ZAGADNIENIA NA EGZAMIN Z PRZEDMIOTU BIOLOGIA OGÓLNA

1. Krótko scharakteryzuj różnice między kom. pro- i eukariotyczną.

Cecha	Kom. prokariotyczna	Kom. eukariotyczna
Rozmiar	Mniejsze (1-10 μm)	Większe (5-100 μm)
Materiał genetyczny	- nukleoid - brak błony jądrowej - koliste, nagie DNA - brak jąderka - plazmidy	- jądro kom. - otoczka z 2 warstw - liniowe DNA połączne histonami - jąderko - brak plazmidów
Cytoszkielet	- obecny, najbardziej prymitywny, prosta budowa - zbudowany z homologów aktyny i tu buliny oraz flagelliny	- skomplikowana budowa - mikrofilamenty, mikrotubule, filamenty pośrednie
Ściana kom.	- zbudowana z mureiny	- Jeśli jest to o odmiennej budowie - Chityna u grzybów - celuloza u roślin
Błona kom.	- nie zawiera steroli (poza mykoplazmami)	- występują sterole (u zwierząt)
Organele	- brak organelli błoniastych - wolne rybosomy - mogą występować: wakuole, chromatofory, ziarna materiału zapasowego, magnetosomy, spory	- występuje system błon wewnętrznych
Rozmnażanie	- bezpłciowe - prosty podział amitotyczny, podwójny - brak mitozy i mejozy - horyzontalny transfer genów	- bezpłciowe lub płciowe - występuje mitoza i mejoza
Metabolizm	- większe zróżnicowanie - niektóre posiadają zdolność wiązania azotu atmosferycznego	- mniejsze zróżnicowanie - nie przyswajają azotu
Endocytoza	- nie występuje	- występuje

2) Budowa, rodzaje i funkcje plastydów.

- otoczone podwójną błoną biologiczną- organelle półautonomiczne (własne DNA i rybosomy)

- zawierają kolisty genom określany jako nukleoid plastydowy. Geny zawarte w jądrze kom. kodują większość białek plastydu. Ekspresja genów plastydu i jądrowych jest ściśle skorelowana dla wykształcenia odpowiednich typów plastydów przy różnicowaniu kom. roślinnych. W jednym plastydzie może być wiele kopii DNA

- powstają z proplastydów (merystemy) mają zdolność różnicowania, bądź odróżnicowywania i przechodzenia z 1 rodzaju w 2

- proplastydy i chloroplasty mają zdolność podziałów

- dziedziczenie plastydów u większości roślin tylko od 1 rodzica

- ich zadaniem jest fotosynteza, synteza i gromadzenie substancji zapasowych (skrobia, tłuszcze)

- poszczególne plastydy w kom. mogą być ze sobą połączone długimi, cienkimi stromulami przebiegającymi w cytozolu (tędy transport drobnych cząsteczek i niektórych białek)

- rodzaje:

• Protoplasty

• Etiopisty – z nich chloroplasty

• Chloroplasty

• Chromoplasty – synteza i przechowywanie barwników

• Gerontoplasty – stare chloroplasty

• Leukoplasty – synteza monoterpenów. Mogą różnicować się w:

• Amyloplasty (skrobia)

• Elajoplasty (tłuszcze)

• Proteinoplasty (przechowywanie i modyfikacja białek)

3) Krótko scharakteryzuj cechy wyróżniające kom. roślinną spośród innych eukariontów.

- ściana kom. – z celulozy, hemiceluloz, pektyn, ewentualnie ligniny, produkowana przez protoplast

- plazmodesmy – pory w pierwotnych ścianach kom., przez które przechodzi plazmolemma i ER sąsiadujących ze sobą kom.

- wakuola – pojedyncza, duża, otoczona tonoplastem, zapewniająca turgor, kontrolująca transport cząsteczek, gromadząca przydatne materiały lub wydaliny i substancje potencjalnie szkodliwe

- obecność plastydów (chloro-, chromo-, amylo- i elajoplasty)

- brak zdolności ruchu (brak wici i rzęsek)

- brak centrioli

- w zasadzie nieograniczony wzrost roślin i skrobia jako podstawowy materiał zapasowy w komórce

4) Merystemy – cechy budowy, podział, funkcje.

Cechy budowy:

- kom. niewyspecjalizowane, dzielące się (figury mitotyczne)

- drobne, sześcienne

- gęsto upakowane, brak przestworów międzykomórkowych

- cienka ściana, duże, centralnie położone jądro

- gęsta cytoplazma

- słabo zwakuolizowane, proplastydy

Podział:

- pierwotne – powodują pierwotny przyrost rośliny

- wtórne

- wierzchołkowe – odpowiadają za przyrost rośliny na długość i tylko niewielki przyrost pierwotny na grubość

- boczne – biorą udział we wtórnym przyroście na grubość, dzielą się na kambium i fellogen

- interkalarne – odpowiadają za przyrost na długość roślin jednoliściennych i goździkowych

- archesporialne – w nich zachodzi proces mejozy

- kalus – powstaje w miejscu zranienia rośliny, tkanka regeneracyjna

5) Budowa i funkcje drewna u okrytonasiennych.

Budowa:

- występują 4 typy kom.:

a) cewki (tracheidy)– wydłużone, zwężone na końcach lub o skośnych ścianach poprzecznych, ściany zdrewniałe, a wtórne ściany odkładają się nieregularnie, tworząc charakterystyczne zgrubienia (jamkowe, siatkowe, obręczkowe, spiralne), martwe, brak protoplastów, w ścianach jamki

b) naczynia (trachleje) – długie rury, z ułożonych na siebie komórek (członów naczyniowych), brak ścian poprzecznych, podobne zgrubienia ścian, również martwe

c) włókna – martwe, powstały z cewek (jamki w ścianach), element mechaniczny

d) miękisz drzewny w postaci pasm między innymi elementami drewna, jedyny żywy element, funkcja spichrzowa

e) - u niektórych roślin dodatkowo przewody żywiczne i kanały mleczne

Funkcje:

• rozprowadza wodę i sole mineralne pobrane przez korzeń

• u wieloletnich roślin, strefy umiarkowanej, wiosną transportuje związki organiczne z tkanek spichrzowych korzeni i łodyg do rozwijających się pędów i liści

• większość komórek ma zdrewniałe ściany- funkcja mechaniczna

6) Budowa, odmiany i funkcje tkanek miękiszowych.

