Certyfikowany materiał odniesienia- materiał opatrzony atestem, którego wartości określonych właściwości atestowano z wykorzystaniem procedury zapewniającej odniesienie do dokładnego wzorca z podaniem niepewności na określonym poziomie ufności.

METODY ODNIESIENIA (REFERENCYJNE)

Umożliwiają ocenę jakości oznaczenia. Porównywanie zgodności wyników otrzymanych nową metodą opracowaną z metodą znaną, sprawdzoną.

Metody te powinny się różnić:

• Sposobem przygotowania

• Zasada pomiaru

Dzięki temu możliwa eliminacja błędu

SYSTEMY ZAPEWNIANIA JAKOŚCI W LABORATORIACH

W odniesieniu do anal. systemów zapewniania jakości to całość procedur stosowanych w laboratoriach, aby wyniki były wystarczająco dobre w odniesieniu do celu przeznaczenia.

Stosowane systemy zapewniania jakości:

• DPL (dobra praktyka laboratoryjna)

• Akredytacja laboratorium

Zasady DPL oraz akredytacji dotyczą wszystkich etapów procesu:

• Poprawnego próbkowania

• Walidacja procedury analitycznej

• Kontrola aparatury

• Kontrola działania komp.

• Odczynniki

• Dokumentacja

• Personel laboratorium

DPL- system zapewniania jakości badań określający zasadę organizacji jednostek badawczych

Wykonujących nie kliniczne badania bezpieczeństwa i zdrowia człowieka oraz środowiska, w szczególności badania substancji i preparatów chemicznych.

Zastosowanie DLP w badaniach subst. do celów ich rejestracji: farmaceutyki, pestycydy, leki wet., żywność i dodatki do żywności, kosmetyki

Akredytacja

Procedura w wyniku której upoważniona jedn. org. uznaje, że pewna jedn. org. lub osoba jest kompetentna do wykonywania określonych zadań, czyli jest formalnym uznaniem kompetencji lab. do wykonywania określonych badań lub rodzaju badań.

Zastosowanie: dla lab. urzędowej kontroli żywności

Zakres badań dowolny

Wymagania dla akredytacji wg norm

PORÓWNANIE

Akredytacja	DPL
Obowiązkowa w lab. urzędowej kontroli żywności	Obowiązkowa w odniesieniu do lab. uczestniczących we wprowadzaniu nowych substancji chemicznych
Metody dowolne	Metody znormalizowane
Ocena metod	Ocena całej organizacji laboratorium

POBIERANIE PRÓBEK

Próbka musi być:

• Reprezentatywna

• Jednorodna

• Pobrana z odpowiedniego miejsca partii

• Odpowiednio przechowywana

• Dokładnie opisana

Plan pobierania próbki opracowany na podstawie znajomości badanego obiektu, oznaczonego analitu i jego zawartości:

• Określenie liczby próbek i masy

• Wybór strategii

• Wybór techniki

• Przygotowanie średniej próbki lab.

Hierarchia pobierania:

1. Próbka pierwotna- z różnych miejsc partii i podpartii

2. Próbka jednostkowa- próbki pierwotne pobrane z jednego opakowania jednostkowego

3. Próbka ogólna (zbiorcza, połączona)- wszystkie próbki pierwotne połączone i dokładnie wymieszane

4. Średnia próbka analityczna- część próbki ogólnej

5. Próba kontrolna- część próbki ogólnej pobierana dla celów potwierdzenia prawidłowości oznaczenia i jako materiał odniesienia

6. Próbka do badań lab.- naważka

Liczba pobranych próbek zależy od:

• Wielkości partii towaru

• Założonej precyzji badań

• Ewentualnego wyraźnego zróżnicowania jakości

Partia towaru złożona z poj. jednostek w opakow.- ilość jedn. k, z których należy pobrać próbę określa wzór: k=$0,7\sqrt{M}$, gdzie M- ogólna ilość wszystkich jedn. danej partii

Założona precyzja M stałego współczynnika precyzji

Metoda ta polega na określeniu:

• Średniego odchylenia standardowego (S) dla oznaczonej właściwości

• Dopuszczalnego błędu średniego (s) na podstawie badania przeprowadzonego na małych próbach pobranych zwykle z 10-25 opakowań

• Określa się współczynnik precyzji (S/s) dla którego odczytuje się z tabel ilośc próbek, które trzeba pobrać w zależności od wielkości partii

STRATEGIE POBIERANIA PRÓBEK Z OPAKOWAŃ JEDNOSTKOWYCH

• Z zastosowaniem liczb losowych- wymagają ponumerowania wszystkich jedn. produktu taką sama liczbą cyfr. Stosuje się do pobierania: tablice cyfr, liczby w urnie, inny sposób zapewniający losowość

