WSPARCIE PSYCHOLOGICZNE

Statystyki

•Problem zaburzeń i chorób psychicznych dotyczy co raz większej części polskiego społeczeństwa. Zdanych, pochodzących z opublikowanego w 2009 roku badania GUS pt. Stan Zdrowia Ludności Polski wynika, że odsetek osób, których niepełnosprawność jest skutkiem chorób i zaburzeń psychicznych wynosił 10%.

•Źródłem wiedzy na temat tego jak licznej populacji dotyczą problemy natury psychicznej mogą być między innymi sprawozdania z działalności poradni zdrowia psychicznego (PZP). Zdanych GUS wynika, iż w 2010 roku z poradni zdrowia psychicznego w całej Polsce korzystało prawie 1,5 mln osób, co stanowi 4,36% populacji.

•W województwie łódzkim na to miast z PZP w 2010 roku korzystało 107 tys. osób, w tym nieco ponad 90 tys. leczyło się z powodu zaburzeń niespowodowanych uzależnieniem, co stanowi odpowiednio 4,93% oraz 4,13% populacji województwa w wieku powyżej 15 roku życia.

•Na przestrzeni ostatnich 11 lat liczba pacjentów poradni zdrowia psychicznego wzrosła w województwie łódzkim o 162% (z 40918 do 107465). Liczba pacjentów leczących się z powodu zaburzeń niewywołanych uzależnieniem wzrosła natomiast o 128% (z 39474 do 90124). W kolejnych latach należy spodziewać się dalszego wzrostu w tym zakresie.

Raport z badan własnych*

Tytuł:

Jakość życia przewlekle chorych psychicznie w województwie łódzkim.

•Choroba psychiczna może w poważnym stopniu obniżyć jakość życia osób na nią cierpiących. Osoby doświadczające zaburzeń psychicznych potrzebują kompleksowego wsparcia–dostosowanego do stanu zdrowia, leczenia farmakologicznego, odpowiednich oddziaływań psychoterapeutycznych, rehabilitacji społeczno-zawodowej (Kaszyński 2006:17).

•Kolejnym, istotnym problemem wpływającym negatywnie na jakości życia chorych psychicznie są funkcjonujące w świadomości społecznej mocno zakorzenione stereotypy i uprzedzenia, zgodnie z którymi osoby chore są uważane za niepoczytalne, a często też niebezpieczne (Trzebińska 2006:24).

*Paweł Rasmus¹, Ewa Nowaczyńska², Agnieszka Stetkiewicz-Lewandowicz¹, Tomasz Sobów¹

¹ Zakład Psychologii Lekarskiej, Katedra Nauk Humanistycznych, UM w Łodzi

² Stowarzyszenie Młodzieży i Osób z Problemami Psychicznymi, Ich Rodzin i Przyjaciół POMOST

Cel pracy:

Celem badań była ocena poziomu jakości życia osób chorych psychicznie z województwa łódzkiego, na który składało się osiem wymiarów odnoszących się do ich osobistego, zawodowego i społecznego funkcjonowania.

Materiał:

Badaniami została objęta grupa 101 młodych mieszkańców województwa łódzkiego, obojga płci, w wieku od 18 do 40 lat, cierpiących z powodu choroby psychicznej. Próba dobrana została wsposób celowy spośród pacjentów poradni zdrowia psychicznego, leczących się przez okres co najmniej dwóch lat poprzedzających badanie, z powodu problemów psychicznych.

Metody:

•ankieta socjo- demograficzna własnego autorstwa

•standaryzowany wywiad kwestionariuszowy, służący do oceny jakości życia pacjentów

Wyniki:

•Płeć: 62 K oraz 39 M.

•Wiek:18 do 40 lat (średnia wieku X = 31,7).

•Miejsce zamieszkania: 28 osób badanych była mieszkańcami Łodzi. 13 osób zamieszkiwało wieś, większość-59,4% zamieszkiwała miasta liczące od 100 do 500 tysięcy mieszkańców.

•Wykształcenie:58 osób z wykształceniem średnim lub wyższym.

