BIOLOGICZNE PODSTAWY ZACHOWANIA

27.09.2009 r.

Będziemy się zajmować:

Czynniki wpływające na rozwój człowieka:

Co z tego czynnika wpływa na nasze zachowanie

Zagadnienia:

● Fizjologiczne, genetyczne, ewolucyjne i rozwojowe mechanizmy zachowań i przeżyć

psychicznych (głównie aktywność mózgu, układu nerwowego).

● Związek i oddziaływanie fizycznego mózgu na psychikę.

● Kwestia jakie czynniki predysponują do zaburzeń psychicznych.

● Czy istnieje szansa na powrót do zdrowia po uszkodzeniu mózgu.

Bilologiczne wyjaśnienia zachowania dzielimy na 4 kategorie:

1) fizjologiczne 2) ontogenetyczne 3) ewolucyjne 4) funkcjonalne

Ad. 1. Wiążą zachowanie z aktywnością mózgu i innych narządów. Odwołują się do maszynerii ciała, (np. reakcji chemicznych, dzięki którym hormony oddziałują na mózg albo do dróg nerwowych, za pomocą których steruje on skurczami mięśni)

Ad. 2. Przedmiotem ich jest rozwój jakiejś struktury albo zachowania. To podejście koncentruje się na wpływie jaki na podstawie określonych zachowań miały geny, odżywianie, przebyte doświadczenia a także interakcje pomiędzy tymi czynnikami (np. przy zastanawianiu się nad przyczyną czyjejś otyłości)

Ad. 3 Dana część organizmu lub zachowania się rozpatrywana w perspektywie ewolucyjnej (np. jeśli czegoś się przestraszymy to dostajemy gęsiej skórki - u nas niczemu to nie służy, a kot, który się nastroszy ze strachu wydaje się większy i odstrasza dzięki `gęsiej skórce' przeciwnika)

Ad.4. Tłumaczą dlaczego dana część ciała lub zachowanie w toku ewolucji przyjęły taką a nie inną postać. Te geny, które się rozpowszechniły najprawdopodobniej niosą za sobą jakąś istotną korzyść. Ich celem jest określenie na czym ta korzyść polega (np. zdolnośc do kamuflażu)

• „Biologiczne podstawy zachowania” Darwina - teoria doboru naturalnego.

Genetyka zachowania: (mięci się w autogenetycznych wyjaśnieniach)

Grzegorz Mendel wykazał geny jako czynnik dziedziczenia. Geny - jednostki dziedziczności, które zachowują strukturalną stałość z pokolenia na pokolenie. Gen stanowi fragment chromosomu, który jest zbudowany z podwójnej nici cząsteczek kwasu dezoksyrybonukleinowego - DNA. Nić DNA stanowi matrycę (model) syntezy cząsteczek kwasu RNA. Cząsteczka RNA składa się z pojedynczych nici. Jeden z rodzajów RNA stanowi z kolei matrycę syntezy cząsteczek białka. Jednym ze źródeł zmienności genetycznej jest kombinacja genów, która choć składa się z genów pochodzących od obojga rodziców, daje w rezultacie cechy, których nie ma żadne z nich. Ważniejszym źródłem zmienności są mutacje - zmiany w pojedynczych genach. Mutacja występuje dość rzadko i ma charakter losowy. Zazwyczaj geny powstające na skutek mutacji są recesywne.

Odziedziczalność - pojęcie to kładzie akcent na wpływ czynników genetycznych czy na stopień ich wpływu a nie daje odpowiedzi na pytanie czy znaczenie ma genetyka czy środowisko. To pojęcie mówi nam w jakim stopniu zmienność danej cechy w populacji zależy od różnic w wyposażeniu genetycznym jednostek.

Modele badań: a) często stosuje się badania nad bliźniętami, b) rodzinami, c) rodzinami adopcyjnymi.

Ciekawostka: 2/3 IQ wynika z genów a 1/3 ze środowiska rodzinnego, ale wpływ tego środowiska maleje w okresie młodzieńczym (dlatego trzeba oddziaływać wcześniej)

Związek fizycznego mózgu i psychicznych subiektywnych przeżyć:

Problem psychologiczny - problem relacji pomiędzy umysłem a ciałem (umysłem a mózgiem).

Najbardziej rozpowszechnionym poglądem na kwestię tych relacji jest dualizm. Dualizm to przekonanie, że umysł i ciało są odrębnymi rodzajami substancji (substancje myślące i substancje fizyczne), które istnieją od siebie niezależnie choć w jakiś sposób oddziałują na siebie. Zwolennikiem i propagatorem tego był francuski filozof Kartezjusz. Uważał, że w przestrzeni istnieje punkt gdzie to na siebie oddziałuje.

Współcześnie większość filozofów i neurobiologów odrzuca dualizm, bo jest sprzeczny z fizycznymi prawami zachowania energii i masy. Alternatywą do dualizmu jest monizm - pogląd, zgodnie z którym cały wszechświat składa się wyłącznie z jednego typu substancji. Monizm dzielimy na kategorie: • materializm - wszystko, co istnieje ma charakter materialny lub fizyczny (umysł jest złudzeniem) lub psychiczne doświadczenia w przyszłości określi fizyka; • mentalizm - realnie istnieje tylko umysł a świat istnieje wyłącznie dlatego, że o nim myślimy (albo istnieje w umyśle boga); • teoria identyczności - procesy umysłowe są identyczne z pewnym typem procesów mózgowych ale opisuje się je za pomocą różnych pojęć (wszechświat buduje jeden rodzaj substancji - ma ona określony charakter materialny i umysłowy);

24.10.2009 r.