Budowa :

- kom. żywe, silnie zwakuolizowane, zawierające plastydy

- cienka, celulozowa ściana pierwotna

- zwykle wyraźnie zaznaczone przestwory międzykomórkowe

Rodzaje i funkcje:

1) miękisz zasadniczy (parenchyma)– wypełnia przestrzenie między innymi tkankami w organach roślinnych, najwięcej w rdzeniu i korze pierwotnej młodych łodyg oraz w owocach

2) miękisz asymilacyjny (zieleniowy, chlorenchyma)- odpowiada za fotosyntezę, duże ilości chloroplastów, w liściach i młodych łodygach

3) miękisz powietrzny (aerenchyma, przewietrzający)– u roślin wodnych i błotnych, w częściach gdzie wymiana gazowa jest utrudniana, tworzy system kanałów wentylacyjnych(wewnętrzna atmosfera), duże przestwory między komórkowe wypełnione O2 i CO2, większa wyporność, pozwala na unoszenie w toni wodnej, rezerwuar gazów niezbędnych do oddychania

4) miękisz spichrzowy- magazynuje materiały zapasowe- skrobię(amyloplasty), tłuszcze(elajoplasty), białka(plastydy),wodę (wakuole), obecny głównie w organach spichrzowych- bulwy, korzenie, nasiona, owoce

5) Miękisz wodny(wodonośny), wyspecjalizowany w gromadzeniu i przechowywaniu H2O, komórki cienkościenne, duże wakuole wypełnione śluzem i pektynami pęczniejącymi pod wpływem wody, najczęściej u sukulentów w łodygach(kaktusy), liściach (aloes, agawa, grubosz), rzadko w korzeniu

6. Miękisz rdzeniowy: komórki cienkościenne, wypełnione skrobią, kształt wieloboczny, lub zaokrąglony, buduje centralną część łodyg

7)Wymień i krótko scharakteryzuj modyfikacje korzeni.

1) korzenie spichrzowe – u niektórych roślin dwuletnich, grube, mięsiste, z dużą ilością miękiszu spichrzowego. W organy spichrzowe mogą przekształcić się też korzenie boczne i przybyszowe – bulwy korzeniowe

2) korzenie kurczliwe – mają zdolność skracania swoich górnych części i wciągania rośliny głębiej w glebę. Występują u roślin, których nasiona kiełkują na powierzchni gleby, a później części ich pędów rosną pod ziemią

3) korzenie podporowe – u roślin o wysokich nadziemnych pędach, których system korzeniowy nie jest głęboki lub rośnie na grząskim podłożu. Są to korzenie przybyszowe wyrastające z łodygi, biegnące częściowo w powietrzu przed zagłębieniem się w ziemię

4) korzenie czepne – u pnączy i epifitów korzenie przybyszowe wyrastające z łodygi, przymocowujące roślinę do podpory

5) korzenie powietrzne – u niektórych epifitów, zwisają swobodnie w powietrzu, za ich pomocą roślina pobiera wodę z powietrza (parę wodną, w czasie deszczu ciekłą wodę)

6) korzenie oddechowe – u roślin tropikalnych bagiennych (podłoże ubogie w tlen), odgałęzienia korzeni podziemnych, wyrastające pionowo w górę ponad powierzchnię podłoża, służące do pobierania tlenu, nawet do 1,5m wysokości

7) korzenie asymilacyjne – przejmują funkcje asymilacyjne u roślin, których łodygi i liście są silnie zredukowane

8) korzenie pasożytów – ssawki (haustoria) dzięki enzymom wnikają do wiązek przewodzących rośliny żywiciela

8) Wymień i krótko scharakteryzuj modyfikacje pędu (łodygi i liści).

- rozłogi – odgałęzienia pędu nadziemnego, rosnące poziomo tuż przy powierzchni ziemi lub pod nią, służące do rozmnażania wegetatywnego (truskawka, poziomka)

- kłącza – podziemne pędy posiadające pąki, z których mogą wyrastać nowe pędy nadziemne – rozmnażanie wegetatywne. Mogą też być organami spichrzowymi.

- bulwy pędowe – podziemne łodygi, funkcja spichrzowa i rozmnażanie wegetatywne

- cebule – organ podziemny, którego główną część stanowią przekształcone liście. Skrócona łodyga tworzy piętkę, na której gęsto są osadzone duże, mięsiste liście, magazynujące substancje zapasowe

- gałęziaki – przekształcone łodygi, pełniące funkcje asymilacyjne. U roślin rosnących w suchym środowisku, silna redukcja liści, a ich funkcje przejmują zielone łodygi, często spłaszczone i podobne do liści

- liściaki – podobne do gałęziaków, ale uwstecznienie liścia obejmuje tylko blaszkę – funkcje asymilacyjne przejmuje spłaszczony, blaszk podobny ogonek

- ciernie – przekształcone organy boczne – liście (kaktus) lub pędy boczne

- wąsy – organy czepne z przekształconych liści lub pędów

- łodygi sukulentów – asymilujące i gromadzące wodę

- liście pułapkowe – u roślin mięsożernych (zabarwienie, nektar, gruczoły trawienne, mechanizm pułapkowy)

9) Mikoryza – scharakteryzuj odmiany, podaj przykłady.

a) endomikoryza (mikoryza wewnętrzna, arbuskularna) - strzępki grzyba wnikają przez ścianę do wnętrza kom., tworzą skręconą masę wewnątrz kom. (arbuskula), błona kom. zachowana, tworzy wpuklenia, większość roślin zielnych i drzew tropikalnych, niektóre drzewa strefy umiarkowanej

b) ektomikoryza – grzyb tworzy mufkę (sieć Hartiga), strzępki nie przechodzą przez ściany kom. Liczne drzewa strefy umiarkowanej, niektóre rośliny kwiatowe i drzewa tropikalne, zwłaszcza rosnące na glebach kwaśnych, ubogich w substancje pokarmwe

c) ektendomikoryza – obecna zarówno mufka jak i strzępki penetrujące scianę, np. storczykowate, wrzosowate

10) Krótko scharakteryzuj roślinne pasożyty, półpasożyty i saprofity, podaj przykłady.

Pasożyty i półpasożyty – rośliny żyjące kosztem innych roślin

- 60% pasożytuje na korzeniach, 40% na łodygach

- większość może pasożytować na wielu gatunkach żywicieli

- zwykle są to rośliny zielne, choć zdarzają się formy zdrewniałe (jemioła), a nawet drzewiaste (sandałowce)

- pasożyty korzeniowe wytwarzają wiele drobnych nasion i są wiatropylne, zaś łodygowe mają mięsiste owoce i są rozprzestrzeniane przez ptaki

- po wykiełkowaniu z nasienia pasożyty wytwarzają krótki korzeń zarodkowy, penetrujący tkanki żywiciela dzięki enzymom hydrolitycznym. Po dojściu do systemu waskularnego żywiciela wytwarzają ssawki. U półpasożytów wyrastające pędy zazielenieją się i zaczynają prowadzić fotosyntezę

- przykłady:

pasożyty: kanianka wielka, zaraza żółta

półpasożyty: jemioła, świetlik wyprężony

Saprofity – uzyskują substancje pokarmowe z martwych części roślin

- nie są zdolne do samodzielnego rozkładu materii organicznej – czynią to poprzez grzyby mikoryzowe

- całkowite saprofity mają łuskowate liście, niewielki system korzeniowy, nie wytwarzają zielonych organów, żyją w głębokim cieniu w ściółce leśnej i wyglądem przypominają pasożyty korzeniowe

- w ten sposób substancje pozyskują gametofity niektórych widłaków, skrzypów i paproci, a także wszystkie storczyki i niektóre rośliny na etapie kiełkowania

- np. wątrobowiec, niefotosyntezujące storczykowate

11) Opisz czynniki charakteryzujące cechy życia na Ziemi.

