Plan metodyczny

Osoba prowadząca lekcję: Tyborowska Marta data: 11.02.2015r.

Klasa: I TA

Temat lekcji: Wykorzystanie badań nad DNA w różnych dziedzinach życia.

Program nauczania:

Typ lekcji: Lekcja służąca opracowaniu nowego materiału, służąca usystematyzowaniu wiedzy.

Cel ogólny lekcji: uczeń podaje przykłady wykorzystania badań nad DNA (sądownictwo, medycyna, nauka);

Cele szczegółowe:

Wiadomości	do zapamiętania	Uczeń: definiuje takie pojęcia jak: ‘ profil genetyczny’, ‘diagnostyka molekularna’; wymienia w jakich dziedzinach życia możemy wykorzystać badania nad DNA; podaje przykłady genetycznych odcisków palca;
	do zrozumienia	Uczeń: wyjaśnia w jaki sposób możemy porównać profile genetyczne; wyjaśnia jakie choroby możemy zdiagnozować poprzez analizę materiału genetycznego a jakie poprzez metodę wykrywania białek;
Umiejętności	stosowania wiadomości w sytuacjach typowych	Uczeń: określa korzyści płynące ze znajomości własnego profilu genetycznego; określa zagrożenia płynące z poznania profilu genetycznego przez osoby trzecie;
	stosowania wiadomości w sytuacjach problemowych	Uczeń: wypowie się swobodnie na temat szans i zagrożeń które niosą ze sobą badania nad DNA
Postawy	Wrażliwość na choroby; znaczenie badań profilaktycznych; prezentuje postawę szacunku względem siebie i drugiego człowieka;

Metody i techniki nauczania: pogadanka, praca z podręcznikiem, praca z kartami pracy;

Środki dydaktyczne: podręcznik, karty pracy;

Formy organizacyjne pracy: praca samodzielna;

Struktura materiału nauczania (w formie grafu):

Wymagania programowe
Podstawowe
- definiuje takie pojęcia jak: ‘ profil genetyczny’, ‘diagnostyka molekularna’; - wymienia w jakich dziedzinach życia możemy wykorzystać badania nad DNA; -podaje przykłady genetycznych odcisków palca; - wyjaśnia w jaki sposób możemy porównać profile genetyczne; - określa korzyści płynące ze znajomości własnego profilu genetycznego; - określa zagrożenia płynące z poznania profilu genetycznego przez osoby trzecie;

Przebieg lekcji (w czasie)

