Kapusta sitowata

Prosto wzniesiona, rozgałęziona i szorstko owłosiona; dochodzi do 0,6 metra wysokości, a na dobrej i odpowiednio wilgotnej ziemi nawet wyżej.

Ogonkowe, naprzemianległe, słabo owłosione i wszystkie, włącznie z górnymi, pierzastodzielne, o działkach nierówno i tępo ząbkowanych.

Pachnące, złocistożółte; o 4 działkach kielicha i 4 płatkach korony ułożonych na krzyż (stąd nazwa rodziny), odchylone prawie pod kątem prostym, oraz 6 pręcików (4 dłuższe i 2 krótsze) i l słupek. W czasie kwitnienia wierzchołek kwiatostanu przypomina baldachogrono i ma na obwodzie kwiaty w pełni rozwoju, a w środku kwiaty najmłodsze i pączki kwiatowe. Gorczyca biała kwitnie od końca maja do początku sierpnia. Roślina miododajna.

Krótkie okrągławe łuszczyny, mocno odchylone na zewnątrz i szorstko owłosione. Dojrzałe łuszczyny pękają, odsłaniając błoniastą przegrodę, do której po obu stronach są przymocowane nasiona. Są one okrągłe, koloru jasnożółtego; dojrzałe bardzo łatwo się osypują.

Korzeń

Białawy, rozgałęziony.

Roślina trująca

Zastosowanie [edytuj]

Roślina lecznicza:
- Surowiec zielarski: nasiona gorczycy białej - Semen Sinapis albae (Semen Erucae) zawierają protoalkaloid synapinę oraz glikozyd izotiocyjanianowy synalbinę (od 2 do 3%), który pod wpływem enzymu myrozynazy rozkłada się do glukozy, kwaśnego siarczanu potasu i izotiocyjanianu allilu, który jest podstawą olejku gorczycznego (Oleum Erucae) (z nasion można otrzymać od 20 do 30%). Charakteryzuje się on ostrym, piekącym smakiem i zapachem, który pobudza wydzielanie soku żołądkowego i poprawia trawienie.
- Działanie: wodny wyciąg z nasion stosuje się w chorobach przewodu pokarmowego, nieżycie żołądka i jelit, zaparciach i niestrawności. Medycyna ludowa traktuje gorczycę białą jako ziele "promieniujące", dlatego zaleca przekładanie poduszek gorczycowych (woreczek wypełniony nasionami) do miejsc z bólami reumatycznymi i bolących stawów.
Kulinaria: Jest podstawową rośliną, wraz z kolendrą, estragonem i pieprzem, do sporządzania musztard. Jest bardzo często stosowanym dodatek do wszelkich marynat.
Rolnictwo: Młode rośliny, przed kwitnieniem, są dobrą rośliną paszową. Roślina znajduje się w rejestrze roślin uprawnych Unii Europejskiej. Ze względu na krótki okres wegetacji i spory przyrost masy zielonej często siana jako poplon w celu przeorania i wzbogacenia gleby w próchnicę.

Gorczyca czarna

[edytuj]

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Gorczyca czarna

**Systematyka wg Reveala**
Domena
Królestwo
Podkrólestwo
Nadgromada
Gromada
Klasa
Rząd
Rodzina
Rodzaj
Gatunek
Nazwa systematyczna
Brassica nigra (L.) W. D. J. Koch
Galeria zdjęć i grafik w Wikimedia Commons

Kapusta czarna, kapusta gorczyca, gorczyca czarna (Brassica nigra, syn. Sinapis nigra L.) – gatunek roślin jednorocznych z rodziny kapustowatych. Pochodzi prawdopodobnie z południowowschodniego rejonu Morza Śródziemnego, ale uprawiana jest niemal w całej Europie, Azji, Ameryce i Afryce. W Polsce spotyka się ją często w stanie zdziczałym (antropofit). Obecnie zaliczana do rodzaju kapusta (Brassica), w starszych systematykach figuruje jako gatunek rodzaju gorczyca (Sinapis).

Charakterystyka [edytuj]

Wzniesiona, wyprostowana, dołem rzadko owłosiona. Dorasta 30-150 cm wysokości.

Ogonkowe, całobrzegie. Dolne lirowatego kształtu, górne lancetowate. Wszystkie liście o żywozielonym kolorze.

Niewielkie, żółte. Kielich mają początkowo stulony, później odstający. W słupku 5-11 zalążków.

Przylegająca do osi owocostanu łuszczyna o długości 1-2 cm, na długiej szypułce.

Biotop, wymagania

Pola, brzegi rzek, zarośla, rowy, pola uprawne (chwast). Roślina ruderalna. Wymaga żyznych gleb.

Jej nazwa związana jest z jej charakterystycznym gorzkim smakiem, który zawdzięcza synapinie – związkowi zawartemu w nasionach. W przeciwieństwie do innych przypraw, nasiona pozbawione są jednak zapachu.

Zastosowanie [edytuj]

Roślina uprawna : Głównymi producentami gorczycy są: Dania, Francja, Wielka Brytania, kraje Beneluxu.
Sztuka kulinarna : Gorczyca jest przede wszystkim głównym składnikiem musztardy. Nasiona stosowane są do przyprawiania marynat, wędlin, maseł ziołowych, majonezów, surówek. Świetnie nadają się również do kwaszonych i konserwowanych ogórków i innych warzyw z octem. W kuchni indyjskiej dodaje się zmieloną gorczycę do chutneyów i innych sosów. Zwykle przed dodaniem do potraw nasiona praży się w gorącym oleju, aby uzyskały ostry aromat.
Roślina lecznicza : W medycynie gorczyca dziś jest stosowana rzadziej między innymi jako środek moczopędny. Nasiona te stosowane są w chorobach przewodu pokarmowego, jako lek tak zwany śluzowy, czyli powlekający, przeciwzapalny, przeczyszczający. Wyciąg z gorczycy podaje się przy chorobach przewodu pokarmowego, takich jak przewlekłe stany zapalne żołądka i jelit, zaburzenia trawienia, zaparcia, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy. Zewnętrznie zalecane są przy zapaleniu migdałków i gardła (do płukania). Olejek lotny tej rośliny jest podstawowym surowcem farmakologicznym. Służy do sporządzania plastrów łagodzących bóle reumatyczne i przeziębienia. Olejek gorczyczny ma różnorodne działanie, m.in. pobudza wydzielanie soku trzustkowego i żołądkowego. Działa żółciopędnie, ułatwiając trawienie pokarmów. Ma również właściwości antybakteryjne oraz obniża ciśnienie krwi. Substancja stosowana jest również do produkcji wyciągów oraz maści. Nasiona gorczyc zawierają znaczne ilości olejku tłustego (od 18 do 40%) i surowiec ten służy też do wydobywania z niego oleju technicznego i jadalnego.
Nasiona czarnej gorczycy, spożyte w większych dawkach, mogą uszkodzić nerki i drogi moczowe powodując krwiomocz i białkomocz, a u kobiet silne przekrwienie macicy, zaś w przypadku ciąży nawet poronienie, w końcu porażenie ośrodkowego układu nerwowego.
W lecznictwie ludowym wykorzystuje się rzekome promieniowanie wywołane przez nasiona gorczycy i stosuje zewnętrznie przy bólach reumatycznych (w postaci poduszek gorczycowych wypełnionych nasionami). Nasiona wg znachorek zachowują zdolność promieniowania przez 4 lata. Brak jest danych naukowych na ten temat, najprawdopodobniej chodzi o fizyczne właściwości nasion przy masowaniu przez nie skóry.

Kapusta sitowata

[edytuj]

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Kapusta sitowata

**Systematyka wg Reveala**
Domena
Królestwo
Podkrólestwo
Nadgromada
Gromada
Klasa
Rząd
Rodzina
Rodzaj
Gatunek
Nazwa systematyczna
Brassica juncea (L.) Czern.
Conspectus Plantarum circa Charcoviam et in Ucrania sponte cresentium et vulgo cultarum, 1859)
*Synonimy*
Brassica juncea (L.) Czern. & Coss.
Galeria zdjęć i grafik w Wikimedia Commons

Kapusta sitowata (Brassica juncea (L.) Czern., nazywana także kapustą sarepską lub gorczycą sarepską - gatunek rośliny jednorocznej należący do rodziny kapustowate. W stanie naturalnym występuje w południowo-wschodniej Azji i w Europie Wschodniej. Jest rośliną uprawianą, czasami dziczeje (ergazjofigofit). Status gatunku we florze Polski: kenofit

Charakterystyka [edytuj]

Jest mocno rozgałęziona i osiąga wysokość do 1 m. Cała pokryta jest woskowym nalotem, tak, że ma siny kolor.

Dolne liście są duże, lirowatego kształtu i kędzierzawe, górne, mniejsze, są zazwyczaj niepodzielone.

Kielich 4-działkowy, korona 4-płatkowa, żółtego koloru. Ma 6 pręcików i 1 słupek, dojrzewają równocześnie. Okres kwitnienia: VI-VII. Jest owadopylna lub samopylna.

Długa łuszczyna zawierająca w środku żółte lub brązowe nasiona. Utrzymuje się na roślinie dłużej, niż u gorczycy białej i gorczycy czarnej. Jej nasiona mają gorzki i piekący smak, od którego pochodzi jej zwyczajowa nazwa gorczyca. Smak ten zawdzięcza składnikowi o nazwie synalbina.

Zastosowanie [edytuj]

Roślina uprawna. Najwięcej gorczycy uprawia się w: Danii, Francji, Wielkiej Brytanii i krajach Beneluksu. Z nasion gorczycy wytwarza się wysokiej jakości olej (ma on zdolność pochłaniania wszelkich zapachów). Przede wszystkim jest jednak wykorzystywana do produkcji musztardy oraz jako przyprawa do przyprawiania wędlin, marynat, maseł ziołowych, majonezów i surówek. Nasiona gorczycy dodaje się do kiszonych warzyw. Są też składnikiem pieprzu ziołowego.
Roślina lecznicza . Surowcem leczniczym są nasiona Semen Sinapis albae (Semen Erucae). Zawierają one olejki eteryczne, glikozydy, tłuszcze, białka, sole mineralne, szczególnie dużo siarki. Gorczyca jest środkiem szeroko stosowanym w lecznictwie. Nasiona gorczycy mają silne własności drażniące, na skórę działają rozgrzewająco i odpromieniowująco. W tym celu stosuje się okłady w postaci plastrów nasyconych zmielonymi ziarnami gorczycy lub spirytusem gorczycowym. Okłady takie stosuje się przy dolegliwościach reumatycznych, na przeziębienia, zapalenie płuc, korzonków nerwowych, na dusznicę bolesną. Wykazują dużą skuteczność. Olejek gorczyczny używa się do płukania gardła i migdałków, jest też składnikiem wielu maści.

Choroby i szkodniki [edytuj]

Plantacje gorczycy atakowane są przez podobne choroby i szkodniki, jak plantacje rzepaku, a mianowicie: mączniak rzekomy, zgorzel siewek, cylindrosporioza, zgnilizna twardzikowa. Zapobiega się szerzeniu tych chorób i szkodników przez płodozmian, stosowanie kilkuletnich przerw w uprawie roślin kapustnych na danym polu. Zwalcza się je metodami chemicznymi.