a) samoodtwarzalność

– odtwarzanie odpowiedniej struktury – ciągłość pokoleniowa i jej zachowanie

– przekazanie cech własnych i nabytych

– powielanie DNA i RNA jako przekazanie genów

– biosynteza białka wg trypletów purynowych i pirymidynowych

– odtwarzanie enzymów i hormonów -> cyklów enzymatycznych

b)Samozachowawczość

- wyodrębnienie i zachowanie struktór świadczących o indywidualizmie organizmu

– zachowanie otwartego układu energii

– magzynowanie i przetwarzanie energii

– zdobywanie energii, metabolizm, umożliwiające istnienie, wrost i rozmnażanie

– ruch w celu zdobywania pokarmu

– rozpoznawanie substancji toksycznych oraz szkodliwych czynników ( np. Uczieczka, bądź usunięcie szkodliwego pokarmu poprzez wymioty)

c) Samoregulacja:

• wewnętrzna:

– utrzymanie równowagowej ilości wody, związków organicznych i metabolitów

– reakcja obronna organizmu w niesprzyjających warunkach

– synchronizacja procesów wewnętrzych i ich przystosowanie do zmian zewnętrznych

– regulacja adaptacyjna zewnętrzna w stosunku do środowiska oraz innych organizmów w nich żyjących (reakcje wewnątrz- i międzygatunkowe)

– regulatorami jest jądro (DNA), mózg, układ nerowy, immunologiczny i hormonalny

przyp. autora notatki – regulacja chemiczna i genowa

• zewnętrzna:

– biotyczna

– abiotyczna

12) Atrybuty życia, czyli „3S”.

1) samoodtwarzalność

a) odtworzenie odpowiedniej struktury – ciągłość pokolenia, w której jest ona zachowana

b) przekazanie cech własnych i nabytych przy zachowaniu swoistości gatunkowej, osobniczej

c) powielanie kwasów nukleinowych – przekazanie puli genów z komórki macierzystej na potomną w celu zachowania ciągłości życia, przede wszystkim populacji

d) biosynteza białka w każdej nowej komórce z uprzednio rozłożonej substancji pokarmowej

e)odtworzenie enzymów, hormonów niezbędnych do przebiegu podstawowych procesów życiowych z wykorzystaniem energii

2) samozachowawczość

a) wyodrębnienie i zachowanie struktur decydujących

b) wymiana energii i materii ze środowiskiem

c) magazynowanie i przetwarzanie energii

d) metabolizm – przeprowadzanie reakcji biochemicznych ułatwiających istnienie organizm, wzrost i rozmnażanie

e) przemieszczanie się szukając pokarm, aby wytworzyć nowe struktury

f) rozpoznawanie toksyn w środowisku i usuwanie ich z organizmu

g) zdolność ruchu

3) samoregulacja

a) utrzymanie równowagi wewnętrznej organizmu

b) zachowanie ciągłości procesów energetycznych, gospodarki mineralnej i wodnej

c) regulowanie zawartości i aktywności enzymów, nadzorowanie procesów metabolicznych

d) reakcja obronna

e) synchronizacja procesów wewnętrznych w kom. i ich przystosowanie do zmian zewnętrznych

f) regulacje adaptacyjne zewnętrzne w stosunku do środowiska i organizmów w nim żyjących

13) Wymień cechy samoregulacji.

Samoregulacja – polega na układzie sprzężenia zwrotnego; regulatorami są: jądro, mózg, układ nerwowy, immunologiczny i hormonalny

a) utrzymanie równowagi wewnętrznej organizmu

b) zachowanie ciągłości procesów energetycznych, gospodarki mineralnej i wodnej

c) regulowanie zawartości i aktywności enzymów, nadzorowanie procesów metabolicznych

d) reakcja obronna

e) synchronizacja procesów wewnętrznych w kom. i ich przystosowanie do zmian zewnętrznych

f) regulacje adaptacyjne zewnętrzne w stosunku do środowiska i organizmów w nim żyjących

14) Porównaj cechy i właściwości leków chemicznych i roślinnych.

Leki roślinne

- Są to leki, które zawierają substancje czynne.

- doprowadzaja cały organizm do równowagi biologicznej

- zawierają związki organiczne, do których organizm jest przyzwyczajony

- posiadają działania zespołowe, czyli synergiczne( poszczególne składniki ziołowe potęgują swoją aktywność)

- posiadają zestaw witamin, sole mineralne, garbniki, olejki eteryczne ( dobre dla trawienia)

- organizm chętnie przyswaja leki roślinne, wyławia potrzebne dla siebie pierwiastki, sole, a to co niepotrzebne wyrzuca balast.

Nie ma obawy przedawkowania i szkodliwością uboczną.

Leki chemiczne:

- leczą tylko dany organ

- organizm broni się przed nimi, ponieważ są sztuczne i nieprzyswajalne

- często zabijają całą florę bakteryjną, zarówno dobrą jak i złą.

15) Radiowitalność komórek roślinnych.

Radiowitalność – mówi, że każda żywa komórka wysyła promienie o różnej długości fali. Radiowitalność ziół jest wysoka i wynosi 9000A⁰

każda żywa komórka wysyła promienie o różnej długości fali( radiowitalność)

Zbadano sposób radiowitalność komórek człowieka, roślin i bakterii.

Okazało, się, że komórki ustroju człowieka mają długość fali około 6500 angstremów.

większość leków farmakologicznych posiada radio-witalność równą zero, czyli nie wykazują one żadnej radiacji i są martwe.

Jedynie antybiotyki posiadają wystarczającą długość fali swego promieniowania. Na przykład penicylina ma 8500 A,

Natomiast radiowitalność ziół jest bardzo wysoka. Nie tylko żywe rośliny, ale nawet ich odwary mają aż 9000 A.

Trzeba też pamiętać, że wiele roślin kryje w sobie własności antybiotyczne, np. rdest ptasi, skrzyp, kwiat słonecznika.

16) Współczesne kierunki rozwoju ziołolecznictwa.

a) tradycyjny – działają powoli, łagodnie, leki roślinne działają poliwalentnie, fizjologicznie

b) stosowanie pojedynczych związków czynnych wyizolowanych z roślin, najpowszechniejsze leki to kwas as korbowy i salicylowy

c) zastosowanie ziół w profilaktyce np. syrop Fitoterm dla lutników

16. Współczesne kierunki rozwoju ziołolecznictwa

Formy:

- tradycyjne- kompleks wielu czynnych substancji- działanie kompleksowe wykorzystywane w geriatrii i profilaktyce zdrowotnej

- izolowane pojedyncze związki czynne o sprecyzowanych właściwościach farmakologicznych- jako trwalsze i tańsze zamienniki leków syntetycznych

17) Definicja trucizny wg Paracelsusa.

„Wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną. Tylko dawka czyni, że dana substancja nie jest trucizną”

18) Klasyfikacja trucizn.

a) trucizny chemiczne

b) trucizny roślinne

c) trucizny pochodzenia zwierzęcego

18.Klasyfikacja Trucizn :

• Syntetyczne

• Naturalne

Trucizny naturalne :

-Bakterie

*Ektotoksyny ( wydzielane na zewnątrz bakterii, występowanie przy stanach zapalnych)

*Endotoksyny ( wytwarzana i przechowywane we wnętrz bakterii, wydalana do organizmu dopiero po rozpadzie bakterii )

-Grzyby

*Toksyny grzybów powodują, porażenia układu nerwowego, śmierć, zatrucia pokarmowe, omamy i halucynacje)

-Rośliny

*Alkaloidy

*Glikozydy

*Saponiny

*Olejki lotne

-Zwierzęta

*Jad ( wytwarzany przez gruczoły jadowe oraz czasami gruczoły ślinowe )

19) Synergizm i antagonizm.