Rozwój i plastyczność układu nerwowego: plastyczność pozwala na regenerację układu nerwowego, jeśli dojdzie do jakiegoś uszkodzenia.

Apoptoza - programowa śmierć komórki, dzięki temu mechanizmowi usuwane są zużyte lub uszkodzone komórki. Polega na kurczeniu się komórki poprzez utratę wody.

Nekroza - śmierć komórki w wyniku uszkodzenia lub działania toksyn.

NGF - czynnik wzrostu, należący do grupy neurotrofin (substancji, które zapobiegają śmierci komórek). Odpowiednia ilość neurotrofin warunkuje to, żeby neuron mógł się rozwijać.

Dlaczego w układzie nerwowym powstają nadmierne neurony?

1. nadmiar neuronów umożliwia naprawę błędów

2. funkcją nadmiarowych neuronów jest stworzenie takich warunków, by rozwijający się układ nerwowy mógł dopasować liczbę aksonów ofensywnych do liczby komórek, z którymi tworzą one połączenia.

Badania Rozenzweiga, Benetta, Diamonda: badali oni szczury, ponieważ:

- ta część mózgu, na której koncentrowały się ich badania u szczurów jest gładka, a niepofałdowana, więc jest łatwiejsza do badania.

- szczury mają duże mioty i to pozwala badać szczury z tego samego miotu pod różnym kątem.

Szczury umieszczano w trzech środowiskach: zwykłe, wzbogacone i zubożone. Zwykłe - kilka szczurów w klatce. Wzbogacone - kilka szczurów, duża klatka, dodatkowe sprzęty do aktywności fizycznej (disnayland). Zubożone - jeden szczur w małej klatce.

Po kilku tygodniach uśmiercono szczury i otrzymano wyniki - mózgi szczurów hodowanych we wzbogaconym środowisku różnią się od pozostałych. Odkryto większą aktywność enzymu układu nerwowego acetyloholinesceteroza - ma duże znaczenie w szybszym przekazywaniu informacji w komórkach mózgu. Nie znaleziono istotnych różnic w liczbie komórek mózgowych jednak bogatsze środowisko spowodowało zwiększenie neuronów. Uznano, że środowisko wzbogacone w warunki do rozwoju fizycznego sprawiło, że aktywność fizyczna stymulowała produkcję neurotrofin, które pobudzają rozwój synaps i neuronów.

Reorganizacja w korze mózgowej:

Długotrwały trening jakiejś umiejętności np. gra w szachy, prowadzi do zwiększenia sprawności w jej wykonywaniu. Jednak nie zawsze ta sprawność przekłada się na inne. Przypuszczalnie za wzrost sprawności odpowiadają zmiany zachodzące w mózgu towarzyszące treningowi danej umiejętności ćwiczenia jakiejś umiejętności może w pewnych granicach zmienić organizację neuronalną, dzięki czemu wzrasta sprawność jej wykonania. W mechanizmie tej zmiany uczestniczy dopomina - powoduje ona wzrost reprezentacji korowych tych bodźców, które były w centrum uwagi w czasie wydzielania dopaminy. Zaleta rozszerzonej reprezentacji korowej jest bardziej precyzyjne kierowanie uwagi na reprezentowany bodziec lub bardziej szczegółowa jego analiza. Na ogół jest to zjawisko pozytywne, natomiast może być to dla nas niekorzystne, gdy: mamy do czynienia ze skrajnościami (wielogodzinne ćwiczenia pianistów - w efekcie trudniej w świadomy sposób kierować każdym palcem - kurcz pianisty).

Odczucia fantomowe - odczuwanie kończyny, której nie ma, często odczuwane są jako ból.

Mózg w trakcie rozwoju jest bardziej wrażliwy na bodźce. Gdy zadziała w tym momencie jakiś zły czynnik, może to być szkodliwe np.:

- zaburzenia związane z nieprawidłowym działaniem tarczycy ( u niemowląt możliwe jest upośledzenie)

- leki anestetyczne (u dzieci niszczą neurony, u dorosłych to tylko chwilowa utrata przytomności)

FAS - alkoholowy zespół płodowy - gdy matki nadużywały alkoholu w trakcie ciąży. Charakteryzuje się:

- obniżoną czynnością dziecka

- opóźnieniem umysłowym

- zaburzeniami ruchowymi

- wadami serca

- deformacjami rysów warzy

- krótkimi dendrytami, słabo rozgałęzionymi

- wysokim ryzykiem alkoholizmu, depresji i innych chorób psychicznych

Przyczyny uszkodzeń mózgu u dorosłych: guzy, infekcje, napromieniowanie, działanie substancji toksycznych, czasowe upośledzenie dopływu krwi do jakiegoś obszaru mózgu

Po uszkodzeniu mózgu osoby starsze nie wracają do zdrowia tak, jak młodzi. Spowodowane jest to utratą neuronów poprzez całe życie. U osób starszych wolniej też modyfikują się rozgałęzienia dendrytów.

Mechanizmy regeneracji, które uruchamiają się w mózgu:

- reorganizacja w korze mózgowej

- zachowania kompensacyjne

- zdrowa część mózgu pełni swoje funkcje trochę inaczej

28.11.2009 r

CYKLICZNOŚĆ ORAGNIZMU - RYTM:

1. dobowy

2. roczny (sen zimowy)

Nasze ciało samo generuje rytm snu i czuwania. Chęć snu zależy od pory dnia a nie od godzin snu.

SCN - jądra nadskrzyżowaniowe stanowią część podwzgórza - wytwarzają okołodobowe rytmy snów i temperatury ciała. Jeśli dojdzie do uszkodzenia ich - rytm ciała stają się mniej regularny, tracą synchronizację ze środowiskiem, różnicami światła i ciemności. Są warunkowane genetycznie.