•Diagnozy:

zaburzenia nerwicowe 43

zaburzenia afektywne 17

zaburzenia typu schizofrenicznego16

zaburzenia osobowości 15

uzależnienie od subst. psychoaktyw.14

Wyniki: Rycina 1 Wskaźnik jakości życia i wskaźniki cząstkowe –średnia w grupie osób chorujących psychicznie (N=101)

Wyniki: Rycina 2 Wskaźnik jakości życia i wskaźniki cząstkowe –wyróżnione segmenty w grupie osób chorujących psychicznie (N=101)

Wyniki: analiza segmentacji

•Segmenty o względnie niskim poziomie wykluczenia stanowiły 59% badanej populacji.

Tworzyły je: „pracujący na siebie” (34%)

„aktywni życiowo”(25%)

•Segmenty o względnie wysokim poziomie wykluczenia stanowią 41% populacji. Tworzyły je: „wykluczone” (20%)

„pogodzeni z losem” (21%)

Wyniki: Rycina 3 Wyróżnione segmenty składające się na poziom jakości życia w grupie osób chorujących psychicznie oraz ogólny wskaźnik jakości życia(N=101)

Wnioski:

1.Globalny poziom jakości życia przyjął wartość 54,2 pkt. na możliwe 100.

2.Na powyższy wynik złożyły się dość wysoki poziom wsparcia ze strony najbliższych, brak znaczącej dyskryminacji oraz względnie wysoki wskaźnik zasobności gospodarstw domowych.

3.Jakość życia obniżają niskie wskaźniki aktywności edukacyjnej, obywatelskiej, społecznej oraz ekonomicznej.

Podsumowanie

Choroba psychiczna ze względu na swoją przewlekłość, tendencję do nawracania lub nawet do utrwalania się zaburzeń, często prowadzi do defensywnego stylu życia, nacechowanego wycofaniem, biernością, ograniczeniem sposobu wyrażania emocji, zainteresowań i potrzeb co w znacznym stopniu negatywnie wpływa na niską ocenę jakości życia.

Konieczne jest zatem wprowadzanie adekwatnych procedur psycho-rehabilitacyjnych, których celem będzie poprawa funkcjonowania we wszystkich sferach aktywności osób chorych, co docelowo wpłynie na poprawę jakości życia pacjentów przewlekle chorych psychicznie.

DLACZEGO W OGÓLE POMAGAMY INNYM?

Obserwacja nagłego wypadku wywołuje silną reakcje emocjonalną. Pojawia się nieprzyjemne pobudzenie i świadek skosztów.

1. TEORIA SPOŁECZNEJ WYMIANY POTWIERDZA, ŻE LUDZIE DZIAŁAJĄ POWODOWANI DĄŻENIEM DO MAKSYMALIZACJI ZYSKÓW I MINIMALIZACJI KOSZTÓW. Angażujemy się w pomoc w sytuacji, gdy zyski z nią związane przewyższają ewentualne koszty. Formą nagrody w tym przypadku jest:

•zmniejszenie własnego dyskomfortu wywołanego cudzym cierpieniem

•uznanie i pochwały ze strony otoczenia.

Do kosztów należy bezpośrednie zagrożenie własnego bezpieczeństwa, zdrowia i życia.

2. HIPOTEZA EMPATII –ALTRUIZMUTRAKTUJE ZACHOWANIA POMOCNE JAKO AKTY CZYSTO ALTRUISTYCZNE, MOTYWOWANE EMPATIĄ I WSPÓŁCZUCIEM

CZYNNIKI WARUNKUJĄCE ZACHOWANIA PROSPOŁECZNE:

•OBECNOŚĆ INNYCH OBSERWATORÓW,

•JEDNOZNACZNOŚĆ ZDARZENIA,

•CECHY OFIARY,

•ANONIMOWOŚĆ,

•REGUŁA WZAJEMNOŚCI

Wg Latanéi Darleydo podjęcia decyzji o przyjściu z pomocą konieczne jest spełnienie pięciu warunków:

1.Potencjalny wybawca musi zauważyć zdarzenie.

2.Zinterpretować je jako nagły wypadek.

3.Zaakceptować swoja odpowiedzialność za dalszy rozwój sytuacji.

4.Wiedzieć jak pomóc.

5.Podjąć decyzję o pomocy.

Pomoc psychologiczna

H.Sęk (1991) określa pomoc psychologiczną jako „…zachowanie społeczne, działalność prospołeczną, która jest uwarunkowana motywacją empatyczno-autoteliczną, i w której wykorzystuje się wiedzę psychologiczną, aby w interakcji z człowiekiem potrzebującym zmierzać do rozwiązania problemów życiowych osoby wspomaganej…”.