Synergizm i antagonizm – są to zjawiska wzajemnego oddziaływania dwóch lub większej liczby substancji trujących bądź leczniczych. W przypadku synergizmu dodanie jednej substancji do drugiej zwiększa jej oddziaływanie na organizm, w przypadku trucizn silniejsze są objawy gdy spotkają się dwie trucizny, niż gdyby działała jedna. Natomiast w antagonizmie podanie jednej substancji zmniejsza działanie drugiej.

Synergizm jest to zgodne, jednokierunkowe działanie leków, prowadzące do wzmożenia działania. Jeśli efekt jest równy sumie działania obu składników nazywamy to synergizmem addycyjnym (tak działa np. noradrenalina i epinefryna podane razem), jeśli jest większy - nazywamy to synergizmem hiperaddycyjnym, czyli potencjalizacją (tak działa przeciwbakteryjnie: trimetoprim i sulfonamidy podane łącznie np. w preparacie kortimoksazol (Biseptol).

(A+B) > A+B, czyli 2+3= 7, a nie 5

Antagonizm - jest to przeciwne, różnokierunkowe działanie leków, prowadzące do osłabienia lub całkowitego zahamowania działania. Odróżniamy antagonizm kompetycyjny oraz niekompetycyjny. W ramach tego ostatniego wyróżniamy antagonizm allosferyczny (zmiana konfiguracji przestrzennej receptora i wtórnie zmiana jego zdolności reagowania z agonistą), czynnościowy - przeciwne działanie leków na funkcję danego efektora (np. antagonistyczne działanie acetylocholiny i adrenaliny) oraz fizjologiczny (antagonistyczne działanie wazopresyny i propranololu na ciśnienie krwi - działają one na różne receptory w różnych narządach).

(A+B) < A+B, 2+3= 4

20) Definicja oraz przykłady zastosowań odkryć z dziedziny biomimetyki.

Biomimetyka – naśladowanie natury - inaczej bionika – interdyscyplinarna nauka badająca budowę i zasady działania organizmów oraz ich adoptowanie w technice i budowie urządzeń technicznych na wzór organizmów żywych. Można wyróżnić 3 sposoby badań biologicznych prowadzących do nowej technologii: 1. Naśladowanie naturalnych metod wytwarzania zw. chem, by utworzyć nowe 2.imitowanie mechanizmów znalezionych w naturze (rzepy) 3. Studiowanie zasad organizacyjnych społecznego zachowania organizmów (stadne zachowanie ptaków, pszczół, mrówek).

-uzyskanie wyraźniejszych wyświetlaczy w komórkach i nowym metodom zapobiegania fałszerstwom dzięki analizie powłok przeciwodblaskowych w oczach chrząszczy

- projektowanie skrzydeł superzwrotnych samolotów, wzorowane zgrubieniami na przedniej krawędzi płetwy ogonowej humbaka

- lotnictwo: skrzydła zmieniające profil w celu zmniejszenia oporu powietrza (inspiracja lotkami pierwszego rzędu u ptaków)

- kosmetyki bazujące na naturalnym połysku okrzemków

- igły (opracowane w Japonii), których ukłucie mniej boli, gdyż słabiej pobudza zakończenia nerwowe, opracowane na podstawie kłujki komara

- użycie rzepów

- zainteresowanie kolorem upierzenia ptaków przez producentów farb (kolor znacznie jaskrawszy i nie płowiejący)

21) Efekt liścia lotosu.

Efekt liścia lotosu – w technologii zjawisko samooczyszczania się powierzchni.

Efekt liścia lotosu – w przyrodzie zjawisko samooczyszczania się liści kwiatu lotosu, krople wody toczą się po powierzchni liścia (jak krople rtęci) zbierając brud (cząstki mułu, drobne zwierzęta). W kulturach wschodu liście lotosu są symbolem czystości, mimo że rosną w mulistych rzekach i jeziorach, ich liście i kwiaty zawszy pozostają czyste.

Zjawisko samooczyszczenia się powierzchni liścia, odkryte po raz pierwszy u roślin z rodzaju lotos (potem też taro), prze botanika W. Barthlolta z Uniwersytetu w Bonn w 1982 roku.

Zjawisko zachodzi dzięki specyficznej strukturze mikroskopijnej liścia oraz dzięki związkom chemicznym, uniemożliwiającym liściom zamoknięcie. Krople wody toczą się po powierzchni liścia, zbierając zanieczyszczenia.

Zjawisko wykorzystywane przy produkcji farb, dachówek, tkanin, przy użyciu silikonu, mieszanek politlenku etylu i glukozy.

22) Przykłady biologicznych receptorów u zwierząt.

Termoreceptory - informują o temperaturze otoczenia

Mechanoreceproty - informują o zakłóceniach samego receptora lub

komórek sąsiadujących (wrażenia dotykowe, słuchowe, zmysł równowagi

oraz informacja o pozycji ciała

Fotoreceptory - odbierają bodźce świetlne i są odpowiedzialne za widzenie

Chemoreceptory - odbierają informacje o lotnych i stałych substancjach

chemicznych

Elektroreceptory - zmodyfikowane mechanoreceptory zdolne do wykrycia

słabego pola elektrycznego (u rekinów, płaszczek)

Magnetoreceptory - odbierają słabe pole magnetyczne

23) Sposoby lokalizacji źródeł dźwięku u zwierząt.

Zwykle ważne jest dla zwierzęcia, aby wiedzieć skąd dobiega dany dźwięk. Może to być np. odgłos oddawany przez potencjalnego partnera płciowego. Drapieżnik lokalizuje ofiarę po wydawanych przez nią odgłosach. Ofiara dzięki dobremu słuchowi chroni się przed drapieżnikiem.

Jak zlokalizować dźwięk?

Po głośności- jeśli dźwięk jest cichy- jego źródło znajduje się daleko, jeśli głośny-blisko. W lokalizację tym sposobem musi być zaangażowane dwoje uszu:

1. Dźwięk dociera wcześniej do jednego ucha

2. Następuje porównanie głośności dźwięku docierającego do jednego i drugiego ucha

Różnice w fazie dźwięku- dźwięk dociera do jednego i drugiego ucha z różnicą fazy, która zależy również od częstotliwości dźwięku. Zdolności stereofonicznego słyszenia są szczególnie rozwinięte u drapieżników.

24. Kariomony

naturalne związki produkowane przez owady stosowane w gospodarce leśnej

nalezą do nich hormony, kariomony, antyfidanty i inne.

25) Opisz naturę sojuszu w mikoryzie.

- różny charakter – od pasożytniczego (infekcja grzybicza), przez mutualistyczny, po obligatoryjną zależność rośliny od grzyba (ekto- i ektendomikoryza)

- grzyby zwiększają absorpcję substancji przez roślinę

- rozkładając materię organiczną dostarczają roślinie organicznego azotu i fosforu

- chronią przed patogenami (bakterie, grzyby)

- same zaś wykorzystują roślinne cukry jako źródło energii

- rośliny mikoryzowe stają się bardziej konkurencyjne w środowisku

- grzyby ektomikoryzowe różnych gatunków mogą łączyć się ze sobą tworząc anastomozy

- w zbiorowiskach roślinnych wszystkie rośliny panujące mogą być połączone za pomocą anastomoz mikoryzowych, zaś rośliny znajdujące się poza tą siecią są niezdolne do uzyskania substancji pokarmowych na obszarze zajmowanym przez takie zbiorowisko

26. Jak rośliny rozpoznają pokrewne sobie gatunki?

Wymiana informacji może odbywac się za pośrednictwem

*uwalnianych substancji-lotnych i rozpuszczonych w glebie

*impulsow elektrycznych.(najwiekszą aktywność elektryczną odnotowano w strefie przejściowej między czapeczką korzeniową a strefą wydłużeniową)

Sama informacja przekazywana jest w całej roślinie przez wyspecjalizowane komórki floemu, czyli łyka(tkanki przeznaczonej do transportu produktow fotosyntezy).

