Ogólnie

Wyspa Wielkanocna to wyspa na południowym Oceanie Spokojnym. W centralnej części Wzniesienia Wschodniopacyficznego. 70% mieszkańców stanowią Polinezyjczycy. Hanga Roa to jedyna miejscowość i jednocześnie stolica Wysp Wielkanocnych.

Według literatury wyspa została osiedlona około 300-400 n.e. przez Hawajów. Niektórzy naukowcy twierdzą jednak, że mogło to mieć miejsce około roku 700-800 n.e. na co wskazuje datowanie radiowęglowe. Polinezyjczycy prawdopodobnie przybyli z Markizów przywożąc ze sobą banany, taro, kurczaki, czy szczury.

Kontakt Europejczyków z wyspą rozpoczął się w niedzielę wielkanocną 1722 roku, gdy Holender Jacob Roggeveen odkrył na wyspie 2000-3000 mieszkańców, jakkolwiek cywilizacja ta mogła wcześniej dochodzić do 10000-15000 mieszkańców. Taki spadek liczby mieszkańców spowodowany został przez wyczerpanie naturalnych zasobów wyspy oraz ścięcie wszystkich drzew. Według podań ustnych w wyniku tego doszło do walk oraz kanibalizmu z powodu braku żywności. Inna koncepcja mówi, że populacja mieszkańców była stabilna, a przyczyną kłopotów żywnościowych i wyginięcia lasów był nadmierny rozwój populacji szczura polinezyjskiego. Po interwencjach, m.in. biskupów chilijskich, zaprzestano wywożenia mieszkańców, tym którzy przeżyli niewolniczą pracę pozwolono wrócić, lecz niestety większość z nich zmarła w wyniku epidemii grypy. Po zaprzestaniu porwań populacja mieszkańców wyspy znów zaczęła się zwiększać.

Do dzisiaj Wyspa Wielkanocna jest najbardziej odizolowanym miejscem na Ziemi.

Moai

Moai to rodzaj posągów sporządzanych w przeszłości ze skał o pochodzeniu wulkanicznym przez mieszkańców Wyspy Wielkanocnej. Każda z figur jest wyciosana z jednego kamienia. Niektóre ważą nawet ponad 20 t i mają ponad 6 m wysokości. Największy z moai - tzw. Paro miał ok. 10 m wysokości i ważył 75 t. Znaleziono też jedną figurę, która została niedokończona

Mniej niż 1/5 posągów, które zostały przemieszczone na miejsca obrzędów miała na początku pukao, czyli specjalne polinezyjskie czerwone koki (oczywiście także wykonane z tufu), przypominające kapelusze^[2]. Około 95% z 887 moai, które są nam znane zostało wyrzeźbionych ze skał wulkanicznych w kamieniołomie Rano Raraku, gdzie 394 moai jest jeszcze ciągle widocznych. Rano Raraku z niewiadomych powodów zostało nagle opuszczone a rzeźbiarze pozostawili po sobie wiele jeszcze niedokończonych figur. Figury wyrzeźbione w tym kamieniołomie było później prawdopodobnie toczone na balach na miejsce przeznaczenia i stawiane do pionu za pomocą lin. Intensywna eksploatacja wyspy przez mieszkańców i zużywanie dużych ilości drewna do transportu moai mogły się przyczynić do całkowitego ogołocenia wyspy z drzew.

Istnieje wiele koncepcji na to kto wyrzeźbił moai. Najpopularniejsza z nich mówi, że zrobili to polinezyjscy osadnicy około 1000-1100 r. naszej ery (przy czym najbliższa wyspa Pitcairn jest oddalona o 2 078 km, a ponadto płynąc od zachodu ku wyspie napotyka się bardzo silne prądy morskie co powoduje że teoria ta ma wielu krytyków). Inni twierdzą, że na Wyspę Wielkanocną mieszkańcy przybyli z Ameryki Południowej i stamtąd przywieźli ze sobą swoje umiejętności kamieniarskie (z kolei za tą koncepcja przemawia bliskość wyspy w stosunku do kontynentu Ameryki Południowej).

W połowie XIX wieku większość z moai została przewrócona, przypuszcza się, że było to wynikiem walk na wyspie pomiędzy bliżej nieokreślonymi grupami. Współcześnie około 50 moai zostało z powrotem osadzonych na swoich dawnych miejscach.

Ocalali mieszkańcy wyspy, których spotkali pierwsi Europejczycy zachowali legendę o wodzu plemienia Hotu Matu'a, który opuścił swoją ojczyznę w poszukiwaniu nowego domu. Kiedy zmarł wyspa została podzielona pomiędzy sześciu jego synów a następnie pomiędzy ich spadkobierców. Wyspiarze wierzyli, że stawiane posągi są zdolne do przechwytywania many (nadnaturalnych mocy) wodza. A to z kolei miało prowadzić do obfitych deszczy i lepszych zbiorów.