SCN - reguluje rytm organizmu poprzez melatoninę wydzielaną przez szyszynkę. Wzrost melatoniny następuje 2,3 godziny przed porą snu, zażywając dodatkową melatoninę, nasza senność wzrośnie. Jeśli przyjmujemy ją o innej porze to mniej więcej około 2 h po zażyciu będziemy senni.

Jeśli melatoninę zażyjemy po południu spowoduje to przyspieszenie naszego zegara biologicznego. Szybciej będziemy senni wieczorem, a rano obudzimy się wcześniej. Częste przyjmowanie melatoniny spowoduje cofnięcie zegara biologicznego. Później niż zwykle będziemy czuć się senni i później zaczniemy budzić się następnego dnia. Nasz zegar biologiczny może przyspieszać lub zwalniać, dostosowując się do zewnętrznego rytmu światła i ciemności. Do zmian nie większych niż 2 h nas organizm się dostosuje. Powyżej 2 h różnicy organizm stworzy własny rytm.

Bodziec, który przestawia rytm okołodobowy nazywa się - ZEITGEBER - „dawca czasu”. Może nim być np. światło. Taką funkcję pełnią też ćwiczenia fizyczne, hałasy, posiłki, temperatura otoczenia.

Zmiana strefy czasowej bardzo mocno wpływa na rytm okołodobowy. Choroba transatlantycka (Jet Log) - osoby z tą chorobą skarżą się na senność w ciągu dnia, bezsenność w nocy i osłabienie koncentracji. Łatwiej się dostosować do cyklu dłuższego niż 24 h, a to ma miejsce przy podróży na zachód, niż do cyklu krótszego - podróż na wschód.

Światło przestawia nasz zegar biologiczny poprzez odgałęzienia nerwu wzrokowego, które dochodzi do jądra nadskrzyżowaniowego a aksony tego szlaku wywodzą się z populacji komórek, które reagują na światło bezpośrednio.

Podczas snu przechodzimy różne fazy snu. Cały cykl snu trwa około 90 minut. W tym czasie osoba śpiąca przechodzi 4 fazy snu. A następnie powraca przez fazy 3 i 2 do fazy zwanej snem REM.

Sen REM - szybkie ruchy gałek ocznych, wzrost aktywności mózgu, całkowite zwiotczenie mięśni tułowia, nieregularny oddech i tętno, erekcja penisa klub zwilżenie śluzówki pochwy oraz częstsze występowanie marzeń sennych o dużej wyrazistości.

Zaburzenia snu:

Najczęściej pojawiają się u osób, które pracują do późna lub o nieregularnych porach. Zaburzeniom snu sprzyjają niektóre choroby psychiczne lub uzależnienia. Nadmierny hałas też jest przyczyną bezsenności, chyba, że jest to regularny hałas - jak np. ruch uliczny - wtedy się przystosowujemy i nie słyszymy go. Problemy osobiste, stres też mogą być przyczyną bezsenności. Także niektóre leki, narkotyki, ból powodują problemy ze spaniem. Przyczynami bezsenności są też: niewłaściw temperatura, nocleg w obcym miejscu, próba zaśnięcia w nieodpowiednim momencie własnego cyklu okołodobowego.

3 rodzaje bezsenności:

1) trudności z zasypianiem - utrudnienie zapadania w sen;

2) trudności z utrzymaniem snu - częste budzenie się w nocy;

3) zbyt wczesne budzenie się - sen trwa za krótko i występują problemy z ponownym zaśnięciem;

Zazwyczaj występują kombinację różnych rodzajów bezsenności.

Zaburzenia oddychania i stosowanie leków nasennych powoduje problemy z bezsennością. To drugie dlatego, że po długim przyjmowaniu leku, nie da się zasnąć bez niego.

Bezdech - przerwy w oddychaniu przejawiające się w nocy regularnie. Po 45 roku życia u większości osób sporadycznie występują bezdechy trwające około 9 s. Mogą wydłużyć się nawet do minuty. Osoba z bezdechem może nie pamiętać przebudzeń. Długie bezdechy grożą niedotlenieniem mózgu. Dziecko z przerośniętymi migdałkami może mieć bezdech.

Bezdech senny u niemowląt - może być jedną z przyczyn „śmierci łóżeczkowej” - zespołu nagłej śmierci niemowląt -SIDS. Jest to zjawisko powszechne. Szczególnie wysoki procent przypadków - Nowa Zelandia i Australia. Wyjątkowo niski - Japonia i Szwecja. Grupa podwyższonego ryzyka - wcześniaki, chłopcy, afroamerykanie, z bardzo młodymi matkami. Częściej takie zgony występują zimą i u dzieci śpiących na brzuchu. Potencjalną przyczyną może być też palenie tytoniu przez matkę w ciąży lub przy dziecku w domu.

Przyczyną bezdechu sennego może być otyłość. Częściej bezdech dotyczy mężczyzn. Następuje nadmierne zwężenie dróg oddechowych. W ciągu dnia kompensują to nadmierne skurcze mięśni.

Osobom z bezdechem zaleca się: schudnięcie, unikanie alkoholu, środki uspokajające (bo te środki osłabiają mięśnie oddechowe).

Narkolepsja - zaburzenie snu, objawia się napadami senności w ciągu dnia. Charakteryzuje się częstymi, niezależnymi od wyspania bądź niewyspania napadami. Jej przyczyną może być zmniejszone wydzielanie neuroprzekaźnika peptydowego - oreksyny. Są cztery objawy narkolepsji:

1. narastające albo nagłe ataki silnej senności i ciągu dnia;

2. sporadycznie występująca kataleksja - napadowe zwiotczenie mięśni u osoby znajdującej się w stanie czuwania;

3. porażenie senne - całkowita niezdolność do wykonywania ruchów podczas zasypiania lub budzenia się;

4. halucynacje hipnagogiczne - przeżycie przypominające marzenie senne, które trudno odróżnić od normalnych spostrzeżeń. Najczęściej występują podczas zasypiania.

