Podatki przychodowe pobierane są od przychodów osiąganych przed podmioty prowadzące działalność gospodarczą, z reguł nie zależnie od kosztów związanych z uzyskaniem przychodów. Są one stosunkowo łatwe i proste w wymiarze i poborze, a dotycząca ich rachunkowość nie jest rozbudowana. Np. element podatku dochodowego od osób fizycznych - tzw. ryczałtowe opodatkowanie dochodu z działalności gospodarczej.
Podatek dochodowy, którego podstawą opodatkowania jest dochód podatnika czyli przychody pomniejszone o koszty ich uzyskania. Są one trudniejsze do zastosowania w porównaniu do podatku dochodowego gdyż należy szczegółowo zdefiniować przychody oraz wydatki (w jakiej wysokości mogą być one uznane za koszty uzyskania przychodów). Wymaga to rozbudowanej rachunkowości podatkowej i sprawnego aparatu skarbowego.
Pit, cit, ryczałtowe formy opodatkowania przychodów osób fizycznych
Podatek majątkowy wymierzany jest od wartości majątku.
Realne: uszczuplają majątek podatnika
Nominalne: nawiązują do wartości majątku ale ich pobór nie zmniejsza substancji majątkowej podatnika, gdyż następuje ona z pożytków jakie majątek przynosi lub innych źródeł. Podatki te mogą obciążać:
Ogólną wartość majątku lub jego przyrost;
Przekazanie majątku w formie spadku
Przeniesienie praw majątkowych
Podatek od nieruchomości
Podatek od spadków i darowizn
Podatek od środków transportowych
Podatek rolny
Podatek leśny
Podatek od czynności cywilnoprawnych
Podatek od posiadania psów
Podatki konsumpcyjne ich źródłem jest dochód wydatkowany, a kwota podatku zostaje umieszczona w cenie dóbr i usług (VAT, akcyza). Podatki konsumpcyjne wraz z dochodowymi mają współcześnie największe znaczenie fiskalne. Są to podatki na towary powszechnego spożycia oraz na towary luksusowe.
Od towarów i usług
Podatek akcyzowy
Kryterium podmiotowe pozwala na dokonywanie analiz dotyczących tego, w jakim stopniu poszczególne grupy podmiotów ponoszą ciężary podatkowe. (wykres, slajd 3)
Np. podatek od wzbogacenia wojennego
Przeznaczenie wpływów z podatku ogólnego nie jest z góry określone. Stanowi on wspólnie z innymi dochodami budżetowymi źródło pokrycia wydatków budżetowych w ogólności. Podatek celowy natomiast jest z góry określonym źródłem finansowania konkretnie ustalonego rodzaju wydatków państwa.
Podatek celowy – podatek janosikowy, obowiązkowa wpłata do budżetu państwa wprowadzona w 2003 roku, którą płacą najbogatsze samorządy na rzecz pozostałych. Stanowi określony odsetek dochodów podatkowych województwa sprzed dwóch lat, a jego wysokość zależy od osiąganych wpływów. (W odniesieniu do gmin opłatę taką muszą uiścić podmioty, których dochody z podatków w przeliczeniu na głowę mieszkańca przekroczą 150% średniej krajowej.)
Podatek pośredni bezpośredni: problem sprowadza się do tego czy opodatkować dochód czy konsumpcję, a zatem czy bezpośrednio sięgać do dochodu czy w sposób pośredni. Za zalety podatkow bezpośrednich uważa się:
Sa sprawiedliwe ponieważ sa adresowane do konkretnej osoby, nawiazuja bezpośrednio do zdolności podatkowej podatnika a przez stosowanie ulg i zwolnien możliwa jest personalizacja
Dobrze sprawdzają się w roli automatycznego stabilizatora koniunktury
Wady:
Ostentacyjność poboru
Opóźnienie wpływu
Wysoki koszt poboru
Brak zachęty do oszczędzania
Zalety pośrednich:
Łatwość i szybkość poboru (pobierane z chwilą dokonywania operacji)
Wydajność fiskalna
Relatywnie niskie koszty poboru
Regularność wpływów do budżetu
Są podatkami elastycznymi, silnie powiązanymi z aktywnością gospodarczą także pełnią rolę automatycznych stabilizatorów koniunktury.
Ponieważ są ukryte w cenie stają się mniej odczuwalne przez podatników niż podatki bezpośrednie. Jest to zjawisko iluzji podatkowej. Wpływają korzystnie na skłonność do oszczędzania ponieważ zaoszczędzona część dochodu nie jest opodatkowana..