Ciekawostki [edytuj]

Mimo że jest rośliną jadalną (jako przyprawa) i leczniczą, jest też bardzo niebezpieczna dla zdrowia przy niewłaściwym użyciu. Przedawkowanie przy spożyciu ustnym może spowodować podrażnienie żołądka, uszkodzenie wątroby, nerek i dróg moczowych. U kobiet może spowodować silne przekrwienie macicy i poronienie. Wdychanie olejku gorczycznego może spowodować oparzenie błon śluzowych gardła, krtani i uszkodzenie układu oddechowego poprzez porażenie jego mięśni gładkich.
Gorczyca używana jest od tysięcy lat. W średniowieczu była przyprawą dostępną tylko dla bogatych.
Gorczyca jest hiperakumulatorem złota, w sprzyjających warunkach akumulacja złota osiąga 10 g złota na tonę suchej masy.^{[potrzebne źródło]}

Zobacz też [edytuj]

Kakaowiec właściwy

[edytuj]

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Kakaowiec właściwy
Kakaowiec właściwy
*Systematyka ^[1]*
Domena:
Królestwo:
Klad:
Klad:
Klasa:
Klad:
Rząd:
Rodzina:
Rodzaj:
Gatunek:
*Nazwa systematyczna*
Theobroma cacao L.

Zdjęcia i grafiki w Commons

Kakaowiec właściwy (Theobroma cacao L.) – gatunek rośliny z rodziny ślazowatych (Malvaceae), dawniej zaliczany do zatwarowatych (Sterculiaceae). Pochodzi z wilgotnych lasów tropikalnych Ameryki Południowej i Środkowej, poza tym jest szeroko rozpowszechniony w uprawie. Obecnie największe powierzchnie upraw znajdują się w Afryce. Z nasion kakaowca właściwego wytwarza się kakao, a z niego z kolei napoje i czekoladę.

Kwiaty

Owoce

Przekrój owocu kakaowca, w tle owoce

Morfologia [edytuj]

Pokrój

Wieczniezielone drzewo o zwartej koronie wysokości 10-15 m lub krzew do 5 m wysokości. Ma cienką, cynamonowobrązową korę.

Ulistnienie naprzemianległe. Liście zimozielone, podłużniejajowate do szerokolancetowatych, skórzaste. Mają długość 20-30 cm.

Różowe do czerwonych, osadzone na krótkich szypułkach wyrastających w pęczkach bezpośrednio z pnia i konarów. Takie zjawisko nazywa się kauliflorią. Kwiaty składają się z 5 czerwonych działek kielicha, 5 cytrynowożółtych z czerwonymi prążkami płatków korony, 1 pięciodzielnego słupka i 5 pręcików.

Owalne jagody (250 X 100 mm), bruzdkowane lub gładkie o kształcie przerośniętego ogórka. Okryte są grubą łupiną. Zawierają 20 do 60 płaskich lub kulistych nasion ("ziaren kakaowych"), które są pogrążone w przyjemnie pachnącym, czerwonawym miąższu o słodkawym smaku.

Zastosowanie [edytuj]

Surowiec: Dojrzałe owoce usypuje się w pryzmy, które pod przykryciem w ciągu 4-5 dni ulegają wstępnej fermentacji. Następnie ekstrahuje się nasiona, które poddawane są wtórnej fermentacji, a po niej suszone. Kolejnym krokiem jest prażenie i mielenie, w wyniku czego otrzymywana jest gęsta masa, z której w procesie tłoczenia otrzymuje się masło kakaowe, a odtłuszczone wytłoczyny, poddane powtórnemu mieleniu, przybierają postać proszku kakaowego – kakao.
Produkty spożywcze:
- kakao
- masło kakaowe

Liście kakaowca

Przypisy

↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001.... [dostęp 2010-02-23].

Len zwyczajny

[edytuj]

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Len zwyczajny

**Systematyka wg Reveala**
Domena
Królestwo
Podkrólestwo
Nadgromada
Gromada
Klasa
Rząd
Rodzina
Rodzaj
Gatunek
Nazwa systematyczna
Linum usitatissimum L.
Galeria zdjęć i grafik w Wikimedia Commons

Nasiona lnu

Uprawa lnu

Len zwyczajny (Linum usitatissimum L.) – gatunek rośliny jednorocznej należący do rodziny lnowatych. Pochodzi z Bliskiego Wschodu. W Polsce jest rośliną uprawną, czasami dziczeje. Status gatunku w polskiej florze: ergazjofigofit, efemerofit.

Kwiaty

Charakterystyka [edytuj]

Wzniesiona, prosta, cienka, naga, górą rozgałęziająca się. Ma wysokość 30-90 cm.

Ulistnienie skrętoległe. Liście lancetowate, zaostrzone, 3 - 5 nerwowe i bez gruczołów u nasady.

Działki kielicha 3-5 nerwowe, ich krawędzie zaostrzone i delikatnie ząbkowane. Kielich 2-3 razy krótszy od korony. Niebieskie (czasami białe) płatki korony o długości ok. 2,5 cm. Kwitnie od czerwca do lipca.

Torebki nasienne, pięciokomorowe, na szypułkach 2 - 5 razy dłuższych od owocu. Zawierają od 10 do 12 spłaszczonych oleistych nasion.

Biotop, wymagania

W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla All. Lolio-Linion, Ass. Spergulo-Lolietum ^[1].

Zmienność [edytuj]

Linum usitatissimum L. subsp. usitatissimum var. usitatissimum – odmiana krótkołodygowa z dużymi nasadami. Jej torebka po dojrzeniu nie otwiera się.
Linum usitatissimum L. subsp. usitatissimum var. elongatum Vavilov et Elladi – odmiana długołodygowa z małymi nasadami. Jej torebka po dojrzeniu nie otwiera się.
Linum usitatissimum L. subsp. crepitans (Boenn.) Elladi – odmiana o otwierającej się torebce i wysokości 20-60 cm. Była uprawiana dawniej.

Zastosowanie [edytuj]

Roślina włóknista. Jest starą roślina użytkową uprawianą od kilku tysięcy lat na włókno, które mimo konkurencji tworzyw sztucznych nadal jest bardzo cenione. Z powodu występowania włókien na całej długości, łodygi lnu są wyrywane z korzeniami a nie ścinane w czasie zbiorów. Jest to roślina, której wszystkie części wykorzystuje się w przemyśle a jedynym odpadem są pyły produkcyjne powstające w procesie jej przerobu. Uzyskuje się z niej:
- z części środkowej łodygi, włókno długie, do produkcji wysokiej jakości przędz czesankowych, osnowowych i dalej tkanin.
- z części wierzchołkowej i korzeniowej, włókno krótkie, do produkcji przędz zgrzebnych wątkowych.
- nasiona oleiste, z których wytwarza się olej, pokost itp. Nasiona lnu mają również zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym (używa się ich do sporządzania maceracji) i medycynie ludowej.
- paździerze – powstałe w procesie pozyskiwania włókna, z połamanej, zdrewniałej części łodyg, są surowcem do produkcji płyt paździerzowych o podobnych właściwościach jak płyty wiórowe
- odpady roszarnicze – krótkie włókna z przyklejonymi paździerzami, których nie udało się oddzielić przy pozyskiwaniu włókna, są surowcem do produkcji wysokiej jakości papieru. Dawniej stosowane również jako materiał termoizolacyjny.
- wytłoki powstałe przy produkcji oleju z nasion, podobnie jak torebki nasienne (plewy), przerabiane są na pasze
Roślina oleista dostarczająca cennego oleju jadalnego i przemysłowego. Nasiona lnu zawierają do 35% oleju, poza tym 20% białka, enzymy i glikozydy kwasów: olejowego, linolowego i stearynowego ^[2].
Roślina lecznicza. Olej lniany Semen Lini ma ochronne działanie powlekające śluzówki układu pokarmowego. Jest stosowany wewnętrznie przy nieżytach żołądka i jelit, a także przy nieżytach pęcherza moczowego i dróg moczowych. Zewnętrznie używa się go przy stanach zapalnych skóry, owrzodzeniach, wypryskach^[2].

Przypisy

↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ ^2,0 ^2,1 Jindřich Krejča, Jan Macků: Atlas roślin leczniczych. Warszawa: Zakł. Nar. im. Ossolińskich,

Lnicznik

[edytuj]

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Lnicznik
Lnicznik siewny
**Systematyka wg Reveala**
Domena
Królestwo
Podkrólestwo
Nadgromada
Gromada
Klasa
Rząd
Rodzina
Rodzaj
Nazwa systematyczna
Camelina Crantz
Stirp. Austriac. 1: 17. 1762
Galeria zdjęć i grafik w Wikimedia Commons

Lnicznik (Camelina Crantz) – rodzaj roślin jednorocznych z rodziny kapustowatych. Zwyczajowo nazywany jest też lnianką, rydzem^[1][2].

Gatunkiem typowym jest Camelina sativa (L.) Crantz^[3].

Systematyka [edytuj]

Synonimy taksonom.^[3]

Dorella Bubani, Linostrophum Schrank

Pozycja rodzaju w systemie Reveala

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Capparanae Reveal, rząd kaparowce (Capparales Hutch.), podrząd Capparineae Engl., rodzina kapustowate (Brassicaceae Burnett), podrodzina Camelinoideae Leurss., plemię Camelineae DC., podplemię Camelininae Baill., rodzaj lnicznik (Camelina Crantz)^[4].

Gatunki flory Polski ^[5]

lnicznik drobnoowocowy (Camelina microcarpa Andrz.) – antropofit zadomowiony
lnicznik rumelijski (Camelina rumelica Velen.) – efemerofit
lnicznik siewny (Camelina sativa (L.) Crantz) – antropofit zadomowiony
lnicznik właściwy, l. cuchnący (Camelina alyssum (Mill.) Thell. – gatunek w Polsce wymarły

Przypisy

↑ W przeszłości tłoczono z niego olej rydzowy, wykorzystywany także do celów spożywczych; to zastosowanie utrwalone zostało w powiedzonku "lepszy rydz niż nic", mającym oznaczać, że w ubogim gospodarstwie, w którym brakować mogło tłuszczu zwierzęcego ("omasty") zastąpić go można było stosunkowo łatwo dostępnym i tanim olejem roślinnym, np. rydzowym
↑ Nazwa "rydz" czasem powoduje nieporozumienia wynikające ze skojarzenia tej rośliny z grzybem o nazwie mleczaj rydz.
↑ ^3,0 ^3,1 Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-22].
↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Camelina (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-22].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland : a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

Konopie siewne

[edytuj]

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Konopie siewne

*Systematyka ^[1]*
Domena:
Królestwo:
Klad:
Klad:
Klasa:
Klad:
Rząd:
Rodzina:
Rodzaj:
Gatunek:
*Nazwa systematyczna*
Cannabis sativa L. Sp. Pl. 2. 1753

Zdjęcia i grafiki w Commons

Pąki kwiatów męskich

Konopie siewne

Liść

Konopie siewne (Cannabis sativa L.) – gatunek rośliny z rodziny konopiowatych (Cannabaceae Endl.). Występuje w górach Ałtaj, Tien-szan oraz na Zakaukaziu i w Afganistanie. Jako roślina uprawna rozpowszechniona w różnych częściach świata. W Polsce może dziczeć i występować jako efemerofit (konopie siewne) lub kenofit (konopie dzikie) zajmujący siedliska ruderalne ^[2].