Każdy z tych objawów można traktować, jak swego rodzaju wtargnięcie snu REM do fazy czuwania.

U osób cierpiących na narkolepsję występują dziwne zachowania („smażone skarpety”).

Inne zaburzenia snu: lęki nocne, lunatykowanie, okresowe ruchy kończyn we śnie, zaburzenia zachowania we śnie.

Sen ma 2 funkcje:

1. umożliwia regenerację

2. pozwala zaoszczędzić energię w okresie ograniczonej sprawności

Oprócz określonej ilości snu, potrzebujemy też określonej ilości snu REM:

Hipotezy:

• odgrywa ważną rolę w utrzymywaniu składów pamięciowych poprzez usuwanie niepotrzebnych połączeń, które powstały przypadkowo w ciągu dnia. To oczyszcza pamięć, pozwalając przetrwać tym najważniejszym połączeniom.

• faza REM i NREM służą konsolidacji innych śladów pamięciowych; jeśli pozbawimy snu NREM - upośledzamy zapamiętywanie materiału werbalnego, REM - upośledzamy zapamiętywanie wyuczonych reakcji, czynności ruchowych;

• główna funkcja fazy REM: wywoływanie ruchu gałek ocznych w celu dotlenienia rogówek. Przeciw tej hipotezie przemawia fakt, że osoby zmniejszające fazę REM nie cierpiały z powodu uszkodzenia rogówek;

Marzenia senne (sny):

1. hipoteza aktywacji i syntezy - efekt wysiłków mózgu by nadać sens docierającym do niego informacjom, które składają się głównie z generowanych w obszarze mostu przypadkowych sygnałów;

2. hipoteza kliniczno - anatomiczna - sny powstają częściowo pod wpływem bodźców zewnętrznych ale większą rolę odgrywają własne motywacje, wspomnienia i pobudzenie mózgu. Stymulacja prowadzi często do osobliwych rezultatów, bo nie musi konkurować z normalnymi sygnałami wzrokowymi i nie jest cenzurowana przez przedłużoną korę.

Homeostaza /Canon pierwszy wprowadził pojęcie w odniesieniu do ludzkiego ciała/ - regulacja procesów biologicznych, które pozwalają na utrzymanie stałości środowiska wewnętrznego ciała. Inaczej to dążność do utrzymywania wartości danego parametru blisko punktu nastawczego.

Punkt nastawczy - docelowa wartość parametru, którą ciało stara się utrzymać (np. temp. 36,6).

Utrzymaniu stałego środowiska wewnętrznego ciała sprzyja stała odpowiednia temperatura, głód i pragnienie.

Mechanizmy temperatury, głodu, pragnienia są prawie homeostatyczne. Reagują nie tylko na bieżące potrzeby, ale przewidują przyszłe.

Punkty nastawcze zmieniają się w zależności os warunków: pory dnia, roku i innych.

Głód i uczucie sytości - tu znaczenie ma wiele czynników niehomeostatycznych (nie musimy czuć głodu, żeby mieć ochotę na ciacho).

Temperatura: stała temp. umożliwia optymalny poziom funkcjonowania. Podstawowe znaczenie dla kontroli temp. mają: pole przedwzrokowe oraz przednie podwzgórze. Łącznie ten obszar zapisujemy w postaci skrótu: POA/AH. Komórki tego obszaru monitorują własną temperaturę oraz temp. skóry i rdzenia kręgowego.

Jeśli powietrze jest chłodne i należy się ogrzać:

- szukamy cieplejszego miejsca

- ubieramy się

- stroszymy sierść

- zmniejszamy dopływ krwi do skóry (skurcz mięśni)

- zwiększamy aktywność

- dreszcze (wytarzają ciepło bez poruszania się)

- przyspieszenie przemiany materii

- przytulenie się do innych

Mechanizmy chłodzenia:

- znaleźć chłodniejsze miejsce

- ograniczyć aktywność

- zdjąć ubranie (zmniejszyć ilość sierści)

- kierowanie większej ilości krwi do skóry

- pocić się (dyszeć - te organizmy, które się nie pocą)

Gorączka - wywołuje ją uwalnianie prostaglandyn, które stymulują komórki obszaru POA/AH.

Funkcje: infekcje bakteryjne i wirusowe zwykle wywołują gorączkę, nie jest ona częścią choroby zazwyczaj, a próbą obrony organizmu przed chorobą. Gorączka mobilizuje m.in. leukocyty, żeby zwalczały intruzów. Leukocyty wydzielają interleukinę 1 (białko), która stymuluje wytwarzanie prosteglandyn, a te przenikają przez barierę krew - mózg i stymulują receptory w POA/AH, które nakazują autonomicznemu ukł. nerw. podnieść temp. ciała. Prostaglandyny powodują senność.

