40. ! Definicja ostensywna (dejktyczna)

Deiktyczna/Ostensywna (bazująca na naocznym, zmysłowym wskazaniu)

Jest to definicja przez wskazanie. W ten sposób możemy zdefiniować np.

kolory. „Tak wygląda kolor sepia”. Definiujemy dane pojęcie poprzez

wskazanie na konkretny jego egzemplarz. Np. definiujemy pojęcie psa przez

wskazanie na Szarika, itd.

Zamiast użyć zwrotu wskazuje na rzecz np. co to jest mikrofon? Skazuje się na tą rzecz.

Najbardziej ogólnie rzecz biorąc, definicja ostensywna jest to definicja informująca o znaczeniu (sposobie rozumienia) danego terminu przez wskazanie w jakiś sposób (np. gestem wskazującym) konkretnego egzemplarza (konkretnych egzemplarzy) przedmiotu będącego desygnatem definiowanego terminu.

Składa się na nią, oprócz formuły słownej (np. to jest A), wskazanie desygnatu podpadającego pod to pojęcie.

Definicje ostensywne (z łac. ostendo – wskazuję) stanowią istotny element metody dydaktycznej (stosowanej np. w nauczaniu: języków obcych, jak też niemowląt pierwszego języka) zwanej metodą poglądową. Ta forma definiowania daleka jest od ścisłości, dlatego też kwestia uściślania przekazywanej przy pomocy tej definicji informacji jest bardzo istotna. Jedną z takich najstarszych i zarazem najbardziej skutecznych metod jest pokazywanie (wskazywanie na) jak największej liczby wzorców pozytywnych – przy użyciu wypowiedzi typu:

to jest A, oraz wzorców negatywnych – to nie jest A.

Wskazywanie na wzorce (tak pozytywne jak i negatywne) – czyli konkretne desygnaty danego pojęcia – dostarcza jedynie części informacji na temat znaczenia tego pojęcia.

Z jednej strony zawodność, a z drugiej skuteczność tej metody definiowania, unaocznić można poprzez wyobrażenie sobie sytuacji, że znaleźliśmy się wśród ludzi, którzy w ogóle nie mówią naszym językiem, my nie znamy ich języka, oraz nie znamy (my i oni) wspólnie żadnego innego języka. O lokalnych nazwach konkretnych przedmiotów dowiadywać się będziemy wyłącznie drogą wskazywania na ich egzemplarze – oczekując, że ktoś wypowie ich nazwę.