Spis treści

[ukryj]

Morfologia [edytuj]

Zwykle osiąga 1,5 m wysokości, dorastając do 250 cm^[3],^[2] (w bardzo sprzyjających warunkach do 300 cm i więcej), rozgałęziona. Części zielone roślin (szczególnie żeńskich) pokryte gruczołowymi włoskami wydzielającymi intensywny zapach.

Dłoniastosieczne o trzech do siedmiu lancetowatych odcinkach, o piłowanym brzegu. Rośliny żeńskie posiadają gęstsze ulistnienie.

Roślina dwupienna – rośliny męskie to płoskonki^[3], płaskonie lub płoskuny, a żeńskie to głowacze^{[potrzebne źródło]}. Kwiaty żeńskie zebrane są po dwa w kątach dużych liściastych przysadek w kłosy pozorne bez okwiatu. Kwiaty męskie o pięciodzielnym okwiacie barwy białozielonkawej, zebrane w wiechokształtne wierzchotki ^[3] znajdujące się w kątach łuskowatych liści. Długość pojedynczego kwiatu do 6 mm.

Gładkie, słabo lśniące jajowate orzeszki barwy szarożółtej o wymiarach 3,5–5 mm × 2,5–4 mm.

Biologia i ekologia [edytuj]

Rozwój

Jednoroczna roślina zielna. Rośliny męskie mniejsze, usychające w lipcu^[3]. Liczba chromosomów – 2n=20^[2].

Wymagania

Roślina azotolubna (nitrofilna). Konopie wymagają bardzo dużej ilości wody, znoszą także krótkotrwałe zalewy wodą przepływającą. Poziom wody gruntowej powinien wynosić wiosną około 60 cm, przed zbiorem poniżej 100 cm^{[potrzebne źródło]}.

Walory ekologiczne

Konopie wyróżniają się intensywnym wzrostem oraz szybkim wytwarzaniem ogromnej ilości biomasy (10-15 t/ha)^{[potrzebne źródło]}, oddziałują szczególnie korzystnie na tworzenie właściwej struktury gleby i odchwaszczenie jej na skutek dokładnego zacienienia. Z tych powodów są dobrym przedplonem dla innych roślin uprawnych, w tym także dla dominujących na naszych polach zbóż. Nie wymagają w zasadzie stosowania środków ochrony roślin, mogą być uprawiane na terenach skażonych, przyczyniając się do ich rekultywacji, a jeden hektar konopi wiąże ok. 2,5 tony CO₂^{[potrzebne źródło]} (do czasu obumarcia i rozłożenia rośliny).

Systematyka i zmienność [edytuj]

Konopie siewne są jedynym przedstawicielem rodzaju konopie (takson monotypowy).

Pozycja systematyczna wg APweb (2001...)

Rodzaj należący do rodziny konopiowatych (Cannabaceae Endl) , kladu różowych w obrębie okrytonasiennych ^[1].

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne, podgromada Magnoliophytina, klasa Rosopsida, podklasa ukęślowe, nadrząd Urticanae, rząd pokrzywowce, rodzina konopiowate, podrodzina Cannaboideae, plemię Cannabeae, rodzaj konopie^[4].

Zmienność

W obrębie gatunku wyróżnia się 2-3 taksony w randze podgatunków lub odmian, rzadko ujmowane są one jako osobne gatunki^[5].

Cannabis sativa subsp. sativa (=C. sativa var. vulgaris);
Cannabis sativa subsp. indica (Lam.) E. Small & Cronq. 1976 – podgatunek indyjski bywa przez niektórych wydzielany w osobny gatunek – konopie indyjskie (C. indica Lam.). Od podgatunku nominalnego różni się m.in. wysokością do 150 cm (wyjątkowo 300 cm), szerokimi liśćmi, złożonymi z 9-11 odcinków, kwiaty żeńskie bez okwiatu. Występuje w Indiach, Iranie i Afganistanie ^[3].

Inny podział polega na wyróżnianiu podgatunku lub gatunku uprawianego (Cannabis sativa subsp. culta Serebr.) i dzikiego (C. sativa subsp. spontanea Serebr.)^[3], którego synonimem jest C. ruderalis Janisch. Podgatunek dziki ma lepiej wykształcony okwiat i bardziej rozgałęzione, luźne kwiatostany. Owoce nieco mniejsze o barwie brązowawej, marmurkowej, z trzoneczkowatym zgrubieniem na nasadzie^[2].

Polskie odmiany

W Rejestrze Krajowym COBORU znajduje się pięć odmian konopi wyhodowanych w Instytucie Włókien Naturalnych w Poznaniu: Białobrzeskie, Beniko, Silesia, Tygra i Wielkopolskie^[6]. Są to konopie jednopienne, typowo włókniste, tzn. zawierające mniej niż 0,2% substancji psychoaktywnych, o okresie wegetacji dostosowanym do polskich warunków klimatyczno-glebowych.

Działanie farmakologiczne konopi [edytuj]

Osobny artykuł: Kanabinoidy.

W konopiach zidentyfikowano ponad 400 substancji chemicznych, z których około 100 odpowiada za ich charakterystyczny zapach. Większość z nich to lotne terpeny i seskwiterpeny. Składniki odpowiedzialne za psychoaktywność konopi to kanabinoidy.

Najważniejsze związki występujące w konopiach to^[7]:

Δ⁹-tetrahydrokanabinol (Δ⁹-THC lub THC)
kanabidiol (CBD) i produkt jego rozkładu, kanabinol
α-pinen
myrcen
trans-β-ocymen
α-terpinolen
trans-kariofilen
α-humulen
tlenek kariofilenu (wykrywany przez psy tropiące narkotyki)^[8]

Najbardziej znanym kanabinoidem jest Δ⁹-THC, który wywołuje takie reakcje organizmu jak odprężenie, poczucie euforii, wzmożone poczucie nowości, zmienione poczucie czasu i przestrzeni oraz pobudzenie apetytu i wrażeń seksualnych. Zarówno u ludzi jak i u zwierząt występują dwa rodzaje receptorów kanabinoidowych oznaczonych CB1 i CB2. Uaktywnienie receptorów powoduje farmakologiczne i psychotropowe efekty spożywania kanabinoidów.

Konopie zawierają także pokrewną grupę składników określaną jako kaniflawiny (ang. cannflavins). Sugeruje się, że te składniki przyczyniają się do korzystnego działania kanabinoidów takich jak analgezja (zmniejszenie odczucia bólu) oraz działania przeciwzapalnego - i jako takie są bardziej efektywne od aspiryny.^{[potrzebne źródło]}

Sativex [edytuj]

Brytyjska firma farmaceutyczna jest producentem preparatu o nazwie handlowej Sativex, który jest stosowany u pacjentów chorujących na stwardnienie rozsiane w celu uśmierzenia bólów neuropatycznych i zmniejszenia spastyczności mięśni. Ten preparat jest podawany w postaci aerozolu na błonę śluzową jamy ustnej, ale działa psychoaktywnie.

Czynnikami aktywnymi Sativeksu są uzyskiwane z konopi indyjskich tetrahydrokanabinol (THC)i kanabidiol (CBD). Każda aplikacja sprayu zawiera ustaloną dawkę tych substancji: 2,7 mg THC i 2,5 mg CBD.

Sativex jest dostępny na receptę w Kanadzie, Wielkiej Brytanii i niektórych innych krajach. Pierwsze doniesienia na temat skuteczności tego preparatu są pozytywne^[9].

Zastosowanie konopi włóknistych [edytuj]

Główne produkty otrzymywane z konopi włóknistych to włókno, paździerze i olej. Olej konopny może mieć zastosowanie przemysłowe lub spożywcze. Owoce bywają stosowane jako karma dla ptaków^[3].

Znaczenie w hinduizmie [edytuj]

W hinduizmie konopie indyjskie uważane są za roślinę świętą, ściśle związaną z bogiem Śiwą^[10][11]. Umiarkowane palenie tzw. gandzi przez ascetów zwanych sadhu lub spożywanie bhangu (napoju z mleka, migdałów i konopi) jest akceptowane społecznie, o ile odbywa się w kontekście religijnym, jako część kultu, zwłaszcza podczas świąt Śiwaratri lub Holi ^[12].

Krokosz barwierski

[edytuj]

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Krokosz barwierski

**Systematyka wg Reveala**
Domena
Królestwo
Podkrólestwo
Nadgromada
Gromada
Klasa
Rząd
Rodzina
Rodzaj
Nazwa systematyczna
Carthamus tinctorius L.
Sp.Pl.830, 1753
Galeria zdjęć i grafik w Wikimedia Commons

Krokosz barwierski (Carthamus tinctorius L.) – gatunek rośliny jednorocznej z rodziny astrowatych. Pochodzi z Bliskiego Wschodu i Indii.

Morfologia [edytuj]

Podłużnie bruzdowana, błyszcząca, białożółta, osiągająca do 1,3 m wysokości.

Korzeń

Cienki, wrzecionowaty.

Lancetowate, kolczastoząbkowane na brzegu i kolczasto zakończone, miękkie.

Zebrane w okazałe główkowate kwiatostany. Płatki korony początkowo czerwonożółte, z czasem intensywnie pomarańczowoczerwone.

Niełupka ^[1].

Zastosowanie [edytuj]

Gatunek uprawiany już w starożytności jako roślina farbierska i oleista. W starożytnym Egipcie używana do wyrobu tłustej szminki^[2]. W Europie rozwój plantacji nastąpił w XVII wieku. Roslina uchodziła za źródło najlepszego obok indyga barwnika roślinnego – zawartej w płatkach korony kwiatów kartaminy, zwanej też czerwienią hiszpańską. Kwiaty stosowano także jako lek pobudzający, przeczyszczający i wykrztuśny. Owoce pozbawione łupin zawierają nieco ponad 50% oleju kartamusowego używanego do celów spożywczych oraz do wyrobu mydeł, pokostu i laku^[1].

Nazewnictwo [edytuj]

Rodzajowa nazwa naukowa Carthamus pochodzi od zastosowania kwiatów tego gatunku w barwierstwie, prawdopodobnie od arabskiego karkhum, qurtum, korthom = farbowanie, barwienie. To samo znaczy w języku hebrajskim słowo kartami^[3].

