Agnieszka Kłopotek-Główczewska

WPiNP, gr. 12 b

Temat: Sylwetka Mikołaja Grundtviga i aktualność jego idei.

Mikołaj Grundtvig był duńskim oświatowcem, jednym z twórców edukacji dla dorosłych. Urodził się 8 września 1783 roku w Udby, a zmarł 2 września 1872 roku 
w Kopenhadze. W historii oświaty duńskiej zapisał się, jako pomysłodawca koncepcji wyższej szkoły ludowej, która później przekształciła się w uniwersytety ludowe.

Był zdecydowanym przeciwnikiem szkoły tradycyjnej. Uważał, że jest ona oderwana od rzeczywistości, życia rodzinnego. Według Grundtviga, jej celem było bierne przyswajane treści, które nie zawsze są dla ucznia zrozumiałe. Stwierdził także, że szkoła konserwatywna nie ma żadnego związku z pracą produkcyjną, odzwyczaja od twórczego oraz praktycznego działania. Krytyka ta wynikała z osobistych doświadczeń Trzy lata teologii na wyższej uczelni w Kopenhadze potwierdziły poglądy Grundtviga na szkolnictwo dla dorosłych. Uważał, że treści i metody obowiązujące w wyższym szkolnictwie są przestarzałe, nieaktualne i oderwane od życia.

Przeciwieństwem do szkolnictwa tradycyjnego miała być proponowana przez Grundtviga wyższa szkoła ludowa. Miała mieć ona związek z życiem codziennym. Jej zadaniem było przygotowanie dorosłych do pracy zawodowej oraz pełnienia obowiązków wobec ojczyzny. Grundtvig domagał się, aby podstawą kształcenia było wychowanie narodowe, obywatelskie oraz patriotyczne. Wyższa szkoła ludowa miała wprowadzać lud do kultury narodowej. Pojęcie państwa, ojczyzny miało stać się ośrodkiem nauczania. Oznaczało to ukazanie wartości kraju, ojczyzny i narodu, przygotowanie wychowanków do pełnienia ról obywatelskich, spełniania potrzeb ojczyzny. Grundtvig chciał wprowadzić koncepcje nauczania, w której misją życiową każdego obywatela byłby obowiązek służenia ojczyźnie, dbania o jaj interesy, obronę przed wrogiem oraz porządkowania jej życia społecznego.

Ważnym aspektem miało być poznanie realnego życia przez urzędników państwowych. Byli już dostatecznie wykształceni, ale brakowało im wiedzy praktycznej. Ojczyzna miała mieć związek z rzeczywistością i zagadnieniami dnia teraźniejszego,
a administracja miała zbliżyć się do życia zwykłych obywateli. Praca urzędników miała zostać ukierunkowana na istotę problemów i pragnień rodaków. W wyższej szkole ludowej miała odbyć się integracja społeczna i narodowa. Poznanie potrzeb, problemów i sytuacji narodu miało stać się siłą ożywczą dla rozwoju oświaty i nauki, funkcjonowania administracji państwowej. Wzajemne poznanie miało polepszyć działanie zarówno urzędników, jak
i przedstawicieli narodu.

Wyższa szkoła ludowa miała być przeznaczona dla ludzi dorosłych, dzięki czemu miała odgrywać ważną rolę kulturotwórczą, społeczną i narodową. Jednym z najważniejszych aspektów wychowania narodowego było używanie tylko mowy ojczystej, żadnej innej.
W szczególności zrezygnowanie z nauki greki i łaciny, jako języków przestarzałych
i nieaktualnych. Wyższa szkoła ludowa miała pełnić funkcję jednoczącą cały lud. Oznaczało to wspólne kształcenie, brak podziałów na klasy, stanowiska. Grundtvig zdecydowanie nie zgadzał się z wychowaniem przygotowującym do służenia określonej grupie, warstwie społecznej. Wyższa szkoła ludowa miała uczyć umiejętności rozumienia, przeżywania tego, co wspólne dla całego społeczeństwa. Odnosiło się to także do własności ziemi. Według Grundtviga właścicielem ziemi ojczystej jest zawsze naród i nie można mu tego prawa odbierać. Lud posiada silny historyczny, kulturowy i biologiczny związek ze swoją ziemią. Oznacza to, że poznanie swojej ziemi należy do ważnych zadań kształcenia.

Jednym z najważniejszych i najbardziej aktualnym aspektem poglądów Grundtviga była umiejętność określania i realizowania swojego szczęścia. Cele nauczania i wychowania już w XVII wieku uwzględniały prawo człowieka do bycia szczęśliwym. Zdobywanie wykształcenia miało pomóc ludziom w dążeniach do uzyskania dobrobytu i poprawienia jakości życia.