-Przesyłają one sygnał elektrochemiczny-są więc odpowiednikami neuronów w układzie nerwowym zwierząt.

-Z osobnikami tego samego gatunku lub pochądzcymi z nasion od tej samej „matki”- wiele gatunków rośnie zgodnie, korzeń w korzeń. (podobieństwo do zwierząt dzielącymi się pokarmem tylko z najbliższymi krewnymi.)

27) Naturalne mechanizmy obrony roślin przed szkodnikami i wrogami.

Obrona przed patogenami (wrodzone i nabyte):

- bariery mechaniczne – kutykula

- związki chemiczne – wtórne metabolity

- ekspresja genów obronnych po ataku patogenu

- odkładanie ligniny lub kalozy w zainfekowanym miejscu

- powodowanie zmian nekrotycznych – odcinanie chorego fragmentu

- synteza fito aleksyn – związków działających na patogeny

- reakcje nadwrażliwości

- nabyta odporność systemiczna po przechorowanej wcześniej infekcji

Mechanizmy obronne:

- mechaniczne – kolce, ciernie, włoski parzące, kutykula, nalot woskowy, żywica, gruba sklerenchyma wokół wiązek przewodzących

- substancje chemiczne zmieniające smak – krzemionka, szczawian wapnia, żywice

- związki trujące – terpeny, alkaloidy, związki cyjanogenne, niektóre gatunki owadów wykorzystują trucizny roślinne jako własną broń

- hormony owadzie – hormony linienia i juwenilne- anomalie rozwojowe u żerujących owadów

- feromony owadzie – odstraszają niektóre gatunki, inne mogą je pobierać i wykorzystywać jako feromony

- związki lotne wabiące drapieżców żerujących na szkodnikach roślinnych; jednocześnie informują inne rośliny o niebezpieczeństwie – czas na syntezę związków obronnych

- inhibitory trawienia – lignina, taniny, inhibitory proteaz

- zmniejszenie zawartości metabolitów podstawowych – cukry, aminokwasy

28) Definicja i rola feromonów w świecie zwierząt.

FEROMONY (z j. greckiego ”przekaźnik podniecenia” -> ferein- niesie horme-pobudzenie)

Sa to naturalne, lotne substancje wydzielane przez organizmy żywe. Feromony to podstawy komunikacji zapachowej. Osobniki tego samego gatunku komunikują się za ich pomocą w celu wymiany informacji.

W świecie zwierząt samiec jest zdolny do zlokalizowania partnerki mimo odleglosci często przekraczających kilometry. Te srodki chemiczne wytwarzane w okresie mlodosci, odpowiadają za laczenie się par w okresie godowym. Również ludzie wytwarzają feromony odpowiednie dla naszego gatunku.

29) Definicja apoptozy.

Apoptoza- zaprogramowana śmierć komórki, ten proces fizjologiczny zachodzi w ciągu rozwoju i całego życia organizmu, jest to proces naturalny, regulowany przez organizm

Istnieją dwa sposoby usuwania zbędnych i uszkodzonych komórek: przez nekrozę (martwicę) i apoptozę

Apoptoza, w przeciwieństwie do nekrozy, nie powoduje reakcji zapalnej otaczających komórkę tkanek.

Przebieg apoptozy:

1)komórka oddziela się od innych

2) deformacja komórki przez pojawiające i znikające pęcherzykowate wpuklenia cytoplazmy

3) wzrost gęstości cytoplazmy, obkurczenie organelli

4)kondensacja chromatyny na obrzeżach jądra, zanik porów jądrowych, degeneracja jąderka

5)rozpad komorki na ciałka apoptyczne otoczone błoną i zawierające różne organella o nienasyconej strukturze

6) całka apoptyczne zostaja sfagocytowane

Apoptoza pozwala na eliminację komórek zbędnych, zakażonych, uszkodzonych i zmutowanych w sposób nieszkodliwy dla organizmu

Apoptozę powoduje m.in. uszkodzenie DNA i organelli komórkowych oraz uszkodzenie komórki przez

promienie UV

30) Wymień rodzaje substancji czynnych produkowanych przez rośliny.

a) Glikozydy:

- kumarynowce

- antachiony

- saponiny

- gorycze

b) garbniki

c) alkaloidy:

- sporyszowe

- opiumowe

- tropanowe

d) olejki eteryczne

e) śluzy

f) pektyny

g) związki działające podobnie do hormonów zwierzęcych

h) fitoncydy

31) Charakterystyka kumarynowców.

Kumarynowce- związki aromatyczne, łatwo ulegają rozpadowi

Działanie: rozkurczowe, uspakajające, żółciopędne, odkażające, przeciwzakrzepowe

Kumarynowe- związki pochodne wykorzystujące dane podobieństwo do flawonoidów; związki aromatyczne, po ścięciu rośliny łatwo się rozpadają i ulatują. Ich subst. Lotne to aglikony

Występowanie: rośliny motylkowate, rutowate, psiankowate, trawy

Działanie: różne właściwości biologiczne np. uwrażliwienie skóry na działanie UV, powodowanie zmian zapalnych, działanie osłaniające przed promieniami UV, działanie depresyjne na ukł. Nerwowy, rozkurczanie mięśni gładkich, obniżenie ciśnienia przez rozszerzenia naczyń krwionośnych, uspokajające, żółciopędne, przeciwzakrzepowe, odkażające (przeciwbakteryjne, przeciwgrzybiczne)

32) Charakterystyka antrachinonów.

Antrachinony – rzadko spotykane

Działanie: drażnią błonę śluzową jelit, należą do najważniejszych leków przeczyszczających (rzewień, kruszyna) <-ćwiczenia i wikipedia↓

• Antrachinon (9,10-dioksoantracen) – organiczny związek chemiczny z grupy chinonów, pochodna antracenu zawierająca dwie grupy karbonylowe w położeniach 9 i 10 o wzorze: C14H8O2. Jest to żółta substancja nierozpuszczalna w wodzie, rozpuszczalna w benzenie. Tworzy krystaliczne igły. Służy jako półprodukt do produkcji wielu barwników, w tym m.in. alizaryny. Występuje w korze rośliny kruszyny pospolitej (Frangula alnus) oraz ożanki czosnkowej (Teucrium scordium).

33) Charakterystyka saponin.

Saponiny – mają drażniący smak, a ich roztwory wodne silnie się pienią. Zwykle trujące, powodują hemolizę

Działanie: drażniąc błony śluzowe działają wykrztuśnie, moczopędnie, powodują kichanie i zwiększają wydzielanie sków trawiennych

drażniący smak, ich roztwory wodne silnie się pienią, trujące, powodują hemolizę

Występowanie: w skórce łodyg, owoców, w korzeniach m. In u roślin takich jak oliwki, aloes, nagietek lekarski

Działanie: drażnią błony śluzowe, działają wyksztuśnie, moczopędnie, powodują kichanie i zwiększają wydzielanie soków trawienych

34) Charakterystyka alkaloidów sporyszowych.

