ROKOKO WARSZAWSKIE:

 

Mariusz Karpowicz, Abstrakcja i surrealizm w Warszawie XVIII w., 1986.

 

Surrealizm w Warszawie:

Kamienica Prażmowskich przy Krakowskim Przedmieściu, uznana została przez Bohdziewicza za jeden z najlepszych w europie przykładów fasady kamienicy z epoki rokoka.

•         Powstała ok. 1660 – 1667 – Joachim Pastorius, dr medycyny, pisarz, historiograf królewski, proboszcz parafii w Gdańsku, wykonawca Jakub Fontana

•         1666 – Mikołaj Prażmowski

•         1754 – przebudowa – dzisiejszy wygląd, za przyczyną Leszczyńskich

 

Wygląd:

•         5 osi, 3 piętra, bezporządkowa

•         Ściana przepruta rytmem okien

•         Oś: drzwi, pionowy rząd okien, podkreślona przez lizeny

•         Kondygnacje oddzielone balkonami, wgłębienia na planie elipsy

 

2 podziały: wertykalny (na osi fasady) i horyzontalny (między ścianą a czerwoną dachówką), to daje efekt jakby napierające sąsiednie kamienice swym ciężarem ścisnęły tą, i ona się odkształciła. Dzięki temu podkreślone zostało zwieńczenie, w pewien sposób zbliżone do amsterdamskich (kartusz herbowy ale o niezwykłej formie – jest, jak to określa Karpowicz, surrealistyczny tzn. realizm puttów i naturalizm kwiatów zestawiony z abstrakcyjnymi formami).

Inne przykłady tego typu kompozycji:

              Altana w pałacu Prymasa Polski przy Miodowej (dawny pałac Borcha) – jest trochę mniejsza)

 

Inne realizacje Jakuba Fontany:

1. Collegium Nobilium 1740 – 1742

2. pałac marszałka Fr. Bielińskiego przy Królewskiej (nieistniejący) 1742 – 1750

3. pałac Eustachego Potockiego w Radzyniu 1749 – 1755, wykonawca rzeźb w latach 1754 - 1759 Jan Chryzostom Redler; szczególnie ryzalit środkowy zachodniego skrzydła od strony dziedzińca – 2 putta, dywan i koń i zbroja, której szyszak zmienia się w pysk psa na bramie południowej

4. akroteria z płn. Elewacji Zamku Warszawskiego (1767) – są już spokojne

 

Według Karpowicza są to tendencje francuskie:

•         stajnie w Chantilly Jeana Auberta, putta z tatarakiem, skaczący koń

 

 

Karpowicz pisze też o surrealizmie w malarstwie Walentego Żebrowskiego (1738 – 1765) (bernardyn) – czerpał z francuskiej grafiki książkowej:

•         Wschowa

•         Warta

•         Skąpe

•         Warszawa – k – ł . św. Anny (1750), elementy archit. fantazyjne

•         Ostrołęka 1762 – 1764, fantazyjne bryły

•         Kalisz – (1764 – 1765) tu zmarł, degradacja pejzażu na korzyść bryły.

Według Karpowicza ze smętnych pejzaży mazowieckich coraz bardziej idzie Walenty w kierunku surrealizmu. Elementy architektoniczne tracą swój realizm.

 

Iluminacja książkowa w Pawła Andrychowicza „Prokonsul Civitatis Antiqae Varsoviae”. Kartusz o przedziwnych kształtach.

 

Jan Jerzy Plersz „Zaślubiny”, grupa rzeźb z ołtarza k – ła Karmelitów na Krakowskim Przedmieściu (1772)

 

Zjawiska w sztuce sepulkralnej: nagrobek Marii Józefiny z Wesslów Sobieskiej w k – le Sakramentek w Warszawie – zwieńczenie w formie dymu.

 

Malowidło Józefa Pilza z Krytomieża u Trynitarzy w Krakowie. Katedra lubelska Józef Meyer – Chrzest w Jordanie

 

 

 

 

 

 

Jerzy Lileyko, recenzja M. Karpowicz. Piękne nieznajome… 1988

 

Na temat surrealizmu w sztuce polskiej w okresie rokoka pisze, że tendencja do abstrakcji jest sztuce tendencją ponadczasową, jednak surrealizm jest zjawiskiem historycznym, mającym własną ideologię i opartym na własnej teorii. Powiązania jednego i drugiego są tylko pozorne.

Te twory tak śmiesznie nazwane przez Karpowicza, są interpretowane przez Lileykę jako przejaw humoru i fantazji charakterystycznej dla rokoka. Podstawowy błąd Karpowicza to fakt, iż nie chce on uznać rokoka za fazę schyłkową baroku.