd: Pluskwiaki Podrząd: Piersiodziobe

Nadrodzina: Czerwce

Rodzina: Miseczniki Rodzina: Tarczniki Rodzina: Czerwce mączyste

SKORUPIK JABŁONIOWY

• Pluskwiak z rodziny tarcznikowatych.

• Bezskrzydłe samice skorupika jabłoniowego są gruszkowate, przykryte szarobrązową tarczką, przypominającą przecinek.

• Samce mają rozwinięte skrzydła i mogą się przemieszczać między koronami drzew.

• Jaja są białe i lekko wydłużone.

• Zimują jaja pod tarczką samicy.

• Larwy wylęgają się zaraz po kwitnieniu jabłoni.

• Następnie rozchodzą się po gałęziach, po pewnym czasie tracą odnóża i nieruchomieją. Wbijają kłujkę do pędu i ich ciało zaczyna pokrywać powiększająca się tarczka.

• Rośliny żywicielskie: głównie jabłonie oraz inne gatunki drzew i krzewów owocowych.

• Larwy i postacie dorosłe wysysają sok z pędów oraz w czasie żerowania wprowadzają do tkanek toksyczną substancję niszczącą komórki, przez co wzrost jednej strony pędu zostaje zahamowany i dochodzi do pastorałowatego wygięcia.

• Silnie opanowane drzewa zawiązują mniej pąków, słabiej owocują, są wrażliwe na mróz oraz podatne na zaatakowanie przez korniki.

• Gatunek należy zwalczać chemicznie w okresie wylęgania się larw.

MISECZNIK ŚLIWOWY

• Pluskwiak z rodziny misecznikowatych.

• Ciało bezskrzydłych samic pokryte jest stwardniałym, wiśniowobrązowym „płaszczem” kutykuli w kształcie wypukłej miseczki.

• Samice żerują nieruchomo przytwierdzone kłujką do podłoża. Samce- uskrzydlone.

• Jaja owalne, białe, pokryte woskową wydzieliną samicy.

• Larwy- płaskie, ruchliwe, zielonkawe, później brązowe.

• Zimują larwy II stadium rozwojowego w szczelinach kory.

• W marcu przechodzą na pędy oraz cienkie gałązki i żerują.

• W kwietniu- różnicowanie się larw na żeńskie i męskie.

• W maju samice składają jaja do komory lęgowej pod miseczką, a następnie zamierają.

• Najczęściej żeruje na jabłoniach i śliwach.

• Bardzo szkodliwe są larwy i samice.

• Żerowanie misecznika śliwowego prowadzi do wyginania się pędów oraz ich zasychania. Występowanie tego szkodnika obniża plon owoców. 

• Zwalczać szkodnika można wiosną, w okresie żeru larw na pędach lub w drugiej połowie lata, po wyjściu larw nowego pokolenia na liście. 

• W drzewka zaopatrywać się w tylko w sprawdzonych, pewnych, kwalifikowanych szkółkach.

• Przy niewielkim porażeniu roślin ochronę można ograniczyć do mechanicznego usuwania tarczek wraz z jajami.

• SZKODNIKI MALIN

• PRYSZCZAREK NAMALINEK ŁODYGOWY

• Pryszczarek namalinek łodygowy to maleńka, brunatno pomarańczowa muchówka z rodziny pryszczarkowate wielkości 0,15-0,2 mm. Składa jaja zielonkawobiałe, później mlecznobiałe, wydłużone, około 0,3 mm długości.
  Larwy są beznogie o długości około 2,5 mm, najpierw przezroczyste, później stają się pomarańczowe. W ciągu roku mogą wystąpić 3-4 pokolenia szkodnika. Pryszczarek namalinek łodygowy zimuje w stadium larwy w kokonach w glebie. Wiosną larwy przepoczwarczają się i wylatują muchówki. Lot muchówek trwa praktycznie od przełomu kwietnia i maja do początku października. Prostym sposobem śledzenia przebiegu lotu muchówek jest odławianie samców w pułapki feromonowi.

• KRZYWIK MALINIACZEK

• Krzywik maliniaczek to motyl z rodziny krzywikowate, o brązowych skrzydłach z żółtym rysunkiem,rozpiętości 12-14 mm. Jaja ma bezbarwne, gąsienice ciemnoczerwone z czarną głową, wielkości do 9 mm. Występuje jedno pokolenie w ciągu roku. Samice składają pojedynczo jaja do kwiatów malin.
  Gąsienice wylęgają się po 10 dniach. Zimują w oprzędach w spękaniach kory lub opadłych liściach.

• PRZĘDZIOREK CHMIELOWIEC

• Przędziorki to szczególnie uporczywe roztocza. Przędziorek chmielowiec (0,5 mm) zimuje w postaci samic. Są one owalne, ceglasto pomarańczowe, natomiast formy letnie są zielonożółte z dwoma ciemnymi pasmami na bokach. Składają jaja kuliste, bezbarwne, później żółtawe. Larwy są żółtozielone z 3 parami nóg. W ciągu roku może wystąpić 4-5 pokoleń. Samice zimują pod korą drzew lub w opadłych liściach. Przędziorki żerują na dolnej stronie liścia wysysając soki, liście charakterystycznie osnute pajęczyną z czasem żółkną, zasychają i opadają. Takie same uszkodzenia powoduje przędziorek malinowiec wielkości 0,29-0,36 mm. Zimująca samica jest pomarańczowa, letnia – barwy seledynowej. Jaja mają poduszkowaty kształt, „ścięty” ku dolnej stronie. Larwy są owalne i jasnozielone. W ciągu roku może wystąpić od 4 do 5 pokoleń.

• PRZEZIERNIK MALINOWIEC

• Motyl, który swoje jaja składa późnym latem na krzewach malin. Gąsienice, które z nich się wylęgają, wgryzają się do wnętrza pędów i tam zimują. Latem przekształcają się w motyle, opuszczając swoją kryjówkę i cały cykl się powtarza. Białe gąsienice, które osiągają długość około 3 centymetrów, najbardziej upodobały sobie podstawy pędów oraz karpy korzeniowe. Siedzą w samym ich środku, powodując powstawanie guzkowatej narośli. Zaatakowane przez tego szkodnika części rośliny stają się słabe i bardzo podatne na wyłamywanie.

• PRYSZCZAREK MALINOWIEC

• Pryszczarek malinowiec to muchówka wielkości około 2 mm. Pojawia się na plantacji w końcu kwietnia i w maju. Samice składają jaja w grupach po kilka lub kilkanaście sztuk u podstawy pąków. Larwy wgryzają się do wnętrza pędów i tam żerują. Wydzielana przez nie substancja powoduje rozrastanie się tkanek, a w wyniku tego tworzą się galasowate narośle długości do 5 cm i szerokości 2–3 cm. Larwy w naroślach pozostają do wiosny następnego roku. W ostatnich latach pryszczarek występuje coraz częściej i liczniej. Rozprzestrzeniany jest także z sadzonkami.

• KISTNIK MALINOWIEC

• Rudobrązowy chrząszcz z rodziny kistnikowate, wielkości 4 mm, z długim, cienkim ryjkiem. Jaja o długości 1,5 mm wydłużone, przezroczyste, a później kredowobiałe. Szare larwy długości około 6,5 mm mają dwie biegnące wzdłuż grzbietu linie złożone z ciemnych tarczek. Poczwarka koloru brązowego ukryta jest w kokonie ziemnym. W ciągu roku występuje jedno pokolenie.
  Owady dorosłe zimują w glebie, w kokonach. Dorosłe chrząszcze stają się aktywne wiosną. Pod koniec maja i na początku czerwca, czyli w okresie kwitnienia malin, samice składają jaja do kwiatów, przylepiając je do podstawy słupków lub pręcików.

• KWIECIAK MALINOWIEC

• Kwieciak malinowiec to czarny z brązowym odcieniem chrząszcz z rodziny ryjkowcowate, pokryty delikatnymi włoskami o długości ciała około 4 mm, i długim ryjkiem. Jajo długości 0,6 mm jest owalne, błyszczące i przezroczyste. Larwa jest beznoga, kremowobiała, lekko zwinięta o długości 2,5-4 mm. Poczwarka wolna,koloru kremowego. W ciągu roku występuje jedno pokolenie. Owady dorosłe zimują pod liśćmi i grudkami ziemi. W okresie kwitnienia malin samice składają jaja do rozwijających się pączków kwiatowych, a następnie podcinają szypułki.

• PRZEBARWIACZ MALINOWY

• Jest roztoczem z rodziny szpecielowatych. Szpeciel jest bardzo mały, samica ma długość około 0,16 –0.18 mm, samiec jest mniejszy. Ciało ma barwę jasnobrązowawą, wydłużony, wrzecionowaty kształt oraz dwie pary nóg. Jajo prawie okrągłe, błyszczące. Larwa podobna jest do osobnika dorosłego, tylko nieco mniejsza

• MSZYCA MALINIANKA

• Jest to pluskwiak z rodziny mszycowate. Dorasta do 2,5 mm długości. Ciało barwy jasnożółtej lub białawej. Larwy szkodnika podobne są do osobników dorosłych, choć mniejsze. Jaja kształtu owalnego, barwy czarnej, błyszczące. Mszyca malinianka jest gatunkiem jednodomowym. Samice składają jaja przy pąkach na jednorocznych pędach malin. Na przełomie kwietnia i maja następuje wylęg larw.

• MSZYCA MALINOWA

• jest mała jasnozielona, pokryta delikatnym nalotem woskowym. Larwy wylęgają się z jaj zimujących wczesną wiosną i żerują na rozwijających się liściach i niezdrewniałych wierzchołkach pędów, później także na kwiatostanach. Wysysają soki roślinne i ogładzają roślinę. Mszyce te są bardzo płodne, przez co ich liczebność dość szybko się zwiększa. Uszkodzone organy rośliny się skręcają. Na wierzchołkach pędów tworzą się zwarte rozety uszkodzonych liści, co hamuje wzrost pędów. Największa szkodliwość tej mszycy polega na przenoszeniu wirusa chlorozy nerwów liści maliny (Raspberry vein chlorosis virus).

• PĘDRAKI, DRUTOWCE, OPUCHLAKI

• Mogą powodować na plantacjach i w sadach znaczne straty. Drutowce wgryzają się z gleby do korony powodując silne dziurawienia roślin, co zwykle prowadzi do powolnego ich zamierania, zwłaszcza roślin młodych. Pędraki i opuchlaki uszkadzają system korzeniowy, co również powoduje stopniowe więdnięcie i zamieranie roślin. Wszystkie szkodniki łatwo wykryć pod roślinami lub w roślinach-drutowce. Pędraki i larwy chrabąszcza majowego, to szkodniki duże. W glebie żyją kilka lat. Opuchlaki-szkodnikami są małe,dł.5-8 mm, białawe, rogalikowate, apodialne larwy tego chrząszcza, łatwo je znaleźć w glebie pod krzakami zwłaszcza starszych,2-3 letnich roślin. Na zagonie, na którym występują pędraki często spotkać można kreta podążającego wzdłuż rzędu, wybiera on pędraki, którymi się żywi.

SZKODNIKI JABŁONI

Owocówka jabłkóweczka

Objawy żerowania i szkodliwość

• Gąsienice powodują tzw. robaczywienie jabłek. Od połowy czerwca wygryzają one w jabłkach chodniki aż do gniazda nasiennego, gdzie wyjadają nasiona.

• Uszkodzone przez gąsienice owoce wcześniej dojrzewają i albo przedwcześnie opadają, albo pozostają na drzewie, ale tracą swoją wartość handlową i nie dają się przechowywać.

Zwalczanie

• W sadach z wysoką liczebnością owocówki mogą być potrzebne 2 lub 3 zabiegi zwalczające. Najczęściej pierwsze pokolenie zwalcza się w pierwszej połowie czerwca (w niektóre lata już pod koniec maja) i ponownie w III dekadzie czerwca lub na początku lipca.

• Drugie pokolenie najczęściej zwalcza się pod koniec lipca lub na początku sierpnia.

Kwieciak jabłkowiec

Objawy żerowania i szkodliwość

• Larwa kwieciaka wyjada w pąkach kwiatowych pręciki i słupek. Żerując podgryza płatki korony, co uniemożliwia rozwinięcie się pąka.

• W okresie kwitnienia jabłoni uszkodzone pąki zatrzymują się w rozwoju, tworzą jakby brązową kapsułkę.

• W pąkach opuszczonych przez kwieciaka widoczna jest wygryziona dziurka.

Zwalczanie

• Ochrona niechemiczna: Wczesną wiosną, w okresie pękania pąków, można wyłapywać kwieciaka poprzez strząsanie na płachtę, w późniejszym okresie należy usuwać i niszczyć zaatakowane pąki.

• Ochrona chemiczna: Zabiegi chemiczne konieczne w latach słabego kwitnienia należy wykonać tuż przed pękaniem i w czasie pękania pąków.

Mszyca jabłoniowa

Objawy żerowania i szkodliwość

• Mszyca jabłoniowa żeruje wczesną wiosną, w okresie pękania pąków, na czubkach rozwijających się liści.

• Młode pędy mogą być całkowicie pokryte koloniami mszyc.

• Liście na skutek żerowania mszyc skręcają się. Pędy są zahamowane we wzroście, a ich czubki często zasychają.

Zwalczanie

• Ochrona niechemiczna: Wycinanie pędów z koloniami mszyc.

• Ochrona chemiczna: Zabiegi należy rozpoczynać po kwitnieniu, gdy pojawią się pierwsze kolonie mszyc, a następnie w miarę potrzeby, należy używać tylko preparatów selektywnych niszczących mszyce.

Bawełnica korówka

Objawy żerowania i szkodliwość

• Mszyce żerują na pniach, konarach, pędach, ogonkach liściowych i korzeniach.

• Mszyce wysysają soki z rośliny wbijając kłujkę aż do kambium.

• Na pędach jednorocznych powstają podłużne spękania kory, co doprowadza do tworzenia się głębokich ran.

• Porażone przez bawełnicę drzewa są osłabione; mają mniejsze przyrosty i mniejsze plony oraz mniejszą odporność na mróz.

Zwalczanie

• Ochrona niechemiczna: Kolonie bawełnicy niszczyć ręcznie, powstałe rany na korze smarować maściami ogrodniczymi.

• Ochrona chemiczna: Po kwitnieniu stosować do oprysku np. Pirimor 500 WG. SP.(0,5 l/ha)

Owocnica jabłkowa

Objawy żerowania i szkodliwość

• Larwy uszkadzają lub niszczą całkowicie zawiązki jabłek zaraz po kwitnieniu. Po wylęgu larwy drążą tunel zaczynając od kielicha do wnętrza zawiązka lub na powierzchni owoców.

• Zawiązki uszkodzone tylko na powierzchni rosną i pozostają na drzewie mimo szpecącej blizny.

• Larwa po całkowitym lub częściowym zniszczeniu jednego zawiązka przenosi się na następne. Jedna larwa może zniszczyć nawet 4 zawiązki.

Zwalczanie

• Ochrona niechemiczna: Opadłe zawiązki należy zbierać i niszczyć, Wyłapywać błonkówki na białe tablice lepowe, które zawiesza się na drzewach bezpośrednio przed kwitnieniem jabłoni.

• Ochrona chemiczna: Należy zwalczać po kwitnieniu, można zastosować Mospilan 20 SP, natomiast przed kwitnieniem populację owocnicy można ograniczyć preparatami używanymi do zwalczania mączniaka jabłoni.

Namiotnik jabłoniowy

Objawy żerowania i szkodliwość

• Końce pędów oplecione gęstym oprzędem, w którym znajdują się liczne gąsienice szkieletujące liście.

• Uszkodzone liście brunatnieją i zasychają.

• Gąsienice mogą też uszkadzać zawiązki owoców, które więdną i opadają, przy nasadach liści widoczne miny z odchodami gąsienic.

Zwalczanie

• Ochrona niechemiczna: Usuwanie i niszczenie liści z widocznymi objawami minowania. Naturalnym wrogiem są pasożytnicze błonkówki.

• Ochrona chemiczna: Zabieg należy wykonać na początku różowego pąka, w momencie gdy larwy rozpoczynają wędrówkę w poszukiwaniu młodych liści.

Brudnica nieparka

Objawy żerowania i szkodliwość

• Gąsienice żerują na liściach.

• Jedna gąsienica w ciągu swojego rozwoju może zjeść kilkanaście całkowicie rozwiniętych liści.

• Na skutek żerowania gąsienic na drzewie czasami dochodzi do gołożerów.

Zwalczanie

• Ochrona niechemiczna: Można szukać złóż jaj i niszczyć.

• Ochrona chemiczna: W przypadku stwierdzenia dużej ilości jaj, przeprowadzić zabieg chemiczny w okresie wylęgania się gąsienic.

Zwójka bukóweczka

Objawy żerowania i szkodliwość

• Gąsienice po przezimowaniu żerują wiosną wśród luźno splecionych liści.

• Mogą też uszkadzać zawiązki, wygryzając w nich głębokie otwory. Powierzchnia zawiązków z czasem korkowacieje.

• W drugiej połowie lipca wylęgają się gąsienice kolejnego pokolenia. Żerują one na dolnej stronie liści, zeskrobując skórkę oraz wyżerając w owocach niewielkie otwory.

Zwalczanie

• Ochrona niechemiczna: Liczebność zwójki bukóweczki ograniczają pasożytnicze błonkówki z rodziny gąsienicznikowatych oraz męczelkowatych. W celu określenia progu zagrożenia przez zwójkę bukóweczkę, należy w okresie zielonego oraz różowego pąka na 20 losowo wybranych drzewach przejrzeć po 10 rozet kwiatowo-liściowych.

• Wówczas próg zagrożenia wynosi 10 gąsienic na 200 rozet.

• Ochrona chemiczna: Zabieg zwalczający należy zaplanować nieco później – tuż przed pąkiem różowym.

Zwójka siatkóweczka

Objawy żerowania i szkodliwość

• Młode liście zjedzone lub owinięte przędzą, wewnątrz żerujące gąsienice, uszkodzone są również pąki kwiatowe, kwiaty oraz rozwijające się zawiązki. Na dojrzewających owocach płytkie lecz rozległe uszkodzenia.

Zwalczanie

• Ochrona niechemiczna: Monitorowanie lotów motyli przy pomocy pułapek feromonowych.

• Ochrona chemiczna: Chemiczne zwalczanie należy przeprowadzić w fazie zielonego pąka kwiatowego tj. początek żerowania gąsienic. Można zastosować Steward 30 WG. Gąsienice drugiego pokolenia zwalczamy na przełomie sierpnia i września.

