MECHANIZMY POZWALAJĄCE DO UTRZYMANIA STAŁEJ TEMP. CIAŁA

• Dostosowanie procesów metabolicznych (regulowanych przez układ nerwowy i hormonalny do zapotrzebowania na energię cieplną niezbędną do utrzymania stałej temp. ciała)

• Możliwość zmiany powierzchni wypromieniowania ciepła (gęsia skórka)

• Stymulacja produkcji energii cieplnej przez mięśnie szkieletowe (dreszcze)

• Regulacja krążenia krwi w obrębie skóry i tkanki podskórnej

• Stymulacja gruczołów potowych (produkcja potu jest energochłonna)

• Regulacja grubości skóry i tkanki tłuszczowej (dobre izolatory)

• Termoreceptory w ścianie układu oddechowego wpływające na temp. wydychanego powietrza

Jednym z gł. warunków utrzymania stałej temp. ciała jest prawidłowo działający układ naczyniowy. Reakcje organizmu na bodźce cieplne zależą od:

• Wys. Temp. bodźca a więc różnicy między temp. bodźca a temp. powierzchni ciała

• Czasu działania bodźca

• Zmienności bodźca

• Powierzchni ciała na jaką działa bodziec

• Właściwości fizyczne środowiska przez które bodziec cieplny działa na organizm (wodne, gazowe, bezpośredni dotyk)

Bodźce cieplne mogą wywoływać reakcję miejscową i ogólną:

1. Reakcja miejscowa – jest wywoływana zmianami w krążeniu tętniczo-żylnym i chłonki. Wys. Temp powoduje rozszerzenie naczyń co poprawia ukrwienie tętnicze, utlenia i odżywia tkanki, poprawia przepływ żylno-chłonny. Niska temp wywołuje skurcz naczyń co hamuje krwawienie. Reakcja naczyniowa ma swoje granice a ich przekroczenie spowoduje uszkodzenie tkanek (oparzenie, odmrożenie)

2. Reakcja ogólna – w wyniku działania wys. Temp. dążąc do utrzymania stałej temp ciała uruchamiają się mechanizmy termoregulacji. Polega to na utracie energii poprzez wydzielanie potu co wiąże się z utratą elektrolitów. Wzmaga się przemiana materii, maleje napięcie mięśniowe, zwiększa się elastyczność tkanki łącznej. Funkcja nerek dostosowana jest do zachowania równowagi wodno-elektrolitowej oraz ciśnienia tętniczego krwi. Reakcje przeciwne wystąpią przy działaniu niskich temp. przekroczenie granic stosowania wys. lub niskich temp grozi udarem cieplnym Luc przechłodzeniem.

LECZENIE CIEPŁEM

Ciepłolecznictwo wykorzystuje media o temp wyższej niż fizjologiczna temp ciała. Medium termalnym może być ogrzany płyn, ciało stałe lub powietrze. Ciepło powoduje:

• Zmniejszenie dolegliwości bólowych

• Zmniejszenie napięcia mięśniowego

• Zwiększenie ruchomości w stawach

• Przyspieszenie gojenia urazów

• Przyspieszenie regresji obrzęku i wysiłku

Ciepło może być stosowanie w formie okładu, kąpieli, ogrzewania poduszkami i kołdrami elektrycznymi, nagrzewania termoforem oraz woreczkami z pisakiem. Do klasycznych zabiegów zalicza się sauną fińską oraz zabiegi z użyciem parafiny.

SAUNA FIŃSKA

Istotą zabiegu jest w pierwszej fazie poddanie całego ciała działaniem bodźca suchego powietrza, o wzrastającej temp w drewnianej komorze. Temp wzrasta wraz z przenoszeniem się na coraz wyższe podesty. W drugiej krótkiej fazie uderzenia parą wodną ciało poddawane jest działaniu gorącego wilgotnego powietrza. W trzeciej ostatniej fazie organizm ulega ochłodzeniu. Taki seans można powtarzać do 3 razy, przy czym korzystający z sauny sporadycznie powinni w pierwszym cyklu pominąć obciążającą fazę uderzenia parą wodną.