Ogniwo lekcji	Opis przebiegu	Czas w min.
Sprawy organizacyjne	Nauczyciel wchodzi do klasy, uczniowie zajmują swoje miejsca, sprawdzenie obecności;	2 min.
Zapoznanie uczniów z tematem; celami, zadaniami i wymaganiami lekcji	Zapoznanie z tematem i celami lekcji. Omówienie tematu zajęć w oparciu o cele aby uświadomić uczniom wartość zagadnień które będą poruszane na zajęciach. Podyktowanie tematu do zeszytu.	3 min.
Powtórzenie; Nawiązanie do nowych treści zmotywowanie uczniów do pracy.	Powtórzenie w formie pogadanki zagadnień związanych z DNA( co to jest? Czym się cechuje?); pytania zadawane mają na celu powtórzyć wiedzę z minionych lekcji, podanie informacji, że ze wzglądu na to, że nasze materiały genetyczne różnią się od siebie nawzajem co umożliwia nam posiadanie indywidualnych cech które możemy wykorzystać w różnoraki sposób ma za zadanie wprowadzić uczniów w dzisiejszy temat zajęć i zachęcić to wspólnej analizy i opracowania tematu;	7 min.
Zasadnicza część lekcji.	Nauczyciel informuje, że skoro każdy posiada inny materiał genetyczny możemy tu mówić o genetycznym odcisku palca, inaczej nazywanym profilem genetycznym, po czym dyktuje jego notatkę do zeszytu; W następnej kolejowi pyta: Co może być genetycznym odciskiem palca? Przy czym u uczniowie wymieniają takie struktury jak np.: włos, kropla krwi, naskórek. Nauczyciel pyta gdzie można wykorzystać porównanie profili genetycznych? ( poszukiwania przestępcy, ustalenie ojcostwa); Następnie rozdaje karty pracy na podstawie których robimy zadania związane z porównaniem profili genetycznych; Nauczyciel wspomina, że połowa chromosomów dziecka pochodzi od ojca a połowa od matki, oraz że wiedząc iż mitochondrialne DNA dziedziczymy zawsze po matce a chromosom Y dziedziczony jest zawsze z ojca na syna możemy padać pokrewieństwo nie tylko ojciec<–> dzieck<–>matka ale również dalsze linie pokrewieństwa. Uczniowie zapisują gdzie możemy wykorzystać profile genetyczne. DNA możemy wykorzystać również w ewolucjonizmie systematyce. Nauczyciel dyktuje na czym polega analiza drzew rodowych po czym uczniowie analizują takie drzewo na przykładzie Homo sapiens. Następnie uczniowie zastanawiają się w jaki sposób badania nad DNA są wykorzystywane w systematyce, rolą nauczyciela jest naprowadzanie na odpowiednia odpowiedź. Po czym zapisują, że systematyka opiera się na badaniach genetycznych. Następna poruszoną kwestią jest diagnostyka molekularna. Nauczyciel dyktuje definicje oraz wyjaśnia na czym polega. Wyróżnia główne badania: analiza materiału genetycznego i metody wykrywania białek. Uczniowie zapisują jakie choroby można wykryć za pomocą wykorzystania tych metod. Ostatnim punktem zajęć jest omówienie szans i zagrożeń płynących z przeprowadzania badań nad DNA. Uczniowie podają swoje pomysły, przy czym prowadzący redaguje je, naprowadza na prawidłowe odpowiedzi po przez zadawanie pytań pomocniczych. W konsekwencji najważniejsze według uczniów z wymienionych informacji są zapisywane do zeszytu. Na koniec pada pytanie: Co jeśli ktoś pozna nasze DNA? Czy może nam to zaszkodzić? I dlaczego? W jakiej dziedzinie życia jest to najbardziej nie korzystne? ( tu: ubezpieczenia na życie)	33 min.
Utrwalenie wiadomości.	notatka w trakcie zajęć;	0 min. / w trakcie zasadniczej części lekcji
Integracja wiedzy.	Pogadanka w trakcie zajęć która ma na celu wydobycie z uczniów wiadomości które już posiadają i wiązanie ich z omawianym tematem lekcji;	0 min. / w trakcie zasadniczej części lekcji