Alkaloidy sporyszowe – obecne w sporyszu ( przetrwalniki grzybów z klasy workowców)

Działanie: porażenie nerwów sympatycznych, pobudzenie do skurczu mięśni gładkich macicy i naczyń obwodowych<- cwiczenia↓ internet

Jest to grupa związków zaliczanych do alkaloidów indolowych. Wszystkie alkaloidy sporyszowe są amidami kwasu lizergowego. Kwas ten zawiera swojej strukturze układu ergoliny, który powstaje w wyniku skondensowania indolu z hinoliną.

Kwas D lizergowy występuje w 2 optycznie czynnych formach (diastereoizomery) oznaczanych symbolami (+) i (-). Biologicznie czynne są jedynie pochodne kwasu D(-) lizergowego. Należy zwrócić uwagę że alkaloidy sporyszu pod wpływem różnych czynników np. pH czy rozpuszczalników ławo ulegają izomeryzacji do pochodnych kwasu D(+) lizergowego W zależności od budowy podstawnika tworzącego amid z kwasem lizergowym możemy wyróżnić dwa zasadnicze typów alkaloidów sporyszowych:

- Alkaloidy małocząsteczkowe np. ergometryna.

- Alkaloidy wielkocząsteczkowe (peptydowe) np. ergotamina, ergokrystyna i ergokryptyna i ich uwodornione pochodne.

35) Wymień główne rośliny miododajne obszaru Polski.

chaber bławatek, dziurawiec zwyczajny - tylko pyłkodajny, facelia błękitna, kasztanowiec zwyczajny, klon, koniczyna, lipa drobnolistna, malina właściwa, melisa lekarska, mniszek, nawłoć pospolita, pierwiosnek, robinia akacjowa, róża, rzepak, szałwia lekarska, śliwa, wierzba

35.Rośliny miododajne :

Wśród nich rozróżnia się rośliny:

• pyłkodajne

• nektarodajne

• spadziodajne

np. lipa pospolita, chaber bławatek, gajowiec żółty, koniczyna, mniszek lekarski, klon polny

36) Produkty wytwarzane przez rodzinę pszczelą.

- pierzga-przefermentowany pyłek, pokarm pszczół, ma większą wartość odżywczą od świeżego pyłku

- miód – zebrany nektar i spadź są przechowywane w plastrze gdzie dojrzewają i przechodzą przemiany chemiczne, zawarta w nich sacharoza pod wpływem pszczelich enzymów i kwasu mrówkowego rozkładana jest do cukrów prostych (glukoza i fruktoza), a ich mieszanina to miód.

• Miód – słodki produkt spożywczy, wytwarzany przez pszczoły poprzez przetwarzanie nektaru kwiatowego roślin miododajnych, a także niektórych wydzielin występujących na liściach drzew iglastych. Pszczoły gromadzą go w plastrze, gdzie ulega dojrzewaniu. W zależności od surowca, z jakiego powstał miód, wyróżnia się miody:

-nektarowe (kwiatowe),

-spadziowe,

-mieszane (nektarowo-spadziowe lub spadziowo-nektarowe).

Miód składa się: w 70% z węglowodanów w postaci cukrów prostych (glukozy, fruktozy), kwasów organicznych, flawonów (rytyny, inhibiny), enzymów imobilizowanych (laktozy, inwertazy, glikozamylazy), elektrolitów, biopierwiastków oraz niewielkiej ilości witamin.

• Propolis - lepka substancja żywiczna powstająca z żywic roślinnych zebranych przez pszczoły z pączków i młodych pędów. Służy pszczołom głównie jako materiał uszczelniający i dezynfekujący. Powlekają nim wgłębienia, uszkodzenia i szpary w ścianach ula.W kicie pszczelim w zależności od jego pochodzenia znajduje się:

50-55% żywicy;

30-40% wosku roślinnego i wosku pszczelego;

5-10% olejków eterycznych;

białka (pyłek);

mikroelementy (Cu, Si, Mg, Mn, Zn);

witaminy z grupy E, H, P i B.

Flawonidy

substancje bakteriostatyczne i bakteriobójcze

• Pierzga jest naturalnie przetworzonym przez pszczoły pyłkiem kwiatowym, który dodatkowo został wzbogacony wydzielinami organizmów pszczół. Jest pokarmem larw (czerwiu otwartego) i młodych pszczół. składa się z: aminokwasów endogennych i egzogennych, cukrów prostych, biopierwiastków, enzymów, hormonów roślinnych, kwasów organicznych, witamin.

• Mleczko pszczele -jasna, gęsta substancja o lekko kwaśnym smaku, prawie bezwonna. Wydzielina ślinianek pszczół robotnic.

Mleczko decyduje o tym, czy larwa rozwinie się w robotnicę czy w królową.

Mleczkiem karmione są larwy robotnic i trutni przez 3-4 dni, matka jest karmiona przez cały okres larwalny oraz podczas czerwienia - składania jaj. Jest najlepszym pokarmem w gnieździe, dlatego królowa jest trochę większa od innych pszczół. Zawiera wodę, białko, tłuszcze, węglowodany, witaminy oraz inne substancje odżywcze. Ma właściwości bakteriostatyczne.

Stosowane u ludzi wzmaga odporność, usuwa zmęczenie i pobudza apetyt. Jest także s tosowane do wyrobu kosmetyków.

• Jad pszczeli (apitoksyna) – wydzielina gruczołu jadowego pszczoły robotnicy lub matki pszczelej. Podczas żądlenia pszczoła wprowadza do ciała ofiary ok. 0,012 mg jadu, od jednej pszczoły można uzyskać ok. 0,085 mg. Skład i ilość produkowanego jadu pszczelego zależy od wieku pszczoły (maksymalnie w 10-15 dniu życia).

Zawiera także feromony alarmowe, które uwalniane w chwili żądlenia przez jedną pszczołę mobilizują inne do żądlenia.

Jad pszczeli wywołuje ból, podrażnienie skóry oraz rozpad czerownych krwinek.

37) Podaj przykłady naturalnego „ziołolecznictwa” w świecie zwierząt.

Ranne sarny- leżą na kobiercach z mchu, wykorzystując produkowany przez te rośliny antybiotyk

Piżmaki- okładają krwawiące rany żywicą jodłową, która chroni przed zarazkami i przyspiesza gojenie

Ranne kozice- tarzają się w babce alpejskiej, która tamuje krwawienie

Bydło z reumatyzmem- leży w jaskrze

Ranne foki pospolite- owijają się morsztynem- zawiera antybiotyki oraz fungicydy, które tamują krwawienie

38) Definicja i przykłady hormezy.

Hormeza - zjawisko polegające na tym, że czynnik występujący w przyrodzie, szkodliwy dla organizmu w większych dawkach, w małych dawkach działa nań korzystnie. Już w XVI wieku szwajcarski lekarz Paracelsus stwierdził, że to dawka (a nie substancja) czyni truciznę.

39) Rola wątroby i trzustki w układzie pokarmowym ssaków.