Zwójka różóweczka

Objawy żerowania i szkodliwość

• Młode liście zwinięte w rurki, wewnątrz żerujące gąsienice, później gąsienice żerują w luźno oplecionych przędzą rozetach liściowych lub kwiatowych. 

• Wyjadają również pąki kwiatowe i niszczą kwiaty, uszkadzają zawiązki owoców, wyżerając w nich duże otwory.

Zwalczanie

• Ochrona Populację szkodnika mogą ograniczać pasożyty, z których największe znaczenie ma kruszynek.

• Ochrona chemiczna: Zabiegi zwalczające gąsienice zwójki różóweczki należy przeprowadzać w fazie różowego pąka jabłoni.

Przędziorek owocowiec

Objawy żerowania i szkodliwość

• Na całej powierzchni liści widoczne są żółtawe plamki, które stopniowo łączą się ze sobą. Liście żółkną, brązowieją, zasychają i opadają przedwcześnie.

• Przy silnym opanowaniu przez szkodnika zmniejsza się ilość pąków, a co za tym idzie, liczba zawiązków owoców. Drzewa słabiej kwitną i gorzej owocują.

Zwalczanie

• Ochrona niechemiczna: Ze względu na szkodliwość preparatów przędziorkobójczych na inne organizmy pożyteczne, warto zamiast ochrony chemicznej wprowadzić naturalnego wroga przędziorków – dobroczynka gruszowego

• Ochrona chemiczna: W przypadku zauważenia jaj zimowych, zabieg należy przeprowadzić przed pękaniem pąków, stosując preparaty zawierające olej parafinowy

Wydłubka oczateczka

Objawy żerowania i szkodliwość

• Zwójka ta jest najgroźniejszym szkodnikiem upraw sadowniczych. Wczesną wiosną gąsienice żerują w rozetkach liściowych lub kwiatowych oplecionych przędzą, które ulegają całkowitemu zniszczeniu. Latem żerują na dolnej stronie liści szkieletując ich skórkę.

• Gąsienice wydłubki oczateczki wyjadają również niewielkie otwory na owocach. Miejsca te są wrotami dla innych patogenów.

Zwalczanie

• Ochrona niechemiczna: Bardzo pomocne do stwierdzenia obecności i liczebności tego szkodnika w sadzie są pułapki feromonowe. W okresie zielonego oraz różowego pąka na 20 losowo wybranych drzewach przejrzeć po 10 rozet kwiatowo-liściowych.

• Ochrona chemiczna: Preparaty chemiczne

Miodówka jabłoniowa

Objawy żerowania i szkodliwość

• Na zawiązkach liści i kwiatów żerują larwy, wydzielające obficie lepką ciecz. Prowadzi to do zlepienia i zbrunatnienia zaatakowanych organów roślinnych.

• Kwiatostany są lepkie, a na szypułkach pąków widoczny jest biały nalot woskowy. Liście ulegają deformacji.

Zwalczanie

• Ochrona niechemiczna: Wczesnowiosenne przymrozki przyczyniają się do znacznej śmiertelności larw, ograniczając liczebność szkodnika. Ochrona owadów pasożytniczych i drapieżnych – naturalnych wrogów miodówki.

• Ochrona chemiczna: Zabiegi wykonuje się w końcowej fazie pękania pąków kwiatowych.

SZKODNIKI GRUSZY

Rodzina: Miodówkowate – Psyllidae

• Pluskwiaki z rodziny zaliczanej do podrzędu koliszków (Psyllina)

• Osiągają niewielkie rozmiary ciała

• Posiadają 2 pary skrzydeł

• Żywią się sokami wysysanymi z roślin, przez co rośliny obumierają

• Do miodówkowatych zaliczanych jest ok. 1000 gatunków

Miodówka gruszowo czerwona – Psylla pirisuga

• Pluskwiak o daszkowato ułożonych, przezroczystych skrzydłach

• Barwa ciała zmienia się latem, jest pomarańczowa, a po przezimowaniu jest ciemna, czerwono-brązowa

• Osobniki dorosłe osiągają długość ciała 4,5mm

• Występuje 1 pokolenie w roku

• Jaja są żółte, wydłużone, zakończone wyrostkiem, natomiast larwa po wylęgu jest płaska i żółta, z czasem staje się bardziej wypukła, a w trzecim stadium rozwojowym na jej ciele widoczne są płytki skrzydłowe.

• Szczególnym zagrożeniem są larwy, które wysysają sok z pąków liści i zawiązków owoców. Ich żerowanie powoduje osłabienie procesu asymilacji i doprowadzenie do opadania liści

Zwalczanie: Zabiegi wykonuje się po stwierdzeniu przekroczenia progu szkodliwości używając preparaty zawierające amitraz.

Miodówka gruszowo żółta – Psylla piricola

• Forma letnia jest jasno żółta, z czerwonym tułowiem, a forma zimowa ciemniej zabarwiona

• Jaja pomarańczowożółte ok. 0,2mm

• Zimują dorosłe osobniki w szczelinach kory

• Występują trzy pokolenia w roku

• Larwy wysysają sok z liści, uszkodzone organy ulegają skręceniu, czernieniu, a na ich powierzchni pojawiają się grzyby sadzonkowe.

• W wyniku żerowania licznych miodówek następuje zmniejszenie plonów owoców.

Zwalczanie: zabiegi wykonuje się po stwierdzeniu przekroczenia progu szkodliwości używając preparaty zawierające amitraz.

Miodówka plamista – Psylla pyri

• Pluskwiak długości od 3 do 5mm, o daszkowato ułożonych skrzydłach i zmieniającym się zabarwieniu ciała

• Występują 3 pokolenia w roku

• Dorosłe owady zimują m.in. w spękaniach kory i w zeschniętych liściach

• Jaja są owalne, zwężone z jednej strony, barwy żółtej bądź pomarańczowej z dwoma wyrostkami na szczycie u podstawy

• Składanie jaj trwa ok. 6 tyg. i wynosi ok. 1000 jaj

Rodzina: Szpecielowate – Eriophyidae

• Obejmują najmniejsze gatunki stawonogów o długości 0,08-0,27 mm

• Szpecielowate mają dwie pary odnóży oraz ciało silnie wydłużone

• Powodują tworzenie się galasów i narośli na pędach i liściach roślin

• Są roznosicielami wielu wirusów powodujących choroby roślin

Wzdymacz gruszowy – Epitrimerus piri

• Niewielki pajęczak o wrzecionowatym ciele i dwóch parach odnóży

• Jaja kuliste, bezbarwne

• Zimują samice w spękaniach kory

• Występują trzy pokolenia w roku

• Żeruje na spodniej stronie blaszki liściowej, gdzie składa również jaja

• Powoduje zniekształcenie blaszek liściowych, które się marszczą oraz zaginają do środka

• W wyniku żerowania tego szpeciela wzrost głównie młodych drzew może być znacznie zahamowany

Zwalczanie: Zwalcza się preparatami chemicznymi w okresie nabrzmiewania i rozwijania się pąków w czasie gdy szpeciele przemieszczają się na młode listki. Drzewa uprawiane w ogrodach należy opryskiwać przed kwitnieniem gdy temperatura jest wyższa niż 15°C. Zabieg należy powtórzyć po 10-15 dniach.

Podskórnik gruszowy – Eriophyes piri

• Podskórnik o białym kolorze, wrzecionowatym kształcie, z dwiema parami odnóży

• Jaja kuliste

• Nimfy są podobne do osobników dorosłych, tylko nieco mniejsze

• Zimują samice, które ukrywają się pod łuskami pąków

• Występują 3 pokolenia w roku

• Żeruje u nasady liści; pąki na których żeruje podskórnik są nabrzmiałe, wyrastające z nich liście są zdeformowane i mają różnej długości ogonki liściowe

Zwalczanie: Zwalcza się preparatami chemicznymi w okresie nabrzmiewania i rozwijania się pąków w czasie gdy szpeciele przemieszczają się na młode listki. Drzewa uprawiane w ogrodach należy opryskiwać przed kwitnieniem gdy temperatura jest wyższa niż 15°C. Zabieg należy powtórzyć po 10-15 dniach.

Rodzina: Osnujowate – Pamphilidae

• Owady dorosłe mają przeważnie ciemne ubarwienie ciała z jaśniejszym wzorem

• Larwy posiadają gruczoły przędne wytwarzające nici, z których tworzą oprzędy i wewnątrz nich żerują gromadnie

Osnuja gruszowa – Neurotoma flaviventris

• Błonkówka długości ok. 15mm o rozpiętości skrzydeł do 2cm, brązowożółta z czarną główką

• Jaja eliptyczne, żółte, błyszczące

• Występuje 1 pokolenie w roku

• Larwy pomarańczowe, z czarną główką i trzema parami odnóży tułowiowych

• Zimują larwy w kokonikach w glebie na głębokości ok. 10cm

• Larwy żerują wewnątrz oprzędów utworzonych na końcach gałęzi, zjadają liście, mogą powodować gołożery

Zwalczanie: Na ogół wystarczające jest zniszczenie gniazd larw, pędy z oprzędami należy wycinać i palić. W początkowym okresie żerowania larw można wykonać oprysk.

Pryszczarkowate – Itonididae

• Osiągają kilka mm długości ciała

• Budowy smukłej, przypominają nieco z sylwetki komara

• Larwy pryszczarkowatych nie posiadają odnóży

• Larwy żerują w tkankach roślin, powodując powstawanie tzw. galasów

Paciornica gruszowianka – Contarinia pirivora

• Mała, 2-3mm muchówka o szaro cytrynowym odwłoku, przypominająca komara o długich nogach i czułkach

• Jaja białe, wydłużone, trudne do zauważenia „gołym okiem”

• Występuje 1 pokolenie w roku

• Larwy białe, beznogie, 2-3mm długości

• Zimują larwy w kokonach

• Rozwój larw trwa ok. 1 miesiąca

• Larwy żerują gromadnie w zawiązku owocu powodując zahamowanie wzrostu.
  Zawiązki owoców są zdeformowane, czernieją i opadają. Widoczny jest otwór, przez który larwy opuszczają owoce.

Zwalczanie: Zabieg należy przeprowadzić w okresie zielonego, a najpóźniej białego pąka kwiatowego stosując jeden z zalecanych preparatów pyretroidowych.

Pryszczarek gruszowiec – Dasyneura piri

• Mała, 2mm muchówka barwy brunatno-pomarańczowej

• Występują 2-3 pokolenia w roku

• Zimują larwy w kokonach w glebie

• larwy biało-kremowe, ok. 2,5mm długości

• Larwy wygryzają liście grusz po spodniej stronie, powodują zwijanie się i nabrzmiewanie brzegów liści. Liście nie rozwijają się, wyginają i fałdują. Przyrosty zostają zahamowane

• Pryszczarek gruszowiec opanowuje z roku na rok te same drzewa

Zwalczanie: Należy usunąć i zniszczyć odrosty korzeniowe i zbędne pędy wyrastające z pnia na których zauważono zdeformowane liście.
Zabiegi środkami ochrony, zwłaszcza w młodych, silnie ciętych sadach, należy przeprowadzać po zauważeniu pierwszych uszkodzeń.

Ryjkowcowate – Curculionidae

• Cechują się głową silnie wydłużoną na kształt ryjka

• Posiadają narządy gębowe typu gryzącego

• Czułki osadzone na długich trzonkach, charakterystycznie wygięte ku przodowi

• Długość ciała do 7 cm

• Występuje ok. 50 000 gatunków, w Polsce ok. 1000

Kwieciak gruszowiec – Anthonomus piri

• Ciemnobrązowy chrząszcz mający długi cienki ryjek. Na pokrywach widoczna jest poprzeczna przepaska z jasnych łusek

• Występuje 1 pokolenie w roku

• Jaja owalne, białe

• Zimują jaja wewnątrz pąka kwiatostanowego

• Larwa kremowo-biała, beznoga z brązową puszką głowową

• Larwa wyjada wnętrze zimowego pąka, podgryza jego nasadę niszcząc wszystkie znajdujące się tam pąki kwiatowe.
  Larwy występują najczęściej w starych sadach, w których nie prowadzi się chemicznej ochrony przed szkodnikami.

Zwalczanie: Zabiegi preparatami zawierającymi etofenproks lub fosalon należy przeprowadzać pod koniec maja – na początku czerwca – wtedy, gdy osobniki dorosłe wychodzą z pąków.

Bawełnicowate –Pemphigidae

• Posiadają ciało o uwstecznionej budowie, pokryte białą woskową wydzieliną tworzącą rodzaj puchowej otoczki

• Znacznie zredukowane narządy gębowe oraz przewód pokarmowy, syfony skrócone lub brak ich w ogóle

• Niektóre gatunki są wyłącznie dzieworodne, u innych występują pokolenia płciowe

• Wysysają soki z liści, pędów i korzeni roślin

Bawełnica wiązowo-gruszowa – Schizoneura lanuginose

• Mszyca dwudomna, czerwonożółta

• Zimują jaj w spękaniach kory wiązów

• Występuje kilka pokoleń w roku

• Latem żeruje na korzeniach gruszy, może być szkodnikiem w szkółkach i młodych nasadzeniach

• Powoduje przedwczesna, szybkie gubienie liści

• Larwy pojawiają się w kwietniu, kiedy rozwijają się pierwsze liście

Zwalczanie: Podstawową zasadą jest unikanie uprawy wiązów w pobliżu sadów gruszowych.
W okresie bezlistnym, czyli jesienią i wiosną przed pękaniem pąków pnie i konary wiązów na których żerowały mszyce bardzo dokładnie opryskujemy preparatem olejowym.
W okresie wegetacji należy wykonać opryski preparatami owadobójczymi.

Pilarzowate – Tenthredinidae

• Osiągają długość ciała 2-10 mm

• Mają czułki złożone zazwyczaj z 9 członów

• Krawędź pokładełka samic jest piłowata, co umożliwia im składanie jaj w tkankach roślin

• Ich larwy cechują się posiadaniem odnóży odwłokowych, żerują przeważnie na liściach roślin

• Znanych jest ok. 4000 gatunków pilarzowatych

Śluzownica ciemna – Caliroa cerasi

• Błonkówka, długości 4-5mm, rozpiętość skrzydeł 9mm, jest czarna błyszcząca

• Jaja barwy jasnozielonej

• Larwa żółta, pokryta czarnym śluzem

• Zimują larwy w kokonikach w glebie na głębokości do 15cm

• Występują 2 pokolenia w roku

• Larwy żerują na górnej stronie liścia ok. 4 tyg. i przepoczwarczają się w glebie. Larwy zeskrobują górną stronę liści oraz szkieletują liście

Zwalczanie: W przypadku licznego występowania larw, zwłaszcza na młodych drzewach opryskiwać należy drzewa preparatami fosfoorganicznymi.

Owocnica gruszowa – Hoplocampa brevis

• Żółtobrązowa błonkówka długości 4-5mm, o rozpiętości skrzydeł 10-12mm

• Jaja owalne, białawe długości 1mm

• Larwa kremowo-biała, z brązową głową

• Zimują larwy w kokonach ziemnych na głębokości 15-20cm

• Larwa żeruje wewnątrz zawiązków wgryza się do komory nasiennej i wtedy młody owoc przestaje się rozwijać i po pewnym czasie opada na ziemię.

• Jedna larwa może uszkodzić kilka zawiązków

Zwalczanie: Pod koniec zielonego pąka lub na początku różowego wywiesza się w sadach pułapki i sprawdza się je co 2-3 dni do końca kwietnia notując każdorazowo liczbę odłowionych osobników. Zabiegi zwalczające wykonuje się gdy został przekroczony próg szkodliwości. Na 1 pułapkę przypada 20 dorosłych odłowionych owadów.

Mszycowate – Aphididae

• Drobne pluskwiaki opatrzone dwoma parami błoniastych skrzydeł lub bezskrzydłe

• Uskrzydlone posiadają rozwinięte oczy siatkowe i trzy przyoczka, bezskrzydłe są ślepe

• Skrzydła lepiej wykształcone u samców niż u samic

• Z odbytu wydzielają rosę miodową, skóra obfituje w gruczoły, niektóre gatunki wydzielają nitkowaty wosk

• Znanych około 1500 gatunków

Mszyca gruszowo-przytuliowa -Dysaphis pyri

• Bezskrzydłe dzieworódki są kształtu kulistego, fioletowo-brązowe, pokryte woskowym nalotem

• Długość ich ciała wynosi ok. 2,5 mm

• Czułki są długie i stanowią ok. 7/10 długości ciała

• Silnie skręca liście, które żółkną i mogą opadać

• Mszyca wydziela duże ilości spadzi, powodując zanieczyszczenie liści i rozwijających się owoców

• Osłabia wzrost roślin, deformuje młode pędy

• Zanieczyszczenie owoców rosą miodową obniża ich wartość handlową

• Mszyca występuje lokalnie

Zwalczanie: Polega na prowadzeniu wiosną przed pękaniem pąków zabiegów preparatami kontaktowymi, zwalczającymi zimujące jaja. Przed i po kwitnieniu prowadzi się oprysk preparatami systemicznymi i wgłębnymi.

Mszyca gruszowa -Melanaphis pyraria

• Bezskrzydłe dzieworódki są brunatne z dużym sklerytem na grzbiecie odwłoka

• Długość ich ciała wynosi 1,7- 2 mm

• Czułki są jasne ok. ¾ długości ciała

• Żeruje na pąkach, liściach i pędach

• Liście i pędy ulegają silnej deformacji i skręceniu, odbarwiają się

• Mszyca wydziela obficie spadź

• Najliczniej występuje w czerwcu

• Hamuje wzrost roślin, deformuje liście i pędy

• Gatunek występuje często, ale zazwyczaj nie powoduje strat gospodarczych

Zwalczanie: Owady te występują w niewielkim nasileniu i nie wymagają zwalczania.

Mszyca gruszowo-podbiałowa - Anuraphis farfarae

• Bezskrzydła dzieworódka ma około 2 mm długości

• Wiosną żyje na spodniej stronie liści wysysając soki powoduje zwijanie się liści i ich obumieranie

• W lecie żyje na podbiale

Zwalczanie: Owady te występują w niewielkim nasileniu i nie wymagają zwalczania.