Nie tylko cele materialne były ważne w poglądach Grundtviga. Wolność duchowa oraz obywatelska człowieka miała duże znaczenia dla rozwoju jego osobowości. Bez możliwości wyboru wiary i wyznania człowiek nie jest całkowicie wolny. Zdaniem Grundtviga niebezpieczeństwa, którymi straszono obywateli nie mogły powodować ograniczenia swobody ich wyznania. Ryzyko i życie na własna odpowiedzialność było związane z brakiem odgórnych nakazów. Nie można było zniewalać człowieka ani duchowo, ani społecznie. Ograniczenie tych aspektów życia człowieka oznaczało jego zniewolenie, sprowadzenie do roli mechanizmu, odebranie człowiekowi życia. Najważniejszą wartością
i sensem życia była możliwość samookreślania światopoglądowego, braku ograniczeń
i spontaniczności wyboru.

Z wolności duchową człowieka powiązany był kolejny postulat Grundtviga. Ogłosił on zasadę oddzielania nauki i religii. Ta ostatnia miała zostać wyłączona ze szkół
i powierzona instytucjom kościelnym. Zasada ta była wyrazem przekonania, iż określona religia nie powinna podlegać obowiązkowi szkolnemu. Byłoby to, bowiem nieprzestrzeganie wolności wiary i wyznania.

Ostatnim już postulatem Grundtviga było powiązanie rozwoju duchowego człowieka
z rozwojem fizycznym. Był zdecydowanie przeciwny tłumieniu aktywności ludzkiej. Według Grundtviga wszelka inicjatywa, wyobraźnia i kreatywność była bardzo ważna dla człowieka. Wielostronna aktywność zawodowa, rodzinna i patriotyczna zapewnia poczucie własnej wartości, zadowolenia i szczęścia. To natomiast powoduje dążenie człowieka do tworzenia lepszych form i warunków życia społecznego i indywidualnego.

Większość poglądów i postulatów Mikołaja Grundtviga jest aktualna i trafna
w procesie kształcenia osób dorosłych. Oświatowca można nazwać prekursorem pragmatycznej koncepcji oświaty. Bardzo podkreślał związek szkoły z życiem i praktyką. Miało to lepiej przygotować ludzi do pełnienia ról zawodowych, społecznych
i patriotycznych. Lepsze przystosowanie do środowiska miało ułatwić obywatelom codzienne życie, zaspokajanie potrzeb oraz rozwiązywanie wszelakich problemów. To z kolei miało mieć pozytywny skutek w przenoszeniu dorosłych na wyższy poziom kulturalny, moralny oraz materialny. Również idea demokratyzacji wiedzy i oświaty, jej dostępność dla każdego, jest bardzo aktualna. Wszyscy zainteresowani powinni mieć możliwość kształcenia się. Grundtvig nie popierał żadnych podziałów, ani ze względu na pochodzenie, ani zamożność. Wiedza obywateli ma pomóc w rozwoju całego państwa i ograniczanie jej dostępności byłoby hamowaniem postępu narodu.

Idea ustawicznego kształcenia obowiązuje także w dzisiejszych czasach. Człowiek ciągle dokształcający się, doskonalący swoje umiejętności to człowiek rozwijający swoją osobowość. Ten pogląd Grundtviga uwzględnia rzeczywiste przemiany dokonujące się
w dzisiejszym życiu, nauce oraz działalności gospodarczej. Oświatowiec miał świadomość tego, że kształcący się obywatele są dużą wartością dla rozwoju całego państwa. Oznacza to lepsze realizowanie swoich ról zawodowych, społecznych oraz obywatelskich.

W koncepcji Grundtviga warte podkreślenia jest związek wiedzy praktycznej
z teoretyczną. Ten pogląd jest aktualny i ważny w dzisiejszej andragogice. Zdobywana wiedza praktyczna musi być oparta na teorii naukowej, jej dorobku. Nie można ignorować kanonu wiedzy i opierać się tylko na doświadczeniu. Jednak podkreśla także istotność łączenia praktyki z teorią. Nie można zatrzymać się na samej wiedzy książkowej, gdyż nie pomoże nam ona wypełniać obywatelskich i zawodowych obowiązków.

Według Grundtviga postęp oświatowy, społeczny i moralny zależy od walorów osobowych, zaangażowania, doświadczenia, zdolności, wiedzy oraz inteligencji populacji. Oznacza to, że jakość kształcenia dorosłych wpływa na stopień rozwoju państwa. Dlatego ważni są pedagodzy i ich sposób nauczania. Obcowanie z drugim człowiekiem i zdobywanie doświadczenia są znacznie lepszym sposobem rozwijania się, niż nauka z książek. Dlatego dla Grundtviga jest tak ważna postać nauczyciela, który ma być związany z obywatelami.

Idea rozwijania zdolności ludzkich jako wartości osobowych i kulturotwórczych jest kolejnym aktualnym aspektem poglądów Grundtviga. Współczesny świat naukowo-techniczny opiera się na aktywności i kreatywności ludzi. To właśnie od ludzi zdolnych zależy rozwój i postęp państwa. To społeczeństwo tworzy naukę, sztukę i technikę. Dlatego szkoła musi być powiązana z rzeczywistością, a oświata wynikać z doświadczenia. Ma umożliwić jednostce rozwój i jak najlepsze funkcjonowanie w roli obywatela i człowieka.

Idee pedagogiczne i moralne Grundtviga zachowały aktualność i nadal obowiązują. Współczesna andragogika może cały czas z nich korzystać i budować na ich bazie kolejne koncepcje.