Czynnościowa struktura lekcji

Ogniwo lekcji	Czynności ucznia	Czynności nauczyciela	Środki dydaktyczne	Metody nauczania	Kształtowane kompetencje
	docelowe	pośrednie
Sprawy organizacyjne	Przygotowanie miejsca pracy do zajęć.	Wchodzi do klasy; zajmuje miejsce; rozpakowuje się.	Wchodzi do klasy; sprawdza obecność.
Zapoznanie uczniów z tematem; celami, zadaniami i wymaganiami lekcji;	Świadomość wiedzy i umiejętności jakie powinien osiągnąć na zajęciach.	Zapisuje do zeszytu temat zajęć	dyktuje do zeszytu temat oraz omawia cele lekcji i wyjaśnia znaczenie i ważność informacji które zostaną poruszone na lekcjach.
Powtórzenie; Nawiązanie do nowych treści zmotywowanie uczniów do pracy.	powtórzenie wiadomości zdobytych na wcześniejszych lekcjach; zapoznanie się z materiałem który będzie omawiany na dzisiejszych zajęciach;	Odpowiada na pytania nauczyciela;	Prowadzi pogadankę; nawiązuje do treści związanych z DNA( co to jest? Czym się cechuje?); jednocześnie powiązuje je z treściami które będą omawiane na zajęciach; Podaje informację: ze wzglądu na to, że nasze materiały genetyczne różnią się od siebie nawzajem co umożliwia nam posiadanie indywidualnych cech które możemy wykorzystać w różnoraki sposób ma za zadanie wprowadzić uczniów w dzisiejszy temat zajęć i zachęcić to wspólnej analizy i opracowania tematu.		Pogadanka;
Zasadnicza część lekcji.	Potrafi wyjaśnić co jest profil genetyczny, oraz wskazać z czego możemy go uzyskać; Potrafi wskazać w jakich dziedzinach życia możemy wykorzystać analizę profili genetycznych i podać po jednym przykładzie; Potrafi porównać profile genetyczne, określić czy domniemany ojciec jest biologicznym ojcem dziecka; Definiuje czym zajmuje się diagnostyka molekularna i wymienia badania które są tu wykorzystywane; Jest świadomy zagrożeń płynących z badań nad DNA oraz poznania go przez osoby trzecie.	Zapisuje co to jest profil genetyczny, wymienia jakie struktury mogą być genetycznym odciskiem palca; gdzie można go wykorzystać? W jakich dziedzinach życia, sytuacjach?; Zapisuje do zeszytu gdzie można wykorzystać porównanie profili genetycznych. Robi zadania z kart pracy dotyczące ustalenia ojcostwa oraz odnalezienia przestępcy, poprzez analizę profili genetycznych; Zapisuje, że w ewolucjonizmie wykorzystuje się analizę drzew rodowych aby określić pokrewieństwo organizmów względem siebie; Analizuje drzewo rodowe Homo sapiens; Zapisuje, że teraźniejsza systematyka opiera się na podobieństwie DNA, a nie cech morfologicznych organizmów; Zapisuje co to jest ‘diagnostyka molekularna’ i na czym polega oraz jakie wyróżniamy tu badania i jakie choroby możemy zdiagnozować ( analiza materiału genetycznego – wady i choroby genetyczne, zakażenia wirusami i bakteriami, metoda wykrywania białek – choroby onkologiczne i zakaźne); Omawia i zapisuje szansie i zagrożenia płynące z przeprowadzania badań nad DNA.	Nauczyciel informuje, że skoro każdy posiada inny materiał genetyczny możemy tu mówić o genetycznym odcisku palca, inaczej nazywanym profilem genetycznym, po czym dyktuje jego definicję do zeszytu; Pyta : Co może być genetycznym odciskiem palca? gdzie można go wykorzystać? W jakich dziedzinach życia, sytuacjach?; Dyktuje w jakich dziedzinach życia można wykorzystać profil genetyczny; Rozdaje karty pracy które rozwiązuje razem z uczniami wcześniej tłumacząc w jaki sposób dokonujemy analizy profili genetycznych oraz, żę w przypadku testów na ojcostwo dziecko połowę materiału genetycznego dziedziczy po matce a połowę po ojcu i w jaki sposób dokonać tej analizy w podanych przykładach.; Tłumaczy, że możemy dokonać również analizy dalszych krewnych , przy czym należy pamiętać, że mitochondrialne DNA dziedziczymy po matce a chromosom Y dziedziczy się zawsze z ojca na syna; Wyjaśnia w jaki sposób możemy wykorzystać badania nad DNA w ewolucjonizmie ( analiza drzew rodowych) oraz systematyce ( ówczesna opiera się na podobieństwie materiału genetycznego organizmów). Rozdaje drzewa rodowe Homo sapiens przy czym analizuje je wspólnie z uczniami. Wspomina również o ‘Genographic Project’ – odtworzenie szlaków migracyjnych człowieka; Dyktuje wyjaśnienie pojęcia ‘ diagnostyka molekularna’ oraz tłumaczy na czym ona polega, wyróżnia główne badania: analiza materiału genetycznego i metody wykrywania białek i mówi jakie choroby można dzięki nim wykryć i na czym polega poszczególne badanie; Ostatnim punktem zajęć jest omówienie szans i zagrożeń płynących z przeprowadzania badań nad DNA. Pyta uczniów o ich pomysły, przy czym redaguje je, naprowadza na prawidłowe odpowiedzi po przez zadawanie pytań pomocniczych. W konsekwencji najważniejsze według uczniów z wymienionych informacji są dyktowane do zeszytu.	Podręcznik; Karty pracy.	Pogadanka, praca z podręcznikiem, praca z kartami pracy .
Utrwalenie wiadomości.	Utrwala zdobyte informacje na zajęciach.	Zapisuje notatkę w trakcie trwania pogadanki.	Dyktuje notatkę w trakcie zajęć po każdym poruszonym punkcie.
Integracja wiedzy.	Wiąże wiadomości które posiadł na zajęcia z wiadomościami wyjściowymi .	Odpowiada na pytania: Co jeśli ktoś pozna nasze DNA? Czy może nam to zaszkodzić? I dlaczego? W jakiej dziedzinie życia jest to najbardziej nie korzystne? ( tu: ubezpieczenia na życie).	Na koniec zadaje pytanie: Co jeśli ktoś pozna nasze DNA? Czy może nam to zaszkodzić? I dlaczego? W jakiej dziedzinie życia jest to najbardziej nie korzystne? ( tu: ubezpieczenia na życie).		Dyskusja.