Tak rozumiana pomoc wymaga od pomagającego specyficznej postawy, która określana jest jako gotowość do działań prospołecznych, w której skład wchodzą trzy aspekty:

Percepcyjny–zdolność spostrzegania potrzeb i emocji innych (trafność);

Motywacyjny–chęć podejmowania działań na rzecz innych;

Operacyjny–umiejętność programowania czynności zmierzających do tego celu.

Ten ostatni obejmuje:

•wiedzę,

•umiejętności praktyczne,

•przygotowanie osobiste.

Cechy pomagającego

•Zachowanie własnej odrębności

•Przyzwolenie na odrębność osoby wspomaganej

•Umiejętność jasnego komunikowania się

•Plastyczna zmiana strategii

Psychologia kliniczna

Obszar

Zdrowie----------Choroba

Normalność –Nienormalność

Przedmiot

•Opis zdrowych i zaburzonych funkcji psychicznych, somatycznych i zachowań

•Wyjaśnienie przyczyn zdrowia i zaburzeń oraz ich biopsychiczny mechanizm

•Podstawa psychologicznej diagnozy

•Zasady postępowania mającego na celu promocję i ochronę zdrowia, prewencje zaburzeń i pomoc psychoterapeutyczną

Psychologia kliniczna

Diagnoza a psychoterapia -Diagnoza źródła zaburzeń

•Psychoterapię stosuje się wobec osób, których trudności wynikają z działania patologicznych mechanizmów psychicznych.

•Wyklucza się stosowanie jej wobec osób, których trudności mają inne podłoże, a zatem wymagają innych form pomocy (w tym psychologicznej).

-Rozpoznanie: funkcjonalne lub organiczne źródła problemu

-Rozpoznanie : podmiotowe lub sytuacyjne źródła problemu

Diagnoza a psychoterapia -Diagnoza rodzaju zaburzeń

Psychiatryczna diagnoza nozologiczna

•Problem etykietowania

•Słabość narzędzi diagnostycznych, nadużycia w rozpoznawaniu, problem testów psychologicznych

Diagnoza psychologiczna

•Terapia behawioralna –kategorie psychiatryczne

•Stosowanie ogólnych kategorii –typów zaburzeń (nerwice, psychozy) bądź obszarów (funkcji) zaburzeń odmiennych etiologicznie i wymagających innego postępowania

•Własne kategoryzacje –często nawiązujące do klasycznej nozologii, ale nadające tym kategoriom inne znaczenie w ramach teorii

Diagnoza a psychoterapia -Diagnoza motywacji

•Pragnienie dokonania zmian we własnym sposobie funkcjonowania powstałe na skutek przeświadczenia, że źródłem problemów jest własna dyspozycja psychiczna.

•„Motywacja do przychodzenia na psychoterapię” –okazja do nawiązania kontaktu z osobą życzliwą; izolacja od otoczenia i poszukiwanie przyjaciela w terapeucie –przedłużanie kontaktu.

•„Oddanie się pod opiekę” –oczekiwanie porad, pomocy.

•„Oddanie się pod opiekę” –status osoby leczącej się.

•Przymus –szpitale psychiatryczne, nakaz sądowy.

•Presja otoczenia –bezradność bliskich wobec problemów osoby kierowanej, delegacja problemu –próba rozwiązania problemu własnego przez określenie go jako problem partnera.

Terapia Ekspozycji

•Metoda leczenia oparta na technikach behawioralnych, nazywana również Terapią Bezpośrednią.

•Procedura wygaszania lub habituacji, w której pacjent jest wielokrotnie narażany na bodźce wywołujące strach. Polega na ponownym przeżywaniu traumy w wyobraźni w celu przezwyciężania skłonności do dystansowania się od tego doświadczenia. Osoba badana opisuje głośno swoje doświadczenia w obecności terapeuty, wyrażając emocje i wypowiadając je w czasie teraźniejszym.Przeżyciarejestrowanenataśmiepacjentkilkakrotnieodtwarzawdomu.