Stigmella piri Rodzina: Nepticulidae

• Rozpiętość skrzydeł wynosi 4.2-5.2 mm

• Występują dwa pokolenia w roku

Recurvaria nanella Rodzina: Gelechiidae

• Rozpiętość skrzydeł wynosi 10-12 mm

• Larwy mają ciało czerwonawo-brązowe i czarne głowy

Phyllonorycter corylifoliella Rodzina: Gracillariidae

• Rozpiętość skrzydeł wynosi 8-9 mm

Coleophora Spinella Rodzina: Coleophoridae

• Rozpiętość skrzydeł wynosi 10-12 mm

• Ćma leci od czerwca do lipca w zależności od lokalizacji

• Larwy żyją przez dwa lata

PORZECZKI

Wszystkie odmiany porzeczek potrzebują intensywnej ochrony przed szkodnikami. Zła ochrona powoduje obniżenie plonów oraz doprowadza do wyniszczenia krzewów. Przy odpowiednich warunkach szkodniki mogą rozwijać się tak intensywnie ze zbiory porzeczek mogą być nisze nawet o połowę. Szkodniki doprowadzają również do osłabiania zawiązywania pąków kwiatowych w przyszłym roku, a także do gorszego przezimowania.

Wielkopąkowiec porzeczkowy (Cecidophyopsis ribis Westw. )
Typ: Stawonogi Podtyp: Szczękoczułkowce Gromada: Pajęczaki Podgromada: Roztocze Nadrodzina: Szpeciele Rodzina: Szpecielowate

• Charakterystyka i objawy żerowania Najgroźniejszy szkodnik porzeczki. Uszkadza pąki i w ten sposób redukuje plonowanie, a także jest wektorem groźnej choroby – rewersji porzeczki czarnej (BRV).

• Jest roztoczem walcowatego kształtu o jasno różowej barwie, wielkości ok.2mm i szerokości 0,05mm. Jaja są owalne, szklistobiałe. Larwy i nimfy są przezroczyste.

• Różne stadia rozwojowe zimują w powiększonych pąkach, najczęściej są to samice, które wczesną wiosną składają 50 – 100 jaj w pąkach gdzie rozwija się pierwsze pokolenie. W Ciągu roku rozwija się 4-5pokoleń. Intensywna migracja następuje w czasie kwitnienia porzeczki, za pomocą wiatru, owadów i z kroplami deszczu szpeciel zasiedla następne pąki.

Porażone pąki są charakterystycznie powiększone, co najlepiej widać na przedwiośniu i wczesna wiosną, takie pąki nie rozwijają się i zasychają. Rośliny są bardziej wrażliwe na mróz i znacznie krócej żyją.

• Zwalczanie i ochrona Zdrowy materiał szkółkarski, plantacje założone z roślin porażonych przez wielkopąkowca porzeczkowego nigdy nie osiągną pełnej wydajności.

• Lokalizacja nowych nasadzeń z dala od starych porażonych plantacji.

• Lustracje plantacji oceniającej zagrożenie przeprowadzamy corocznie od pierwszego roku po posadzeniu przez cały kwiecień (1,2 razy) szukając glassowatych pąków.

• Usuwanie porażonych pąków czy krzewów, nie jest dostatecznie skuteczne, ale konieczne by ograniczyć populację szkodnika.

• Coroczne, zapobiegawcze, dwukrotne opryskiwanie plantacji szkółek i mateczników preparatem ( ortus ) na początku i w pełni kwitnienia danej odmiany.

• W nieowocujących matecznikach i szkółkach można ewentualnie stosować preparaty siarkowe oraz dozwolone akarycydy zwalczające przędziorki w wyższych z zalecanych dawek

Przeziernik porzeczkowy (Synanthedon tipulifoformis Cl.)
Typ: Stawonogi Podtyp: Sześcionogi Gromada: Owady Rząd: Motyle Rodzina: Przeziernikowate

• Charakterystyka Gąsienice: Białoróżowe z brązową głową, dorastają do 30mm.

• Motyle: Niebiesko-czarne, dł. 12mm z przezroczystymi skrzydłami o rozpiętości 17-21mm. Na odwłoku występują żółte poprzeczne paski. Odwłok zakończony jest pęczkiem czarnych włosków. Samica składa ok. 60jaj umieszczonych pojedynczo na pędach.

• Występuje 1 pokolenie w roku.

• Zimują gąsienice wewnątrz pędu.

• Występowanie Gąsienice: w najmłodszych pędach od późnego lata do wiosny. Środek takiego pędu jest czarny, rdzeń wyjedzony i wypełniony gruzełkowatymi odchodami. Pędy zaś zamierają. Może zniszczyć od kilku do kilkudziesięciu procent jednorocznych pędów.

• Motyle: Maksimum lotów obserwuje się przez 2-4 tygodnie, przed zbiorem owoców.

• Ochrona i zwalczanie Lustracja wiosenną wykonujemy w drugiej połowie maja, czerwcu i lipcu. Zawieszając pułapki feromonowe co najmniej 1-2 szt. na 2-3ha plantacji, i systematyczne ich monitorowanie co 3-4 dni. 15 odłowionych motyli na pułapkę to próg zagrożenia. W ten sposób można wyznaczyć termin najbardziej intensywnych lotów i określić optymalne terminy zabiegów, zanim samice złożą jaja na pędach.

• Lustracja plantacji w okresie jesienno-zimowym, lub podczas prześwietlania krzewów. Z 200 krzewów wycinamy po jednym jednorocznym pędzie i przecinamy je wzdłuż szukając uszkodzeń lub gąsienic. Próg zagrożenia to 10 porażonych pędów

Pryszczarki Typ: StawonogiPodtyp: Sześcionogi Gromada: Owady Rząd: Muchówki Podrząd: Długoczułkie Rodzina: Pryszczarkowate

Pryszczarek porzeczkowiec pędowy (Resseliella ribis)

Pryszczarek porzeczkowiak liściowy (Dasineura tetenis)

Pryszczarek porzeczkowiak kwiatowy (Dasineura ribis)

• Charakterystyka Są to maleńkie muchówki przypominające komara, wielkości od 1-1,5mm (pryszczarek porzeczkowiak liściowy) do 2,3mm (pryszczarek porzeczkowiec pędowy). Samice są zwykle większe i ciemniejszej barwy.

• Jaja wydłużone, błyszczące, początkowo przezroczyste potem mlecznobiałe, samica składa od kilku do 40jaj.

• Larwy beznogie, wydłużone, początkowo przezroczyste, białe później pomarańczowe. Wielkości od 2,4mm (pryszczarek porzeczkowiak liściowy) do 4mm (pryszczarek porzeczkowiec pędowy).

• Stadium zimującym są larwy w wierzchniej warstwie gleby po krzewami. Występuje 2-4 pokolenia

• Ochrona i zwalczanie Lustrację pryszczarka porzeczkowca pędowego należy wykonywać w okresie jesienno zimowym, w czerwcu oraz po zbiorze owoców, przeglądając 200 losowo wybranych pędów. Próg zagrożenia to 10 uszkodzonych pędów. Zwalczanie wykonuje się podczas intensywnego lotu pryszczarka, zanim złoży jaja, najczęściej wkrótce po kwitnieniu. Należy go powtórzyć po 10-14 dniach. Najważniejsze jest zwalczanie dwóch pierwszych pokoleń szkodnika. Na plantacjach zbieranych kombajnowo zabieg należy powtórzyć po zbiorze owoców.

• Pryszczarek porzeczkowiak liściowy: lustracje wykonuje się od połowy kwietnia, po kwitnieniu, oraz w czerwcu i lipcu, przeszukując 200 losowo wybranych pędów jednorocznych, wyrastających bezpośrednio z karpy korzeniowej. Przegląda się najmłodsze liście, drugi lub trzeci od wierzchołka, należy szukać jaj lub larw szkodnika. Próg zagrożenia to 20 zasiedlonych wierzchołków. Zabiegi zwalczające wykonuje się tuż po kwitnieniu, powtarza po ok. 2 tygodniach, kolejne po ponownym zaobserwowaniu szkodnika.

• Pryszczarek porzeczkowiak kwiatowy: lustracja polega na przejrzeniu 100 losowo wybranych kwiatostanów. Próg zagrożenia to 10 uszkodzonych kwiatostanów. Zwalczanie powinno być wykonywane tylko na tych plantacjach, na których szkodnik wystąpił w poprzednim sezonie. Zwalczanie powinno być tuz przed początkiem kwitnienia, w okresie lotu muchówek.

Typ: Stawonogi Podtyp: Sześcionogi Gromada: Owady Rząd: Motyle

krzywik porzeczkowiaczek(lamporonia capitella)

• Charakterystyka Motyl: brązowawy z trzema trójkątnymi kremowobiałymi plamami na skrzydłach.

• Jajo: białawe, owalne.

• Gąsienica: czerwona z czarną głową, później staje się zielona, dorasta do 10 mm.

• Stadium zimujące: czerwona, maleńka gąsienica (2 mm), w oprzędach, w resztkach roślinnych, pod krzewami, oraz w spękaniach kory.

• Występowanie i objawy żerowania Objawy żerowania są widoczne w czasie pękania pąków. Ich wnętrze jest wyjedzone i wypełnione odchodami, które mogą się wysypywać na zewnątrz.

• W późniejszym okresie szkodniki żerują u nasady rozet liściowo- kwiatowych, które z czasem więdną i zamierają.

• Motyle pojawiają się w maju. Samice składają zwykle jedno jajo do zawiązku owoców.

• Owoce uszkodzone przez młode gąsienice wcześniej dojrzewają i opadają.

• Ochrona i zwalczanie Lustracje wykonuje się jeden lub dwa razu w ciągu dwóch, trzech tygodni od wczesnej wiosny, przy temp. powyżej 10’C. Należy sprawdzić 100 pędów pobranych po jednym z krzewu. Próg zagrożenia to 5 pędów z objawami żerowania.

• Opryskiwanie wykonuje się w okresie pękania pąków porzeczki, zwykle w marcu, w ciepłe dni, przy temp. powyżej 12-15’C. Mogą być potrzebne 2-3 zabiegi.

Owocnica porzeczkowa (Bacconematus pumilio)
Typ: stawonogi Podtyp: sześcionogi Gromada: owady Rząd: błonkówki Podrząd: rośliniarki i stylikowce Rodzina: pilarzowate

• Charakterystyka Jest w Polsce coraz powszechniejszy, w największym nasileniu na wschodzie kraju.

• Błonkówka osiąga długość 5 mm. Jest żółtobrązowa, ma żółte przezroczyste skrzydła, a jej zółtobrązowa głowa jest pokryta żółtymi włoskami.

• Jajo: owalne, gładkie, białe.

• Larwa: wydłużona, pomarszczona, brunatnobiała, z jasnożółtą, okrągłą głową. Ma trzy pary odnóży tułowiowych i 7 par odwłokowych. Dorasta do 11mm.

• Stadium zimujące- larwa w jedwabistych kokonach, w wierzchniej warstwie gleby, pod krzewami.

• W ciągu roku rozwija się jedno pokolenie szkodnika.

• Występowanie i objawy żerowania Szkodnik uszkadza zawiązki owoców; owoce stają się nieco większe od zdrowych, następuje ich zniekształcenie, żebrowanie. Wcześniej się wybarwiają i opadają w czerwcu.

• Larwa znajduje się wewnątrz owocu i wyjada nasiona i miąższ.

• Owady dorosłe pojawiają się tuż przed kwitnieniem lub na samym początku kwitnienia a ich lot trwa ok. 2 tygodnie.

• Samica składa 14-48 jaj, w otwarte kwiaty lub w zawiązki owoców.

Ochrona i zwalczanie Na plantacjach zagrożonych zaleca się zwalczanie w okresie lotu błonkówek, przed kwitnieniem lub na jego początku i bezpośrednio po pełni kwitnienia

Brzęczek porzeczkowy (Petronidea ribesii)
Typ: stawonogi Podtyp: sześcionogi Gromada: owady Rząd: błonkówki Podrząd: rośliniarki i stylikowce Rodzina: pilarzowate

• Charakterystyka Larwy: są zielone, z czarnymi brodawkami, długości do 20 mm. Głowa jest czarna.

• W sezonie rozwija się 3 pokolenia brzęczka

• Występowanie i objawy żerowania Uszkodzenia powodują larwy, które żerują na liściach.

• Młode gąsienice pojawiają się nagle i są małe i trudne do zauważenia.

• Przy licznym pojawie mogą powodować gołożery.

• Ochrona i zwalczanie Zwalczanie przeprowadza się wczesną wiosną, po zauważeniu pierwszych gąsienic, w razie potrzeby zabieg powtórzyć po 2 tygodniach.

Mszyca porzeczkowa (Aphis schneideri)
Typ: stawonogi Podtyp: sześcionogi Gromada: owady Rząd: pluskwiaki Podrząd: piersiodziobe Nadrodzina: mszyce Rodzina: mszycowate

• Charakterystyka Dorosły osobniki osiągają 2 mm długości. Są granatowo-zielone, pokryte jasnym nalotem woskowym.

• Larwy pod względem koloru są podobne do osobników dorosłych.

• Jajo: owalne, czarne.

• Mają kilka pokoleń w sezonie wegetacyjnym, najczęściej 6-9. Zimują w postaci jaj na pędach

• Występowanie i objawy żerowania Uszkadzają liście na wierzchołkach pędów, oraz niezdrewniałe wierzchołki pędów. Ich kolonie tworzą się na dolnej stronie liści. W skutek na wyssanie soku, na górnej stronie liści pojawiają się charakterystyczne wybrzuszenia. Pędy są cienkie i powyginane.

• Ochrona i zwalczanie Lustrację wykonuje się od początku wegetacji, co dwa tygodnie, do zbioru owoców, przeglądając 200 losowo wybranych pędów. Próg zagrożenia to 20 zasiedlonych pędów.

• Zwalczanie chemiczne powinno być po zauważeniu pierwszych kolonii, gdy liczebność jest jeszcze niewielka. Podstawowym terminem opryskiwania jest okres przed kwitnieniem porzeczek, wktóce po wylęgu szkodnika lub po kwitnieniu.

• Ogromną role odgrywają wrogowie naturalni: biedronki, drapieżne bzygowate, skorki, złotooki, dziubałkowate, drapieżne pająki i inne.

SZKODNIKI ORZECHA WŁOSKIEGO

Pilśniowiec orzechowy - Aceria tristriatus

Rząd: roztocze - Acarina

Rodzina: szpecielowate – Eriophyidae
Są to szkodniki bardzo małe, niewidoczne gołym okiem, długości 0,2mm. Zarówno dorosłe szpeciele jak i nimfy są białe, robakowatego kształtu, posiadają 2 pary odnóży. Jaja są kuliste bezbarwne. Dorosłe szkodniki pojawiają się wiosną w chwili pękania pąków liściowych. Dość szybko przystępują do rozmnażania, a fragmenty zmienionych tkanek liścia, świadczą o pełni rozwoju szkodliwego pokolenia tych szkodników. Szkodniki w ciągu roku rozwijają się w kilku pokoleniach. Ich masowemu rozwojowi i intensywnemu żerowaniu sprzyja wilgotna i ciepła pogoda. Pilśniowce dość szybko przechodzą w stan spoczynku zimowego, nawet już w połowie lipca. Sygnałem do rozpoczęcia zimowania jest tworzenie nowych pąków liściowych. Płodne samice zagnieżdżają się między łuskami okrywy pączka liściowego i tak wytrzymują do rozpoczęcia kolejnego sezonu wegetacyjnego.

Ich obecność na drzewie poznajemy po wybrzuszeniach na górnej stronie liści. Na dolnej stronie liścia w miejscach żerowania tworzy się zbita pilśń ze srebrzystych włosków. W miesiącach letnich włoski brązowieją i tkanki liścia zamierają. Z czasem następuje opadanie liści. Należy zauważyć, że szkodnik nie atakuje owoców. Kilkuletnie, intensywne żerowanie pilśniowca orzechowego doprowadza do osłabienia drzewa, co w rezultacie może być przyczyną śmierci pojedynczych konarów, a nawet całych drzew.

Profilaktyka i zwalczanie:Trzeba usuwać porażone liście, stare pąki kwiatowe, jak również można wykonać oprysk po zauważeniu pierwszych zmian na liściach, na przełomie maja i czerwca

Usuwanie zaatakowanych liści i ich palenie w czerwcu i na początku lipca ogranicza występowanie tego szkodnika. W następnym roku, regularnie w momencie pękania pąków liściowych opryskiwać drzewa, środkiem do likwidowania roztoczy. Po takiej serii zabiegów kondycja drzewa polepszy się.

Zdobniczka orzechowa mniejsza - Chromaphis juglandicola

Rząd: pluskwiaki – Homoptera

Rodzina: mszycowate - Aphididae

Osobniki wszystkich stadiów rozwojowych tej mszycy są cytrynowożółte lub zielonkawe bez widocznych, ciemnych plam na odwłoku. Uskrzydlone osobniki osiągają długość . Jaja są owalne, czarne i błyszczące. Zimują jaja na pędach w pobliżu pąków. Larwy wylęgają się w kwietniu. Żerują na dolnej stronie liści oraz na owocach, które dodatkowo pokrywają spadzią. Nie tworzą jednak zwartych kolonii. W trakcie sezonu wegetacyjnego rozwija się na tym samym żywicielu do 8 pokoleń szkodnika.

Larwy i owady dorosłe wysysają soki z liści. Żerują i tworzą kolonie w postaci charakterystycznego szeregu, wzdłuż nerwu głównego liścia. Na skutek żerowania liście są poskręcane i zasychają. Zmniejsza się znacznie plon owoców i przyrost drzew. Licznemu występowaniu mszycy sprzyja wczesna, ciepła wiosna z umiarkowanymi opadami. Zajmuje tylko dolną stronę liścia.

Zwalczanie: Zazwyczaj populację tego szkodnika w znacznym stopniu regulują biedronki. Można stosować preparaty roślinne z pokrzywy, wrotycza, czosnku lub cebuli, a w przypadku masowego wystąpienia zastosować jeden z preparatów zarejestrowanych w programie.