Kukurydza zwyczajna

[edytuj]

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Kukurydza zwyczajna

**Systematyka wg Reveala**
Domena
Królestwo
Podkrólestwo
Nadgromada
Gromada
Klasa
Rząd
Rodzina
Rodzaj
Gatunek
Nazwa systematyczna
Zea mays L.
Galeria zdjęć i grafik w Wikimedia Commons

Kukurydza zwyczajna (Zea mays L.) - gatunek rośliny jednorocznej z rodziny wiechlinowatych. Należy do zbóż. Pochodzi z Meksyku. Praktycznie nie występuje w formie dzikiej.

Kwitnąca kolba kukurydzy cukrowej

Morfologia [edytuj]

Pokrój

O wzniesionym, pojedynczym źdźble, wysokości 0,5 do 2,5 m - zależnie od odmiany (w tropikach nawet do 6m).

W węzłach pełna, międzywęźla wypełnione gąbczastym rdzeniem. W wilgotniejszym klimacie niektóre odmiany w węzłach tworzą przybyszowe korzenie podporowe.

Skrętoległe, sfalowane, o szerokiej blaszce i krótkim języczku, z wierzchu lekko omszone, pojedynczo wyrastające z węzła.

Roślina jednopienna i wiatropylna. Kwiatostany męskie w postaci wiechy złożonej o dł. 10 do 40 cm są osadzone na wierzchołkach źdźbeł. Wiecha składa się z licznych, dwukwiatowych kłosków osadzony parami, spiralnie, na osi kwiatostanowej. W kwiecie trzy pręciki z pylnikami zawierającymi do 2500 ziaren pyłku. Kwiatostany żeńskie osadzone na skróconych pędach bocznych przekształconych w osadki tworzące kolby stojące pojedynczo w pachwinach liści, okryte pochwami liściowymi. Kłoski kolby są dwukwiatowe, z których jeden ma normalnie rozwinięty słupek z bardzo długim znamieniem (nawet do 70 cm), drugi jest szczątkowy, niezdolny do zapłodnienia i tworzenia nasion. Masa kwitnącej kolby waha się od 40 do 500 g.

Ziarniak o bardzo zmiennym kształcie i ubarwieniu zależnym od odmiany (patrz zdjęcie). Dojrzałe od koloru białego poprzez żółty, pomarańczowy, brunatny do ciemnofioletowego.

System korzeniowy

Wiązkowy, sięgający od 100 do 200 cm w głąb gleby. Niektóre odmiany wydzielają do gleby substancje zapachowe wabiące maleńkie nicienie, a te zabijają larwy szkodników - stonkę kukurydzianą

Biotop, wymagania

Nie znosi przymrozków, wymaga żyznych gleb, wystarczają jej niewielkie opady.

Systematyka [edytuj]

Odmiany botaniczne kukurydzy zwyczajnej:

kukurydza twarda (kukurydza zwykła) (Zea mays var. indurata) - agrotechnicznie dzieli się na odm. drobno- i gruboziarniste. Ziarno ma gładkie, głównie o barwie żółtopomarańczowej i szklistym przełomie. Ziarno w postaci śrutowanej jest jedną z najcenniejszych pasz dla tuczników. Jednocześnie służy do produkcji mąk i kasz.
kukurydza koński ząb (Zea mays var. indentata) - Owoce tworzą ziarna spłaszczone, o wydłużonym kształcie z wgłębieniem na wierzchołku. Zaletą odmiany jest tworzenie bardzo dużej ilości masy zielonej, która w postaci zielonki, kiszonki oraz zmielonego suszu jest bardzo cenną paszą dla bydła i trzody.
kukurydza cukrowa (Zea mays var. saccharata) - Ziarno pomarszczone, wewnątrz szkliste. Najczęściej wykorzystywana jako warzywo do produkcji mrożonek i konserw.
kukurydza pękająca (Zea mays var. everta syn. Z. m. var. microsperma)

Kolby różnych odmian

Łan kukurydzy

Zastosowanie [edytuj]

Roślina lecznicza
- Surowiec zielarski: Znamię kukurydzy - Stigma Maydis, skrobia kukurydziana - Amylum Maydis
- Działanie: znamiona kukurydzy stosuje się jako lek moczopędny oraz w pewnym stopniu przeciwzapalny i rozkurczowy w przypadku trudności w oddawaniu moczu. W zapaleniu miedniczek nerkowych i pęcherza oraz w obrzękach wywołanych niewydolnością krążenia i nerek. Stosuje się je również jako lek żółciopędny i pomocniczo w zapaleniu wątroby^[1]
Roślina uprawna - Cechuje ją duża wydajność i wartość pokarmowa. W krajach słabo rozwiniętych jest podstawą wyżywienia, w krajach wysoko rozwiniętych - stosowana jest głównie jako pasza dla zwierząt gospodarskich.
- Historia uprawy: Uprawa kukurydzy miała istotne znaczenie dla społeczeństw Ameryki od czasów prekolumbijskich. Już u zarania uprawy roli dzięki selekcji udało się wyhodować duże kolby kukurydzy. Początki uprawy tej rośliny w Meksyku datuje się na ok. 5 tys. lat p.n.e.; w Andach - na lata 4300-2500 p.n.e. Majowie, Aztekowie i Inkowie uprawiali kukurydzę od wieków. Stosowali bardzo prymitywne metody agrotechniczne, mimo tego uzyskując niezłe plony.
- Po raz pierwszy o uprawach kukurydzy Europa dowiedziała się od Kolumba w 1492 r., który opisał jej uprawę na Kubie (Hispanioli). On też nazwał ją "mais" od indiańskiej nazwy "machiz". Przypuszcza się, że pierwsze nasiona kukurydzy przywiozła do Hiszpanii druga wyprawa Kolumba. Kukurydza szybko rozprzestrzeniła się na półwyspie Iberyjskim i Italii. Portugalczycy już na pocz. XVI w. przenieśli jej uprawę do zachodniej Afryki i Indii. Bardzo wcześnie, bo już w 1525 r. kukurydza dotarła do Chin.
- Literatura po raz pierwszy odnotowała tę roślinę w zielniku Leonarda Fuchsa w 1542 roku, gdzie po raz pierwszy przedstawiono jej rycinę.
- W Polsce pojawiła się najprawdopodobniej w XVII lub na początku XVIII wieku. Dotarła do nas z Rumunii lub Węgier.
Sztuka kulinarna - nasiona mogą być spożywane po ugotowaniu lub uprażeniu (ang. popcorn). Stanowi istotny składnik kuchni meksykańskiej. Wykorzystywana jest do produkcji mrożonek i konserw, a także kukurydzianych płatków śniadaniowych.
Z kukurydzy pozyskuje się także olej kukurydziany.

Mak lekarski

[edytuj]

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Mak lekarski

*Systematyka ^[1]*
Domena:
Królestwo:
Klad:
Klad:
Klad:
Klasa:
Rząd:
Rodzina:
Rodzaj:
Gatunek:
*Nazwa systematyczna*
Papaver somniferum L. Sp.Pl.:2, 1753

Zdjęcia i grafiki w Commons

Dojrzały owoc (makówka)

Kultywar o ozdobnych kwiatach

Nasiona

Plantacja maku

Mak lekarski m. ogrodowy, m. uprawny (Papaver somniferum L.) – gatunek jednorocznej rośliny uprawnej z rodziny makowatych.

Historia [edytuj]

Mak lekarski wywodzi się z Azji Mniejszej, z zachodniej części basenu Morza Śródziemnego i z Afryki Północnej^[2]. Być może pochodzi od gatunku P. setigerum), w stanie dzikim nie występuje, znany już w starożytności.

Udokumentowane relacje stosowania opium w uśmierzaniu bólu pochodzą z Azji Mniejszej ok. 1500 roku p.n.e. Uprawę maku w celu uzyskiwania opium prowadzi się od ok. 2 tys. lat. W XIX i XX wieku dokonano wyizolowania z opium licznych alkaloidów, opisania ich własności, a także opracowania półsyntetycznych lub syntetycznych pochodnych związków chemicznych, często o znacznie większej skuteczności. Morfina i kodeina to najważniejsze i stosowane na najszerszą skalę alkaloidy uzyskiwane z maku lekarskiego. Mają działanie przeciwbólowe, przeciwkaszlowe i przeciwbiegunkowe.

Morfologia [edytuj]

Wysokość od 120 do 150 cm; sztywna, prosta lub rozgałęziona. Pokryta wyraźnym białym nalotem, po przecięciu wypływa duża ilość mlecznego soku.

Podługowatojajowate, wyłącznie łodygowe, nierówno karbowane.

Duże, o średnicy do 10 cm, z opadającym, 2-działkowym kielichem, posiadające cztery płatki korony, okrągłe lub odwrotnie jajowate, białe, jasnofioletowe, różowe lub czerwone z ciemnymi plamkami u nasady. Pręciki liczne, słupek o siedzącym, tarczowatym znamieniu. Kwitnie od czerwca do lipca.

Prawie kuliste torebki, zwana makówkami, z otworami pod szczytem (nowe odm. nie otwierają się). Zawierają nerkowate nasiona o średnicy 0,9 do 1,5 milimetra o barwie zależnej od odmiany (od brudnobiałych przez czerwonofioletowe po niemal czarne).

Zastosowanie [edytuj]

Roślina uprawna: uprawiana na większą skalę w Afganistanie, Chinach, Indiach i w Iranie, w Turcji i wielu krajach Bliskiego Wschodu głównie dla uzyskania opium, zaś w wielu krajach Europy, również w Polsce, mak lekarski uprawiany jest dla celów przemysłowych, leczniczych a także spożywczych.
- Sposób uprawy: wysiew od marca do kwietnia, w rozstawie 20-30 cm. Ilość nasion na 1000 roślin: 1 g. Nawożenie azotem: ok. 80kg/ha; Zbiór od połowy sierpnia
Roślina lecznicza:
- Surowiec zielarski: tzw. makowiny (Capita Papaveris, Fructus Papaveris immaturus, puste, pozbawione nasion makówki z 10 cm częścią łodygi) używane są do produkcji alkaloidów, głównie takich jak: morfina, kodeina lub papaweryna. Surowcem zielarskim są także nasiona (Semen Papaveris albis).
Opium – wysuszony sok mleczny zebrany z nacięcia niedojrzałych makówek; w medycynie i do produkcji narkotyków.
Sztuka kulinarna: nasiona rożnej barwy (białe, niebieskie, szare) wykorzystywane są w celach spożywczych oraz do produkcji oleju (Oleum Papaveris, nasiona zawierają 40-55% oleju). Tłoczony na zimno olej makowy zawiera 70 do 75% kwasu linolowego. Olej może być także używany jako schnący olej techniczny. Olej makowy ma delikatny, lekko orzechowy smak i może być wykorzystywany do przygotowywania sałatek. Powinien być przechowywany w ciemnym i dość chłodnym miejscu.
Makuchy, czyli pozostałości po tłoczeniu oleju, stanowią doskonałą paszę treściwą.
Roślina ozdobna uprawiana na rabatach ze względu na swoje ładne kwiaty.