• Na ślepo- na chybił trafił jeżeli towar luzem

• Systematycznie- próbka do kontroli w sposób potokowy

• Wielowarstwowo- jeżeli więcej niż 2 podpartie

• Wielostopniowo- pobranie w kilku etapach

POBIERANIE Z OPAKOWAŃ ZBIORCZYCH

• Pobieranie z cystern, tanków ( 5 próbek czerpakiem)

• Pobieranie z partii zboża

Narzędzia

• Wykonane z materiałów nie powodujących zmian fiz-chem.

• Kształt i rodzaj dostosowany do rodzaju artykułu rolno-spożywczego

• Wielkość dostosowana do wielkości pobieranej próbki pierwotnej

• Suche i czyste (ryzyko zanieczyszczenia całej partii)

Produkty sypkie w workach, silosach, kontenerach, wagonach

• Zgłębniki (probierze)

  • Workowe jednorurowe

  • Wagonowe dwururowe zamykane z 5 otworami

  • Magazynowe dwururowe zamykane z 7 otworami

  • Automatyczne próbki

Produkty ciekłe w cysternach, tankach, zbiornikach

• Czerpaki, sondy

• Świdry wkręcane w masę

Owoce i warzywa

• Łyżki, szufle, świdry

Pojemniki na próbki:

• Szczelne, czyste i suche

• Odpowiedni materiał, wytrzymałość, wielkość i kształt

• Zabezpieczone banderolą

Znakowanie: nazwa i nr serii, czas pobrania, dane pobierającego, nr raportu

ŚCIEŻKA POMIAROWA

Każdy etap musi być udokumentowany z taki sposób aby był powiązany jednoznacznie z określoną próbką a ta z partia towaru.

PRZECHOWYWANIE: obniżona temp., głębokie zamrażanie, ograniczony dostęp światła i tlenu, stabilizatory i konserwanty przeciwdziałające zmianom w próbce

PRZYGOTOWANIE PRÓBEK:

• Zapewnienie jednorodności i stabilności na etapie pobierania i przygotowywania próbek ogólnych

  • rozdrabnianie

  • homogenizacja

  • wyizolowanie z matrycy

    • ekstrakcja

    • mineralizacja

  • oczyszczanie

    • klarowanie

    • filtracja

    • wirowanie

  • zatężanie lub rozcieńczanie

  • przekształcanie analitu w formy możliwe do oznaczenia daną techniką analityczną

    • dezywatyzacja

  • rozdział składników próbki przed detekcją

Próbki ciekłe ekstrakcja ciecz- ciecz

• klasyczna ekstrakcja- wykorzystuje zjawisko różnego podziału analitu między dwie nie mieszające się fazy: wodna i organiczną

• wykorzystywana w rozdzielaczach

• pozwala na selektywne rozpuszczenie składników oznaczanych cieczy

Ciało stałe ekstrakcja do fazy ciekłej

• wydzielenie związków z ciała stałego przez zalanie rozpuszczalnikiem

• wspomaganie ekstrakcji

  • mieszanie

  • podniesienie temp. I ciśnienia, ultradźwięki

Klarowanie i odbarwianie roztworów

• stosowane w celu usunięcia związków interferujących o właściwościach podobnych do analitu

• usunięcia zw. Wielkocząsteczkowych (metody chromatograficzne, hydroliza sacharozy)

• usunięcia barwników (metody spektrofotometryczne)

Czynniki decydujące o doborze środków klarujących:

• odczyn środowiska

• rodzaj oznaczanego związku

• rodzaj usuwanego związku

METODY KLAROWANIA:

Carreza

I płyn- K₄Fe(CN)₄ (15%)

II płyn- ZnSO₄ (30%)

2 ZnSO₄ + K₄Fe(CN)₆ --> Zn₂Fe(CN)₆ + 2 K₂SO₄

• roztwór Samagyi

• obojętny octan ołowiu

• zasadowy octan ołowiu

Rozdział składników próbki- przed detekcją jeżeli składniki róznią się chociaz jedną właściwością fiz-chem.

Metody:

• destylacja, rafinacja

• chromatografia

• elektroforeza

• strącanie

• ultrafiltracja, dyfuzja

Derywatyzacja analitów- gdy nie dysponujemy przyrządami do oznaczania

Kalibracja- ustalanie zależności między sygnałem a ilością lub stężeniem analitu. Tworzona tzw. krzywa wzorcowa