Zdobniczka orzechowa większa - Callaphis juglandis

Rząd: pluskwiaki – Homoptera

Rodzina: mszycowate - Aphididae

Uskrzydlone mszyce są żółte z ciemnobrunatną głową i tułowiem, lekko opylone, długości 3,5 – 3,8mm. Na ich odwłoku widoczne są brunatne, poprzeczne skleryty (w postaci ciemnych smug) oraz drobne skleryty boczne. Larwy długości do , żółtozielone z czterema rzędami prostokątnych, ciemnych plam (skleryty). Jaja owalne, czarne, błyszczące. Zimują jaja na pędach w pobliżu pąków. Larwy po wylęgu zasiedlają górną stronę liścia. W lipcu pojawiają się osobniki uskrzydlone. W cyklu rozwojowym tej mszycy nie ma bezskrzydłych samic ( dzieworódek), toteż na liściach można spotkać wyłącznie larwy i osobniki uskrzydlone. Migrantki przelatują na sąsiednie drzewa. Mszyce żerują i tworzą kolonie (w postaci charakterystycznego szeregu) wzdłuż nerwu głównego. Uszkodzone liście żółkną. Mszyca ta jest gatunkiem intensywnie wydalającym duże ilości spadzi.

Zwalczanie: Mszyca ta nie ma znaczenia gospodarczego i nie wymaga zwalczania.

Zwójkówki liściowe (Tortricidae)

Gąsienice uszkadzają liście, kwiaty, zawiązki i owoce. Podczas żerowania oprzędzają brzegi jednego liścia lub kilku liści tworząc kryjówki („gniazda”) charakterystyczne dla danego gatunku. Pod takim „przykryciem” gąsienica żeruje, tworząc na powierzchni owocu mniejsze lub większe zranienia. Zwójkówki są gatunkami wielożernymi.

Zwalczanie: Liczebność zwójkówek jest ograniczana przez parazytoidy, wśród których dużą rolę odgrywa kruszynek (Trichogramma sp.) pasożytujący ich jaja oraz trzy gatunki pasożytujące gąsienice – Campoplex mutabilis, Ascogaster rufidens i Colpoclypeusflorus. Dodatkowo trzeba je zwalczać stosując preparaty bakteryjne oparte na Bacillus thuńngiensis lub preparaty zawierające naturalne pyretryny. Pierwszy zabieg wykonuje się w fazie późnego zielonego pąka lub wczesnego różowego pąka jabłoni. Następne zabiegi należy wykonać w drugiej połowie czerwca i pierwszej połowie lipca.

SZKODNIKI LESZCZYNY

Słonkowiec orzechowy Rząd:Chrząszcze Rodzina:Ryjkowcowate
Gatunek ten często mylony jest z innym, powszechnie bytującym na dębach słonikiem żołędziowcem. Różnią się one jednak nieznacznymi cechami morfologicznymi.Dorosłe chrząszcze są jasnobrązowe, długości około 8mm, żerują one na liściach wygryzając w nich dziury. Samice składają jaja do młodych, jeszcze miękkich orzechów. W ich wnętrzu rozwijają się białe, beznogie larwy z czarną głową. Porażone orzechy nie nadają się do spożycia, gdyż ich wnętrze w całości wypełnione jest odchodami gąsienicy. Żerują one w orzechach do końca sierpnia, wygryzają wtedy dziurkę i wydostają się na zewnątrz. Spadają na ziemię, zakopują się i przepoczwarczają w kokonie, aby w kolejnym sezonie wyjść na powierzchnię jako dorosły chrząszcz.

Szkodliwość i zwalczanie: Wewnątrz zaatakowanego orzecha, po otwarciu, możemy zauważyć larwę barwy kremowej z brązową główką, zazwyczaj otoczoną odchodami. Okrągła dziura w orzechu świadczyć może o tym, że larwa zakończyła już żerowanie i opuściła orzech. Larwy początkowo żerują w miejscu złożenia jaja, następnie wgryzają się do wnętrza orzecha i wyjadają jego zawartość. Po uzyskaniu dojrzałości przez larwy, co przypada zwykle na koniec sierpnia/początek września, larwy wygryzają otwór w skorupce orzecha i wypadają z niego na glebę pod krzewami leszczyny. Larwy wchodzą do gleby i w powierzchniowej jej warstwie oprzędzają się i zimują w kolebkach do kolejnej wiosny (część larw może diapauzować nawet 3 lata). Podstawową metodą kontroli tego szkodnika jest oprysk sadów insektycydami (zawierającymi między innymi metomyl).Ponadto, nie sadzić krzewów obok starszej zasiedlonej plantacji. Zimujące w glebie larwy niszczyć przez głęboką uprawę gleby wokół krzewów. Na silnie zagrożonych uprawach, stosować naturalne pyretryny w okresie żerowania chrząszczy na liściach.

Susówka leszczynowa
Susówka leszczynowa jest to chrząszcz dorastający do , posiadający granatowe, metalicznie połyskujące ciało. Larwy tego szkodnika wylęgają się w łodygach rośliny i nie powodują dużych szkód.

Żerowanie chrząszcze rozpoczynają wiosną - na przełomie kwietnia i maja, w pąkach i rozwijających się liściach. Efektem ich bytowania są liczne, nieregularne dziury wygryzione w liściach leszczyny. W tym czasie samice składają jaja na spodniej stronie liści, a na przełomie wiosny i lata z tych jaj wylęgają się larwy. Mogą one znacznie bardziej ogołacać liście, z których nieraz pozostaje jedynie unerwienie. W lipcu larwy schodzą do gleby, gdzie się przepoczwarzają, a od sierpnia możemy obserwować kolejne pokolenie chrząszczy. Aby zapobiec ogołacaniu liści przez susówkę leszczynową, po zauważeniu objawów bytowania chrząszczy lub ich larw, w warunkach uprawy amatorskiej, należy przeprowadzić oprysk. Zwalczanie chemiczne: Porażone krzewy opryskujemy już w momencie pojawienia się pierwszych chrząszczy jednym z preparatów o działaniu kontaktowym, najlepiej z grupy pyretroidów np. Fastac 100 EC (0,015%), Savonil Super AL.

Narożnica zbrojówka Rząd: Motyle Rodzina: Garbatkowate

Tułów motyla jest pokryty jasnymi, miodowymi łuskami w otoczeniu tylnym i bocznym łusek ciemniejszych – brunatnych, przechodzących w popielatoszare.

Odwłok pokryty łuskami miodowożołtymi.

Tło skrzydeł przednich ma barwę popielatobrunatną. Można na nim wyróżnić: miodową plamkę w wierzchołku skrzydła oraz dwie przepaski złożone z brunatno-żółtych łusek. Jedna z nich leży tuż za plamką wierzchołkową a druga jest umieszczona bliżej nasady skrzydła. Sam brzeg boczny skrzydła posiada także brunatno-żółtą strzępinę. Każda przepaska jest od wewnątrz zaznaczona czarnymi łuskami. Pośrodku skrzydła znajduje się plamka nerkowata. Jest ona tła skrzydła w żółtej otoczce i tylko w dolnej części jest nieznacznie rozjaśniona na biało. Pomiędzy przepaskami, na ciemnoszarym tle skrzydła występuje kilka mniej wyraźnych jasnoszarych przepasek.

Skrzydła drugiej pary jasnożółte z niewyraźnymi delikatnymi ciemnymi przepaskami. Wczesnym latem z poczwarki wychodzą motyle dorosłe i przystępują do składania jaj. Jaja są składane grupowo na liściach drzew, którymi żywią się gąsienice. Larwy bardzo szybko rosną.

Gąsienica jest ubarwiona ciemnobrunatno z pomarańczowym rysunkiem, na który składają się poprzeczne i podłużne linie. Dodatkowo larwy są pokryte dość długimi szczecinkami. Gąsienice pędzą gromadny tryb życia, ale zaraz po ostatnim linieniu larwalnym, tuz przed przepoczwarczeniem rozchodzą się i te ostatnie kilka dni pędzą samotnie. Pod koniec lata gąsienice zakopują się w ziemi i tam w kolebce wyścielonej delikatnie i luźno jedwabną nitką ulegają przepoczwarczeniu. Zimuje poczwarka. Efektem żerowania gąsienic narożnicy zbrojówki jest szkieletowanie liści, które pojawiają się od połowy czerwca.

Bardzo często obserwuje się masowe żerowania gąsienic na drzewach. Preferuje lasy liściaste, głownie grądy oraz zarośla i parki.

Opanowane przez szkodnika fragmenty pędów należy wyciąć i spalić, a krzewy opryskać

Wielkopąkowiec leszczynowy – Phytoptus avellanae

Wielkopąkowiec leszczynowy to szkodnik, atakujący wyłącznie leszczynę. To roztocz z rodziny szpecielowatych, długości około , o zabarwieniu kremowo-białym. Zimują wszystkie stadia rozwojowe w pąkach, które na skutek żerowania nabrzmiewają i są większe od zdrowych pąków. Tak więc, wielkopąkowiec leszczynowy powoduje powiększenie i usychanie pąków liściowych. Pierwsze takie pąki można zaobserwować już w sierpniu. W kwietniu roztocze opuszczają pąki i przez pewien czas żerują na zielonych częściach. Podczas zawiązywania się pąków roztocze wnikają do nich i tam rozwijają się do wiosny. Zaatakowane pąki zasychają i opadają.

Zwalczanie:Aby ograniczyć występowanie tego szkodnika leszczyny, wiosną jeszcze przed kwitnieniem krzewów, należy usuwać zaatakowane jesienią pąki. Wówczas usuniemy je wraz ze szkodnikami, nie dopuszczając aby szpeciele opuściły pąki i dokonały kolejnych zniszczeń na roślinach. Jeżeli nie uda się usunąć porażonych pąków, w kwietniu, w czasie gdy szpeciele opuszczają pąki i przechodzą na liście, należy wykonać oprysk preparatem Karate Zeon 050 CS.

Sadzić tylko zdrowe krzewy, z dala od zasiedlonych przez szkodnika plantacji i krzewów. Zbierać i palić uszkodzone pąki oraz wycinać i palić pędy z uszkodzonymi pąkami.

Dłużynka leszczynówka-Oberea linearis

Szkodnik ten posiada ciało długości 11-15. Gatunek zamieszkujący głównie południową i środkową część Europy, docierający na północ do Danii i południowej Skandynawii, a na wschód do Kaukazu i Uralu Południowego. W Polsce, choć nie jest jeszcze , występuje prawdopodobnie na całym obszarze prócz wyższych partii górskich. Główną rośliną żywicielską omawianego gatunku jest leszczyna zwyczajna , niekiedy także grab zwyczajny, orzech włoski , olsze i wiązy. Rójka chrząszczy rozpoczyna się w maju i trwa do sierpnia, a największe nasilenie pojawu przypada na lipiec. Osobniki dorosłe przebywają zwykle na dolnej stronie liści, w dni pogodne odbywają loty w godzinach południowych wokół roślin żywicielskich. Samice przed złożeniem jaj obrączkują żuwaczkami tylko zeszłoroczne pędy o średnicy około 5-. Poniżej obrączki samica składa jajo pod korę przez nacięcie. Larwa drąży początkowo placykowaty chodnik pod korą, następnie wgłębia się w drewno w górnej części wygryzionego chodnika. Po pewnym upływie czasu pęd powyżej obrączki usycha. Przepoczwarczenie następuje w maju-czerwcu dopiero po drugim przezimowaniu. Omawiany gatunek należy do szkodników fizjologicznych, przyczynia się do usychania liści i zamierania pędów

Cydia fagiglandana- Pachówka bukwioweczka

Rozpiętość skrzydeł 13-. Podobny do Cydia splendana, ale posiada mniejszy kontrast między jasnymi i ciemnymi barwami na skrzydłach. Gatunek ten jest dość powszechnie znany w większości Anglii i Walii, a także występuje w południowej Szkocji i Irlandii. Wylot odbywa się w czerwcu i lipcu, korzystnym siedliskiem dla tego szkodnika są lasy bukowe, gdzie larwy żerują wewnątrz orzeszków bukowych.

Przędziorek leszczynowiec - Eotetranychus coryli

Przędziorki te mają od 0,3 do długości, ciało zielonożółte, często z ciemniejszymi plamkami na bokach. Zwalczanie stosuje się tylko w przypadku masowego wystąpienia. Powoduje powstawanie żółtawych, a z czasem brązowiejących plamek na liściach, ograniczonych nerwami.

Phyllonorycter coryli

Rozpiętość skrzydeł 7 – 9mm. Gatunek ten jest jednym z nielicznych, które minują górną stronę blaszki liściowej a nie dolnej. Larwa tworzy kanały minujące na liściu leszczyny o powierzchni górnej jak pergamin, powodując zwijanie się liści zwłaszcza przy brzegach blaszki liściowej. Na jednym liściu może znajdować się kilka kanalików widocznych późnym latem i jesienią. Są dwa pokolenia w ciągu roku a osobniki dorosłe wylatują w maju i w sierpniu.

Phyllonorycter nicellii

Rozpiętość skrzydeł 7-. Ćma ta jest powszechne i często spotykana w całej Wielkiej Brytanii. Ma dwa pokolenia i można je spotkać wylatujące w maju i sierpniu. Szkodniki te żerują  tworząc długie kanaliki, wewnątrz liścia, wyjadając miękisz między górną a dolną skórką. Wskutek tego żerowania powstają puste przestrzenie, silnie wysklepione. Podobne korytarze tworzą Parornix devoniella, ale są one mniejsze, prostokątnego kształtu i mniej łukowate. Pierwsze objawy minowania liści można zaobserwować już w lipcu, a następnie utrzymują się od września do października.

Stigmella microtheriella

Rozpiętość skrzydeł 3 – 4mm. Larwy tworzą wąskie, często kanciaste kanaliki w liściach leszczyny. Czasem może występować kilka larw na jednym liściu. Tunele minujące tworzą w lipcu, październiku i listopadzie. Dorośli mają fioletowo brązowe skrzydła ze srebrzystymi prążkami. Wylot w maju i ponownie w sierpniu.

Stigmella floslactella

Rozpiętość skrzydeł .  Powszechne i dość popularne gatunki w całej większości Wysp Brytyjskich. Gatunek ten żywi się, podobnie jak Stigmella microtheriella leszczyną lub grabem i jego larwy tworzą kanały obok tego gatunku, na tym samym liściu. Jednak korytarze Stigmella floslactella są zazwyczaj szersze, mniej kanciaste oraz mniej rozproszone.  Dorosłe osobniki jest są dość łatwo odróżnić, Stigmella floslactella jest większy, bardziej chropowate łuski i ma szersze, często uszkodzone prążki.  Są dwa pokolenia, z dorosłymi na skrzydle w maju i sierpniu. Pierwsze objawy minowania liści można zaobserwować już w czerwcu i lipcu, ale częściej we wrześniu i październiku.

Recurvaria nanella

Rozpiętość skrzydeł do . Recurvaria nanella po raz pierwszy odkryto w Anglii na południu miejscowości Yorkshire oraz w północnej Walii, choć jego zakres wydaje się szybko zmniejszać. Występuje w sadach, w których może być szkodnikiem, żerującym na jabłoniach, gruszach a także śliwach. Minują larwy na młodych liściach, później wgryzają się wewnątrz pąków śpiących. Dorosłe osobniki wylatują w lipcu i sierpniu, i ciągnie je do światła, ale można je również znaleźć spoczywające na pniach drzew.

Trachys minuta

Gatunek rozpowszechniony w prawie całej Europie z wyjątkiem jej skrajnych obszarów północnych.

Trachys minutus jest chrząszczem o małej wielkości osiąga długości od 3 do . Jest ciemny, błyszczący, lekko owłosiony. Samica składa jaja na liściach drzew liściastych, szczególnie na wiązach i leszczynach. Larwy zjadają zielone tkanki między górną i dolną warstwą liści, tworząc okazałe kanały.

Postacie dojrzałe są obserwowane od maja do września na drzewach, a w zimniejszych okresach roku również w glebie, i w próchnicy.

Parornix devoniella

Rozpiętość skrzydeł 9-.Wszystkie gatunki Parornix mają charakterystyczną postawę z podniesioną przednią częścią ciała, podniesioną na przednich kończynach i nieco odchyloną do tyłu. Larwy tych gatunków tworzą kwadratową plamę na dolnej stronie blaszki liściowej, żerują przy krawędziach a następnie przechodzą na pobliskie liście. Ćmy mają 2 pokolenia, najpierw w maju i ponownie w czerwcu. Larwy tych gatunków tworzą kwadratową plamę na dolnej stronie blaszki liściowej, żerują przy krawędziach a następnie przechodzą na pobliskie liście. Ćmy mają 2 pokolenia, najpierw w maju i ponownie w czerwcu.

Coleophora serratella

Rozpiętość skrzydeł 11 – . Jest to prawdopodobnie najczęściej występujący gatunek na całym obszarze Wysp Brytyjskich, tam gdzie znajdują się jego rośliny żywicielskie. Dorosły owad, który pojawia się w czerwcu, przypomina kilka innych gatunków szaro – brązowych Caleophora. Niewyraźny pierścień na końcu czułka odróżnia go od niektórych z nich, ale dla pozytywnej identyfikacji gatunku zalecane jest badanie genitaliów.

Larwa żywi się wkładając głowę do małych kanalików które tworzy na liściach brzozy, wiązu, olchy i leszczyny. Czasem żeruje na innych drzewach lub roślinach zielnych na które przypadkowo spadła. Przepoczwarczenie następuje od czerwca do początku lipca w przypadku larwy przymocowanej do górnej powierzchni liścia w warunkach słonecznych. Czasami przepoczwarczają się na innych roślinach, na których żerują.

MOTYLE MINUJĄCE

• Toczyk gruszowiaczek Leucoptera xitella

• jest to motyl z rodziny toczykowatych,

• jest to szkodnik jabłoni i gruszy,

• o długości ciała 3-5 mm,

• oraz rozpiętości skrzydeł 5-7,5 mm.

• skrzydła pierwszej pary są szare i błyszczące, a tylne  szafranowo żółtawe z dwiema białymi i czarnymi liniami.

• gąsienice do 3mm długości, jasnozielone, z czarną głową.

• zimują poczwarki w białych kokonach, na drzewach,

• motyle pojawiają się wiosną w okresie zielonego pąka kwitnącego,

• motyle drugiego pokolenia toczyka gruszowiaczka pojawiają się w lipcu.

• samice składają jaja na dolnej stronie liścia,

• gąsienice przepoczwarzają się w zagłębieniu szypułkowym owocu, co wpływa na obniżenie jego wartości handlowej,

• gąsienice minują liście powodując powstawanie ciemnobrązowych plam,

• uszkodzone liście przedwcześnie opadają,

• w ciągu roku występują 2 pokolenia,

zwalczanie

• Toczyka zwalcza się wtedy, jeżeli jesienią roku poprzedniego zanotowano przekroczenie progu szkodliwości,

• pierwszy zabieg należy przeprowadzić w okresie lotu motyli ( faza różowego pąka kwiatowego jabłoni),

• drugi- pod koniec opadania płatków kwiatowych,

• trzeci- zwalczający motyle drugiego pokolenia- najczęściej w połowie lipca,

• bardzo skuteczne są preparaty z grupy inhibitorów syntezy chityny.

