ZESTAW B
1. ocena szacunkowa nasienia ogiera- podaj podstawowe parametry nasienia
Objętość ejakulatu 20-120 ml(w innych źródłach 60-100),rzadko do 250-zimnokrwiste, araby b.mało,ale duża koncentracja
%Plemników o ruchu postępowym 30-60
%Plemników żywych 70-90
%plemników ruchliwych60-90
Koncentracja, zwykle 100-300 mln/ml(arab 960 mln/ml)
5-15 mld plemników w ejakulacie
%morfologicznie prawidłowych plemników60-90
pH-7,0-7,5
Morfologia plemników-do 35% ze zmianami
Barwa: biała do szarobiałej
Test przeżywalności plemników: w temp. Pok. Do 24h, schłodzone do 4 stopni C do 48h, mrożone w pożywkach do 72h
Ogier frakcjonuje nasienie-nawet 8 wyrzutów. Koncentracja plemników w kolejnych wyrzutach maleje, śr. 500 tys. W 1 ml(potem wiele mniejsza)
2. Podaj fazy cyklu u suki oraz metody określania wyboru optymalnego terminu unasienniania.
Zawsze rutynowo należy badać fazę cyklu.
a)Proestrus- śr.trwa 9 dni, na jajnikach dojrzewają pęcherzyki, produkcja estrogenów, przekrwienie, rozrost endometrium, srom obrzmiały, wypływ surowiczo-krwistej wydzieliny z dróg rodnych, suka nie dopuszcza do krycia,
b)estrus- Zwykle trwa 9 dni, suka zaczyna dopuszczać psa ( odruch tolerancji), zmniejsza się ilość wydzieliny z dróg rodnych, staje się mniej krwista. W 48-72 h od szczytu estrogenów- owulacja(trwa 2-3 dni), nastepnie spada poziom estrogenów, srom miękki, w pochwie prócz istniejących fałdów podłużnych, pojawiają się poprzeczne,
c)met estrus-trwa ok. 60 dni(2-2,5 misiąca), gdy brak zapłodnienia to układ rozrodczy wraca do normy, liczne ciałka żółte produkujące progesteron, rozpoczyna się, gdy suka przestaje tolerować psa i kończy, gdy spada stężenie progesteronu we krwi do wartości minimalnych, obrzęk sromu zmniejsza się, brak jest zewnętrznych objawów zakończenia met estrus.
d)anoestrus decyduje o długości cyklu rujowego, okres braku aktywności jajników, śr. trwa 4 miesiące.
Przeprowadza się:
- Badanie cytologiczne
- Waginoskopię
- Test progesteronowy
- Opór elektryczny
3. podaj czas trwania fazy rui u krowy, czas owulacji i optymalny termin unasienniania
Cykl 21 dni, ruja 18h, owulacja po rui, między 24-36 h od początku objawów rui
Zasada unasieniania-12 h od rozpoczęcia objawów rui(gdy objawy rano, to unasieniamy wieczorem, gdy objawy wieczorem, to unasieniamy rano).
Obserwację zwierząt powinniśmy prowadzić 4 razy w ciągu dnia. Tolerancja od 4 do 20 h od zaobserwowania pierwszych objawów rui. Gdy zainseminujemy za wczesnie/za późno spada zapładnialność.
4. opisz wady i choroby narządów rozrodczych buhaja
Wrodzone wady narządu kopulacyjnego:
Phimosis;
Hypospadiasis;
Hypoplasia penis;
Nieprawidłowości glans penis;
Frenulum persistens – przetrwałe wędzidełko;
Dysfunkcja musculus retractor penis;
Diphalia – podwójne prącie i moszna.
Zmiany nabyte:
Phimosis;
Paraphimosis;
Balanoposthitis;
Prolapsus preaeputi;
Akroposthitis (zebu, żubry);
Ropień napletka;
Skaleczenia błony śluzowej napletka;
Guzy napletka;
Złamanie prącia;
Zmiany wytwórcze na prąciu – brodawczaki i włókniaki.
Patologia dodatkowych gruczołów płciowych:
Wrodzone wady wynikające z aplazji odcinkowej przewodów Wolffa;
Nabyte:
Vesiculus seminalis;
Ampulitis;
Choroby gruczołów opuszkowo-cewkowych oraz prostaty.