•W celu zmniejszenia objawów PTSD procedurę tą często łączy się z treningami relaksacyjnymi lub treningami asertywności, po to by pacjent mógł przezwyciężyć lęk spowodowany traumatycznym wydarzeniem

Terapia EMDR (eye movement desensitization and reprocessin)

•Desensytyzacja i Przetwarzanie Za Pomocą Ruchów Oczu. Terapia zawierająca elementy Terapii Ekspozycji. Jedna z najczęściej stosowanych i najbardziej kontrowersyjnych psychoterapii lat 90-tych opracowana przez Francine Shapiro.

•Zasada działania: ekspozycja, której towarzyszą sakadowe ruchy oczu. Pacjent wyraża swoje negatywne przekonania związane w wybranym nieprzyjemnym wspomnieniem z przeszłości. Następnie wymyśla przekonania pozytywne, które mają zastąpić negatywne. W tym czasie terapeuta szybko przesuwa palce przed oczami pacjenta, a pacjent śledzi go wzrokiem. Po serii kilkunastu ruchów oczu pacjent ocenia swoje samopoczucie i siłę pozytywnego przekonania.

•Ostatecznym celem jest redukcja nieprzyjemnego napięcia, uczucia lęku i depresji związanych z traumatycznym wspomnieniem.

Otwarcie (Ujawnienie –Disclosure)

•Terapia psychologiczna, której źródłem są prace Jamesa Pennebakera z osobami, które przeżyły holokaust lub zostały zgwałcone. Autor zaobserwował polepszenie stanu zdrowia u osób, które po wielu latach zdecydowały się na ujawnienie swoich przeżyć.

•Dalsze badania na studentach wykazały, iż po terapii zmniejszają się objawy PTSD, ale nasila się depresja. Technika przynosi najlepsze rezultaty w połączeniu z innymi metodami leczenia.

Psychoterapia

•Praca nad niepokojem:

-trening relaksacyjny –uczy kontroli strachu i niepokoju przez systematyczne odprężenie głównych grup mięśni;

-prace nad oddechem –uczy powolnego oddychania dla zrelaksowania i uniknięcia hiperczujnosci oraz nieprzyjemnych objawów fizycznych (drżenie, palpitacje); --

-myślenie pozytywne –nauka zastępowania negatywnych myśli pozytywnymi, aby móc stanąć na przeciw stresującego czynnika

-trening asertywności –uczy jak wyrażać swoje życzenia, opinie emocje bez alienacji od innych;

-zatrzymanie myśli –uczy w jaki sposób zatrzymać przygniatające, przeszkadzające myśli;

•Terapia kognitywna (poznawcza) -terapeuta pomaga zrozumieć irracjonalne przekonania, które maja wpływ na emocje, utrudniają funkcjonowanie;

•Terapia "ujawniająca" terapeuta pomaga stanąć na przeciw określonej sytuacji, ludzi, wspomnień, obiektów, emocji, które przypominają o zdarzeniu i wnoszą do życia osoby nierealistyczny strach.

-ujawnienie w wyobraźni: pacjent opowiada o traumatycznych wspomnieniach do momentu, gdy przestają one mieć wpływ na jego codzienne życie

-ujawnienie w rzeczywistości: terapeuta pomaga zmierzyć się pacjentowi z sytuacjami z jego życia w momencie, gdy czuje się już bezpiecznie, ale nadal unika i się boi.

•U dzieci stosowana jest terapia przez zabawę -terapia za pomocą gier i zabaw wprowadza zagadnienia, które nie mogą być podjęte bezpośrednio.

Etapy poradnictwa psychologicznego(wg Johna Enrighta)

ETAP 1.Uznanie własnej chęci uczestniczenia w spotkaniach

ETAP 2. Jaki jest rzeczywisty doświadczany przez pacjenta problem ?

ETAP 3.Czy stan pożądany jest możliwy do osiągnięcia?

ETAP 4. Czy ta osoba, ten ośrodek są najbardziej odpowiednie ?

ETAP 5.Czy istnieją jakieś konkurencyjne motywy?

Rodzaje terapii

•Indywidualna

•Par / małżeństw

•Rodzinna / systemowa

•Grupowa

•Kliniczna

•Terapia zajęciowa

•Terapia uzależnień

•Farmakoterapia

Koncepcje w psychoterapii

Psychoanaliza ----------------------Gestalt-------------------------Erickson

Przeszłość------------------------Teraźniejszość------------------Przyszłość