• Szrotówek białaczek Phyllonorycta blancardella,

• jest to motyl z rodziny kibitnikowatych,

• minuje liście zarówno drzew owocowych jak i wielu drzew i krzewów ozdobnych, najczęściej żeruje na jabłoniach,

• o długości ciała ok. 1cm,

• i rozpiętości skrzydeł 1,5cm,

• przednie skrzydła beżowoczerwone z białym rysunkiem, tylne- popielate ze słomkowożółtą strzępiną,

• gąsienica jest żółtawa i spłaszczona

• zimują poczwarki w opadłych liściach,

• motyle pojawiają się w połowie kwietnia,

• samice składają jaja na dolnej stronie liści,

• gąsienica bezpośrednio z jaja wgryza się pod skórkę liścia, gdzie żeruje ok. 3 tygodni,

• przepoczwarzenie odbywa się w miejscu żerowania, a motyle wylatują w drugiej połowie maja,

• gąsienica żeruje wewnątrz liścia przędzie nić, którą ściąga minę, spodnia strona liścia zabarwia się na srebrzysto,

• uszkodzone liście nie zasychają,

• występuje 3 pokolenia w ciągu roku,

- zwalczanie

• zabiegi przeciwko szrotówkowi należy przeprowadzić w okresie lotu motyli pierwszego pokolenia (faza różowego pąka jabłoni) oraz masowego wylęgania się gąsienic- tuż po opadnięciu płatków kwiatowych.

• Wystrój wężowiaczek Lyonetia clerkella,

• należy do rodziny wystrojowatych,

• najczęściej spotykany na jabłoniach, czereśniach i wiśniach, rzadziej na gruszach i głogach,

• długość ciała do 5mm,

• rozpiętość skrzydeł do 10mm,

• skrzydła pierwszej i drugiej pary są wąskie z brązowymi plamkami w tylnej części oraz długą strzępiną,

• gąsienica szklistobiała lub szklistożółta, długości 6mm,

• zimują dorosłe motyle w naturalnych kryjówkach,

• wylatują w kwietniu,

• samice składają jaja na dolnej skórce młodych liści,

• żerowanie gąsienicy trwa około 2 tygodnie, po czym opuszcza ona liść w celu utworzenia na niżej położonym liściu oprzędu w kształcie hamaka,

• gąsienice żerują w tkance miękiszowej liści powodując powstawanie długich do 15 cm wężowatych min,

• przegryzają także nerwy, co prowadzi do częściowego zasychania blaszki liściowej,

• występują 3 pokolenia w ciągu roku,

zwalczanie

• szkodnika tego zwalcza się jedynie wtedy, gdy wystąpi masowo.

• Becculatrix x bechsteinella

• uszkadza liście aronii i wiele innych gatunków roślin z rodziny różówatych,

• wielkość ciała około 6mm,

• gąsienica długości 5mm,

• gąsienice wyjadają miękisz pomiędzy dolną a górną skórką liścia,

• tworzą krótkie korytarze tzw. miny, które można obserwować na liściach od czerwca do końca okresu wegetacji,

• powoduje szkieletowanie liści,

• przy masowym występowaniu owadów minujących może dochodzić do wcześniejszego opadania liści,

• najwięcej min wytwarza we wrześniu,

• w ciągu roku występuje 2 pokolenia,

• Pochwik plamaczek Coleophora hemerobiella,

• należy do rodziny pochwikowatych,

• najczęściej żerują na jabłoniach, śliwach, czereśniach oraz wiśniach,

• niewielki motyl o rozpiętości skrzydeł nie przekraczającej 15mm,

• o szarych z ciemnymi plamkami skrzydłach zakończonych długą strzępiną,

• gąsienica żółtobrązowa, z brązową głową, ukryta w pochewce,

• zimują młode larwy w niewielkim koszyczku,

• wylot motyli następuje w lipcu,

• samice składają jaja na dolnej stronie liści,

• żerowanie w wygiętych pochewkach trwa od czerwca, a następnie gąsienice przenoszą się na pędy, gdzie zimują,

• przepoczwarzenie odbywa się w czerwcu, w oprzędzie wewnątrz pochewki,

• gąsienice wiosną uszkadzają pąki, później minują liście, mogą również dziurawić zawiązki owoców,

• miny mają kształt nieregularny, a tkanka w ich obrębie brązowieje,

• pojawia się 1 generacja co 2 lata.

zwalczanie

• zwalczany jest przy okazji zabiegów prowadzonych przeciwko innym szkodnikom drzew owocowych.

• Wznosik doparek Symaethis pariana,

• należy do rodziny wznosikowatych,

• jest to szkodnik jabłoni, gruszy i czereśni,

• motyl o rozpiętości skrzydeł 11-13mm,

• przednie skrzydła ma barwy wiśniowobrunatnej z kilkoma poprzecznymi, ciemnymi, falistymi przepaskami,

• skrzydła tylne są ciemne, bez desenia, obwiedzione krótką strzępiną,

• gąsienice długości do 10mm, żółtozielona, z czarnymi brodawkami wzdłuż ciała i jasnobrązową głową,

• zimują dorosłe motyle w różnych kryjówkach (szczeliny kory, ściółka),

• wylatują w kwietniu,

• samice składają jaja najczęściej wzdłuż głównego nerwu liścia,

• gąsienice żerują w maju poczym przepoczwarzają się,

• motyle pierwszego pokolenia pojawiają się w czerwcu, drugiego- w sierpniu, a trzeciego- pod koniec września,

• gąsienice żerują szkieletując liście,

• dodatkowo ściągają brzegi liścia przędzą, tak że przyjmuje on postać łódeczki,

• uszkodzone liście brązowieją i zasychają,

• w ciągu roku rozwija się 2-3 pokolenia.

- zwalczanie

• należy niszczyć pierwsze pokolenie wznosika przeprowadzając zabieg w okresie różowego pąka kwiatowego jabłoni.

• Pasynek jabłonik Stigmella malella,

• należy do rodziny Nepticulidae,

• szkodnik jabłoni, gruszy, czereśni i śliwy,

• niewielki motyl o rozpiętości skrzydeł 4,5 mm,

• skrzydła pierwszej pary są czarne z jasnym poprzecznym paskiem

• zimują poczwarki w glebie,

• wiosenny lot motyli rozpoczyna się w okresie zielonego pąka kwiatowego, maksimum osiąga w okresie różowego pąka i kończy się tuż po kwitnieniu drzew,

• motyle drugiego pokolenia pojawiają się w drugiej dekadzie lipca,

• jaja składane są najczęściej w pobliżu brzegu liścia,

• gąsienice po wylęgu wgryzają się do wnętrza blaszki liścia. Po zakończeniu rozwoju opuszczają „miny” i przepoczwarzają się w wierzchniej warstwie gleby, w ściółce lub w zaschniętych resztkach roślinnych.

• gąsienice żerują w liściach drążąc miny wężowatego kształtu, długości do 30 mm,

• w konsekwencji liście brązowieją i opadają. 

• 2 pokolenia w roku,

zwalczanie

• Zabieg przeprowadza się wiosną pod koniec opadania płatków kwiatowych, jeżeli w drugiej połowie sierpnia poprzedniego roku stwierdzono przeciętnie 200-300 min na 100 liści,

• Zwalczanie drugiego pokolenia przeprowadza się w drugiej połowie lipca, po stwierdzeniu w czerwcu 20-30 min na 100 liści,

• Stosować preparaty zawierające diflubenzuron lub teflubenzuron.

• Kibitnik- Callisto denticulella Callisto denticulella,

• należy do rodziny Kibitnikowatych,

• szkodnik jabłoni, gruszy, głogu i irgi,

• niewielki nocny motyl o rozpiętości skrzydeł około 11mm,

• skrzydła przednie czarno-brązowe z pięcioma białymi plamkami,

• tylne skrzydła brązowo-szare,

• Larwy są żółte z ciemną głową,

• żerują gąsienice tworząc na liściach miny, najczęściej komorowe,

• wylot motyli maj-czerwiec,

• przepoczwarzenie odbywa się w kokonie w glebie.

• W celu stwierdzenia występowania skorupika jabłoniowego w sadzie, należy w okresie bezlistnym obejrzeć pędy na kilku losowo wybranych drzewach, czy wstępują na nich tarczki z ukrytymi we wnętrzu jajami. Wówczas po oderwaniu tarczki wysypuje się taki biały proszek. Obecnie do zwalczania skorupika jabłoniowego zarejestrowany jest preparat Movento 100 S.C.
  MOTYLE WIELOŻERNE
  ROLNICA ZBOŻÓWKA Agrotis segetum
  Gromada: Owady Rząd: motyle Rodzina: piętnówki

• Rozpiętość skrzydeł 30-40mm

• Zimuję gąsienica w glebie

• 2 pokolenia w roku

• Stadium szkodliwym jest larwa która uszkadza rośliny w sezonie wegetacyjnym

Larwa rolnicy zbożówki

• Roślinami żywicielskimi gąsienic są: tytoń, buraki cukrowe, kukurydza, słoneczniki, zboża (siane na jesieni), papryki, pomidory, oraz inne uprawy polowe i warzywa

• Łodygi sadzonek i młodych roślin mogą być zupełnie wygryzione na wysokości ziemi lub 1-2 cm powyżej, i roślina może zostać zupełnie zniszczona. Larwy obgryzają okręgi dookoła szypułki papryki i pomidorów, oraz mogą wygryzać dziury w podziemnych częściach marchwi, buraków cukrowych i podobnych warzyw

Zwalczanie:

• Stosowanie podorywek oraz jesiennej orki głębokiej niszczy stadia zimujące.

• Niszczenie chwastów na polach oraz w ich pobliżu, ogranicza spektrum żywicieli

alternatywnych. Łącznie z siewem stosuje się granulowane środki doglebowe. Młode gąsienice

niszczy się opryskując rośliny środkami żołądkowymi i kontaktowymi. Istnieje także możliwość

zastosowania biopreparatów.

BRUDNICA NIEPARKA Lymantria dispar

• Gromada: owady

• Rząd: motyle

• Rodzina: brudnicowate

• Dymorfizm płciowy

• Stadium zimujące: jaja

• Jedno pokolenie w roku

• Stadium szkodliwym jest larwa

• Szkodnik, żeruje na liściach dębu, drzew owocowych, klonu powodując gołożery liści

• Larwa Colsoma sycophanta zjadajaca gąsienicę brudnicy nieparki

Zwalczanie:

• Od października do marca, w mniejszych sadach można zeskrobywać i niszczyć złoża jaj. Oprysk insektycydem np. Karate Zeon 050 CS, Fastac 100 EC, Sumi-Alpha 050 EC.

KUPRÓWKA RUDNICA Euroctis chrysorrhoea

• Rodzina: brudnicowate

• Jedno pokolenie w roku

• Gąsienice żerują od wiosny do końca czerwca

• Jaja zimują w złożach na pniu i konarach drzew

• Gąsienice żerują od wiosny do końca czerwca

• Gąsienice żerują na liściach od kwietnia do końca czerwca. Co kilka lat występują masowe pojawy, wówczas szkodnik może powodować gołożery, co obniża plon, jak i osłabia roślinę, osłabiając jej mrozoodporność.

• Atakuje wiele gatunków drzew i krzewów parkowych i leśnych oraz owocowych, między innymi jabłonie, grusze, śliwy i wiśnie

Zwalczanie:

• Od października do marca, w mniejszych sadach można zeskrobywać i niszczyć złoża jaj. Ponadto w okresie pękania pąków aż do fazy zielonego pąka, należy wykonać oprysk stosując np. Basudin 25 EC, Karate 2,5 EC, Nomolt 150 S.C.

PIERŚCIENICA NADRZEWKA Malacosoma neustria

• Rodzina: barczatkowate

• Zimują jaja na krótkopędach

• Jedno pokolenie w roku

• Wraz z pękaniem pąków, rozpoczyna się wylęg gąsienic, które wyjadają pąki, a następnie szkieletują liście. Żerują nocą a na dzień chowają się w tzw. lustra (rozwidlenia gałęzi otoczone przędzą

• Atakuje drzewa i krzewy owocowe a szczególnie śliwy, jabłonie, wiśnie i czereśnie.

• Szkodniki doprowadzają nawet do gołożeru na poszczególnych gałęziach, koronach, całych drzewach.

Zwalczanie:

• Podczas wiosennych prześwietleń, należy zwrócić uwagę na gniazda zimowe z jajami, które należy wyciąć i spalić. W okresie pękania pąków aż do fazy zielonego pąka, należy wykonać oprysk stosując np. Basudin 25 EC, Karate 2,5 EC, Nomolt 150 S.C.

Piędzik przedzimek Operophtera brumata

• Rodzina: miernikowcowate

• Zimują jaja

• Jedno pokolenie w roku

• U tego motyla występuje silny dymorfizm płciowy. Samce są motylami o rozpiętości skrzydeł do 2,5 cm, zabarwienie skrzydeł brunatno szare. Samice natomiast mają skrzydła zredukowane i swoim wyglądem przypominają pająki.

• Larwy uszkadzają jabłonie, grusze, czereśnie oraz wiele innych drzew i krzewów owocowych, a także wiele roślin ozdobnych.

• Na liściach widoczne są wygryzione. Często powstają gołożery - z liści pozostają tylko nerwy główne. Uszkodzone są również pąki kwiatowe oraz zawiązki owoców

Zwalczanie:

• Na pniach drzew należy umieścić pułapki lepowe, które uniemożliwią samicom szkodnika wędrówkę ku koronie drzewa. 

• Ochrona chemiczna

• Zabiegi zwalczające gąsienice należy wykonać w fazie zielonego pąka stosując insektycyd np. Fastac 100 EC, Karate Zeon 050 CS. Należy dokładnie opryskać wierzchołki drzew, ponieważ tam samice składają najwięcej jaj i tam żeruje najwięcej gąsienic. 

Trociniarka czerwica Cossus cossus

• Rodzina: trociniarkowate

• jeden z największych motyli występujących w Polsce.

• żywią się głównie drzewami liściastymi, zjadają też larwy innych motyli.

• Do podstawowych roślin żywicielskich trociniarki należą wierzby, topole i brzozy. Jaja składane są w spękanej korze drzew. Rozwój trwa od 2-4 lat. Przepoczwarzenie  następuje wewnątrz chodnika wygryzionego w drewnie lub w ziemi

• . Uszkodzone przez trociniarkę gałęzie i konary łatwo się odłamują. Silnie zaatakowane drzewa zasychają. Jest to bardzo groźny szkodnik, jednak występuje dość rzadko.

Zwalczanie:

• Należy wprowadzić do korytarza kawałek waty nasyconej środkiem owadobójczym łatwo parującym (np. Winylofos lub Nogos 50 EC), a następnie otwór zalepić gliną.

Trociniarka kasztanówka Zeuzera pyrina

• Jest to motyl blisko spokrewniony z trociniarka czerwica. Skrzydła białe z licznymi czarnymi plamkami, o rozpiętości do 70 mm. Gąsienice żółtawe, z ciemną głową, nogami i brodawkami, dorastają do 60 mm.

• Podobna jak trociniarka czerwicy. Szczególne szkody po­woduje w szkółkach, jednak występuje dość rzadko.

Zwalczanie:

• Podobne jak trociniarki czerwicy. Ponadto wycinanie i palenie zasychających pędów. Opryskiwanie drzew w okresie wylęgu gąsienic preparatami fosforoorganicznymi wgłębnymi (np. Owadofos, Sa-dofos).

Szczotecznica szarawka Calliteara pudibunda

• Rodzina: brudnicowate

• Gąsienica żeruje najczęściej na drzewach liściastych.  jest częstym szkodnikiem dębów i buków, żeruje także na leszczynach i rzadko na sośnie. Może występować w formie gradacyjnej, jednak gradacje nie trwają długo

• Pierwsze żery polegają na szkieletowaniu liści, następne prowadzone do września, października są rozrzutne. Uszkodzone, nie objedzone liście opadają na ziemię.

Znamionówka Tarnówka Orgyia antiqua

• Rodzina: brudnicowate

• samice nie posiadają skrzydeł i słabo się poruszają a samce posiadają brązowe skrzydła o rozpiętości 3 cm, z białą półksiężycowatą plamką na pierwszej parze

• Gąsienice wyjadają w liściach początkowo niewielkie, okrągłe lub podłużne otwory, a w późniejszym okresie zjadają coraz większe fragmenty blaszek liściowych

• Występują na otwartych terenach z zagajnikami, mniej gęstych lasach. Gąsienice żywią się różnymi gatunkami drzew liściastych i iglastych.

Zwalczanie:

• Do zwalczania tych szkodników szczególnie przydatne są preparaty acylomocznikowe. Ich skuteczność w odniesieniu do gąsienic tych gatunków jest bardzo duża, a są to jednocześ­nie preparaty mało szkodliwe dla fauny pożytecznej, zwierząt gospodarskich oraz człowieka.

Barczatka dębolistna Gastropacha quercifolia

• Rodzina barczatkowate

• Gąsienice żerują na takich drzewach jak  wierzba iwa, śliwa tarnina, leszczyna jarząb pospolity i głóg

CHRZĄSZCZE
Rząd: CHRZĄSZCZE – COLEOPTERA
Jeden z najliczniejszych rzędów owadów, jego liczebność szacuje się na świecie na ponad 400 000 gatunków. W Polsce występuje około 6500 gatunków.
Olbrzymia różnorodność spowodowana jest przystosowaniem do najróżniejszych środowisk. Mają szeroki zasięg geograficzny, obejmujący wiele stref klimatycznych i ekologicznych.
Najmniejsze chrząszcze z rodziny piórkoskrzydłe (Ptiliidae) osiągają wielkość zaledwie 0,4 - 1,2 mm, a największe z rodziny kózkowate (Cerambycidae) prawie 20 cm.
Największym chrząszczem żyjącym w Polsce jest
jelonek rogacz, osiąga wielkość do 8 cm.
MORFOLOGIA CHRZĄSZCZY

W cyklu rozwojowym chrząszczy wyróżniamy stadium:
- jaja,- larwy,- poczwarki,- owada dorosłego.
Rozwój z przeobrażeniem zupełnym – holometabolia.