Patologia jąder, najądrzy i moszny:
Jądra – wady wrodzone:
Kryptorchizm;
Aplasia testis;
Hypoplasia testis;
Hermaphroditismus;
Wady nabyte:
Orchitis i zwyrodnienie jąder;
Atrofia jąder;
Zwłóknienie jąder;
Guzy jąder połączone ze złą jakością nasienia – nekrospermią, oligospermią i azoospermią;
Najądrza – wady wrodzone:
Aplasia segmentalis ductus Wolffi;
Nabyte:
Torbiele i zapalenia;
Krwiaki moszny;
Wrodzona lub nabyta zła jakość nasienia lub zaburzenia spermatogenezy.
5. podaj sposoby określania optymalnego terminu inseminacji klaczy
próby w obecności ogiera
stopień nasilenia zewnętrznych objawów rujowych
badanie poziomu progesteronu w surowicy krwi
badanie palpacyjne – wielkość, tkliwość, konsystencja
USG – wymiary (powyżej 35 mm), kształt
Wziernikowanie pochwy – stopień rozwarcia szyjki macicy (na ok. 3 palce)
Objawy rui:
Zewnętrzne: odruch tolerancji(ogier próbnik), „łyskanie” sromem, wypływ śluzu rujowego może być, częste oddawanie niewielkich ilości moczu
Wewnętrzne: rozluźnienie szyjki(trudne do palpacji per rectum), otwarta szyjka, przekrwienie, rozpulchnienie bł. Śl. Pochwy, wzrost pęcherzyka, zwykle 4,5 cm, sensybilizacja macicy, miękka konsystencja
Warunkiem powodzenia jest podanie nasienia w dogodnym terminie. Najlepsze określenie właściwego jej terminu, to:
-USG do zobrazowania, co dzieje się na jajnikach(patrz niżej)
-palpacja rektalnie
-wziernikowanie przez pochwę
Na jajniku 4 rodzaje pęcherzyków:
F1- śr. max 2 cm, bez objawów rujowych, fizjologicznie może być kilka, podlegają działaniu hormonów- większość ulega atrezji, a jeden przechodzi w:
F2-śr. max 3 cm, występuje w okresie pro estrus (bez objawów)
F3- do 4,5 cm, uwypukla się, ściana twarda, pęcherzyk napięty, może utrzymywać się długo na jajniku-my doprowadzamy do owulacji podając hCG o działaniu LH (1500 j.)
F4- śr. jak F3, robi się miękki, pojawiają się zmiany w pochwie
Optymalny termin-pęcherzyk F4 tuż przed owulacją. W przypadku inseminacji nasieniem świeżym- zwykle od 24 do 36h przed owulacją, do 6 h po owulacji. Nasieniem mrożonym trzeba trafić bliżej owulacji, do 6h po owulacji dobre wyniki, potem mocno spada, 12 h po już praktycznie nie ma sensu. W przypadku nasienia mrożonego- okres tylko 12h (od 6h przed do 6h po owulacji).
Postępowanie z klaczą przy sztucznej inseminacji nasieniem świeżym, rozrzedzonym i schłodzonym:
Badanie jajników co 12-24h
Wielkość pęcherzyka jajnikowego powyżej 3,5 cm, konsystencja miękka, fluktująca, duża tkliwość, zmiana kształtu, rozwarcie szyjki
Inseminacja od 48h(24-36 w innym źródle) przed owulacją do 6 h (ew. 12h) po owulacji
Inseminacja pojedyncza
Ewentualnie reinseminacja po 48 h nową porcją nasienia
Technika obchodzenia się z nasieniem rozrzedzonym, schłodzonym:
Metody transportu nasienia (Equitainer, Equine Express II)
Dopuszczalny czas konserwacji nasienia – duże różnice indywidualne, ale geberalnie od 24-72 h , w temp. 4-5°C
2 Technika obchodzenia się z nasieniem mrożonym
Przeżywalność w drogach rodnych ok. 12 h
Inseminacja 6 h przed i 6 h po owulacji
Badanie klaczy co 6 h (max co 8 h)