Pragnienie (rodzaje):

1. osmotyczne (np. po zjedzeniu słonego) - łączne stężenie wszystkich substancji w płynach ustrojowych utrzymuje się na niemal stałym poziomie. Wynosi 0,15 mola. To stałe stężenie subst. rozpuszczonych można uznać za punkt nastawczy. Każde odchylenie od tego poziomu aktywuje mechanizmy, które przywracają stężenie substancji rozpuszczonych do punktu nastawczego. Różnica stężeń subst. rozpuszczonych wewnątrz i na zewnątrz komórki wytwarza ciśnienie osmotyczne, pod wpływem którego woda przenika przez błonę półprzepuszczalną z obszaru o mniejszym stężeniu do obszaru o stężeniu większym. Błona jest półprzepuszczalna, umożliwia swobodny przepływ wody natomiast cząsteczki różnych subst. rozpuszczonych przedostają się przez nią wolniej lub wcale. Kiedy zjemy słone, jony soli nie idą do wnętrza kom. Wzrasta ciśnienie osmotyczne i wyciągana jest woda z komórek do płynu na zewnątrz kom. Kom. zaczyna odczuwać brak wody i wywołuje pragnienie. Oprócz tego nerki wydzielają bardziej zagęszczony mocz, aby oczyścić organizm z nadmiaru sodu i zatrzymać jak najwięcej wody.

Mózg wytwarza ciśnienie osmotyczne w następujący sposób - część informacji otrzymuje od receptorów zlokalizowanych wokół komory III. Okolice tej komory mają najmniej szczelną barierę krew - mózg ze wszystkich obszarów mózgu. Umożliwia to dostarczenie substancji somatycznych we krwi i monitorowanie ich właściwości, w tym całkowitego stężenia. Główny obszar odpowiedzialny za wykrywanie ciśnienia osmotycznego nosi nazwę VOLT Poza tym mózg otrzymuje informacje od receptorów z obwodowego uk. nerw. (m.in. z żołądka), które wykrywają duże stężenie sodu i umożliwiają mózgowi przewidywanie zmian ciśnienia osmotycznego zanim reszta ciała rzeczywiście ich doświadczy. Receptory VOLT w żołądku i innych miejscach przekazują informacje do kilku części podwzgórza, które kontrolują tempo wydzielanej wazopresyny przez przysadkę oraz picie.

02.01.2010 r.

2. hipowolemiczne - kiedy w organizmie dojdzie do istotnej utraty płynów (np. w skutek krwawienia, biegunki lub pocenia się) - objętość krwi i jej ciśnienie są niskie. Charakterystyczne jest to, że pojawia się ochota na słone, spowodowana potrzebą uzupełnienia w substancje odżywcze i sole mineralne. Mamy do czynienia z głodem sodu, regulowanym przez hormony, wtedy nadnercza wytwarzają aldosteron i sprawiają, że nerki, gruczoły ślinowe i gruczoły potowe zatrzymują sód.

aldosteron - zwiększa się apetyt na słone potrawy

angiotensyna - zwiększa apetyt na sód

Zmieniają one reakcje neuronów w jądrze pasma samotnego, wchodzącego w skład układu czucia i smaku.

Wykrywanie spadku objętości krwi:

- w ścianach dużych żył znajdują się parareceptory, które wykrywają ciśnienie krwi, powracające do serca. Przesyłają one informacje do podwzgórza by zwiększyć pragnienie i wazopresyna pobudza skurcz naczyń krwionośnych, co służy utrzymaniu prawidłowego ciśnienia krwi.

- gdy zmniejsza się objętość krwi nerki reagują wytwarzaniem reniny (enzym) tworzy ona z białka krążącego we krwi angiotensynę i gdy angiotensyna dociera do mózgu pobudza neurony przylegające do komory III i receptory angiotensyny przekazują informację do podwzgórza, które wywołuje uczucie pragnienia - działając synergicznie.

Łaknienie:

- zdolność trawienia produktu

- nie trawienie laktozy - unikanie produktów mlecznych

- wrodzona skłonność do pewnych smaków

- wybieranie znanego pożywienia

- zdolność do uczenia się na podstawie skutków spożycia danego produktu

- przeżuwanie i smakowanie sprawia przyjemność

Smak i wrażenia pochodzące z jamy ustnej biorą udział w regulacji trawienia ale nie decydują.

Karmienie pozorne - polega na tym, że cała zjedzona treść pokarmowa przez zwierzę wyciekała na zewnątrz przełyku lub żołądka (przez zatokę). (eksperyment polegał na tym, że zwierzęta zjadały więcej niż normalnie).

Posiłek kończymy zazwyczaj nim zawarte w nim substancje dotrą do krwi a komórki otrzymają substancje odżywcze. Głównym sygnałem jest rozciągnięcie ścian żołądka.

Innym organem jest dwunastnica. Też może być sygnał do zakończenia posiłku. Treść pokarmowa stymuluje dwunastnicę do wydzielania peptydów, które hamują apetyt podczas spożywania posiłku.

Holicystokanina (CCK Hormon 12) wywołuje skurcz odźwiernika (między żołądkiem a dwunastnicą) wówczas żołądek zatrzymuje treść pokarmową i szybciej się napełnia.

Działanie CCK stymuluje też nerw błędny a jego sygnały docierają do podwzgórza i ono reguluje sytość.

Większość strawionego pokarmu trafia do krwioobiegu w postaci glukozy - paliwo dla mózgu i ważny środek energii dla całego organizmu, Jeśli poziom glukozy zaczyna spadać wątroba może go wyrównać przekształcając w glukozę zmagazynowane przez siebie substancje odżywcze.

Poziom glukozy we krwi (poziom homeostazy) regulują dwa hormony trzustki - insulina i glukagon.

Insulina umożliwia glukozie wnikanie do wnętrza komórek, które zużywają ją na bieżące potrzeby (wyjątek - kom. tłuszczowe: glukoza - tłuszcz i wątroba: glukoza - glikogen).

Glukagon - działanie przeciwne - stymuluje wątrobę do przemiany glikogenu w glukozę i w ten sposób zwiększa stężenie glukozy we krwi po zakończonym posiłku podnosi się poziom insuliny, więc glukoza łatwo wnika do kom. i następuje zmniejszenie apetytu. Część insuliny we krwi dociera do mózgu gdzie działa jak hormon sytości i w ten sposób dodatkowo hamuje łaknienie.