W rozwoju larwy wyróżniamy kilka stadiów (co najmniej dwa). Ich liczba jest stała (np. u biegaczowatych) lub różna w zależności od jakości pokarmu, wilgotności, temperatury (np. u kózkowatych). Między poszczególnymi stadiami larwa linieje, następuje wzrost i zmiana oskórka.
Larwy chrząszczy można podzielić na dwa typy:
- oligopodialne,- apodialne.
Larwy oligopodialne - mają dobrze wykształcone odnóża tułowiowe
- 3 pary. Do tej grupy należą np. larwy chrząszczy blaszkorogich, biegaczowatych, kusakowatych, pływakowatych, biedronkowatych.
Larwy apodialne - nie mają wykształconych odnóży tułowiowych ani przydatków na segmentach odwłoka, często żyją wewnątrz tkanek roślinnych. Należą do nich np. larwy bogatkowatych, kózkowatych, ryjkowcowatych.
Larwy wszystkich chrząszczy mają przeważnie dobrze rozwinięty gryzący aparat gębowy.

Poczwarka jest stadium spoczynkowym, nieruchomym, w którym dochodzi do całkowitej przebudowy narządów larwalnych w narządy dorosłego owada.
U chrząszczy występują poczwarki wolne oraz zamknięte.

SYSTEMATYKA W obrębie rzędu Coleoptera wyróżnia się cztery podrzędy:

- Adephaga – chrząszcze drapieżne - Polyphaga – chrząszcze wielożerne – Archostemata - Myxophaga.
Rząd chrząszczy obejmuje około 170 rodzin.
Chrząszcze wielożerne stanowią 90% opisanych gatunków.
Żywią się różnorodnym pokarmem, wykazują rozmaitość specjalizacji i adaptacji, w większości żyją w środowisku lądowym.

WYBRANE GATUNKI CHRZĄSZCZY

Typ: Stawonogi – Arthopoda Podtyp: Sześcionogi – Hexapoda Gromada: Owady – Insecta Rząd: Chrząszcze – Coleoptera Rodzina: Chrabąszczowate – Melolonthidae
Gatunek: chrabąszcz majowy (Melolontha melolontha)
Gatunek: chrabąszcz kasztanowiec (Melolontha hippocastani)
Gatunek: guniak czerwczyk (Amphimallon solstitale)

CHRABĄSZCZ MAJOWY

- długość 25-35 mm
- ciało owalne, nieco wydłużone, czarne z białymi plamami na bokach odwłoka
- czułki, pokrywy skrzydłowe i odnóża brunatne
- silny gryzący aparat gębowy
- jaja białawe, składane w złożach po 25-30 sztuk
- larwy oligopodialne - 3 pary nóg tułowiowych, białe, grube, charakterystycznie zgięte w podkowę nazywane pędrakami, do 5 cm długości
- poczwarka wolna
- lot imagines trwa od maja do końca czerwca
- dorosłe chrząszcze oraz pędraki zimują w glebie na głębokości 1 metra
- okres rozwoju jednego pokolenia: 4 lata
- stadium szkodliwe – larwy i imago
- naturalni wrogowie: ptaki, dzik, borsuk, kret, ryjówka, jeż

Larwy są typowymi polifagami, żerują na korzeniach roślin zielnych, krzewów
i drzew; mogą uszkadzać system korzeniowy młodych roślin, w burakach
i bulwach ziemniaka wygryzają dziury;
z punktu widzenia człowieka są szkodnikami szkółek, upraw oraz trawników. Najmniej szkodliwe są larwy w pierwszym i drugim stadium L1 i L2
(pierwsza i druga wylinka), żywią się głównie butwiejącymi resztkami roślinnymi i korzeniami, dopiero w ostatnim stadium L3 (trzecia wylinka) podgryzają żywe rośliny.

Rozwój Chrząszcze chrabąszcza majowego i kasztanowca pojawiają się w maju, aby po trwającym kilka tygodni żerowaniu ponownie zakopać się w glebie, w celu złożenia jaj. Larwy pozostają w glebie przez cztery lata odżywiając się w tym samym czasie korzeniami roślin. W czwartym roku kończą żerowanie, przepoczwarzają się,
ale młode chrząszcze pozostają w glebie do wiosny następnego roku.
Szkodliwość Chrząszcze żerują na liściach zjadając je częściowo lub całkowicie. W przypadku wystąpienia dużej liczby osobników dorosłych dochodzi do gołożeru. Pędraki ogryzają z zewnątrz korzenie.

Zwalczanie Z młodych drzewek należy otrząsać chrabąszcze majowe na rozłożone na ziemi płachty (należy robić to rankiem, kiedy są odrętwiałe po nocnym obniżeniu temperatury). Sparzone wrzątkiem i wysuszone są doskonałą karmą dla ryb, drobiu i trzody chlewnej.
Na polach zapędraczonych należy stosować orkę zimową w celu niszczenia stadiów zimujących. Larwy można wyłapywać jesienią, zakopując gotowane warzywa, które po kilku dniach niszczy się wraz z pędrakami.

Chrabąszcz kasztanowiec jest nieco mniejszy od chrabąszcza majowego, a jego pygidium jest rozszerzone w końcowej części i zakończone guziczkowato.
Pojawia się nieco wcześniej niż chrabąszcz majowy i występuje mniej licznie.
Okres rozwoju jednego pokolenia trwa 5 lat. Szkodliwość larw i imago.

Guniak czerwczyk jest najmniejszy z rodziny chrabąszczy,
osiąga długość do 1,8 cm. Pokrywy żółtobrązowe, owłosione.
Rozwój podobny jak u chrabąszczy, jednak krótszy - 3 lata. Postacie dorosłe latają od czerwca do sierpnia. Szkodliwość larw i imago.

Typ: Stawonogi – Arthopoda Podtyp: Sześcionogi – Hexapoda Gromada: Owady – Insecta Rząd: Chrząszcze – Coleoptera Rodzina: Rutelowate - Rutelidae
Gatunek: ogrodnica niszczylistka (Phyllopertha horticola)
Gatunek: nierówienka listnik (Anomala aenea)

OGRODNICA NISZCZYLISTKA

- ciało osiągające długość 10 - 12 mm
- ubarwienie pokryw brunatne
- głowa, przedplecze i nogi ciemnozielone z metalicznym połyskiem, spód ciała również zielony
- całe ciało pokrywają krótkie włoski.
- dorosłe osobniki żerują przede wszystkim na liściach i kwiatach drzew owocowych i róż
- okres rozwoju pokolenia trwa 1 – 2 lata
- larwy dorastają do 2 cm długości, rozwijają się w glebie żywiąc się korzeniami traw i innych roślin
- z końcem maja masowo wylęgają się postacie dorosłe
- lot imagines odbywa się od maja do lipca
- szkodliwość larw oraz imago
- zwalczanie podobnie jak u chrabąszczy
- zaleca się też uprawę gryki, która zawiera taniny, związki niekorzystne dla pędraków

NIERÓWIENKA LISTNIK

- ciało lekko wydłużone, długości 9 – 14 mm
- przednia część ciała ciemno ubarwiona i gęsto owłosiona
- pokrywy żółtobrunatne lub czerwonobrunatne, u samic z ciemną plamą przy tarczce
- odwłok pokryty gęsto jasnymi i przylegającymi włoskami
- cykl rozwojowy trwa dwa lata
- lot imagines trwa krótko w maju lub czerwcu
- samice zagrzebują się płytko lub wciskają pod grudki gleby, gdzie składają jaja
- larwy żerują przez dwa sezony wegetacyjne, przepoczwarzając się wiosną drugiego roku
- chrząszcze zgryzają kwiaty i świeżo wykształcone ziarna zbóż ozimych i traw
- pędraki żerują na podziemnych częściach tych roślin

Typ: Stawonogi – Arthopoda Podtyp: Sześcionogi – Hexapoda Gromada: Owady – Insecta Rząd: Chrząszcze – Coleoptera Rodzina: Ryjkowcowate – Curculionidae
Gatunek: naliściak srebrnik (Phyllobius argentatus)
Gatunek: naliściak gruszowy (Phyllobius piri)
Gatunek: naliściak pączkojad (Phyllobius oblongus)
Gatunek: tutkarz bachusek (Rchynchites bacchus)
Gatunek: tutkarz ogonkowiec (Coenorrhinus puxillus)

NALIŚCIAK SREBRNIK

NALIŚCIAK GRUSZOWY

NALIŚCIAK PĄCZKOJAD

- niewielkie chrząszcze długości do 6 mm
- stosunkowo krótki ryjek i wyraźnie uwypuklone pokrywy
- naliściak pączkojad o brązowych pokrywach
- naliściak srebrnik pokryty krótkimi, owalnymi, zielonymi łuskami
- jaja owalne, kremowe, stopniowo brązowiejące
- larwa do 7 mm długości, beznoga, rogalikowato zagięta, z brązową głową
- chrząszcze pojawiają się w maju, po kilkutygodniowym żerowaniu samice składają jaja do gleby na głębokość ok 2 cm
- larwy po wylęgu zagrzebują się w glebie na głębokość nie większą niż 25 cm, żerują na korzeniach drzew owocowych
- larwy pozostają w glebie do następnego roku, a ich przepoczwarzenie odbywa się w kwietniu
- naliściak pączkojad wyjada wnętrze rozwijających się pąków oraz zjada liście
- naliściak gruszowy oraz naliściak srebrnik uszkadzają liście wyjadając wzdłuż brzegu niewielkie, zatokowe otwory

TUTKARZ BACHUSEK

- niewielki chrząszcz wielkości 5 mm
- purpurowoczerwony ze złocistozielonym odcieniem
- jaja białe, długości 1 mm
- larwa biała, beznoga, rogalikowato zagięta, z brązową głową, do 9 mm długości
- rośliny żywicielskie: czereśnie, wiśnie, jabłonie, śliwy, morele i wiele innych
- wiosną chrząszcze wygryzają otwory w pąkach, a w późniejszym okresie w zawiązkach owoców i owocach, które na skutek uszkodzeń ulegają deformacji
- larwy zerują i rozwijają się wewnątrz zawiązków
- zaatakowane owoce często porażane są przez brunatną zgniliznę
- chrząszcze zimują w spękaniach kory oraz ściółce, zimowe kryjówki opuszczają w kwietniu i rozpoczynają żerowanie na pąkach i liściach
- po złożeniu jaj samica podcina szypułkę pąka
- w czerwcu larwa opuszcza miejsce żerowania, schodzi do gleby i przepoczwarza się, część larw pozostaje w glebie przez dwa lata

TUTKARZ OGONKOWIEC

- chrząszcz długości 2-3 mm, o ciele ciemnoniebieskim lub zielonym z metalicznym połyskiem
- jaja bezbarwne, owalne
- larwy białe, beznogie, z brązową głową, osiągają długość 4 mm
- rośliny żywicielskie: jabłonie, grusze, czereśnie, śliwy
- wiosną chrząszcze wyjadają otwory w pąkach
- larwy żerują wewnątrz ogonków liściowych lub głównych nerwów, powodując więdnięcie i opadanie liści
- zimują chrząszcze w spękaniach kory i innych naturalnych kryjówkach, które opuszczają w kwietniu
- samice składają jaja do ogonków liściowych u podstawy blaszki liścia, po zakończeniu rozwoju larwy przepoczwarzają się w glebie

Typ: Stawonogi – Arthopoda Podtyp: Sześcionogi – Hexapoda Gromada: Owady – Insecta Rząd: Chrząszcze – Coleoptera Rodzina: Kózkowate – Cerambycidae
Gatunek: naśliwiec lilipucik (Tetrops praeusta)

NAŚLIWIEC LILIPUCIK

- Chrząszcz długości 3,5 – 5,5 mm, o wydłużonym, wąskim ciele
- głowa i tułów czarne, pokrywy żółtobrunatne
- czułki długie, czarne, składające się z 11 członów
- jaja wrzecionowate, wydłużone, około 1 mm długości
- larwa o cylindrycznym ciele, biała, beznoga, wydłużona, 6 – 7 mm
- chrząszcze żerują na dolnej stronie liści, wygryzając nerw główny oraz boczne, nie naruszają przy tym blaszki liściowej, uszkodzone nerwy zasychają, kurczą się, co powoduje zwijanie się i pękanie liścia, tkanki wzdłuż nerwów brunatnieją, a po pewnym czasie zasycha cały organ
- larwa żeruje w łyku, miazdze i zewnętrznej warstwie drewna, wygryza chodnik o długości do 8 cm
- w kwietniu drąży krótki, 1-centymetrowy tunel, w którym się przepoczwarza
- zimują larwy w chodnikach wygryzionych latem i jesienią poprzedniego roku
- przepoczwarzają się w kwietniu, w pierwszej połowie maja pojawiają się imago
- samice składają po jednym jaju pod korę gałązek
- występują w starych, zaniedbanych sadach
- należy systematycznie usuwać zasychające i chore pędy

SZKODNIKI BORÓWKI Rząd − chrząszcze (Coleoptera) Rodzina − żukowate (Scarabaeidae)

Chrabąszcz majowy (Melolontha melolontha)

Chrząszcz jest wydłużony, 20-, czarny. Pokrywy oraz duże wachlarzowate czułki i nogi są brązowe. Na bokach odwłoka są rzędy białych, trójkątnych plam. Jaja są żółtawe, wielkości ziarna prosa, składane w grupach po 25-30 sztuk do gleby. Larwa jest wygięta w podkówkę, białokremowa, z dużą brunatną głową i trzema parami nóg tułowiowych, wyrośnięta ma długość około . Zimują larwy zwane pędrakami i chrząszcze w glebie. Lot chrząszczy trwa od końca kwietnia do końca maja lub początku czerwca. Żerują na liściach drzew i krzewów. Jaja są składane w glebie, a wylęgłe larwy żerując, zjadają drobne korzenie, oraz ogryzają korę z grubszych korzeni i z szyjki korzeniowej borówki, prowadząc do jej osłabienia, a nawet zamierania krzewów. Pełny rozwój szkodnika trwa 3-4 lata. Wyrośnięte larwy kończą żerowanie w czerwcu-lipcu i przepoczwarczają się w glebie na głębokości około , gdzie pozostają do wiosny.

Ogrodnica niszczylistka (Phyllopertha horticola)
Ogrodnica niszczylistka to chrząszcz długości 10–12 mm, rudobrązowy, którego głowa i przedplecze są zielononiebieskie, błyszczące. Jaja są owalne, żółtawe; larwa kremowobiała, podobna do młodych pędraków chrabąszcza majowego, dorasta do , żeruje na korzeniach roślin. Ich rozwój trwa jeden rok. Szkodniki te nalatują na krzewy w maju i na początku czerwca. Wyjadają nieregularne dziury w liściach, ale mogą też uszkadzać owoce. Ich żerowanie zwykle nie trwa długo. Chrząszcze nalatują okresowo na borówkę i nie wymagają zwalczania. Gdyby pojawiły się masowo, można zniszczyć je preparatem o działaniu wgłębnym lub kontaktowym.

Rodzina – sprężykowate (Elateridae) Osiewnik rolowiec (Agriotes lineatus)

Larwy osiewnika rolowca - drutowce są wydłużone, walcowatego kształtu, średnicy 3-, długości 20-, z niewielkimi nogami. Ich ciało okryte jest grubym, twardym oskórkiem chitynowym, barwy od jasnożółtej do jasnobrązowawej. Pełny ich rozwój trwa 4-5 lat. Chrząszcz osiewnika ma ciało wąskie i płaskie, długości 7,5-, z małą głową i brunatnoczarnymi pokrywami. Położony na grzbiecie, podskakuje, z charakterystycznym trzaskiem i wraca do normalnej pozycji. Chrząszcze pojawiają się w maju i samice składają jaja do gleby, w pobliżu korzeni roślin. Larwy żerują na korzeniach różnych roślin, bardzo często na polach zaperzonych. Drutowce mogą niszczyć korzenie roślin borówek i osłabiać krzewy. Największe szkody wyrządzają na najmłodszych plantacjach.

Rodzina − ryjkowcowate (Curculionidae) Opuchlak truskawkowiec (Otiorhynchus sulcatus)

Chrząszcz opuchlaka truskawkowca jest czarny, długości 7-, z krótkim, grubym ryjkiem, ale pokryty jaśniejszymi włoskami, a jego pokrywy są bruzdkowane. Larwy dorasta-ją do 8-, poczwarka ma wielkość 7-.

Opuchlak chropawiec (Otiorhynchus raucus)

Szarobrązowy, długości około , z krótkim, grubym ryjkiem.

Zimują głównie larwy, także pojedyncze chrząszcze, w glebie w pobliżu korzeni. Wiosną żerują na korzeniach roślin, zjadają drobne korzenie, a ze starszych ogryzają korę. Chrząszcze pojawiają się w końcu maja i w czerwcu, pozostają na krzewach do jesieni, żywiąc się liśćmi

Żerują na liściach, wyjadając ich brzegi. Uszkodzenia te, widoczne jako charakterystyczne zatokowe wyżery na brzegach blaszki liściowej, nie mają jednak dużego znaczenia. Poważne szkody mogą wyrządzać chrząszcze wiosną, kiedy wyjadają pąki borówki, a także zdarza się, że "obrączkują" pędy, ogryzając z nich korę. Larwy opuchlaków mogą uszkadzać korzenie, niszcząc drobne i ogryzając korę z grubszych korzeni bądź szyjki korzeniowej borówki. Wzrost krzewów jest osłabiony, niekiedy występuje zamieranie pędów z uszkodzoną korą, niższy i słabej jakości plon.

Aby uniknąć szkód powodowanych przez pędraki, drutowce i opuchlaki trzeba starannie wybrać i przygotować stanowisko pod uprawę. Najlepiej borówkę sadzić na polu, na którym nie stwierdzono larw w glebie. Jeśli podczas kontroli w przygotowywanej glebie znajdowano pędraki, drutowce lub opuchlaki należy zmienić lokalizację uprawy albo przeprowadzić intensywne ich zwalczanie. Wskazana jest wówczas orka i kilkakrotna mechaniczna uprawa gleby ostrymi narzędziami, które redukują populację tych larw. Na terenach bardziej zagrożonych można, jako przedplon, uprawiać grykę, gdyż zawarte w niej taniny hamują rozwój tych szkodników.

