"Skrzypek opętany" to jedna z tych książek, których historia jest równie ciekawa jak to, o czym opowiadają. Jeszcze w latach 70. uważano, że utwory dramatyczne Leśmiana zaginęły w czasie wojny, jednak część z nich w rękopisach w 1944 z Warszawy wyniosły starsza córka oraz żona Leśmiana (polecam rozdział "Rękopisy argentyńskie" w Rymkiewicza "Leśmian. Encyklopedia"*). Warto pamiętać, że chociaż uznaje się, iż utwór powstał między 1911 a 1914, wydano go dopiero w 1985 roku.

We wspomnieniach Marii Ludwiki, przytoczonych przez R. H. Stone (badaczkę, która opracowała i wydała utwór) "Skrzypek opętany" jawi się jako balet, który Leśmian chciał wystawić, nie miał jednak odpowiednich znajomości w warszawskiej operze, szukał kompozytora. Dlaczego balet? Przede wszystkim - brak tekstu wypowiadanego przez postaci, najważniejszy jest ruch sceniczny, gest, a wszystko ma się dziać w odpowiednim rytmie, rozszerzone aż do swego rodzaju tańca.

Osobną kwestią jest baśniowość utworu: znajdziemy tu Alaryela - tytułowego skrzypka, cierpiącego na niemoc twórczą, "z bajki dawno zapomnianej", jego żonę - Chryzę "z bajki ościennej" oraz postaci typowo baśniowe: Rusałkę, Wiedźmy, duchy, a nawet - osobami dramatu są Światło Indygowe, Odbicie Chryzy w lustrze (ponieważ, jak dopisał autor w "Uwagach" do tekstu: "W dramatach mimicznych wszystko, co milczy, może być osobą działającą. Do takich osób należą przedmioty martwe, o ile autor da im udział w akcji"**.

Chociaż sama fabuła wydaje się dość prosta (motyw niemocy twórczej, muzy artysty, miłości i zemsty), polecam "Skrzypka" każdemu, kto szuka utworu przesyconego baśniowością, napisanego ciekawym językiem - poetyckim, ale nie udziwnionym.