Wątroba:

utrzymuje stały poziom glukozy we krwi – przekształca jej nadmiar w glikogen (glikogenogeneza),

magazynuje glikogen, rozkłada go w reakcjach glikogenolizy do glukozy,

dokonuje dezaminacji aminokwasów,

syntetyzuje mocznik, białka krwi (z wyjątkiem g-immunoglobulin),

utlenia kwasy tłuszczowe,

syntetyzuje fosfolipidy, cholesterol,

produkuje żółć,

neutralizuje trucizny,

magazynuje żelazo, witaminy A, D, B12,

produkuje heparynę (substancję zapobiegającą krzepnięciu krwi),

produkuje duże ilości ciepła.

Trzustka:

Funkcje trzustki w organizmie

- na wewnątrzwydzielnicze, polegające na wydzielaniu hormonów (m.in. insulina, glukagon, które regulują metabolizm glukozy)

- zewnątrzwydzielnicze, wydzielanie i transport soku trzustkowego( o odczynie zasadowym) do dwunastnicy.

- zawartość soku trzustkowego- enzymy trawienne: trypsyna ( trawi białka) i lipaza trzustkowa( trawienie tłuszczy)

40) Rodzaje naturalnych ograniczeń społecznych wśród kręgowców.(wykład)

Kazde spoleczenstwo działa w ramach praw, które sluza redukowaniu agresji osobniczej i w ten sposób zapobiegają rozpadnieciu się grupy. Podobnie jak agresja, owe prawa ograniaczajace maja podloze wrodzone. Dla spolecznosci kregowcow charakterystyczne sa 2 rodzaje ograniczen :

-hierarchie dominacji-czlonkom grupy przysluguja określone rangi odpowiednio do ich miejsca na drabinie względnego statusu wyzszosci. Osobnik musi tutaj na wlasna reke zdobywac swoja pozycje. Pozycja ta może zmieniac się w czasie na wyzsza albo nizsza. W grupie liczącej więcej niż 2 osobniki ustala się „ hierarchiczny porządek dziobania”, do którego dochodzi w toku serii walk ,,każdy z każdym” U kur rangi samic w stadzie określone zostają w drodze pojedynkow dziobami. Dana kura może następnie dziobac ptaki nizsze rangą swego stada, a sama dziobana jest przez kury o randze wyższej. Nowa kura w stadize musi nawiazac walke kolejno

na dzioby ze wszystkimi towarzyszkami w stadzie. Porządek dziobania przedstawia tu prosty wzorzec liniowy, a u innych zwierząt mogą rozwijać się stosunki TROJKATNE, MONARCHICZNE LUB OLIGARCHICZNE. Mogą rozwniez tworzyć się koalicje ugrupowania i przymierza przy czym kazda grupa pozostających we wzajemnych związkach osobnikow może przeksztalcac się pod wpływem zmienionych warunków.

Również jak w społeczeństwie ludzkim osobnik może być członkiem jendosczenie kilku odrębnych ukladow zorganizowanych względem porządku dziobania, a wtedy zazwyczaj ma w każdym z nich inna range.

Skuteczność hierarchi dominacji zależy w znacznym stopniu od tego czy rangi sa latwe do zidentyfikowania. Każdy osobnik musi umiec rozpoznać na 1szy rzut oka spoleczna range każdego innego napotkanego osbonika- jak w wojsku.

Osobniki o wysokiej pozycji oskreslane sa zwykle literami alfabetu greckiego- kura alfa, czyli o najwyższej pozycji..ryba delta, czyli o 4rtej pozycji z kolei, sa uprzywilejowane pod każdym względem. Osobniki takie moga rzadac najlepszego terenu, pożywienia i specjalnych usług ze strony przedstawicieli plci odmiennej. Osobniki nizsze ranga przezywaja często kastracje psychologiczan, czyli niezdolność do kopulowania. Zwierzeta o niskiej pozycji nie wyrzekają się biernie swych przywilejow, tak ze osobniki dominujące niejednokrotnie wzywane sa do walki w której musza potwiedzic swa wysoka range. Tak wiec dominacja jedynie redukuje konflikty a nie eliminuje ich całkowicie. Jeżeli wyzwanie osobnika dominującego konczy się powodzeniem- może u niego dojść do niezwykle głębokiej dezorganizacaji psychicznej.

Skrajne tego typu przykłady widuje się u kur- zdetronizowany osobnik rangi wysokiej wkrótce umiera. Mimo tego typu konsekwencji, nierownosc zwiazana z sytemem ma dla grupy jako calosci znaczenie przystosowawcze.

W warunkach niedoboru pokarmu najniżsi ranga członkowie grupy (osobniki omega) mogą umrzecz głodu, a domunujace zjadają caly dost.pokarm. Tak przynajmniej niektóre osobniki przezywaja.

Gdyby nie istniel system rang cala grupa moglaby wyginac, ponieważ po równomiernym podziale pokarmu, mogloby okazac się, ze pojedynczy przydzial nie wystarcza do przezycia, podobnie jest przy reprodukcji.

Jest najbardziej prawdopodobne ze zwierzęta dominujące naleza do najzdrowszych, a zatem najbardziej zdolnych do zapenienia opieki sowojemu potomstwu. Dlatego dla grupy korzystne jest, aby to ich geny były przekazywane kolejnemu pokoleniu. Istnieja jednakże mechanizmy zabezpieczjaace, które sprawaiaja ze w wieluy olkolicznisciach pozycja zbyt wysoka niest niekorzystna, np. wśród kur osobniki alfa sa często tak agresywne, ze pokonują nawet koguty, dominują i odtracaja je. Najwieksza liczbe potomstwa produkują ptaki podporzadkowane. Silnie dominujące samce myszy walcza ze sobą tak zaciekle, ze czynia się nawzajem impotentami.

-terytorialnosc- system terytorialny umozliwia rozmieszczenie osobnikow nalezacyhc do grupy społecznej w przestrzeni, a w ten sposób sluzy do redukowania konfliktow. Terytorialnosc sprzyja również rozmnazaniu, ponieważ samce rozmieszczone sa w przestrzni i związane ze swoimi rewirami- wspolzawodnictwo o samice ulega wiec osłabieniu. System terytorialny czyni wiec osobniki dojrzale, efektywnymi reproduktorami, dlatego tez zapobiega on psychologicznej kastracji,samce tez wspoldzialaja z samicami w spełnianiu rozmaitych powinnosic rodzicielskich.

41.Przykłady systemu rang u zwierząt.

- system dominacji: "hierarchiczny porządek dziobania", przypomina

system kastowy, w którym członkom grupy przysługują określone rangi

odpowiednio do ich miejsca na drabinie względnego statusu wyższości,

osobnik musi tutaj na własną rękę zdobywać sobie pozycję, która może

zmieniać się w czasie na wyższą lub niższą. System taki redukuje

konflikty, ma znaczenie przystosowawcze (przetrwanie w trudnych

warunkach środowiskowych. Porządek dziobania może przedstawiać prosty

wzorzec liniowy, stosunki trójkątne, monarchiczne lub oligarchiczne.

- system terytorialny: umożliwia rozmieszczenie osobników należących

do grupy społecznej w przestrzeni, redukując tym samym konflikty.

Sprzyja rozmnażaniu osłabiając współzawodnictwo samców o samice,

zapobiega psychologicznej kastracji.