Wady:
Nie uwzględniają zdolności podatkowej = są niesprawiedliwe
Obciążają bardziej dotkliwie rodziny (gospodarstwa domowe) nie zamożne, które większą część swoich dochodów przeznaczają na konsumpcję .
Grzegorz Szczodrowski w książce pt. polski system podatkowy zwraca uwagę że w literaturze przedmiotu niejednokrotnie można napotkać kontrowersyjną tezę iż podstawowym kryterium przy podziale podatków na pośrednie i bezpośrednie jest przerzucalność i to rozumiana w ten sposób że podatki bezpośrednie nie są przerzucalne zaś pośrednie są. Mówi on że jest to błędna teza o czym przekonuje fenomen zjawiska przerzucalności. (omówione potem)
Podatek nakładany przez samorządy zasila budżet samorządów, a podatek nakładany przez państwo zasila budżet państwa. Ponieważ wartość podatków samorządowych nie wystarcza do wystarczającego zasilenia budżetu samorządowego, zasila go również część podatków państwowych np. do władztwa centralnego należy nakładanie podatku dochodowego od osób fizycznych a jednocześnie część dochodów zebranych z tego podatku zasila budżety jednostek samorządu terytorialnego.
CO to jest podatek obrotowy!
Kryterium społeczne (opcja społeczna) podstawą wyróżniania podatków jest indywidualizacja. Jeżeli podatek nawiązuje do zdolności podatkowej podatnika, uwzględnia jego sytuację osobistą, to nazywany jest osobistym. Jeżeli przy ustalaniu podatku kierujemy się wyłącznie przedmiotem opodatkowania bez uwzględnienia osoby uiszczającej daninę to mamy do czynienia z podatkiem rzeczowym.
Podatki proporcjonalne – zależność miedzy zobowiązaniem podatkowym a wielkością podstawy pozostaje bez zmian niezależnie od wielkości podstawy.
Podatek progresywny – charakter rosnący
Podatek regresywny – charakter malejący
REDYSTRYBUCYJNE SKUTKI PODATKÓW
Głównym narzędziem redystrybucji dochodów przez państwo są podatki. Państwo realizując za pomocą podatków cele fiskalne jednocześnie dokonuje, po uzyskaniu społeczeństwa, korekty dochodów wedle przyjętych kryteriów.
Działalność fiskalna państwa ma więc zaszyfrowane cele pozafiskalne; są one jednym z wyrazów interweniowania państwa w funkcjonowanie mechanizmu rynkowego. Przesłanką interwencjonizmu państwowego jest niesprawność rynku, wyrażająca się
m.in. w nieprawidłowym (nadmiernie zróżnicowanym) podziale dochodów w społeczeństwie. Ponieważ przejmowanie przez państwo dochodów, głównie w postaci podatków, powoduje zwykle wyprowadzenie części dochodów poza ściśle gospodarczy, działalność fiskalna państwa w wielu przypadkach jest w opozycji wobec efektywności gospodarowania. Jest to więc przykład konfliktu między różnymi celami państwa i gospodarki. W związku z tym
z całą ostrością pojawia się teoretyczny problem granic redystrybucji budżetowej, dokonywanej głównie przez podatki. Jednym z pozafiskalnych motywów gromadzenia dochodów przez państwo jest równość i sprawiedliwość społeczna. Rynek jest bezwzględnym „organizatorem” życia gospodarczego i społecznego. W funkcjonowaniu rynku występują też nieprawidłowości, będące np. skutkiem nieuczciwej konkurencji, monopolizacji, dyskryminacji płacowej pewnych grup ludności itd. Stąd zadanie dla państwa korygowania nieuzasadnionych rozpiętości w dochodach poszczególnych podmiotów. Korekta ta dokonywana jest głównie za pomocą podatków, w mniejszym zaś stopniu za pomocą wydatków, np. w postaci zasiłków z opieki społecznej.
Można zauważyć prawidłowość polegającą na tym, że kraje które weszły na ścieżkę przemian ustrojowych wykazują silne procesy rozwarstwiania się dochodów. Jest to szczególnie wyraźne w krajach dawnego Związku Radzieckiego. Na tym tle zwraca uwagę względnie stabilny rozkład dochodów w bogatych krajach Europy Zachodniej.
WSPÓŁCZYNNIK GINIEGO jest jednym z mierników zmian w sferze dochodów.