Choroby i szkodniki [edytuj]

czarna zgorzel maku – jest wywoływana przez grzyb Helminthosporium papaveris.
mączniak rzekomy maku – wywoływany przez grzyb Peronospora arborescens.
mszyca trzmielinowo-burakowa (Aphis fabae)
tuszel makowiec (Stenocarus fuliginosus)

Sytuacja prawna [edytuj]

Zażywanie opium jest w wielu krajach zabronione i możliwość zakupu następuje tylko w przypadku wskazań lekarza. W Polsce zasady uprawy i zakupu Papaver somniferum normuje ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii^[3].

Migdałowiec pospolity

[edytuj]

Z Wikipedii

(Przekierowano z Migdałowiec zwyczajny)

Skocz do: nawigacji, szukaj

Migdałowiec zwyczajny

*Systematyka ^[1]*
Domena:
Królestwo:
Klad:
Klad:
Klasa:
Klad:
Rząd:
Rodzina:
Rodzaj:
*Nazwa systematyczna*
Amygdalus communis L. Sp. pl. 1:473. 1753

Zdjęcia i grafiki w Commons

Migdałowiec pospolity, migdałowiec zwyczajny, śliwa migdał (Amygdalus communis L.) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny różowatych. Pochodzi z Azji Środkowej i Mniejszej ^[2].

Nazewnictwo [edytuj]

Nazwa migdałowiec pospolity podawana jest w Krytycznej liście roślin naczyniowych Polski ^[3]. Według nowszych ujęć taksonomicznych jest to synonim gatunku Prunus dulcis L. (Mill.) D. A. Webb^[2]. Właściwa więc nazwa polska to śliwa migdał.
Synonimy ^[2]: Amygdalus communis L., Amygdalus dulcis Mill., Prunus communis (L.) Arcang., Prunus dulcis var. amara (DC.) Buchheim

Zobacz też: Migdał.

Kwiaty migdałowca.

Migdały

Morfologia [edytuj]

Pokrój

Krzew lub nieduże drzewo o wysokości do 10 m.

W kształcie lancetowatym o piłkowanym brzegu, zrzucane na zimę.

Rozwijają się przed pojawieniem się liści. Białe lub różowe. Mają 5 działek kielicha, 5 odwrotnie jajowatych płatków korony, 1 słupek i liczne pręciki.

Podłużny i spłaszczony pestkowiec o długości do 6 cm, o włóknistej zielonkawej barwie. Młode owoce jadalne. Po opadnięciu wyłuskane pestki w handlu noszą nazwę migdałów.

Roślina trująca

Nasiona odmiany gorzkiej (var. amara Focke) w większej ilości są trujące – wywiązuje się w nich kwas pruski.

Zastosowanie [edytuj]

Roślina uprawna: uprawiana głównie w basenie Morza Śródziemnego: Hiszpania, Francja, Włochy, a także w Kalifornii. Północny zasięg upraw w Europie przebiega przez Czechy i Słowację ^[4]. W przemyśle spożywczym występują w charakterze bakalii oraz często przerabiane są na marcepan. Z nasion migdału tłoczy się bardzo smaczny i posiadający duże własności odżywcze olej migdałowy.
Roślina kosmetyczna: Olejek migdałowy stosowany jest jako składnik lotionów, mleczek i kremów. Otręby migdałowe bywają też stosowane do mycia bardzo wrażliwej skóry^[5].
Olej znajduje zastosowanie do smarowania precyzyjnych mechanizmów^[4].

Odmiany [edytuj]

A. communis var. sativa – odmiany słodkie, owoce wykorzystywane w cukiernictwie, podobnie pestki. Z nasion tłoczy się olej migdałowy wykorzystywany w przemyśle do smarowania precyzyjnych urządzeń. Z soku świeżo wyciśniętych owoców otrzymuje się napój – orszadę.
A. communis var. amara Focke – odmiany gorzkie, uprawiane na mniejszą skalę. Otrzymywany z ich pestek olej używany jest do produkcji niektórych likierów, a także mydła i esencji zapachowych wykorzystywanych w przemyśle sp

Oliwka europejska

[edytuj]

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Oliwka europejska

**Systematyka wg Reveala**
Domena
Królestwo
Podkrólestwo
Nadgromada
Gromada
Klasa
Rząd
Rodzina
Rodzaj
Gatunek
Nazwa systematyczna
Olea europaea
L. Sp.Pl. 1753
Galeria zdjęć i grafik w Wikimedia Commons

Oliwka europejska (syn. oliwnik europejski, oliwka uprawna, drzewo oliwne) Olea europaea L. – gatunek drzewa należący do rodziny oliwkowatych. Jest nieznany ze stanu naturalnego. Uprawiana jest w rejonie Morza Śródziemnego i wielu innych obszarach o ciepłym klimacie: Wyspy Kanaryjskie, Krym, Kaukaz, południowo-zachodnia Afryka, Indie, Japonia, Kalifornia, Bermudy, Jamajka, Ameryka Południowa.

Pokrój

Owoce

Charakterystyka [edytuj]

Pokrój

Wiecznie zielone, niezbyt wysokie drzewo lub duży krzew osiągające od 4 do 12 m wysokości. Zarówno drzewo jak i krzew wytwarza liczne odrosty korzeniowe. Młode gałązki pokryte są łuskowatymi włoskami. Jest rośliną bardzo długowieczną, może żyć nawet do 1000 lat^[1].

Pień

Zazwyczaj krzywy i sękowaty, szczególnie u starszych egzemplarzy, obfitujący w liczne narośla.

Drewno

Trwałe, używane w stolarstwie i snycerstwie.

Małe, całobrzegie, naprzeciwległe, szerokolancetowate do podłużnie owalnych. Z wierzchu ciemnozielone, spodem srebrzysto-popielate, pokryte podobnie jak gałązki włoskami. Na roślinie utrzymują się od 2 do 3 lat.

Zebrane w 10 do 40 kwiatowe wiechy. Kwiaty pachnące, małe, o czteroząbkowym kielichu, korona krótkorurkowa, biaława o czterech łatkach. Słupek jeden, pręciki dwa.

Przed dojrzeniem ma barwę szarozieloną, po dojrzeniu – zielonkawy, fioletowoczarny do czarnego. Zarówno mezokarp, jak i pestka, zawiera od 25 do 60% tłuszczu. Owoce oliwek są jadalne, bardzo często się je stosuje do przygotowania różnych potraw.

Biotop

Roślina niewymagająca, uprawiana na glebach wapiennych, kamienistych, o małym nawilgoceniu, ale wymaga stanowisk dobrze nasłonecznionych.

Zmienność [edytuj]

Wyróżnia się następujące podgatunki:

Olea europaea subsp. europaea – Europa
Olea europaea subsp. cuspidata – od Iranu do Chin
Olea europaea subsp. guanchica – Kanary
Olea europaea subsp. maroccana – Maroko
Olea europaea subsp. laperrinei – Algieria, Sudan, Nigeria

Zastosowanie [edytuj]

Roślina uprawna:
- Historia uprawy: Roślina uprawiana co najmniej od 5500 lat w Egipcie, rozpowszechniona w basenie Morza Śródziemnego przez Fenicjan.
Roślina lecznicza:
- Surowiec zielarski: liść oliwki – Oleae folium

Marynowane oliwki zielone i czarne

Roślina kosmetyczna:
- oliwa z oliwek stosowana jest do mycia wrażliwej cery i ochrony suchej i wiotczejącej, zarówno w stanie nieprzetworzonym jak i w maseczkach, kremach i innych kosmetykach^[2].
Sztuka kulinarna: świeże owoce spożywa się na surowo, są one jednak nietrwałe, dlatego konserwuje się je solą, solanką albo marynuje w occie lub kwasie mlekowym. Przed konserwacją często są drylowane, a w miejsce pestki nadziewane kaparami, papryką lub anchois. Najważniejszym zastosowaniem oliwek jest otrzymywanie oleju zwanego oliwą. Uzyskuje się go z całkowicie dojrzałych owoców przez tzw. "tłoczenie na zimno" (w temp. pokojowej i umiarkowanym ciśnieniu). W wyniku takiego procesu otrzymuje się najlepszą oliwę, tzw. dziewiczą (łac. Oleum virgineum, wł. „Olio extra vergine di oliva”). Poprzez wirowanie uwalnia się ją z zanieczyszczeń i rafinuje. Jest ona całkowicie czysta i prawie bezbarwna. Przez dalsze tłoczenie (przy zwiększonym ciśnieniu) otrzymuje się jasnożółtą oliwę prowansalską (Oleum optimum), również odznaczającą się wysoką jakością. Wreszcie, stosując podwyższoną temp. i wysokie ciśnienie otrzymuje się żółtą, opalizującą oliwę techniczną (Oleum commune).

Oliwki zielone i czarne pochodzą z tych samych roślin. O kolorze decyduje etap dojrzewania owoców, na którym zostają zerwane (zielone zbierane są wcześniej).

Przypisy

Orzech ziemny

[edytuj]

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Orzech ziemny

*Systematyka ^[1]*
Domena:
Królestwo:
Klad:
Klad:
Klad:
Klasa:
Klad:
Rząd:
Rodzina:
Rodzaj:
*Nazwa systematyczna*
Arachis hypogaea L. Sp. pl. 2:741. 1753

Zdjęcia i grafiki w Commons

Owoce

Orzech ziemny, orzech arachidowy, fistaszki, orzacha (Arachis hypogaea L.) – gatunek roślin z rodziny bobowatych. Nie występuje w naturze, jedynie w uprawie^[2]. Jest często uprawiany w krajach tropikalnych i subtropikalnych. We florze Polski efemerofit ^[3].

Morfologia [edytuj]

Pokrój

Jednoroczna roślina o wysokości do 50 (70) cm.

Pierzastozłożone z dwóch par owalnych listków.

Motylkowe, żółte. Górne kwiaty są płone i tylko z dolnych powstają nasiona.

Strąk z bruzdowaną, włóknistą okrywą, zawierające 1-4 nasiona, tzw. orzeszki ziemne (orzeszki arachidowe, fistaszki), które są źródłem oleju arachidowego.

Biologia i ekologia [edytuj]

Roślina jednoroczna. Nazwa orzech ziemny pochodzi stąd, że owoce (strąki z nasionami) dojrzewają w ziemi. Szypułka kwiatu (część osi kwiatowej leżąca poniżej słupka) po ich przekwitnięciu wydłuża się i kieruje do dołu, wpychając do ziemi strąk. Dojrzewa on tu na głębokości ok. 5-8 cm, ale nie rozpada się na części ani się nie otwiera. Orzech ziemny jest więc przykładem rośliny geokarpicznej.

