Rodion Raskolnikow jest doskonałym przykładem przemiany na lepsze pod wpływem Boga i kochającej go kobiety. Fiodor Dostojewski przestawia postać jako samotnego studenta, żyjącego w nędzy i ubóstwie. Takie warunki oddziałują negatywnie na psychikę młodego Rodiona potęgując jego nienawiść do ludzi, arogancję i drażliwość. Jego sytuacja jest coraz cięższa, przytłaczają go obłąkane, nawet samobójcze myśli. Raskolnikow oglądając codziennie obrazy ludzkiego cierpienia coraz bardziej skłania się do popełnienia zbrodni, która od dawna planował. Twierdzi, że lichwiarka, którą zamierza zabić jest niesprawiedliwa i przynosi szkody społeczeństwu. W jego głowie rodzi się plan zbrodni inicjujący walkę ze złem. Spełnia on swój cel mordując w mieszkaniu z premedytacją Alonę i jej siostre.

Od tego momentu powieść Zbrodnia i Kara staje się analizą duszy Raskolnikowa, który przeżywa metamorfozę. Nieświadomy konsekwencji zabójstwa ponosi odpowiedzialność za swe czyny, atakuje go choroba, której następstwem są wyrzuty sumienia, obłędne myśli i majaczenie. 

Jednak zabójca zmienia się za sprawą Sonii, kobiety o poczciwej naturze, pełnej miłosierdzia i chęci niesienia pomocy, która okazała Rodinowi litość i współczucie. Nie przeraził jej nawet cynizm i brutalność Raskolnikowa, kiedy wyjawiał jej swoją tajemnicę zabójstwa. Sonia podarowała mu egzemplarz Ewangelii. Sprawiła, że Raskolnikow przeżył duchową przemianę i oddał się w ręce prawa jako zbrodniarz i z godnością przyjął wyrok katorgi. Jej miłość i oddanie, noszące cechy ewangeliczne, spowodowały odrodzenie Raskolnikowa, zrujnowanego dotąd przez świadomość zbrodni i stałe podejrzenia, że wyjdzie ona na jaw. Miłość Sonii sprawiła, że narodził się na nowo - zrozumiał, czemu zabił i jak złudne były jego dawne ideały o potrzebie odrodzenia świata poprzez eliminacje gorszej grupy społecznej nazywanej przez niego „wszą”.

Jego postawa każe zastanowić się nad istotą dobra i zła. Śledząc losy bohatera, widzimy, jak długą drogę musiał przejść, by ulec uzdrawiającej metamorfozie. Raskolnikow zrozumiał, że nawet najbardziej uzasadniona teoria nie może usprawiedliwiać okrucieństwa zbrodni. 
Konsekwencją przemiany bohatera jest poniesienie kary za popełnione morderstwo, ale także wewnętrzny spokój, jaki uzyskał po zrozumieniu swojego błędnego przekonania.

Autor dąży do pokazania motywów i konsekwencji czynu Raskolnikowa i ukazania następującej po nim przemiany wewnętrznej. Pragnie także udowodnić, że każdy nawet największy zbrodniarz może dokonać odkupienia swoich win.
Raskolnikow na początku powieści ukazany jest jako człowiek bezbożny i samotny. Mieszka sam w małym mieszkaniu w Petersburgu i nie jest zainteresowany kontaktami z innymi ludźmi. Według niego ludzie dzielą się na gorszych i lepszych. Ci lepsi, do których zalicza samego siebie, mają być stworzeni do wyższych celów. Aby zmieniać świat i walczyć ze złem mogą się oni posuwać nawet do zbrodni. Na swoją ofiarę wybiera lichwiarkę Alonę Iwanowną, którą uważa za pasożyta, którego trzeba zgładzić. Po popełnieniu zbrodni widać, jaki wpływ wywarła ona na psychikę Raskolnikowa. Staje się on wrażliwy, traci świadomość i kontakt z otoczeniem. Zaczynają go dręczyć także wyrzuty sumienia. Raskolnikow zaczyna się bać czekającej go kary i jednocześnie izoluje się od najbliższych uciekając w samotność. Staje się ofiarą popełnionej przez siebie zbrodni, która niszczy jego psychikę. Jednak dzięki kontaktom z Sonią przechodzi wewnętrzną metamorfozę. Sonia nie odrzuca Raskolnikowa, jest przy nim w trudnych chwilach i współczuje mu. Fascynuje go jej postać i jej pełna wiary i miłości postawa. Po przeczytaniu przez Sonię fragmentu Biblii o wskrzeszeniu Łazarza Raskolnikow uświadamia sobie, że on także może otrzymać szansę na odkupienie i rozpoczęcie życia na nowo. Postanawia wyznać swoje winy i odpokutować je. Bohater czerpie siłę do znoszenia pobytu na Syberii z miłości do Soni. Tam dokonuje się ostatecznie proces jego przemiany wewnętrznej i nawrócenia. Uświadamia sobie jak wielkim uczuciem darzy Sonię, pragnie rozpocząć nowe życie u jej boku. Powraca on także do Boga i odradza się w wierze, która pozwala mu przetrwać lata katorgi. Na Syberii Raskolnikow dokonuje metamorfozy i zmartwychwstaje, aby rozpocząć nowe życie jako człowiek odrodzony, który odkupił swoje winy. 