Z upływem czasu stężenie glukozy spada, receptory wykrywają ten spadek, uruchamiają mechanizmy służące zwiększeniu podaży glukozy.

Jeden z tych mechanizmów to zwiększenie wydzielania glukagonu przez trzustkę w celu uwolnienia glukozy do trzustki. Inny to uczucie głodu.

Ludzie jedzą więcej w towarzystwie + spędzenie większej ilości czasu przy jedzeniu.

Wielkość posiłku zależy od pory dnia. Regulowane jest to często kulturowo.

Jedzą więcej jeśli im smakuje i jeśli mają dostęp do większej ilości jedzenia.

Uczenie się - to proces, prowadzący do modyfikacji zachowania się jednostki w wyniku jej uprzednich doświadczeń. Zakłada konieczność istnienia pamięci, czyli zdolności do tworzenia się i magazynowania śladów uprzednich doznań.

Warunkowanie klasyczne - nowe, dotychczas obojętne bodźce stają się sygnałami bodźców bezwarunkowych a tym samym sygnałami pojawienia się reakcji warunkowej będącej komponentem reakcji bezwarunkowej.

Podanie psu pokarmu do pyska powoduje pojawienie się śliny - reakcji bezwarunkowej. Nie wymaga to uprzedniego uczenia się. W sposób niezmienny pokarm jest bezwarunkowym bodźcem tej reakcji. Dzwonek przed podaniem jedzenia stał się bodźcem warunkowym a wydzielanie śliny na dźwięk dzwonka stało się reakcją warunkową. Odruch ten wytwarza się dzięki wielokrotnemu łączeniu dzwonka z podawaniem pokarmu. (Pawłow określił to wzmocnieniem - bodźca bezwarunkowego przez bodziec warunkowy).

Reakcja warunkowa może się wytworzyć i utrwalić gdy zostaną spełnione warunki:

- styczność w czasie bodźca bezwarunkowego i warunkowego

- powtarzanie sytuacji, w której wystepują oba bodźce

- szybkość wystąpienia sytuacji warunkowej, jej siła i trwałość zależą od siły reakcji bezwarunkowej

- siły bodźca obojętnego, który staje się warunkowy

- obecność innych bodźców obojętnych na tle których zachodzi warunkowanie

Warunkowanie instrumentalne - w jego toku organizm uczy się tego, że osiągnięcie bodźca bezwarunkowego jest możliwe dopiero po wykonaniu pewnej określonej reakcji należącej do reakcji bezwarunkowej. Skinner mocno przyczynił się do rozwoju tego warunkowania, prowadził eksperyment nad szczurami (pokarm jest bodźcem bezwarunkowym, aby go otrzymać szczur musi wykonać pewną reakcję jak naciśnięcie dźwigni - to reakcja instrumentalna). Zjedzenie posiłku przez szczura to reakcja bezwarunkowa. R. instr. wykorzystywana jest z reguły w jakiejś sytuacji bodźcowej. Zawsze występują bodźce warunkowe (choćby widok dźwigni). Warunk. inst.. pociąga za sobą wystąpienie warunk. klasycznego. Reakcjami inst.. danego organizmu mogą być tylko te, które istnieją w jego repertuarze ruchowym. Wg Skinnera każde nasze zachowanie prowadzi do określonych konsekwencji. Życie jest wytworem przeszłych wzmocnień.

Warunk. inst.. (sprawcze) to procedura uczenia się oparta na wzmocnieniach. Konsekwencje zachowania inst., które są ważne dla człowieka nazywamy wzmocnieniami. Wyróżniamy wzmocnienia pozytywne i negatywne.

Żeby warunkować inst.. ważny jest dobór wzmocnienia (wybór kar i nagród), określenie procedury stosowania wzmocnień. Ważny jest wybór reakcji inst.. , będącej w zakresie możliwości danego organizmu. Zależnie od tego czy zastosowane wzmocnienie jest negatywne czy pozytywne mamy różną skuteczność warunkowania. Większą ma warunkowanie pozytywne (najrzadziej stosowane, najbardziej skuteczne).

Procedura wzmocnienia w warunkowaniu pozytywnym:

1. Prawo stałych odstępów czasowych - to jak pensja otrzymywana raz w miesiącu, w tym samym dniu, niezależnie od pracy, jaką wykonaliśmy.

2. Stałych proporcji - nagroda za każdym razem po pracy, jaką wykonaliśmy

3. Zmiennych odstępów czasowych - np. wynagrodzenie pisarza za sprzedaż książek - nie zagwarantowane. Ta procedura zachodzi w większości relacji przyjaźni i miłości. Mówimy „kocham Cię” ale nie stale o tej samej porze. Jest to skuteczny sposób wzmocnienia.

4. Zmiennych proporcji - zmienia się liczba reakcji, po której następuje wzmocnienie (np. loteria). Bardzo silne wzmocnienie. Powoduje uzależnienia bo uruchamia oczekiwanie, że ta nagroda już się powinna pojawić.

Reakcja instrumentalna - musi znajdować się w zasięgu organizmu. Żeby wzmocnić czyjeś zachowanie ono musi się pojawić.

Często stosuje się metodę przybliżonych kroków - nagradzanie zachowania zbliżonego do tego, o które nam chodzi. Nagradzamy a nie dyskutujemy o tym.

Wymagana jest systematyczność wtedy, cierpliwość i konsekwencja.

31.01.2010 r.

Wzmocnienia negatywne - np. zabieranie kieszonkowego, kary, represje, pozbawienie słodyczy, odrzucenie przez grupę, wycofanie miłości jako kara.