Kwieciak borówkowiec (Anthonomus muscules)

Larwa tego szkodnika odżywia się zawartością środkowej części pąka kwiatowego. Paki porażone zasychają i opadają. Zwalczanie tego szkodnika polega na wykonywaniu oprysków preparatami polecanymi do zwalczania kwieciaka malinowca. Zabieg ten wykonuje się przed kwitnieniem borówki.

Naliściaki (Phyllobius spp.)

Chrząszcze naliściaków spotyka się na krzewach wiosną i w lecie. Są one zielone lub brązowe, o metalicznym połysku, wielkości 3-, z charakterystycznym grubym, krótkim ryjkiem.

Chrząszcze żerują na liściach, wyjadają tkankę liścia od brzegu, na liściach widoczne są charakterystyczne zakola, co nie ma istotnego znaczenia.

Rodzina − tutkarzowate (Rhynchitidae) Tutkarz cygarowiec (Byctiscus betulae), (tutkarz brzozowiec, zwijacz cygarowiec, zdobnik brzozowiec)

Chrząszcz jest niebieski lub zielony, błyszczący, wielkości 6-. Jaja są białawe, owalne, około długości. Larwa jest wydłużona, beznoga, biała z żółtymi włoskami, dorasta do 6-.

Zimują chrząszcze w resztkach roślinnych. Wiosną samice składają po kilka jaj w cygarowato zwinięte przez siebie liście, gdzie bezpiecznie żerują larwy. Wyrośnięte przepoczwarczają się w glebie. W ciągu roku rozwija się jedno pokolenie.

W maju i czerwcu chrząszcze najpierw żerują na liściach zeskrobując tkankę, a później nadgryzają wyrośnięte liście na wierzchołku, zwijają je w kształcie cygara i podcinają ogonki. Zwinięte liście brązowieją i opadają. Jedna samica może zniszczyć około 30 liści. Obecność szkodnika najłatwiej stwierdzić przeglądając krzewy i szukając charakterystycznie zwiniętych, uszkodzonych liści.

Zwalczanie polega głównie na zbieraniu i niszczeniu uszkodzonych liści z jajami i larwami

Rząd − roztocze (Acaridida) Rodzina − szpecielowate (Eriophyidae) Szpeciel pączkowy borówki (Acalitus vaccini)

Szpeciel jest maleńki, niewidoczny gołym okiem, około długości, ciało wydłużone, perłowobiałe, z dwiema parami odnóży w pobliżu głowy. Jaja są maleńkie, a larwy wy-dłużone, mniejsze od dorosłych szpecieli.

Zimują szpeciele w grupach pomiędzy łuskami pąków. Wiosną, na początku wegetacji, wychodzą z miejsc zimowania i zasiedlają ukazujące się liście, pąki kwiatowe, kwiaty a następnie zawiązki owoców oraz formujące się pąki w kątach liści i w nich żerują i zimują. Przez cały sezon wegetacji wszystkie stadia rozwojowe szkodnika można znaleźć na roślinie, w pąkach, kwiatach lub na zawiązkach owoców. W ciągu roku może wystąpić kilka pokoleń szkodnika.

Szpeciele wysysają soki z komórek rośliny i ogładzają krzewy. Silnie uszkodzone pąki, kwiaty i zawiązki opadają, a słabiej uszkodzone owoce są gorzej wykształcone i mają chropowatą skórkę. Prawdopodobnie szpeciel jest wektorem wirusów, powodujących choroby wirusowe borówki. Na nowe plantacje szpeciele są przenoszone na ciele owadów lub roztoczy oraz z kroplami wody podczas deszczu, a także z zasiedlonym materiałem nasadzeniowym. Na zagrożonych uprawach szpeciel może być zwalczany po zakończonym zbiorze owoców, za pomocą środków polecanych do zwalczania wielkopąkowca na porzeczce czarnej. Liczebność populacji szpeciela ograniczają również drapieżne roztocze i wciornastki

Rząd − muchówki (Diptera) Rodzina − pryszczarkowate (Cecidomyiidae) Pryszczarek borówkowiec (Dasyneura vaccini)
Muchówka jest maleńka, długości około . Jaja są wydłużone, błyszczące, przezroczyste, później żółtawe. Larwy są beznogie, mlecznobiałe, 1,5- długości.

Zimują larwy w glebie pod krzewami, przepoczwarczają się wiosną. Muchówki pojawiają się wiosną, w okresie ukazywania się nowych przyrostów. Samice składają jaja na górnej stronie blaszki zwiniętego liścia lub wciskają je między zwinięte jeszcze najmłodsze listki na wierzchołkach pędów. Jaja składane są od pojawienia się nowych przyrostów wiosną do późnego lata, kiedy kończy się wzrost pędów. W sezonie wegetacji rozwijają się dwa lub więcej pokoleń szkodnika. Larwy ostatniego pokolenia i część larw poprzednich pokoleń pozostają w kokonach w glebie do wiosny następnego roku.

Larwy żerują na górnej stronie blaszki liścia, a wydzielane przez nie substancje enzymatyczne powodują zwijanie się i skręcanie liścia. Silnie uszkodzone liście i wierzchołki pędów zamierają. Zahamowany jest też wzrost pędów, a z bocznych pąków wyrastają pędy i następuje nadmierne krzewienie się roślin. Takie uszkodzenia liści oraz wierzchołków są łatwe do zauważenia i w ten sposób można stwierdzić występowanie szkodnika. Wyrośnięte larwy spadają na glebę, wwiercają się w nią i tam następuje przepoczwarczenie.

Zwalczanie pryszczarka konieczne jest tylko na zagrożonych plantacjach, jeśli obserwuje się liczne uszkodzone liście na wierzchołkach. Zaleca się opryskiwanie krzewów preparatem Owadofos 540 EC (2,25 l/ha) po zauważeniu pierwszych uszkodzeń na liściach, w razie potrzeby zabieg można powtórzyć po mniej więcej 2 tygodniach. Na plantacjach matecznych i w szkółkach konieczne może być kilkakrotne opryskiwanie krzewów.

Zaleca się sadzić tylko zdrowe rośliny. Pomocne w zwalczaniu może być ściółkowanie krzewów czarną agrowłókniną lub rozłożenie grubej warstwy ściółki organicznej, prowadzenie systematycznych lustracji plantacji i usuwanie porażonych pędów lub krzewów. Należy również zbierać i niszczyć uszkodzone wierzchołki z larwami, zanim zejdą na przepoczwarczenie.

Najważniejsze jest zniszczenie muchówek pierwszego pokolenia szkodnika.

Rodzina –wywilżnowate (Drosophilidae) Drospphila suzukii (proponowana nazwa muszka plamoskrzydła)

Ta bliska krewna muchy owocówki wywodzi się z południowo-wschodniej Azji i charakteryzuje się wyjątkową mobilnością. Jest jednak od niej o wiele groźniejsza, bowiem atakuje owoce zdrowe, świeże, dojrzałe i nieuszkodzone. Oprócz borówki, także: winogrona, maliny, truskawki, czereśnie i inne.

Maleńka muchówka, wielkości 2,5-, skrzydła mają rozpiętość 5-. Na dolnej części skrzydeł samca występują ciemne plamy. Charakterystyczną cechą są duże, czerwone oczy.

Ciało ma barwę od żółtawej do brązowej, z ciemnymi pasami na odwłoku. Odwłok samicy zakończony jest ząbkowanym pokładełkiem. Wylęgłe z jaj larwy są beznogie, białe lub brudnobiałe, dorastają do . W jednym owocu może być od kilku do kilkunastu larw.

Zimują osobniki dorosłe w resztkach roślinnych i ściółce pod roślinami lub w ich pobliżu. Pełny cykl rozwojowy szkodnika trwa od 8 do 28 dni. Optymalna temperatura dla aktywności samic i rozwoju szkodnika to około .

Na skórce dojrzewającego owocu jest widoczne niewielkie zranienie, przez które samica złożyła jajo. W owocu obecne są najpierw jaja, a później żerujące larwy, może ich być kilka. W miejscu żerowania larw skórka zapada się. Uszkodzone owoce są miękkie i gniją, wyczuwalny jest zapach fermentującego soku.

Na zasiedlonych plantacjach szkodliwość jest duża. Szkodnik obecny w Europie, może pojawić się także w Polsce.

Rodzina - nasionnicowate (Trypetidae) Nasionnica borówkowa (Rhagoletis pomonella)

Samica szkodnika składa jaja pod skórkę owoców, a wyległe larwy żerują w owocu przez około 20 dni, następnie opadają z owocami na ziemię i tam zimują.

Rząd − pluskwiaki (Homoptera) Rodzina − mszycowate (Aphididae) Mszyca trzmielinowo-burakowa (Aphis fabae)

Mszyca jest niewielka, około , czarna. Osobniki uskrzydlone są czarne, błyszczące.

Zimują czarne jaja mszycy na trzmielinie. Wylęgłe wiosną larwy żerują i rozwijają się (2-4 pokolenia) na tym krzewie. Od drugiego pokolenia w populacji pojawiają się osobniki uskrzydlone przelatujące na wtórne rośliny żywicielskie, m.in. na borówkę. Po kilku tygodniach żerowania pojawiają się osobniki uskrzydlone i przenoszą się na inne rośliny. Żeruje w koloniach na wierzchołkach pędów i liściach wierzchołkowych, wysysając soki roślinne, co powoduje deformację opanowanych części rośliny, zahamowany wzrost pędów, osłabione owocowanie, liście i owoce pokryte nalotem ‘sadzaków’ tracą wartość handlową.

Mszyca brzoskwiniowa (Nectarosiphon persicae – Myzus persicae)

Mszyca wielkości około jest barwy od jasno- do ciemnozielonej. Osobniki uskrzydlone są różowawe, a nieuskrzydlone zielone i zielonożółte.

Zimują jaja, wiosną wylęgają się larwy, a z nich wyrastają samice, założycielki rodu. Rozwój jednego pokolenia trwa zwykle kilkanaście dni, a na borówce może rozwijać się od 2 do 4 generacji tej mszycy.

Mszyca brzoskwiniowa żeruje na liściach i wierzchołkach pędów, wysysa soki roślinne i powoduje deformacje liści oraz pędów. Jest wektorem wirusów.

Na wydzielanej przez mszyce rosie miodowej (lepkie, słodkie odchody) rozwijają się grzyby ‘sadzakowe’.

Mszyca borówkowa (Amphorophora borsalis)

Mszyca borówkowa żerując ogładza rośliny borówki i powoduje deformacje uszkodzonych ich części. Występuje na dolnej stronie liści i wierzchołkach pędów.

Mszyca malinowo-trawowa (Sitobion fragariae)

Bezskrzydła forma dorosła jest wielkości 1.6 - , barwy żółto-zielonej. Zimują jaja na jeżynie, borówce, malinie i różach polnych. Larwy wylęgają się wiosną. Latem mszyce migrują na zboża i trawy a jesienią powracają na miejsce zimowania.

Larwy i owady dorosłe mszyc wysysają soki z pąków, liści, kwiatów, zawiązków owoców oraz młodych, zielonych pędów. Na skutek żerowania liście są poskręcane i zasychają, pąki nie rozwijają się, zawiązki owoców i młode pędy są zniekształcone. Zmniejsza się znacznie plon owoców i przyrost drzew. Licznemu występowaniu mszycy sprzyja wczesna, ciepła wiosna z umiarkowanymi opadami. Występowanie mszyc można stwierdzić przeglądając systematycznie krzewy.

Rodzina − tarcznikowate (Diaspididae) Skorupik jabłoniowy (Lepidosaphes ulmi)

Tarczka skorupika jabłoniowego ma kształt przecinka, barwę jasno- lub ciemnobrązową. Tarczka samicy ma wielkość około , a samiec jest o połowę mniejszy. Jaja są białe, owalne, długości około . Larwa ma owalny kształt i jest żółto-brązowa.

Zimują jaja pod tarczką samicy. W maju i czerwcu wylęgają się larwy, zasiedlają pędy i żerują wysysając soki z komórek rośliny. Po zakończeniu żerowania samce wylatują, a zapłodnione samice pozostają pod tarczką do jesieni, składają pod nią jaja i zamierają.

Rodzina − tarcznikowate (Diaspididae) i misecznikowate (Lecaniidae)
Tarcznik (Aspidiotus ancylus),
Misecznik (Lecanium nigrofasciatum)

Tarczki miseczników są owalne, wielkości 3-.

Na opanowanych organach widoczne są przecinkowate tarczki skorupika lub owalne misecznika lub tarcznika.

W maju i czerwcu larwy zasiedlają pędy, liście i owoce, wysysając soki z komórek rośliny. Wydzielają słodkie, lepkie odchody, na których rozwijają się grzyby sadzakowe.

Rośliny są osłabione a owoce pokryte nalotem ‘sadzaków’ tracą wartość handlową.

W okresie wylęgania się i wędrowania larw po roślinie, co przypada w okresie kwitnienia, rośliny należy opryskać 2-krotnie, co dwa tygodnie preparatem Owadofos 540 EC (0,15%) lub Mospilan 20 SP (0,02%).

Rodzina - skoczkowate (Cicadellidae) Skoczek różany (Edwardsiana rosae)

Larwy dorastają do a owady dorosłe do długości. Dorosły szkodnik jest koloru biało-żółtego, posiada klinowato zaostrzony odwłok i dachówkowato ułożone skrzydła (przednie przezroczyste, tylne mleczne z niebieskim odcieniem). Samice składają jaja dwukrotnie przy nerwach liści, najpierw od maja do czerwca, a później od sierpnia do nastania pierwszych przymrozków. Jaja zimują pod powierzchnią kory pędów jednorocznych.

Szkodnik nakłuwa liście (zazwyczaj ze spodu) i wysysa z nich soki, co prowadzi do jaśniejszych plam na liściach, przebarwień, a nawet zamierania liści. Górna strona liścia pokrywa się niewielkimi biało-żółtymi plamkami (czasem mają kolor czerwonobrunatny). Po pewnym czasie liście mają barwę białawoszarą lub żółtawoszarą, a następnie zasychają i opadają. Pąki kwiatowe nie rozwijają się lub wydają mniejsze, drobniejsze kwiaty. Na dolnej stronie blaszki liściowej można zauważyć liczne, ruchliwe i mszycopodobne larwy i dorosłe osobniki.

Zaleca się przycinanie porażonych pędów oraz ich palenie. W ten sposób niszczy się zimujące jaja skoczka różanego.

Rząd − motyle (Lepidoptera) Rodzina − zwójkowate (Tortricidae) Zwójka różóweczka (Archips rosanus)

Motyl ma skrzydła oliwkowo-brązowe, o rozpiętości około . Jaja są płaskie, szarawozielonkawe, są składane w złożach, po kilkanaście lub kilkadziesiąt sztuk. Złoże jaj ma kształt lekko wypukłej tarczki, średnicy około , pokryte wydzieliną samicy. Gąsienica zielona z ciemnobrązową głową dorasta do 15-. Poczwarka jest ciemnobrązowa, długości 9-. Zimują jaja w złożach na pędach. Gąsienice wylęgają się w kwietniu, a okres ten trwa zwykle 9-17 dni. Gąsienice żerują do czerwca, a następnie przepoczwarczają się na liściach. Motyle pojawiają się w czerwcu i lipcu, samice składają jaja. W sezonie rozwija się jedno pokolenie szkodnika.

Sprzędzają one pojedyncze liście w rulon lub 2, 3 liście razem bądź liście z kwiatostanem. Żerują wewnątrz tych kryjówek, zjadając tkankę roślinną. Przy masowym pojawieniu się mogą zniszczyć dużo liści i kwiatostanów. Lokalnie na silnie porażonych plantacjach może być potrzebne zwalczanie, jednak wiele gąsienic zwójki na borówce bywa spasożytowane. Tam, gdzie konieczne jest zwalczanie, zaleca się w początkowym okresie żerowania gąsienic preparaty bakteryjne, a później środki o działaniu kontaktowo-wgłębnym.

Zwójka bukóweczka (Pandemis heparana)

Gatunek ten jest polifagiem. Występuje licznie na terenie całej Polski. Motyle zwójki bukóweczki mogą mieć zmienną barwę przednich skrzydeł: od brunatnej do rdzawej.

Charakterystyczny jest dla nich rysunek w postaci poprzecznych, brunatnych smug. Skrzydła tylne są zwykle brązowoszare. Samice są większe od samców. Gąsienice zwójki bukóweczki są zielone z jaśniejszymi brodawkami i żółtozieloną głową. Dorastają do .

Zwójka bukóweczka składa jaja w złożach, przeważnie na górnej stronie liści. Poczwarka jest ciemnobrązowa lub brązowoczarna, osiąga długość do . Zwójka bukóweczka w warunkach Polski ma dwa pokolenia. Zimują gąsienice w kokonach, zwykle w szczelinach kory na dolnej części pni drzew.

Motyle pierwszego pokolenia mogą pojawiać się od początku czerwca do lipca. Gąsienice tej generacji najliczniej pojawiają się w lipcu. Część z nich przepoczwarcza się, i pod koniec drugiej dekady sierpnia wylatują motyle drugiego pokolenia (pozostałe gąsienice zapadają diapauzę). Motyle te składają jaja, a wylęgłe z nich gąsienice mogą żerować do zbioru owoców.

Gąsienice żerują głównie w rozwijających się pąkach i w rozetach kwiatowo-liściowych. Po kwitnieniu, w czerwcu, uszkadzają zawiązki. Gąsienice pokoleń letnich uszkadzają liście (wyżerając w nich drobne okienka) oraz owoce, wyjadając w nich niewielkie wgłębienia.

Acleris minuta

Gąsienice zwójki Acleris minuta są bladożółte z żółtą głową, dorastają do . W sezonie wegetacji występują zwykle dwa pokolenia. Zimują owady dorosłe. Samice składają jaja pojedynczo na korze na wiosnę albo na liściach w lecie. Larwy żerują na spodniej stronie blaszki liściowej. W maju i na początku czerwca widoczne są zwinięte wzdłuż nerwu pojedyncze liście lub luźno sprzędzone rozety liściowe na wierzchołkach pędów. Gąsienice mogą uszkadzać młode zawiązki owocowe. Dochodzi do osłabienia wzrostu roślin, a także zmniejszenia ilości i jakości plonu.

Zwójka plameczka (Rhopobota naevana)

Motyl jest ciemnoszaro-brązowy długości około , o skrzydłach rozpiętości do . Jajo o wymiarach 0,7 x jest płaskie i owalne. Gąsienica długości 8- jest żółto-biała z brązowo-czarną głową.