Zastosowanie [edytuj]

Roślina uprawna: główni producenci to Indie, Chiny, Nigeria i USA. W Europie orzeszki ziemne uprawiane są na Półwyspie Bałkańskim, we Włoszech, Francji.
Sztuka kulinarna: świeże nasiona są zjadane jako warzywo, a prażone lub solone są popularną przekąską. Wartości odżywcze orzechów ziemnych (prażone na oleju, bez soli):
- Wartość energetyczna w 100 g – 581 kcal
- Woda – 1,95 g
- Białko – 26,35 g
- Tłuszcze – 49,30 g
- Węglowodany – 18,92 g (w tym błonnik – 6,9 g)
- Wapń – 88 mg
- Magnez – 185 mg
- Fosfor – 517 mg
- Żelazo – 1,83 mg
- Sód – 6 mg
- Cynk – 6,63 mg
- Miedź – 1,300 mg
- Mangan – 2,062 mg
- Selen – 7,5 mcg
- Witamina B₁ – 0,253 mg
- Witamina B₂ – 0,108 mg
- Witamina B₃ – 14,277 mg
- Witamina E – 6,91 mg
- Cholina – 55,0 mg
- Kwas foliowy – 126 mg

W orzeszkach arachidowych poddanych działaniu pleśni (A. flavus) mogą powstawać silnie toksyczne aflatoksyny. Nie zaleca się spożywania nieświeżych orzeszków, gdyż może to szkodzić, zwłaszcza wątrobie.

Olej z orzeszków ziemnych jest pachnący,smaczny i dorównuje wartością oliwie z oliwek. Używa się go do wytwarzania margaryny, kosmetyków.
Z odtłuszczonej mączki wytwarzanej z nasion wytwarza się pieczywo dla chorych na cukrzycę.

Kokos właściwy

[edytuj]

Z Wikipedii

(Przekierowano z Palma kokosowa)

Skocz do: nawigacji, szukaj

Kokos właściwy

*Systematyka ^[1]*
Domena:
Królestwo:
Klad:
Klad:
Klasa:
Klad:
Rząd:
Rodzina:
Rodzaj:
Gatunek:
*Nazwa systematyczna*
Cocos nucifera L. Sp.Pl.2 1753

Systematyka w Wikispecies
Zdjęcia i grafiki w Commons

Palma kokosowa na Martynice

Kokos właściwy, palma kokosowa (Cocos nucifera L.) – jedyny gatunek z monotypowego rodzaju kokos (Cocos L.), należącego do rodziny arekowatych.

Nazwa palmy kokosowej w sanskrycie to kalpa vriksha, co tłumaczy się jako "drzewo, które zaspokaja wszystkie potrzeby życia". W języku malajskim nazywa się pokok seribu guna, "drzewo o tysiącu zastosowań".

Palma kokosowa pochodzi z południowo-wschodniej Azji lub z północno-zachodniej Ameryki Południowej. Kopalne szczątki z Nowej Zelandii wskazują, że rośliny o małych orzechach kokosowych rosły tam już przed 15 milionami lat. Najstarsze skamieniałości były znajdowane w Radżastanie w Indiach. Jej owoce wyrzucone przez morze i zdolne do kiełkowania znajdowano w Norwegii. Obecnie jest najczęściej występującą palmą, gdyż rośnie wzdłuż wszystkich tropikalnych brzegów morskich.

Systematyka [edytuj]

Pozycja systematyczna wg Angiosperm Phylogeny Website (2001...)^[1]

Należy do rodziny arekowatych (Arecaceae), rzędu arekowce (Arecales), kladu jednoliścienne (monocots) w obrębie kladu okrytonasiennych. W obrębie arekowatych należy do podrodziny Arecoideae, plemienia Cocoeae i podplemienia Butiinae^[2].

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)"

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa liliowe (Liliidae J.H. Schaffn.), podklasa arekowe (Arecidae Takht.), nadrząd Arecanae Takht., rząd arekowce (Arecales Bromhead), rodzina arekowate (Arecaceae Schultz Sch.), podrodzina Cocosoideae Beilschm., plemię Cocoseae Mart. ex Dumort., podplemię Cocosinae Benth. & Hook.f., rodzaj kokos (Cocos L.)^[3].

Morfologia [edytuj]

Pień

Dorasta do 30 m wysokości.

Pierzaste, 4-6 m długości i szerokości 60-90 cm.

Owoc palmy kokosowej jest jednonasiennym pestkowcem, zrośniętym z trzech owocolistków. Owocnia składa się ze stosunkowo cienkiego egzokarpu (skórki), mezokarpu stanowiącego grubą warstwę brązowych włókien (tzw. koira) i zdrewniałego endokarpu tworzącego pestkę (tzw. orzech kokosowy), w której znajduje się pojedyncze nasiono. U podstawy owocu znajdują się trzy otwory kiełkowe, ale tylko jeden pokryty jest tak miękką skorupą, że może się przez nią przebić kiełkujący pęd. Wewnętrzną ścianę nasienia wyścieła gruba warstwa stałego bielma, po wysuszeniu nazywana koprą. Kopra zawiera do 70% tłuszczu, 14% cukrów i 7% białka. Wnętrze nasienia wypełnia płynna postać bielma – mleko kokosowe. Owoc zawiera dużo nasyconych kwasów tłuszczowych i cukrów oraz stanowi bogate źródło żelaza i witaminy C jak i potasu.

Biologia [edytuj]

Owoce palmy kokosowej mogą ważyć do 2.5 kg. Mają zdolność utrzymywania się na powierzchni wody i są łatwo przenoszone przez morskie prądy (hydrochoria) na znaczne odległości.
Wymagania: Piaszczyste, słone plaże. Roślina światłolubna. Regularne opady (75-100 cm rocznie).

Zastosowanie [edytuj]

Wszystkie części palmy kokosowej są użyteczne. Z jednego drzewa można uzyskać do 75 "orzechów" rocznie, co stanowi znaczącą wartość ekonomiczną.
Miąższ – biały i mięsisty jest jadalny na świeżo lub wysuszony po ugotowaniu. Starty na wiórki używany jest w cukiernictwie. Używa się go również przy produkcji kosmetyków – wygładza i rozjaśnia skórę.
Wnętrze orzecha kokosowego wypełnia płyn, tzw. "mleko kokosowe" lub "mleko palmowe"^[4], zawierające cukry, używane jako napój chłodzący i do wyrobu galaretowatego deseru Nata de Kokos. Dojrzałe owoce mają znacznie mniej płynu niż młode okazy. Mleko orzecha kokosowego jest sterylne aż do chwili kiedy orzech kokosowy zostanie otwarty (chyba, że jest popsuty). Mleko kokosowe, często prosto z kokosa, jest popularnym napojem w klimacie tropikalnym. Doskonale gasi pragnienie i jest izotoniczna – uzupełnia sole mineralne, które organizm wypaca. Podaje się ją także w przypadkach biegunki, wymiotów i problemów żołądkowych.
Mleko orzecha kokosowego, zawierające w przybliżeniu 17% tłuszczu, robi się przecierając utarty miąższ orzechów kokosowych z gorącą wodą albo gorącym mlekiem, które wyciąga olej i aromatyczne związki z włókien. Używa się go do drinków, jest też składnikiem kuchni tajskiej.
Śmietanka orzecha kokosowego zbiera się na powierzchni ochłodzonego mleka orzecha kokosowego. Można z niej uzyskać wysokiej jakości olej kokosowy.
Pozostałe po ekstrakcji oleju włókniste wytłoki zawierają około 20% białka i stanowią doskonałą paszę dla zwierząt hodowlanych.
Z soku z naciętych kwiatostanów orzecha kokosowego robi się wino palmowe, zwane na Filipinach tuba
Młode listki są jadane na surowo, gotowane lub marynowane jako jarzyna (tzw. kapusta palmowa).
Pąk szczytowy kłodziny zwany sercem palmy – białawy pęd o długości 30-40 cm, jest rzadkim delikatnym przysmakiem. (bez niego roślina ginie). Serca palmy są zjadane w sałatce, zwanej czasami "sałatką milionera".
Z włókna kokosowego wytwarza się liny, pędzle, szczotki, maty zastępujące dywany, uszczelnia się nim łodzie. Jest też używane szeroko w ogrodnictwie do robienia kompostu jako substytut torfu.
Kopra jest wysuszonym miąższem, stosowanym jako składnik ciast. Można z niego wytłoczyć gorszej jakości olej kokosowy
Kłodzinę palmy kokosowej wykorzystuje się w budownictwie i rzeźbiarstwie.
Liście służą do wyrobu koszy i przykrywania dachów, budowy płotów czy ścian budynków .
Skorupy mogą być używane jako paliwo i są dobrym źródłem węgla drzewnego.
Mieszkańcy Hawajów wydrążali pnie aby robić bębny, pojemniki, lub nawet małe kajaki.
Drewna używa się do budowy mebli i, z uwagi na wytrzymałość, kładek.
Woda orzecha kokosowego jest zbliżona do osocza krwi i jest używana w awaryjnych przypadkach jako dożylne uwodnienie płynne, kiedy brak innego płynu. Jest bogata w potas, wapń i chlorki.
Z korzeni przyrządza się farbę, płyn do płukania ust i lek przeciw dezynterii. Zgniecionych w miotełkę używa się do mycia zębów.
Połówki skorupy orzecha kokosowego są używane w teatrach i przy udźwiękowieniach filmów. Uderzanie ich o siebie imituje tętent końskich kopyt.
Wysuszone połówki skorupy orzecha kokosowego są używane do polerowania podłóg.
Wydrążone skorupy orzecha kokosowego są używane w domowej hodowli zwierząt jako domki dla gryzoni i małych ptaków, albo elementy ozdobne w akwariach z rybkami.

Znaczenie w kulcie hinduistycznym [edytuj]

Orzechy kokosowe (hindi नारियल) wykorzystywane są w rytuałach wedyjskich , jak również w nowożytnych postaciach kultu hinduistycznego. Stanowią również, pojedynczo jak i z innym pożywieniem, dary przynoszone dla pobłogosławienia do świątyń. W kultach saptasindhawy stanowią ofiarę, którą Indusi wrzucają w nurt rzeki.

Przykłady wykorzystania owoców orzecha kokosowego w hinduizmie

(1/4)▶

Orzech umieszczony na tradycyjnym metalowym naczyniu, obwiązany niciami, przygotowany do rytuału wedyjskiego

◀(2/4)▶

Żywność ofiarowana na domowym ołtarzu

◀(3/4)▶

Domowy ołtarz bogini Saraswati

◀(4/4)

Prasadam

Przypisy

Olejowiec gwinejski

[edytuj]

Z Wikipedii

(Przekierowano z Palma olejowa)

Skocz do: nawigacji, szukaj

Olejowiec gwinejski

*Systematyka ^[1]*
Domena:
Królestwo:
Klad:
Klad:
Klasa:
Klad:
Rząd:
Rodzina:
Rodzaj:
Gatunek:
*Nazwa systematyczna*
Elaeis guineensis Jacq. Select. stirp. amer. hist. 280, t. 172. 1763

Zdjęcia i grafiki w Commons

Olejowiec gwinejski (Elaeis guineensis Jacq.) - gatunek rośliny z rodziny arekowatych (Arecaceae). Najczęściej nazywany jest palmą olejową, ma również inne nazwy zwyczajowe: masłopalma gwinejska, olejnik gwinejski. Pochodzi z Afryki i Madagaskaru, jest też uprawiany w innych rejonach świata o tropikalnym klimacie ^[2]. Główne rejony uprawy to ojczysta Demokratyczna Republika Konga, ponadto kraje Afryki Zachodniej i Środkowej, Malezja, Indonezja, Kolumbia i Ekwador.