42) Pojęcie i rola homeostazy w świecie zwierząt.

Homeostaza- tendencja układów biologicznych (np. ekosystemów) do opierania się zmianom środowiska i trwania w stanie równowagi.

Zdolność organizmu do zachowania równowagi podstawowych parametrów biologicznych, dzięki sprawnej czynności układów regulacyjnych: ciepłotę ciała, ciśnienie krwi, osmolarność, pH i objętość płynów ustrojowych, stężenia różnych składników chemicznych np. utrzymanie stałego poziomu stężenia glukozy we krwi.

Organizm, który jest pod względem przemiany energii i materii układem otwartym, na każdym etapie rozwoju osobniczego zależny jest od warunków środowiska. W odpowiedzi na zmiany tych warunków, organizm reaguje zmianami osobniczymi. Sens biologiczny tych zmian polega na uniknięciu lub kompensacji odchyleń w procesach biochemicznych, funkcjonalnych, strukturalnych i innych oraz na utrzymaniu właściwego poziomu zdolności do życia. Podstawę homeostazy tworzą mechanizmy powstałe w procesie ewolucji, dlatego są one utrwalone genetycznie. Pojawienie się w organizmie obcej informacji genetycznej wywiera z reguły niepożądane działanie na zdolności życiowe. Ważną rolę w podtrzymywaniu homeostazy odgrywają mechanizmy chroniące organizm przed przenikaniem i włączaniem się w procesy życiowe takiej informacji. Nosiciele obcej informacji: czynniki zewn. ( bakterie, wirusy, kom. i tkanki innych organizmów) i własne zmutowane komórki somatyczne. Podtrzymanie stanu genetycznie uwarunkowanej homeostazy, zachodzi przy udziale niespecyficznych (właściwości skóry i błon śluzowych jako barier, przeciwbakteryjne cechy lizozymu śliny, fagocytoza) i specyficznych (odporność komórkowa i humoralna, reakcje uczuleniowe) mechanizmów obronnych. Także ważne znaczenie ma zdolność organizmu podtrzymania stałości składu chemicznego i właściwości płynnego pozakomórkowego środ. wewn. organizmu. Współdziałanie różnych rodzajów homeostazy odzwierciedla układowy charakter organizacji organizmów żywych. Połączenie cząsteczkowych mechanizmów w całościową reakcję adaptacyjną organizmu zostaje osiągnięte dzięki układom regulacyjnym: hormonalnym i nerwowym.

43. Przykłady hormonów roślinnych.

Hormony roślinne, fitohormony – hormony, związki chemiczne syntetyzowane w pewnych częściach rośliny służące do "komunikacji" pomiędzy poszczególnymi jej częściami jak również do komunikacji między roślinami. Mogą one działać stymulująco bądź hamująco.

Auksyny – Głównym zadaniem tych hormonów jest stymulowanie wzrostu roślin. Ponadto auksyny wpływają na wzrost owoców (między innymi stymulują wytwarzanie owoców partenokarpicznych) oraz odgrywają istotną rolę w regulacji fototropizmu i geotropizmu.

Gibereliny – są zaliczane często do regulatorów wzrostu i rozwoju roślin.Gibereliny należące do fitohormonów regulują wzrost i dojrzewanie roślin.

-wpływ na wzrost wydłużeni owy pędu

-udział w wychodzeniu nasion ze stanu spoczynku

-udział w indukcji kwitnienia

-stymulacja trawienia bielma w ziarnach zbóż

Cytokininy-głównym miejscem syntezy cytokinin jest korzeń, skąd są one transportowane elementami przewodzącymi – drewnem do nadziemnych części rośliny. Mniejsze ilości cytokinin powstają także w owocach, nasionach i młodych liściach.

-Pobudzają wzrost objętościowy komórek

-Stymulują różnicowanie się chloroplastów

-Powodują transport metabolitów w kierunki organów o wyższej zawartości cytokinin

-Biorą udział w regulacji starzenia się roślin (poprzez hamowanie rozkładu białek i syntezę RNA)

-Indukują różnicowanie się pędów

-Stymulują wzrost pąków pachwinowych

-Uczestniczą w kiełkowaniu nasion – wychodzenie nasion ze stanu spoczynku

Należy pamiętać, że wiele procesów zachodzących w roślinach zależy od relacji zawartości różnych regulatorów wzrostu i rozwoju i nie jest możliwe przypisanie regulacji tych procesów do działania tylko jednego związku.

-Etylen jest odpowiedzialny za tzw. potrójną odpowiedź u roślin. Gdy nasiono kiełkuje i napotyka przeszkodę, musi wykonać manewr, aby ją ominąć. Etylen stymuluje grubienie łodygi, zmniejszenie elongacji i wykrzywienie się rośliny, tak by ta mogła przedostać się na powierzchnię.

-Kwas abscysynowy

-Jest odpowiedzialny za przechodzenie roślin w stan spoczynku

-Hamuje wzrost objętościowy komórek

-Hamuje fotosyntezę i syntezę chlorofilu

-Hamuje transport jonów przez błony komórkowe

-Powoduje zamykanie się aparatów szparkowych

-Przyspiesza procesy starzenia organów i tkanek

-Jest odpowiedzialny za tworzenie warstwy odcinającej podczas opadania liści, owoców, kwiatów.

-Odpowiada za stan spoczynku nasion, jest inhibitorem kiełkowania

-Podwyższony poziom ABA jest reakcją roślin na stres np. podczas braku wody ABA powoduje zamykanie aparatów szparkowych i ograniczenie transpiracji, a także zwiększa pobieranie wody przez korzenie.

44) Bioloogiczno-lekarski opis 2 dowolnie wybranych roślin leczniczych.

Babka zwyczajna

- siedlisko: przy drogach, na polach, wysypiskach, w ogrodach

- ciała czynne: garbniki, flawonoidy

- działanie: przeciwbólowo, przeciwzapalnie przy ukąszeniu pszczół, os, trzmieli, liście są lekiem homeopatycznym, jako okłady na skórę na zakażone raki, czyraki, opażenia

Mniszek lekarski

- ciała czynne: inulina, kwas krzemowy i lakton (laktukopikryna)

- działanie: schorzenia dróg żółciowych i kamica żółciowa, problemy wątrobowe, działa moczopędnie, kłopoty trawienne, pomaga w leczeniu miażdżycy

- siedlisko: występuje na siedliskach otwartych, nieużytkach, łąkach, polach, trawnikach, w ogrodach

45) Bioloogiczno-lekarski opis 2 dowolnie wybranych roślin trujących.

Szalej jadowity (cykuta)

- ciało czynne: cykuto toksyna (głównie w kłączach)

- działanie toksyczne: nadpobudliwość ruchowa, silne drgawki, wymioty, zaburzenia oddychania, porażenie, śmierć

- trujący dla wszystkich zwierząt

- siedlisko: wilgotne łąki,, moczary, bagniste brzegi zbiorników wodnych

Bieluń dziędzierzawa

- ciała czynne: alkaloidy – hioscyjamina, skopolamina

- działanie toksyczne: halucynogenny, zaburzenia pracy serca, drgawki, prażenie ośrodka oddechowego

- trujący dla: dzieci (nasiona), pszczoły, wszystkie zwierzęta

- siedlisko: preferuje gleby żyzne, bogate w związki azotowe