Zimują jaja na dolnej stronie liści. Gąsienice wylęgają się zwykle w połowie maja. Żerują na młodych liściach i wierzchołkach pędów oraz na kwiatach i zawiązkach owoców do około połowy czerwca. Następnie przepoczwarczają się i pod koniec czerwca (lipiec) pojawiają się motyle. Samice składają jaja, które zimują.

Gąsienice sczepiają własną przędzą razem 3, 4 młode liście lub kilka wierzchołków i żerują wewnątrz takiej kryjówki. Uszkadzają kwiaty i zawiązki owoców. Powodując osłabienie wzrostu roślin, a także zmniejszenie ilości i jakości plonu.

Hendecaneura shawiana syn. Enarmonia shawiana

Motyl ma skrzydła rozpiętości 9,5-. Skrzydła są brązowe, a na każdym z nich na brzegu znajduje się pomarańczowa plamka i srebrne kropki wzdłuż brzegu. Jaja składane są na dolnej stronie liści. Gąsienice najpierw są pomarańczowe, później ciemnieją. Dorastają do długości. Przepoczwarczają się w maju, a wylot dorosłych ma miejsce w czerwcu.

Gąsienice wgryzają się do jednorocznych pędów na wysokości 5- od wierzchołka i drążą tunel w kierunku podstawy pędu. W lecie liście żółkną, a na pędach są widoczne otwory wejściowe gąsienic, wielkości około . Wierzchołki pędów brązowieją, zamierają, łamią się, a w miejscu złamania wysypują się z rdzenia trocinowate odchody gąsienicy.

Niszczona może być znaczna liczba wierzchołków pędów, co osłabia owocowanie. W wyniku tego następuje wybijanie pędów bocznych i nadmierne krzewienie się pędów.

Nowy szkodnik w Polsce. Pierwsze uszkodzenia notowano w lecie 2012.

Zaleca się zbierać i niszczyć uszkodzone pędy z gąsienicami. Dotychczas nie ma potrzeby zwalczania chemicznego.

Owocówka boróweczka (Grapholita packardi)

Dorosły owad (ćma) składa jaja na powierzchni zawiązków owocowych. Larwy wgryzają się do owoców i w nich żerują. Zwalczanie należy wykonywać w czasie gdy larwy zaczynają wgryzać się do owoców. Stosuje się środki owadobójcze o szerokim spektrum działania.

Rodzina - garbatkowate (Notodontidae) Narożnica zbrojówka (Phalera bucephala)

Skrzydła szaro-popielate z ciemnymi, falistymi prążkami. W ciągu roku występuje jedno pokolenie. Owady dorosłe latają od końca maja do polowy lipca. Samice składają kuliste jaja, z których wylęgają się gąsienice żywiące się liśćmi.

Gąsienice długości do zjadają liście, pozostawiając tylko nerw główny.

Rodzina - miernikowcowate (Geometridae) Piędzik przedzimek (Operophthera brumata)

Samica ma 8- długości, brunatno-szarą barwę, gruby odwłok i szczątkowe skrzydła 2-. Skrzydła samca mają rozpiętość 20-, są brązowo-czarne. Jajo jest owalne, długości około , żółtopomarańczowe.

Gąsienica jest żółtozielona, z trzema białymi pasami po bokach, dorasta do długości. Przy chodzeniu porusza się wyginając ciało w kształcie litery omega (ma trzy pary nóg na przednich i dwie pary na ostatnich segmentach ciała).

Zimują jaja na pędach. Od kwietnia gąsienice żerują na liściach i kwiatach. Gąsienice mogą być przenoszone z wiatrem. Przepoczwarczają się w glebie. Motyle pojawiają się w drugiej połowie października i samice składają jaja, które zimują. W sezonie rozwija się 1 pokolenie piędzika.

Wczesną wiosną gąsienice żerują na liściach i kwiatach, wyjadają ich tkankę, występując licznie, mogą powodować gołożer. Niszczą słupki i pręciki w pąkach i kwiatach, mogą też uszkadzać zawiązki owoców.

Rząd − przylżeńce (Thysanoptera) Rodzina − wciornastkowate (Thripidae) Wciornastek różówek (Thrips fuscipennis)

Owad dorosły ma ciało wąskie, wydłużone, do około , żółte z czarnymi skrzydłami. Larwa jest jasnożółta, wydłużona, dorasta do .

Zimują samice pod krzewami, na rośliny nalatują w maju i składają jaja. Dorosłe wciornastki i larwy żerują na kwiatach i na najmłodszych liściach. W sezonie rozwijają się 2-3 pokolenia wciornastka.

Wciornastki uszkadzają rośliny nakłuwając i wysysając komórki skórki liścia. Powoduje to powstawanie na liściach srebrzystoszarych przebarwień i ciemnozielonych plamek (odchody) oraz obniżenie plonów. W przypadku zaatakowania rośliny przez liczną kolonię szkodników, liście mogą nawet zasychać. Wciornastki żerując na najmłodszych liściach, pąkach kwiatowych i kwiatach ogładzają rośliny. Następuje zahamowanie wzrostu pędów, ograniczanie zawiązywania owoców i ich deformacja.

PLUSKWIAKI

W klasyfikacji zoologicznej rząd owadów liczący około 42500 gatunków . W Polsce żyje około 740 gatunków tego rzędu.

Przeważają formy lądowe żyjące na zielonych częściach roślin pod korą , ściółką lub w glebie .Pobierają wyłącznie płynny roślinny pokarm. Pluskwiaki są owadami bardzo zróżnicowanymi morfologicznie. Najmniejsze mają ok. 0,5 milimetra, większość osiąga kilka centymetrów, a największe ok. 10 centymetrów . Gdy są zaniepokojone lub zagrożone, wydzielają nieprzyjemny zapach. W naturze zapach ten odstrasza drapieżniki. Plony napoczęte przez pluskwiaki tracą nawet 90% wartości, ponieważ nie nadają się do bezpośredniej konsumpcji

Pluskwiaki posiadają narząd gębowy kłująco ssący przystosowany do pobierania pokarmu płynnego . Skrzydła 1 pary półpokrywy, 2 para błoniaste. Przechodzą przeobrażenie niezupełne oraz posiadają odnóża kroczne, chwytne lub pływne.

SYSTEMATYKA Typ: Stawonogi Podtyp: Sześcionogi Gromada: Owady Rząd: Pluskwiaki Podrząd: Pluskwiaki różnoskrzydłe Rodzina: Tasznikowate

ZMIENNIK LUCERNOWIEC Zmiennik jest owadem powszechnie występującym na roślinach jagodowych. Żeruje powszechnie na wielu roślinach uprawnych i dziko rosnących, z których przelatuje na truskawki. Owad dorosły ma długość 5–6 mm, ciało lekko owalne, wydłużone, zielonkawe, szarawe lub brązowawe. Samice składają jaja wciskając je w tkankę rośliny. Wylęgłe larwy, wydłużone, bezskrzydłe, jasnozielone, podobne do owada dorosłego, żerują na pąkach kwiatowych, kwiatach i zawiązkach owoców, podobnie jak dorosłe pluskwiaki, wysysając soki roślinne. Silnie uszkodzone pąki i kwiaty zamierają, a ze słabiej uszkodzonych wyrastają drobne, spłaszczone owoce, ze zwartymi zielonymi orzeszkami (mylnie określanymi — nasionami) na wierzchołku lub z boku. Owoce te nie mają wartości handlowej ani konsumpcyjnej. Zwalczanie: Wiosną w uprawie tradycyjnej można (jeśli temperatura otoczenia wynosi do 20°C) Decis 2,5 EC (0,6 l/ha) z zachowaniem prewencji dla pszczół. Występują również pułapki feromonowe które pozwalają na określenie liczebności owada na plantacji

MSZYCA JABONIOWA Mszyca jabłoniowo-babkowa jest najgroźniejszą z mszyc występujących na jabłoni. Jest to mszyca dwudomowa, występuje na jabłoni wiosną, a latem przenosi się na rośliny z rodzaju babka (Plantago). Wiosną samica jest ciemnoszara lub zielonoszara, gruszkowatego kształtu, ok. 3 mm długości. Młode larwy są różowe, jaja czarne, błyszczące, owalne, prawie 0,5 mm długie i składane są pojedynczo na powierzchni kory. Wczesną wiosną żeruje na rozwijających się liściach, pąkach kwiatowych oraz na szypułkach. Uszkodzone liście zwijają się spiralnie w poprzek głównego nerwu, marszczą się i odbarwiają, a następnie żółkną i zasychają. Owoce są drobne, zdeformowane, a ponieważ nie opadają w czasie czerwcowego opadania zawiązków, pozostają na gałęziach w zwartych gronach. Na powierzchni zniekształconych owoców widoczny jest często ciemny nalot grzybów sadzakowych, rozwijających się obficie na wydajanej przez mszyce spadzi. Zwalczanie: Aby zapobiec wystąpieniu mszyc należy - starannie lustrować sad

• wykonywać zabiegi na początku pojawu mszyc w sadzie insektycydami takimi jak ( Apacz 50 WG , Fastac 100 EC , Karate Zeon 050 CS)

• dbać o faunę pożyteczną, która silnie ogranicza występowanie mszyc

• nie dopuszczać do nadmiernego występowania licznych kolonii mszyc

MSZYCA PORZECZKOWA: Osiąga do 2 mm długości, żółtozielone lub cytrynowożółte, błyszczące z cylindrycznymi syfonami długości 1/5 ciała. Larwy podobne do osobników dorosłych a jaja czarne i owalne. Jaja zimują na pędach porzeczki, a wraz z rozwojem pierwszych liści następuje faza wylęgania larw. Mszyce są bardzo ruchliwe i rozpoczynają żerowanie na licznych młodych liściach. Pierwsze pokolenia bezskrzydłych dzieworódek rozwijają się na porzeczkach i agreście. Czerwiec i lipiec to okres pojawienia się mszyc uskrzydlonych, które migrują na czyściec i jasnotę gdzie rozwija się 5-7 pokoleń. Jesienią osobniki uskrzydlone przelatują na porzeczkę i w październiku/listopadzie samice składają jaja u nasady paków, bądź w spękanej korze. Mszyce zasiedlają głównie dolną stronę liści, wysysają soki, w wyniku czego na wierzchniej stronie liści pojawiają się wiśniowoczerwone (młode liście) lub żółtozielone (starsze liście) nabrzmienia i wypukliny. W wyniku żerowania zostaje zahamowany wzrost młodych liści i przyrosty pędów.ZWALCZANIE: Oprysk wykonujemy w momencie pojawienia się licznych mszyc, wykorzystać wówczas możemy środki takie jak: -Actara 25 WG -Karate Zenon 050 CS -Decis 2,5 EC -Patriot 2,5 EC

MSZYCA WIŚNIOWO-PRZYTULIOWA Jest to półkolista, błyszcząca mszyca o długości 1,8-2,4 mm. Bezskrzydłe samice są czarne, a larwy – brunatne. Jaja są owalne, czarne i błyszczące. Wiosną mszyca wiśniowo-przytuliowa żeruje na czereśni i wiśni, a latem na przytuli i przetaczniku. Zimują jaja na pędach w pobliżu pąków. Larwy wylęgają się w kwietniu. Po żerowaniu na pąkach przenoszą się na spodnią stronę liści oraz najmłodsze pędy. Na przełomie mają i czerwca pojawiają się uskrzydlone osobniki, które przelatują na przytulię lub przetacznik. Jednak część mszyc zostaje na wiśniach i czereśniach do końca sezonu. Jesienią uskrzydlone mszyce wracają na drzewa i składają jaja. Na wiśniach może rozwinąć się 10-13 pokoleń, a na czereśni 6-7 pokoleń tej mszycy. Szkodnik ten tworzy kolonie w wierzchołkowej części młodego pędu. Jego wzrost zostaje zahamowany, a liście marszczą się i skręcają spiralnie, tworząc tzw. gniazda. Silnie uszkodzone liście zasychają i opadają. Pędy mają zahamowany wzrost i są mniej wytrzymałe na mróz.
Mszyca wiśniowo-przytuliowa żeruje także na szypułkach kwiatowych, ogonkach owoców oraz na samych owocach W celu określenia progu zagrożenia dla mszycy wiśniowo-przytuliowej, należy w okresie od kwietnia do lipca przeglądać zakończenia pędów na 50 losowo wybranych drzewach.

Występujące preparaty : Calypso 480 SC,- Jetstac 100 EC,- Karate Zeon 050 CS,- Kung-Fu 050 CS,- Mospilan 20 SP,

MIODÓWKA GRUSZOWA Owad o ciele długości 4,5 mm, pomarańczowe, posiadające dość duże skrzydła. Ich jaja są owalne, umocowane w tkance za pomocą wyrostka. Larwa jest żółtawa, długości około 4 mm, później jasnobrązowa do ciemnobrązowej.

Larwy i dorosłe samice nakłuwają liście grusz i wprowadzają do tkanek ślinę, wskutek czego następuje skręcanie się liści i marszczenie blaszek liściowych. Wzrost pędów zostaje zahamowany, następuje ich wyginanie się a nawet zasychanie całych gałęzi i drzew. W razie licznego pojawu szkodnika, zwłaszcza w młodych sadach, drzewa wyglądają jak spalone. Szkodniki wytwarzają rosę miodową, która sprzyja rozwojowi czarnych grzybów sadzakowych na liściach, co zmniejsza powierzchnię asymilacyjną. Z porażonych zawiązków wyrastają zdeformowane owoce. Miodówki są wektorami choroby powodującej zamieranie grusz.

Zaleca się zwalczanie larw wiosną, a dorosłych osobników w okresie bezlistnym. Liczebność miodówek można oceniać zawieszając w koronach drzew żółte i zielono-żółte tablice lepowe lub preparaty :Dimilin 480 S.C., Jetstac 100 EC, Karate Zeon 050 CS, Kung-Fu 050 CS, Movento 100 S.C.

FILOKSERA WINIEC Groźny szkodnik winnic. Wielkość owada nie przekracza 1,5 mm. Filoksera występuje w dwóch formach: korzeniowej żerującej na korzeniach i liściowej bytującej na liściach.Samica jest bezskrzydła, długości 1,2-1,5 mm, żółtawa, z trzema parami drobnych nóg. Jaja są owalne, białożółte, wielkości 0,4 mm. Larwy są podobne do osobników dorosłych, ale mniejsze. Larwy przedostając się bliżej powierzchni gleby, dają początek uskrzydlonej formie filoksery. Uskrzydlona samica składa kilka jaj, z których wylęgają się osobniki obojga płci. Przed zimą samica składa do szczeliny w korze pnia krzewu jedno zapłodnione jajo, które zimuje. Z jaj zimowych wylęgają się wiosną samice dające początek liściowej formie filoksery. Samice formy liściowej rozmnażają się partenogenetycznie, składając jaja na liściach do wnętrza ,galasów

Szkodnik rozwija się na korzeniach i liściach winorośli. Na korzeniach tworzą się galasy zaburzające system przewodzący w roślinie, co powoduje obumieranie korzeni i osłabienie całej rośliny, która więdnie, żółknie i zamiera. Galasy tworzą się również na wierzchniej stronie blaszki liściowej. Mają wielkość ziarna grochu, są otwarte w górnej części. Początkowo zielone, w miarę upływu czasu czerwienieją. W skrajnych przypadkach pokrywają całą powierzchnię liścia. 

MISECZNIK ŚLIWOWY Misecznik śliwowy jest pluskwiakiem równoskrzydłym, który najczęściej żeruje na jabłoniach i śliwach. Ciało bezskrzydłych samic pokryte jest stwardniałym, wiśniowobrązowym „płaszczem” kutykuli w kształcie wypukłej miseczki o długości 3-4 mm. Samice żerują nieruchomo przytwierdzone kłujką do podłoża. Natomiast samce tego szkodnika są uskrzydlone. Długość ich ciała wynosi 1 mm. Jaja misecznika śliwowego są owalne, białe oraz pokryte woskową wydzieliną samicy. Larwy są płaskie, ruchliwe zielonkawe a później brązowiejące w pierwszym stadium rozwoju. Męskie larwy są wydłużone, brązowe, a żeńskie owalne i z jasną charakterystyczną kreską na grzbiecie. Zimują larwy drugiego stadium rozwojowego w szczelinach kory. Następnie w marcu przechodzą na pędy oraz cienkie gałązki i żerują. W kwietniu dochodzi do różnicownia się larw na żeńskie i męskie. W maju samice składają jaja do komory lęgowej pod miseczką, a następnie zamierają. Płodność samicy misecznika śliwowego wynosi 5000 jaj.

Czerwce te przysysają się na ogół całymi koloniami do zdrewniałych części roślin. Szczególnie jednak szkodliwe są larwy żerujące na młodych pędach. Silnie porażone drzewa słabo owocują, owoce drobnieją i jest ich często o połowę mniej, drzewa mają małe przyrosty, łatwo przemarzają zimą. Kolonie misecznika produkują dużo rosy miodowej, która pokrywa liście i jest podłożem do rozwoju grzybów. Zwalczać szkodnika można wiosną, w okresie żeru larw na pędach, lub w drugiej połowie lata, po wyjściu larw nowego pokolenia na liście przy użyciu preparatów: Fastac 100 EC, Jetstac 100 EC, Promanal 60 EC, Catane 800 EC

SKORUPIK JABŁONIOWY Samica pokryta jest tarczką o kształcie przecinkowatym, barwy brązowej, niekiedy ze srebrzystym nalotem. Dłougość tarczki samicy wynosi od 3,5 mm do 4 mm. Samiec w postaci larwalnej ma tarczkę o połowę mniejszą od samicy, a w postaci dorosłej ma jedną parę skrzydeł. 

Larwy są ruchliwe i są stadium żerującym. Wbijają kłujkę w korę pędów, tracą nogi i od tego momentu nie zmieniają miejsca żerowania na roślinie. 
Gatunek występuje często masowo na pniach, konarach lub pędach drzew i krzewów owocowych. Prowadzi to do osłabienia ich wzrostu i karłowacenia, częściowo zasychania i słabego plonowania. Opanowane rośliny są wrażliwe na przemarzanie

W celu stwierdzenia występowania skorupika jabłoniowego w sadzie, należy w okresie bezlistnym obejrzeć pędy na kilku losowo wybranych drzewach, czy wstępują na nich tarczki z ukrytymi we wnętrzu jajami. Wówczas po oderwaniu tarczki wysypuje się taki biały proszek. Obecnie do zwalczania skorupika jabłoniowego zarejestrowany jest preparat Movento 100 SC