Morfologia [edytuj]

Pokrój

Drzewo z pojedynczą kłodziną o wysokości do 10 m.

Liść|Liście]]

Pierzaste, z kolczastymi ogonkami liściowymi. Mają długość do 4 m i wszystkie wyrastają wachlarzowato na szczycie kłodziny.

Roślina dwupienna. Kwiaty zebrane w rozgałęzione, gęste kwiatostany. Za młodu okryte są one dwiema okrywami, które potem rozpadają się.

Żółty lub czerwonawy pestkowiec wielkości śliwki.Nasiona oleiste (do 70% tłuszczu), zawierają także duże ilości białka (26%).

Zastosowanie [edytuj]

Olej wykorzystuje się do produkcji margaryny, mydła, kosmetyków, świec, smarów.
Nasiona należą do podstawowych produktów żywieniowych ludności zamieszkującej strefę tropikalną.
Wytłoki są cenną paszą dla zwierząt.

Przypisy

↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001.... [dostęp 2010-02-15].
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-12].

Rącznik pospolity

[edytuj]

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Rącznik pospolity

*Systematyka ^[1]*
Domena:
Królestwo:
Klad:
Klad:
Klasa:
Klad:
Rząd:
Rodzina:
Rodzaj:
Gatunek:
*Nazwa systematyczna*
Ricinus communis L. Sp. Pl. 2, 1753

Zdjęcia i grafiki w Commons

Rącznik pospolity (Ricinus communis L.) – gatunek rośliny należący do rodziny wilczomleczowatych (Euphorbiaceae Juss.). Pochodzi z Afryki, obecnie rośnie dziko w całej północnej Afryce i Sardynii.

Morfologia [edytuj]

Pokrój

Zmienny, uzależniony od szerokości geograficznej. W naszych warunkach osiągają od 2 do 3 m wys. W strefie tropikalnej osiąga wysokość około 10 m, przybierając pokrój dużego krzewu lub małego drzewa o zdrewniałych pędach, silnie rozgałęzionych.

Kwiat żeński, czerwony

Kwiat męski

Owoce

Korzeń

Palowy, mocny, silnie rozgałęziony.

Dęta w międzywęźlach, u roślin jednorocznych, o zmiennym kolorze od zielonego do czerwonego, po ciemnopurpurowy (podobnie jak liście), zależnie od podgatunku.

Długoogonkowe, osadzone na łodydze skrętolegle, dłoniasto klapowane, przypominają kształtem liście kasztanowca, ząbkowane, u nas osiągają średnicę 50 cm, w tropikach nawet do 1 m.

Roślina jednopienna. Kwiaty zebrane w grono, osadzone grupami na osi kwiatostanu. Rozdzielnopłciowe, o pięciodziałkowym okwiecie, najczęściej wiatropylne, męskie skupione w dolnej części kwiatostanu (mają bardzo liczne pręciki, do 1000 sztuk. zebrane w pęczki). Kwiaty słupkowe zebrane w górnej części kwiatostanu, 3-5 dzielnym okwiatem, słupek z trzema rozwidlonymi znamionami.

Brodawkowatokolczaste, trójkomorowe torebki nasienne, pękająca wzdłuż trzech szwów. W każdej komorze torebki znajduje się jedno nasiono. Nasiona o wielkości do 2 cm mają kształt owalny, ze szwem po brzusznej stronie, o twardej łupinie nasiennej, lśniące i mozaikowato zabarwione w różnych kolorach.

Siewka rącznika pospolitego z dwoma liścieniami różniącymi się kształtem od liści dojrzałych

Biologia [edytuj]

W klimacie tropikalnym jest rosliną wieloletnią – krzewem lub małym drzewem. W klimacie śródziemnomorskim rącznik często zachowuje się jak bylina tracąca część nadziemną. Zimuje tylko korzeń. W Polsce przemarza zimą.
Roślina trująca. Należy do silnie trujących. Jej nasiona zawierają rycynę – spożycie 10-20 nasion rącznika może spowodować śmierć człowieka, a już 3 – biegunkę i wymioty.

Zmienność [edytuj]

Podgatunki najbardziej rozpowszechnione w uprawie:

chiński – R. c. ssp. chinensis Pop.
indyjski – R. c. ssp. indicus Pop.
krwistoczerwony – R. c. ssp. sanguineus Pop.
perski – R. c. ssp. persica Pop.
zanzibarski – R. c. ssp. zanzibarinus Pop.

Zastosowanie [edytuj]

Roślina lecznicza
- Surowiec zielarski: Nasiona rącznika – Semen Ricini. Wytwarza się z nich olej rycynowy, rącznikowy – Oleum Ricini. Nasiona zawierają 35–58% tłuszczu, a także około 20% białka oraz trujące związki – alkaloid rycyninę i białko rycynę.
- Zastosowanie medyczne: Olej rycynowy stosowany w medycynie, w przeciwieństwie do technicznego otrzymuje się tylko przez tłoczenie na zimno. Działa on drażniąco na błonę śluzową jelita cienkiego, pobudzając jego perystaltykę i dlatego działa rozwalniająco i przeczyszczająco (laxativum). Olej rycynowy będący składnikiem maści i past jest środkiem leczniczym przy leczeniu wrzodów skóry, oparzeń, leiszmaniozy skórnej, chorób pochwy i szyjki macicy oraz okulistyce, przy złuszczającym zapaleniu powiek rogówki.
Zastosowanie przemysłowe: Z nasion tłoczonych na ciepło otrzymuje się do 60% procent oleju nieschnącego, z którego po dehydratacji otrzymuje się olej schnący w zależności od przyszłego zastosowania.
Roślina ozdobna. Roślina uprawiana na całym świecie w celach ozdobnych, głównie ze względu na ładny pokrój, duże i zdrowo wyglądające liście, bujny wzrost oraz ładne owoce. Jej uprawa jest jednak niebezpieczna ze względu na silnie trujące właściwości.
W ogrodzie używany jest jako naturalny repelent przeciw kretom i turkuciom.
Roślina kosmetyczna:
- Olej rycynowy dodawany jest do kosmetyków takich jak lotiony i płynne brylantyny ^[2].

Uprawa [edytuj]

Historia uprawy: Obecnie zakłada się, że pierwotnie rącznik występował w Etiopii lub Erytreii, nie ma na to jednak dowodów. Najstarsze nasiona były znajdowane w grobowcach egipskich. Papirusy sprzed 4000 lat zawierają wskazówki na temat uprawy rącznika i zastosowania oleju w medycynie. Był też być może stosowany do smarowania bloków kamiennych w celu zwiększenia ich poślizgu podczas przesuwania przy budowie piramid. Częste wzmianki o rycynusie odnotowywane są w literaturze greckiej, rzymskiej i arabskiej. Prawdopodobnie w czasach greckich uprawa rącznika dotarła do Persji, Indii i stamtąd do Chin. W nowożytnej Europie do oficjalnej medycyny został zaliczony w 1788 r., kiedy to olej rycynowy został dopuszczony do użytku przez farmakopeę londyńską.
Uprawa: W Polsce jest uprawiany jako roślina jednoroczna poprzez wysiew nasion. Jest bardzo wrażliwy na przymrozki (siewki marzną przy -1 °C). W latach sześćdziesiątych XX w. przeprowadzano w Polsce próby z uprawą polową rącznika. Zakończyły się one niepowodzeniem, ze względu na zbyt małą wydajność dojrzałych nasion, spowodowaną krótkim okresem wegetacyjnym (dojrzałe rośliny marzną w temperaturze -3 °C).

Nazewnictwo [edytuj]

Rącznik pospolity zwyczajowo nazywany jest także kleszczowiną pospolitą lub rycynusem. Ze względu na kształt liści w średniowieczu nazywany był "Dłonią Chrystusa" – Palma Christi.

Rzepik

[edytuj]

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Rzepik
Rzepik pospolity
*Systematyka ^[1]*
Domena:
Królestwo:
Klad:
Klad:
Klasa:
Klad:
Rząd:
Rodzina:
Rodzaj:
*Nazwa systematyczna*
Agrimonia L. Sp. Pl. 448. 1.05.1753

Zdjęcia i grafiki w Commons

Rzepik (Agrimonia L.) – rodzaj roślin należących do rodziny różowatych. Według różnych ujęć liczy około 15 gatunków występujących na półkuli północnej^[2]. Gatunkiem typowym jest Agrimonia eupatoria L.^[3].

Morfologia [edytuj]

Byliny o małych, żółtych kwiatach zebranych w długie grona ^[2]. Owoce drobne i kolczaste. Liście pierzaste, złożone z cienkich i ząbkowanych listków, u większości gatunków są to głównie liście odziomkowe ^[2]. Spokrewnione są z pięciornikiem.

Systematyka [edytuj]

Synonimy ^[3]

Eupatorium Bubani

Pozycja systematyczna wg APweb (2001...)

Rodzaj należący do podplemienia Agrimoniinae, plemienia Sanguisorbeae, podrodziny Rosoideae, rodziny różowatych (Rosaceae Juss.), rzędu różowców, kladu różowych w obrębie okrytonasiennych^[4][1].

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Rosanae Takht., rząd różowce (Rosales Perleb), podrząd Rosineae Erchb., rodzina różowate (Rosaceae Juss.), podrodzina Agrimonioideae F. Schwarz, plemię Agrimonieae Lam. & DC., podplemię Agrimoniinae J. Presl, rodzaj rzepik (Agrimonia L.)^[5]

Gatunki flory Polski ^[6]

rzepik pospolity Agrimonia eupatoria L.
rzepik szczeciniasty Agrimonia pilosa Ledeb.
rzepik wonny Agrimonia procera Wallr.

Pozostałe gatunki^[7]

Agrimonia gryposepala Wallr.
Agrimonia incisa Torr. & Gray
Agrimonia microcarpa Wallr.
Agrimonia parviflora Ait.
Agrimonia pubescens Wallr.
Agrimonia repens L.
Agrimonia rostellata Wallr.
Agrimonia striata Michx.

Zastosowanie [edytuj]

Przez długi czas różne gatunki rzepików były używane w medycynie ze względu na swoje właściwości ściągające i moczopędne, które zawdzięczają dużej zawartości taniny ^[2]. Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne, ale mają niewielkie walory dekoracyjne.

Przypisy

Sezam indyjski

[edytuj]

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Sezam indyjski

**Systematyka wg Reveala**
Domena
Królestwo
Podkrólestwo
Nadgromada
Gromada
Klasa
Rząd
Rodzina
Rodzaj
Nazwa systematyczna
Sesamum indicum L. 1753
Sp.Pl.2 1753
*Synonimy*
Sesamum orientale L.)
Galeria zdjęć i grafik w Wikimedia Commons

Sezam indyjski (Sesamum indicum L.), znany także jako sezam wschodni, kunżut, łogowa wschodnia - gatunek jednorocznej rośliny oleistej z rodziny połapkowatych (Pedaliaceae), (sezamowatych). Pochodzi z Afryki.