Skuteczność takiego wzmocnienia jest mniejsza niż pozytywnego. Ma ono sens tylko wtedy, jeśli jest wplecione w szerszy, całościowy program modyfikacji zachowań, który ma uczyć wymaganych zachowań w celu otrzymywania wzmocnień pozytywnych.

Skutki wzm. neg:

- generalizacja hamownaia - tłumi nie tylko reakcję niepożądaną, ale także wiele zachowań pozytywnych

- zaburzenia emocjonalne - lękowe, reakcja unikowi, gniew, agresja

- unikanie źródła karania - czyli np. rodzica, byleby nie widziała osoba karząca (samego złego zachowania to nie powstrzymuje)

- negatywne wzorce zachowania - szczególnie przy stosowaniu kar fizycznych

Formy uczenia się: (poza I. warunkowaniem klasycznym i II. instrumentalnym)

III. Złożone formy uczenia się - poszczególne reakcje warunkowe i instrumentalne łączą się w łańcuchy i te łańcuchy reakcji składają się na złożone formy zachowania. Są dwie odmiany złożonego uczenia się:

1. sensomotoryczne - nabywanie nawyków ruchowych kontrolowanych sensorycznie, np. obrysowywanie figur w lustrze (nie patrzy na rysunek, który wykonuje tylko jego odbicie w lustrze) - uczy to nawyków nie potrzebnych w życiu, poznajemy tempo nabywania umiejętności - przykład podręcznikowy;

2. werbalne - np. prowadzenie samochodu, lub nauka wiersza oparta na łańcuchach

IV. Uczenie się przez próby i błędy (Thorndike - badał koty zamknięte w klatce, za klatką ustawiał jedzenie i koty próbowały je dostać na ślepo szukając przycisku, w końcu nauczyły się od razu naciskać odpowiednią dźwignię), np. gotowanie

V. Uczenie się przez wgląd - nagłe zrozumienie, na czym polega problem. Kelner tym sposobem badał szympansy za klatką widziały one banana. Zaobserwował, że próbują go zdobyć, nie mogą, po czym siadają, myślą i nagle wstają i sięgają nowym sposobem po banana i go dosięgają. Potrzebne jest przeorganizowanie sytuacji, aby dojść do takiego nagłego zrozumienia.

VI. Uczenie się pojęć - proces poznawczej kategoryzacji rzeczywistości. Wyodrębnia się 2 procesy:

1. nabywanie - uczenie się pojęć w drodze indywidualnych doświadczeń w procesie rozwoju osobniczego

2. formowanie lub kształtowanie pojęć - proces twórczy, występuje, gdy jednostka odkrywa nowy sposób organizacji przedmiotów, nową klasyfikacyjną regułę;

PAMIĘĆ

Fazy przetwarzania informacji w procesach pamięciowych:

1. zapamiętywanie = kodowanie

2. przechowywanie - faza utajona z punktu widzenia zewnętrznego zachowania, o tej fazie i jej przebiegu wnioskujemy na podstawie fazy następnej

3. odtwarzanie - polega na poznawczej aktywacji lub aktualizacji nabytych reakcji

Kryteria, wg których pamięć jest określana (cechy pamięci):

1. Trwałość - odnosi się do fazy przechowywania

2. Szybkość - dotyczy fazy zapamiętywania - określona jako łatwość uczenia się

3. Dokładność (wierność) - odnosi się do relacji między odtwarzaniem a tym, co stanowiło treść zapamiętywania

4. Gotowość - odnosi się do odtwarzania (czy przypominanie przebiega gładko, bez oporów, czy potrzebne są bodźce, czy są jakieś trudności)

5. Zakres pamięci (pojemność) - określa ile różnego materiału potrafimy zapamiętać podczas jednej próby, jednej ekspozycji materiału

Rodzaje pamięci:

1. epizodyczna - wspomnienia zdarzeń osobiście doświadczanych

2. semantyczna - związana z wiedzą ogólną (w odróżnieniu od osobistych wspomnień), np. kto jest autorem „Hamleta”

3. proceduralna - zawiera wiedzę o sposobach robienia różnych rzeczy, pamięć umiejętności (np. o tym, jak jeździć na rowerze)

Ze wzg. na czas przechowywania pamięć dzielimy na:

1. sensoryczną - przechowuje dane zmysłowe, krócej niż 1 s zazwyczaj (przez m oment mamy coś przed oczami jak to zobaczymy)

2. krótkotrwałą - przechowuje inf. przez kilkanaście sekund, np. jak pamiętamy imiona osób dopiero co nam przedstawionych (chwilę później zazwyczaj zapominamy)

3. długotrwałą - przechowywanie inf. wiele lat (i wiedza ogólna i wspomnienia)

Własność	Pamięć krótkotrwała	Pamięć długotrwała
Czas przechowywania	Kilkanaście sekund do kilkunastu minut	Czas nieograniczony
Pojemność (element: litera, figura, wyraz - jednostka zamknięta)	7 +/- 2 elementy, zazwyczaj od 5 do 9 elementów (są duże indywidualne różnice)	Nieograniczona
Zapamiętywanie	Szybkie i nie wymaga wysiłku, przebiega zazwyczaj automatycznie	Wolniejsze, wymaga zaangażowania, skupienia lub odpowiedniego pobudzenia emocjonalnego
Utrwalanie materiału	Powtórki wewnętrzne	Wykrycie znaczenia lub pewnej wewnętrznej struktury (ciężko uczyć się czegoś bez sensu)
Wrażliwość na zapominanie	Duża podatność, zazwyczaj informacje znikają bezpowrotnie	Ała, często inf. zapomina się tylko pozornie, można je odzyskać dzięki różnym technikom, strategiom, bądź spontanicznie
Dostęp	Łatwy i natychmiastowy	Powolny, wymagający wysiłku

Psychologia współczesna chce zastąpić pamięć krótkotrwałą - roboczą (jest alternatywą dla krótkotrwałej) - polega na przejściowym przechowywaniu inf., które są aktualnie wykorzystywane. Podłoże mózgowe przechowywania inf. w tej pamięci opiera się na zdolności kory przedczołowej i innych okolic mózgu do wytwarzania cyklicznej aktywności w zamkniętych pętlach neuronalnych.

