34. Herezje w średniowieczu

W 1 połowie XI wieku we Francji i Włoszech pojawiły się środowiska, które prowadziły surowy tryb życia; nie jedli oni mięsa, unikali współżycia małżeńskiego, wątpili w skuteczność sakramentów Kościoła; nie czcili krzyża; udzielali sobie Ducha Świętego przez nałożenie rąk; herezją było odrzucenie kultu sprawowanego przez Kościół i jego sakramentów; powodem tego było dojście do wniosku, że kapłan oddający się rozkoszom życia nie może być skutecznym szafarzem sakramentów; ruch ten miał swoją inspirację w moralności, która dopatrywała się w dobrach świata doczesnego; środowisko te zanikło w 2 połowie XI wieku;

Ruchy heretyckie z większą siłą wybuchły w wieku XII; ważną rolę w tym odegrał Arnold z Brescii; był on uczniem Piotra Abelarda i opatem klasztoru kanoników regularnych; zaczął on bardzo atakować bogactwo Kościoła; według niego księża powinni żyć w całkowitym ubóstwie; domagał się, aby Kościół zrezygnował z dóbr materialnych i z władzy świeckiej; jego nauka nie zawierała żadnego błędu dogmatycznego; walczył politycznie z hierarchami kościelnymi, a zwłaszcza Stolicą Apostolską; poparł zbuntowaną przeciwko papieżowi komunę rzymską; ta za jego namową ofiarowała Konradowi III, a później Fryderykowi Barbarossie diadem cesarski; w ten sposób zaatakował prawo papieża do koronowania cesarza; Fryderyk nie przyjął jednak oferty Arnolda, pojmał i go zabił w 1155 roku;

Uczniowie Arnolda z jego postawy wyciągnęli wnioski dogmatyczne; doszli do wniosku, iż sakramenty udzielane przez kapłanów niegodnych nie są ważne; Kościół przestał być szafarzem sakramentów, bo nie ma księży żyjących w prawdziwym ubóstwie;

Piotr Waldo zapragnął życia apostolskiego, czyli życia skoncentrowanego na głoszeniu Słowa Bożego, oczywiście w ubóstwie; około 1170 roku porzucił on swój majątek i rodzinę, z kilkoma towarzyszami zaczął głosić kazania pokutne; hierarchia kościelna zaczęła nieufnie odnosić się do kaznodziejów bez święceń kapłańskich; nie chcieli zrezygnować ze swojej misji czym narazili się na klątwę i inne represje; zaczęła wtedy rosnąć wrogość do oficjalnego Kościoła; zaczęto przyswajać sobie różne poglądy heretyckie; Piotr Waldo zmarł jako katolik, ale zapoczątkowany przez niego ruch stał się prężną sektą heretycką;

W latach 40tych XII wieku zaczęła rozpowszechniać się nowa sekta; w centrum uwagi katarów (czystych) był problem ewangelicznego ubóstwa; od początku odrzucali małżeństwo; misjonarze heretyckiej sekty bogomiłów zaszczepiły w nich poglądy dualistyczne; doszli do przekonani, że świat duchowy został stworzony przez Boga, ale świat widzialny jest dziełem szatana; człowiek jest aniołem stworzonym przez Boga, lecz został uwięziony w ciele przez szatana; zbawienie polega na tym, aby uwolnić się z tego świata; życie płciowe jest złe, bo powiększa liczbę ludzi uwięzionych w materii;

Katarzy siebie uważali za dobrych chrześcijan; źródłem objawienia jest Nowy Testament i niektóre księgi Starego Testamentu (odrzucili Pięcioksiąg Mojżesza, bo opowiadał o stworzeniu świata widzialnego przez Boga); w ich ujęciu cielesność Chrystusa była tylko pozorem, zatem nie mógł umrzeć i zmartwychwstać, czyli nie był zbawicielem; według nich był mędrcem i nauczycielem; założył prawdziwy Kościół czyli katarski;

Całkowicie odrzucili katolickie sakramenty, bo udzielane one były za pośrednictwem materii; ustanowili własny sakrament – consolamentum, rodzaj chrztu bez wody, który był warunkiem zbawienia; ci, którzy go przyjęli musieli wspólnie mieszkać w osobnych domach, praktykować ubóstwo, żyć w celibacie i oddawać się wyczerpującym postom; zasad tych przestrzegali tylko nieliczni – perfecta; pozostali chcieli żyć normalnie, bo nie chcieli zrezygnować z dotychczasowego stylu życia; dlatego też przyjęcie consolamentum odkładali na przyszłość;

Katarzy wyrośli na najpotężniejszą sektę średniowiecza; swój sukces zawdzięczali dobrej organizacji – mieli dobrze rozwiniętą hierarchię kościelną; również ich doktryna wzbudziła zainteresowanie u ludzi wrażliwych religijnie; najbardziej rozwinęli się w Lombardii, Toskanii, Katalonii i Langwedocji; ich główny ośrodek znajdował się w Albi (stąd też albigensi);

Rozwój sekty wzbudził niepokój Stolicy Apostolskiej; Innocenty III w 1209 roku wysłał do Langwedocji krucjatę, która była skierowana przeciwko katarom i hrabiemu Tuluzy Rajmundowi VI, podejrzewanemu o sprzyjanie herezji; na czele krucjaty stanął Simon de Montfort; wojna trwała kilkanaście lat;

Proces upadku herezji katarskiej trwał aż do 1 połowy XIV wieku; przyczyna tego leżała w założeniu przez Stolicę Apostolską inkwizycji; drugą przyczyną był rozwój zakonów żebraczych;