Pokrój

Kwiaty

Owoce

Charakterystyka [edytuj]

Wzniesiona, rozgałęziona dorastająca do 1,5 m, kanciasta, u niektórych form skłonna do fascjacji (staśmienia pędów), pokryta gruczołkowatymi włoskami.

Dolne, ogonkowe +/- okrągłe. Środkowe, duże, ząbkowane, szerokolancetowate, na długich ogonkach. Górne liście krótkoogonkowe, wąskolancetowate, całobrzegie.

Samopylne, duże, do 3 cm długości, osadzone na krótkich szypułkach, białe lub fioletowe z czerwonymi plamami, osadzone po 1-3 rzadziej po 5 w kątach liści. Mają 4 pręciki i 1 prątniczek (staminodium), formy staśmione łącznie mają 10 pręcików i prątniczek. Korona jest silnie omszona, zygomorficzna (grzbiecista), z pięciu zrośniętych płatków. Korona opada wieczorem w dniu rozwinięcia się kwiatu.

Torebki 4-, 6- lub 8-kanciaste, zielone, silnie omszone, po dojrzeniu pękające wzdłuż nerwów owocolistków. Torebka zawiera ok. 80 nasion. Nasiona płaskie, matowe o zmiennej barwie od białej (najbardziej cenione) do prawie czarnych, zawierające ok. 50% tłuszczu. MTN średnio wynosi 3,3 g. Plon nasion dochodzi do 1 t z hektara.

Zastosowanie [edytuj]

Roślina uprawna: głównymi producentami sezamu są Indie i Chiny. W dalszej kolejności plasują się: Meksyk, Gwatemala i inne kraje Ameryki Środkowej oraz Sudan.
Sztuka kulinarna: z nasion otrzymuje się jadalny olej sezamowy, który jest tłoczony na zimno. Ma jasnożółtą barwę i jest bezwonny. Jest on surowcem do produkcji margaryny. W cukiernictwie służy do wyrobu chałwy i ciastek - sezamków. Piekarnie wykorzystują ziarno sezamowe do posypywania pieczywa dla smaku czy aromatu. Pozostałe po tłoczeniu makuchy zawierają łatwo przyswajalne składniki i są szeroko wykorzystywane w kuchni orientalnej, ponadto stanowią doskonałą paszę treściwą dla wszystkich zwierząt gospodarczych.
W kosmetyce wykorzystuje się olej ekstrahowany lub z drugiego tłoczenia służący m.in. do wyrobu wysokogatunkowych mydeł. Z kwiatów sezamu otrzymuje się olejek eteryczny, wykorzystywany w przemyśle perfumeryjnym. Indyjska medycyna ludowa liście moczone w occie wykorzystuje w leczeniu świerzbu.
Medycyna: Olej wykorzystywany jest do sporządzania maści, emulsji, plastrów i lewatyw. Olej sezamowy zwiększa ilość trombocytów i przyspiesza krzepnięcie krwi, co wykorzystywano przy leczeniu skazy krwotocznej i choroby Werlhoffa (małopłytkowości).

Zbiory

Ciekawostki [edytuj]

Zakłada się współcześnie, że sezam pochodzi z Afryki środkowej (niektórzy autorzy podają Bliski Wschód), ale obecnie nie jest znany na naturalnych stanowiskach. Pierwsze wzmianki o uprawie pochodzą z Babilonu, gdzie został opisany jako "przyprawa bogów". W starożytności uprawiano go również w Indiach i Azji środkowej oraz Grecji, nie ma natomiast dowodów, że znany był w Egipcie faraonów.
Węglowodany, proteiny i aminokwasy sprawiają, iż sezam jest bardzo łatwo przyswajalny przez organizm. Z kolei substancje takie jak sesamol i sesamolina, które są najlepszymi znanymi naturalnymi przeciwutleniaczami, sprawiają, że komórki ludzkiego ciała wolniej się starzeją^{[potrzebne źródło]}.
Nazwa rośliny wywodzi się z arabskiego "saasim" lub "simsim".

Słonecznik

[edytuj]

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Ten artykuł dotyczy rośliny. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Słonecznik
Słonecznik
**Systematyka wg Reveala**
Domena
Królestwo
Podkrólestwo
Nadgromada
Gromada
Klasa
Rząd
Rodzina
Rodzaj
Nazwa systematyczna
Helianthus L.
Sp. Pl. 904. 1753
Galeria zdjęć i grafik w Wikimedia Commons

Pole kwitnących słoneczników

Pole dojrzałych słoneczników

Nasiona słonecznika

Słonecznik (Helianthus L.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Obejmuje ok. 70 gatunków pochodzących z kontynentu amerykańskiego.

Gatunkiem typowym jest Helianthus annuus L.^[1].

Morfologia [edytuj]

Zebrane w koszyczki o średnicy do 60 cm (zwykle do 30 cm).

Niełupka o owocni skórzastej, nie zrastającej się, z pojedynczym nasieniem, bez puchu kielichowego.

Systematyka [edytuj]

Synonimy taksonomiczne ^[1]

Vosacan Adans.

Pozycja w systemie Reveala

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa astrowe (Asteridae Takht.), nadrząd astropodobne (Asteranae Takht.), rząd astrowce (Asterales Lindl), rodzina astrowate (Asteraceae Dumort.), podrodzina Helianthoideae (Cass.) Lindl. in Loud., plemię Helianthinae (Cass.) Dumort., podplemię Helianthinae (Cass.) Dumort., rodzaj słonecznik (Helianthus L.)^[2].

Gatunki flory Polski ^[3]

słonecznik bulwiasty, topinambur (Helianthus tuberosus L.) – antropofit zadomowiony
słonecznik dziesięciopłatkowy (Helianthus decapetalus L.) – antropofit zadomowiony
słonecznik jaskrawy (Helianthus x laetiflorus Pers.) – antropofit zadomowiony
słonecznik późny (Helianthus serotinus Tausch) – gatunek uprawiany
słonecznik wierzbolistny (Helianthus salicifolius A. Dietr., syn. Helianthus orgyalis DC.) – gatunek uprawiany
słonecznik zwyczajny (Helianthus annuus) – gatunek uprawiany

Inne gatunki

słonecznik miękkowłosy (Helianthus strumossus var. willdenowianus)
słonecznik ogórkolistny (Helianthus cucmerifolius)

Zastosowanie [edytuj]

Niektóre gatunki są uprawiane jako roślina ozdobna, lecznicza, jadalna, pastewna i przemysłowa.

Ciekawostki [edytuj]

Słonecznik potrafi nastawiać się w kierunku słońca. Takie zjawisko nazywa się fototropizmem dodatnim.
Według horoskopu kwiatowego słoneczniki to osoby urodzone między 3 sierpnia a 12 sierpnia.
Słonecznik w swym herbie miał Benedykt, książę Amberu.

Soja

[edytuj]

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Soja
Soja zwyczajna
*Systematyka ^[1]*
Domena:
Królestwo:
Klad:
Klad:
Klad:
Klasa:
Klad:
Rząd:
Rodzina:
Rodzaj:
*Nazwa systematyczna*
Glycine Willd. Botanische Beobachtungen 1798

Zdjęcia i grafiki w Commons

Morfologia (soja warzywna)

Soja (Glycine Willd.) – rodzaj roślin z rodziny bobowatych, z których największe zastosowanie w rolnictwie ma soja zwyczajna. Gatunkiem typowym jest Glycine clandestina Wend.^[2].

Systematyka [edytuj]

Synonimy taksonomiczne ^[2]

Triendilix Rafinesque

Pozycja wg APweb (2001...) – aktualizowany system APG II

Jeden z rodzajów podrodziny bobowatych właściwych Faboideae w rzędzie bobowatych Fabaceae s.l.^[1]. W obrębie podrodziny należy do plemienia Phaseoleae^[3].

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Fabanae R. Dahlgren ex Reveal, rząd bobowce (Fabales Bromhead), rodzina bobowate (Fabaceae Lindl.), podrodzina Glycinoideae Horan., plemię Glycineae Horan, podplemię Glycininae Benth., rodzaj soja (Glycine L.)^[4].

Gatunki flory Polski ^[5]

soja warzywna, s. owłosiona (Glycine max (L.) Merr., syn. S. hispida Moench.) – efemerofit

Inne gatunki

G. albicans Tind. & Craven
G. arenaria Tind.
G. argyrea Tind.
G. canescens F.J. Herm.
G. clandestina Wendl.
G. curvata Tind.
G. cyrtoloba Tind.
G. falcata Benth.
G. hirticaulis Tind. & Craven
G. lactovirens Tind. & Craven
G. latifolia (Benth.) Newell & Hymowitz
G. latrobeana (Meissn.) Benth.
G. microphylla (Benth.) Tind.
G. pindanica Tind. & Craven
G. soja Sieb. & Zucc. – soja ussuryjska
G. tabacina (Labill.) Benth.
G. tomentella Hayata

Zastosowanie [edytuj]

Roślina uprawna. Soja zwyczajna jest pospolitą rośliną uprawną. Główne rejony uprawy to: Ameryka Płn. (środkowe dorzecze Missisipi), Azja (Niz. Mandżurii, Nizina Chińska, Dolina Jangcy). Ameryka Płd. (Nizina La Platy, płn-wch Brazylia). Soja ma bardzo duże wymagania, potrzebuje dobrych, żyznych gleb i dużego nasłonecznienia.
Kontrowersje związane z soją. W związku z dużą zawartością fitoestrogenów soja jest podejrzewana o zmniejszanie poziomu testosteronu u mężczyzn^[6][7][8] oraz o pogarszanie ich płodności już w dzieciństwie^[9].

Winorośl właściwa

[edytuj]

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Winorośl właściwa

**Systematyka wg Reveala**
Domena
Królestwo
Podkrólestwo
Nadgromada
Gromada
Klasa
Rząd
Rodzina
Rodzaj
Gatunek
Nazwa systematyczna
Vitis vinifera L.
Systematyka w Wikispecies
Galeria zdjęć i grafik w Wikimedia Commons

Plantacja winorośli

Jedna z odmian uprawnych

Winorośl właściwa (Vitis vinifera L.), nazywana także winoroślą winną, latoroślą winną – gatunek rośliny z rodziny winoroślowatych. Rośnie dziko w rejonie Kaukazu, liczne jej odmiany uprawiane są w bardzo wielu rejonach świata.

Owoce w trakcie dojrzewania

Morfologia [edytuj]

Pokrój

Pnącze o długości do 30 (40) m i zdrewniałym pniu. Czepia się podpór za pomocą wąsów pędowych.

Dłoniaste, 3-klapowe, o ząbkowanych brzegach.

Drobne, wonne, zebrane w duże grona. Mają wcześnie odpadający 5-działkowy kielich, 5-płatkową, żółtozieloną i zrośniętą na szczycie koronę. Podczas dojrzewania owoców jest ona odrywana przez rozrastający się słupek, unoszona do góry i odpadająca. Wewnątrz kwiatu 5 pręcików i 1 słupek otoczony u dołu 5 miodnikami. Kwiaty są równoczesne, owadopylne lub samopylne. U nas kwitnie od czerwca do lipca.