Metody sauny:

Z zabiegu można korzystać jedną do dwóch godzin po niezbyt obfitym posiłku, nago po uprzednim umyciu i osuszeniu ciała. Zabiera się ze sobą dwa ręczniki. Jeden do leżenia, drugi do wycierania. W centrum komory znajduje się ognisko sauny, czyli kamienie ogrzane do 200C. na jednej ze ścian znajdują się podesty do siedzenia. Przy podłodze temp wynosi ok. 40°C a wilgotność powietrza ok. 20-40%. Im wyższy podest tym wyższa temp a niższa wilgotność. Źle znoszący wys. Temp. mogą polewać się chłodną wodą. Efektywność zabiegu zwiększa przekrwienie skóry. Ostatni najwyższy podest należy osiągnąć po 6-8 min. na ostatnim podeście nie należy przebywać więcej niż 2-3 min. po tym czasie rozpoczyna się faza druga. Rozpoczyna ją polanie kamieni ogniska ok. 1l wody. Wywołuje to rodzaj wstrząsu cieplnego z gwałtowną reakcją krążenia i oddychania. Reakcja ta jest też wzmocniona przez krótko trwałe zwiększenie natężenia pola elektrycznego w komorze. W czasie uderzenia gorącej pary należy przyjąć pozycję siedzącą i ograniczyć przebywanie w komorze do 2-3 min. sumaryczny czas cyklu nie powinien przekraczać 15 min. zmiana pozycji siedzącej na stojącą nie może być gwałtowna. Po wyjściu z komory rozpoczyna się faza ochłodzenia. Ochłodzenie nie może być gwałtowne aby zapobiec wahaniom ciśnienia krwi, krążenia wieńcowego oraz mózgu. Tradycyjnie polewa się ciało wodą za pomocą węża zaczynając od kończyn i przychodząc do klatki piersiowej. Ochładzaniu dróg oddechowych służy wydłużenie fazy wydechu. Dopiero później można wejść pod chłodny prysznic lub do basenu. W tej fazie można tez biegać po śniegu i nacierać się. Faza ochładzania powinna trwać 10-15 min. Ciało należy wysuszyć i osoby przyzwyczajone mogą rozpocząć drugi seans. Nie należy przekraczać dwóch seansów w ciągu dnia. Po zakończeniu zabiegu można zastosować 10-15 min kąpiel w wannie lub basenie. Następnie w ciągu 30 min odpoczynku w pozycji półleżącej należy wypić klika litrów płynu bogatego w elektrolity w postaci wody mineralnej lub soku warzywnego. Według tradycji fińskiej z sauny powinno się korzystać 1-2 razy w tygodniu najlepiej w weekend.

WSKAZANIA:

• Nawracające infekcje szczególnie układu oddechowego

• Nerwica wegetatywna

• Zaburzenia krążenia żylno-chłonnego bez nieodwracalnych uszkodzeń naczyń

• Obniżona przemiana materii

• Choroba przeciążeniowa kręgosłupa i stawów

• Choroba reumatyczna

• Zaburzenia gospodarki lipidowej

• W celach profilaktycznych

Przy korzystaniu z sauny dochodzi do znacznej stymulacji układu immunologicznego, hormonalnego oraz przemiany materii. Ta stymulacja połączona z obfitym poceniem się sprzyja eliminacji toksyn i oczyszczaniu skóry. Regularne korzystanie z sauny zwiększa odporność, spowalnia proces starzenia się naczyń, serca, układu kostno-mięśniowego, zwiększa sprawność autonomicznego układu nerwowego.