Notatka z lekcji :

Temat:  Wykorzystanie badań nad DNA w różnych dziedzinach życia.

1. Profil genetyczny (genetyczny odcisk palca)– zawiera sekwencję nukleotydów DNA unikalne dla danej osoby.

2. Porównywanie profili genetycznych możemy wykorzystać w:

1. Kryminalistyce ( np. poszukiwania przestępcy)

2. Zbadanie pokrewieństwa np. ustalenie ojcostwa

1. Wykorzystanie DNA w ewolucjonizmie i systematyce.

W ewolucji za pomocą analizy drzew rodowych ( genealogicznych) możemy ustalić pochodzenie danego gatunku w tym Homo sapiens.

Systematyka organizmów obecnie opiera się na DNA.

1. Diagnostyka molekularna – dział medycyny zajmujący się rozpoznawaniem chorób i identyfikacją cech osobniczych dzięki zastosowaniu technik biotechnologii nowoczesnej .

1. Analiza materiału genetycznego – umożliwi wykrycie wad i chorób genetycznych, zakażenia wirusami oraz bakteriami.

2. Metody wykrywania Bałek – Diagnostyka chorób zakaźnych i onkologii.

1. Szanse i zagrożenia wynikające z badań nad DNA.

1. Szanse:

- Możliwość odnajdowania mutacji genetycznych i ich leczenie
- Możliwość łatwego badania ojcostwa
- Możliwość przeprowadzania licznych testów genetycznych
- Umożliwia odnalezienie podejrzanego o zbronię poprzez testy DNA
- Odczytanie informacji genetycznej każdego z nas umożliwi indywidualne dopasowywanie leków do potrzeb chorego (w przyszłości)
- Umożliwia śledzenie nam naszej ewolucji
- Bardzo istotne do celów badawczych

1. Zagrożenia:

- Możliwość "stworzenia" przez ludzki błąd bardzo szkodliwej mutacji genetycznej
- Liczne nieetyczne eksperymenty na ludziach
- Broń genetyczna, atakująca ludzi o określonym DNA, lub określonych cechach
- Coraz częstsze eksperymenty na zarodkach
- Ambicje mogą zepchnąć naukowców na drogę prowadzącą ku zagładzie ludzkości, poprzez zaawansowaną manipulację DNA

- Jeśli firma ubezpieczeniowa dowie się , że mamy preferencje do tego aby ujawniła się u nas jakaś choroba może odmówić nam polisy.

Karty pracy:

PORÓWNYWANIE PROFILI GENETYCZNYCH W KRYMINALISTYCE

Na rysunku w kolumnach 1-6 przedstawiono profile genetyczne ( " genetyczne odciski palców) kilku osób.

Kolumna 1 przedstawia profil genetyczny pozostawiony przez sprawcę na miejscu przestępstwa.

Kolumny 2-6 przedstawiają profile genetyczne osób związanych z przestępstwem ( przesłuchiwanych przez policję).

Strzałka wskazuje profil genetyczny głównego podejrzanego.

a) Oceń, które z prezentowanych profili są najbardziej podobne do śladów pozostawionych na miejscu przestępstwa

b) Czy osoba nr 4 mogła być sprawcą przestępstwa?

PORÓWNYWANIE PROFILI GENETYCZNYCH PRZY USTALANIU OJCOSTWA

S-standard D- dziecko M- matka DO - domniemany ojciec

potwierdzenie ojcostwa wykluczenie ojcostwa

rys. A rys. B

Układ prążków dziecka jest kombinacją układu prążków matki i ojca. Dziecko część prążków dziedziczy po mamie.

Pozostałe prążki w profilu dziecka ( które nie pokrywają się z profilem matki ) muszą pochodzić od ojca. - rys. A

Jeśli w profilu dziecka stwierdzi się obecność prążków, które nie występują w profilu domniemanego ojca wówczas można wykluczyć ojcostwo - rys. B

Zadanie

Na rysunkach przedstawiono profile genetyczne dziecka, matki i domniemanego ojca.

rys. A rys. B

Czy badany mężczyzna z rys. A i mężczyzna z rysunku B może być ojcem dziecka? Uzasadnij

Ocena lekcji:

Pozytywne aspekty: ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Negatywne aspekty: ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Wnioski: ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………