W pamięci roboczej nie chodzi o tymczasowe przechowywanie inf. (jak to było w krótkotrwałej), nie jest też etapem pośrednim w drodze do pamięci długotrwałej. Jest ona sposobem przechowywania inf. wykorzystywanych aktualnie lub na które zwracamy uwagę.

Wyróżniamy 3 składniki pamięci roboczej:

1. pętla fonologiczna - przechowuje inf. słuchowe, np. słowa

2. notes wzrokowo - przestrzenny - przechowuje inf. wzrokowe (np. jak ktoś wygląda)

*własności tych dwóch pierwszych są od siebie niezależne

3. centralny system wykonawczy - kieruje uwagę na wybrane bodźce i decyduje, które z nich będą przechowywane w pamięci roboczej.

Pamięć nieświadoma - każdy ją posiada, świadectwem tej pamięci są zmiany w zachowaniu, przykładem może być uczucie „Deja vu”. Jeśli badamy u kogoś pamięć świadomą i nieświadomą - są od siebie niezależne. Często te osoby, które źle sobie radzą w pamięci świadomej, dobrze radzą sobie w nieświadomej. Testy nie wykazują różnic rozwojowych.

Procesy związane z zapamiętywaniem

- Interferencjaretroaktywna (hamowanie retroaktywne) - odnosi się do faktu obniżonego przechowywania jakiegoś zadania A w wyniku uczenia się nowego zadania B, które nakłada się (interferuje/hamuje) na odtwarzanie A.

- Interferencja proaktywna (hamowanie proaktywne) - obniżone przechowywanie zadania B w wyniku uprzedniego wyuczenia się zadania A.

Teorie zapominania:

1. grupa teorii (wywodzi się z badań Thornedik'a) - głosi, że zapominanie polega na zacieraniu się śladów pamięciowych na skutek braku ich używania. Zapominaniu ma zapobiegać używanie.

Zarzuca się brak ogólności tej teorii - nie każdą inf. zapamiętujemy, bo ćwiczymy. Nie ma tu miejsca na reminiscencje - spontaniczne przypominanie sobie czegoś. Teoria jest nadal aktualna, choć nie wyjaśnia wszystkiego.

2. Teoria Gibsona - zaburzenia pamięci związane z zespołami:

1. Zespół Korslakowa - powstaje na skutek picia alkoholu, kiedy się nie je w tym czasie powstaje niedobór tiaminy. Przedłużający się jej niedobór prowadzi do zaniku lub kurczenia się neuronów w mózgu (tiamina - dostarcza do mózgu glukozę). Szczególnie w tych obszarach, które wysyłają aksony do okolic przedczołowych. Objawy: apatia, majaczenia, amnezja, brak chronologii czasowej, luki pamięciowe, kłamstwa (jak się ma lukę w pamięci wymyśla się coś, żeby ją uzupełnić), konfabulacje - zmyślone wspomnienia (nie są celowe). Osoby z tą chorobą mogą uczyć się wielokrotnie coś czytając.

2. Choroba Alzheimera - zaczyna się od niewielkich zaburzeń pamięci. Stopniowo ulegającym pogłębieniu. Do zaburzeń pamięci dołączają: dezorientacja, depresja, niepokój, urojenia i omamy, bezsenność i utrata apetytu (czasem nasilenie apetytu, bo taki człowiek nie pamięta czy jadł) Łagodne pogorszenie pamięci w starszym wieku jest normalne. W choroba Alzheimera następuje dużo większa utrata pamięci. Sporadycznie występuje poniżej 40 roku życia, w przedziale 65-75 lat - tylko 5% ludzi, natomiast powyżej 85 roku życia występuje u 50% ludzi. Na chorobę tę cierpi więcej kobiet, natomiast więcej mężczyzn umiera. U osób z tą chorobą lepiej funkcjonuje pamięć proceduralna (robią coś nie wiedząc jak) od deklaratywnej. Mogą uczyć się nowych czynności i są potem zdumione, że to umieją, np. obsługa tel. kom. Pamięć jawna działa źle, niejawna lepiej. Choroba ma podłoże genetyczne. Przy badaniu osób z zespołem Downa okazało się, że częściej one zapadają na Alzheimera. Przypuszczalny mechanizm choroby - pewne białka mózgowe przyjmują nieprawidłową formę, co powoduje, że one sklejają się ze sobą i zakłócają aktywność neuronów. Wyróżniono dotąd dwa takie białka: ameloid, który tworzy płytki starcze - struktury uformowane ze zdegenerowanych aksonów i dendrytów oraz Białko Tau - tworzy sploty neurofibrylarne - struktury złożone ze zdegenerowanych elementów cytoszkieletu w komórkach nerwowych. Te sploty tworzą się wewnątrz neuronów a płytki z ameloidu tworzą się między neuronami.

1

CZYNNIKI BIOLOGICZNE

OSOBOWOŚCIOWE / SPOŁECZNE

PSYCHOLOGICZNE

ETYCZNE

KULTUROWE

ŚWIAT WARTOŚCI

WSZYSTKO NA SIEBIE

ODDZIAŁUJE

---