PRZECIWWSKAZANIA:

• Istotne uszkodzenia serca i naczyń

• Choroba wieńcowa

• Starcza niewydolność krążenia

• Zwiększenie tętnic obwodowych

• Znaczne uszkodzenia żył i naczyń chłonnych kończyn dolnych

• Nieustabilizowane nadciśnienie tętnicze

• Zaburzenia krążenia mózgowego z przebytymi lub zagrażającym udarami mózgu

• Zaburzenia układu krzepnięcia

• Skłonność do wykrwawień

• Ostre choroby infekcyjne

• Choroby zakaźne

• Destabilizacja wydzielania gruczołów dokrewnych

• Nieustabilizowana cukrzyca

• Jaskra

• Padaczka

• Choroby psychiczne

• Choroby nowotworowe

• Ciąża

SAUNA PAROWA

1. Sauna rzymska – składa się z 3 pomieszczeń. W pierwszym pacjent przebywa w temp ok. 50°C przez 15-20 min. w drugim pomieszczeniu przebywa podobny czas w temp ok. 70°C. po skorzystaniu z prysznica wchodzi do pomieszczenia trzeciego na 20 min, gdzie temp wynosi ok. 50°C a wilgotność powietrza do 90%. Pacjent owinięty jest prześcieradłem. Pobyt w saunie często połączony jest z masażem. Zabieg ten jest mniej bodźcowy niż sauna fińska.

2. Sauna parowa (ruska) – tradycyjny zabieg stosowany w Rosji, w pojedynczym pomieszczeniu uzyskuje się gorącą parę poprzez polewanie gorących kamieni wodą. Zabieg trwa kilkadziesiąt minut. Stosuje się go w celu oczyszczenia organizmu oraz w celu pobudzenia krążenia poprzez wzmaganie ciała bitkami. Zabieg wykonuje się raz w tygodniu.

ZABIEGI Z UŻYCIEM PARAFINY

Parafina – węglowodór nasycony otrzymywany w wyniku destylacji ropy naftowej. Topi się w temp 42-54°C. wrze w temp 250°C. ma dużą pojemność cieplną a stygnąc zwiększa swoją objętość powodując w opatrunkach okrężnych ucisk tkanek.

METODYKA ZABIEGU PARAFINOWEGO

Parafinę doprowadza się do stanu płynnego a w celu uzyskania lepszej plastyczności do parafiny stałej można dodać płyn. Przed zabiegiem owłosioną część ciała pokrywa się wazeliną. Zabieg trwa zwykle 30-40 min.

1. Kąpiele parafinowe – dotyczą zwykle części kończyn, które zanurza się w wannie z parafiną rozgrzaną do ok. 50°C. czas trwania 30 min. pacjent w tym czasie powinien poruszać kończyną.

2. Okłady parafinowe – daną okolicę ciała pokrywa się za pomocą pędzla wieloma warstwami parafiny o temp 60°C (grubość 1-2 cm). Następnie owija się folią i kocem. Pozostawia się opatrunek na 30 min.

3. Zawijania parafinowe – daną okolicą owija się kilkakrotnie gazą nasączoną parafiną. Czas 30 min.

4. Skarpetki i rękawiczki parafinowe – kończynę zanurza się kilkakrotnie w parafinie. Owija się w folię, koc i 30 min.

LECZNICZE DZIAŁANIE PARAFINY

Stykająca się ze skórą parafina utrzymuje temp ok. 40°C. powoduje to:

• Stymulacje mikrokrążenia

• Stymulację procesów metabolicznych

• Przyspieszenie procesów gojenia

• Zwiększenie resorpcji wysięgów (wchłaniania się)

• Wydalenie toksycznych produktów procesu zapalnego

• Zmniejsza napięcie mięśniowe

• Poprawia odżywienie stawów

• Stosowana przy uszkodzeniach powierzchniowych nerwów

• Poprawa odżywienia skóry, jej elastyczności i wygładzenie naskórka

PRZECIWWSKAZANIA:

• Wczesne stadium urazu oraz ostre stany zapalne stawów

• Blizny we wczesnym stadium gojenia

• Ubytki i owrzodzenia

• Zmiany martwicze i troficzne po urazach