Rodion Raskolnikow jest przykładem człowieka, który mimo popełnionych grzechów otrzymuje szansę odkupienia i wykorzystuje ją. Pierwszym krokiem jest zrozumienie popełnionych przez niego błędów i wyznanie swoich grzechów. Droga do przemiany nie jest dla niego łatwa, wiedzie go poprzez ból i cierpienie. Jednak jego odrodzenie się w wierze w Boga i miłość do Soni dają mu nadzieję i siłę na przetrwanie ciężkich lat czekającej go katorgi. Nawrócony bohater doznaje zmartwychwstania, aby po pobycie na Syberii rozpocząć nowe życie u boku Soni. 

Jaka właściwie była Sonia? Co takiego w niej było, że Raskolnikow zaufał jej i postąpił według zasad, w które ona wierzyła?

Początek znajomości Soni Marmiładowej i Rodiona Romanowicza Raskolnikowa nie wskazywał na to, iż obydwoje tak silnie na siebie wpłyną. Tych dwoje po raz pierwszy spotkało się w domu Marmiedałowa, tuż po jego wypadku. Pomimo przykrych okoliczności młodzi od raz zwrócili na siebie uwagę. Kolejne spotkania tylko przybliżały ich ku sobie. Przełom w ich stosunkach nastąpił, gdy podczas wizyty u Soni Raskolnikow zauważył na jej komodzie Nowy Testament. 

Sonia - dziewczyna bardzo skromna, bezgranicznie ufająca Bogu, przeczytała głośno fragment o wskrzeszeniu Łazarza. W tej chwili- w pełni nie świadomie uwolniła Rodiona od demonów przeszłości, które nie pozwalały mu normalnie funkcjonować. Raskolnikow poczuł się wewnętrznie „odrodzony”. Wyznał Marmieładowej swój grzech, czym w końcu zdjął z siebie brzemię, które tak mu ciążyło. Sonia nie dość,że nie potępiła Rodiona to jeszcze wskazała mu drogę na przyszłość ”Przyjąć cierpienie i odkupić się przez nie”. Martwi się jednak, jak będzie żył z takim obciążeniem. 

Jedyne wyjście widzi w oczyszczającej mocy cierpienia. Zachęca winowajcę do przyznania się i odbycia kary. Rodion pomimo wynania swej tajemnicy dalej czuje się nieszczęśliwy. Idąc do Soni czuł, że w niej cała jego nadzieja i ucieczka. Pragnął obciążyć ją częścią swej męczarni – a oto teraz, całe jej serce niespodziewanie zwróciło się do niego, poczuł i uświadomił sobie, że jest mu nieporównanie bardziej ciężko niż przedtem. W konsekwencji jednak przynaje się do czynu. 

Chyba nikt łącznie z sonia marmieładową nie przypuszczał jak ważną role odegra ona w życiu raskolnikowa i, że to właśnie jej skromna osoba wybawi duszę Rodii. Sonia przekonała go, by oddał się w ręce policji. Całkowicie zmieniła jego system wartości, zburzyła i na nowo wybudowała jego sposób myślenia, postrzegania świata oraz całej rzeczywistości. Dzięki jej wierze i nieskończonej dobroci, Raskolnikow przestał sam gubić się we własnych myślach i walczyć ze swoim sumieniem przekonując samego siebie, iż panuje nad sytuacją, że jest kimś wyjątkowym. 

Epilog ukazuje dalsze losy głównych bohaterów, karę, której Raskolnikow dobrowolnie się poddał i jego obecne życie. Narrator zwraca uwagę na etapy przemiany bohatera. Rodion ciężko pracuje, zapominając o swojej winie, razem z Sonią snując plany na przyszłość. Od tego momentu rozpoczyna się nowa historia, historia stopniowej odnowy człowieka.