1. INNOWACJA PEDAGOGICZNA:
- W. Okoń -określa, jako „ zmianę struktury systemu szkolnego (dydaktycznego, wychowawczego), jako całość lub struktury ważnych jego składników – w celu wprowadzenia ulepszeń o charakterze wymiernym”. W Okoń „Nowy słownik pedagogiczny”
- R. Schultz- to wszelkie zmiany w dziedzinie wychowania, kształcenia, organizacji i uwarunkowań szkolnictwa i innych form oświaty (…) implikujące postęp lub regres w praktyce pedagogicznej. R. Schulz ,,Studia z innowatyki pedagogicznej”

2. OBSZARY INNOWACJI:
a) wg Okonia: pracy nauczycieli i uczniów, treści programowe, warunki materialno-społeczne
b) wg Schultza: planowanie i realizacja reform oświaty, bieżąca modernizacja, zastosowanie w praktyce ped. wyników prac naukowych, działalność eksperymentalna szkół i innych placówek oświatowo – wychowawczych, twórczość pedagogiczna nauczycieli.

3.Wąskie i szerokie pojęcie kierunku pedagogika.
Zygmunt Wiatrowski - jest autorem najbardziej współczesnego podejścia. Wskazuje on na istnienie wąskiej i szerokiej definicji pedagogiki ogólnej. W znaczeniu szerokim jest to tradycyjnie pojmowana dyscyplina (tak jak przedstawiał ją Sośnicki). W znaczeniu wąskim zalicza się ona do subdyscyplin pedagogicznych, która ma badać podstawowe zagadnienia metodologiczne, zagadnienia reprezentacji instytucjonalnej i personalnej. Ma stanowić podstawowy system pojęć i twierdzeń pedagogicznych.

4. KLASYFIKACJA WOŁOSZYNA:
1.Wielkie nurty teoretyczne: ped. psychologiczna, ped. socjologiczna, ped. kultury, ped. o orientacji egzystencjalistycznej, ped. marksizmu.
2. Ideologie wychowania: ped. wychowania narodowego, ped. wychowania państwowego, ped. wychowania społecznego, ped. wychowania komunistyczno-socjalistycznego, ped. wychowania religijnego.
3.Nowe nurty końca XX w.: ruchy kontestacyjne i kontrkultura, new age, nurt radykalnej krytyki szkoły, ped. hermeneutyczna, ped. postdodernistyczna, ped. globalna , nowe nurty ped. humanistycznej i antypedagogika. S.Wołoszyn ,,Nauki o wychowaniu w Polsce w XX wieku”

5. PEDAGOGIKA POZYTYWISTYCZNA
Pozytywizm- jest to jeden z głównych nurtów w filozofii XIX i XX wieku, oznacza dążenie do stworzenia programu naukowej filozofii i naukowego światopoglądu. Jest to pewna formacja intelektualna, pewien styl myślenia o edukacji i oświacie.

Orientacja pozytywistyczna związana jest z powstaniem nowej formy myślenia o edukacji, zwanego naukowym, obok już wcześniej istniejącego myślenia potocznego i filozoficznego. Można o niej mówić, nie ograniczając się do jednej dyscypliny naukowej, ponieważ orientacja ta ujawnia się w całym obszarze nauki. Wyróżniamy nowe odmiany pozytywizmu: empiriokrytycyzm -Jedynym wartościowym źródłem wiedzy jest obserwacja empiryczna, a przedmiotem badań naukowych- „czyste” doświadczenie, nauka- opisem świata doświadczalnego. Przezwyciężenie dualizmu świata psychicznego i fizycznego. Przezwyciężenie dualizmu podmiotu i przedmiotu poznania. Celem było uwolnienie nauki od wartościowań estetycznych i etycznych oraz od elementów właściwych dla poznawania potocznego. Przedstawiciele: Richard Avenarius I Ernst Mach. Neopozytywizm ( logiczny pozytywizm) -głosił kult nauki, opisu i doświadczenia; zwalczał wszelką metafizykę. Różnił się natomiast innym pojmowaniem filozofii, inaczej zakreślał granice poznania i wprowadził nowy system pojęciowy. Przedstawiciel: Rudolf Carnap. T. Hejnicka-Bezwińska "Pedagogika pozytywistyczna"

CECHY PP:
konserwatyzm, uspołecznienie, zachowanie ciągłości, władza skierowana w dół, intelektualizm, nauczyciel funkcjonariuszem, nauka pamięciowa

6. Fazy:
teologiczna – odwoływanie się do sił nadprzyrodzonych lub istoty boskiej przy wyjaśnianiu zjawisk, myśleniem rządziły uczucia.
metafizyczna- współczesna, wyjaśnianie zjawisk za pomocą abstrakcyjnych pojęć, myśleniem rządzi intelekt,
pozytywna- rozpoczynająca się, formułowanie twierdzeń opartych na faktach i zależność współistnienia, wolna od złudzeń poznawczych, „happy end historii”

7. PRZEDSTAWICIELE:

August Comte, John Stuart Mill, Johan Friedrich Herbart , Wilhelm Von Humbolt, Richard Avenarius, Ernst Mach, Rudolf Carnap.

8. Według Herbarta pedagogika opiera się na etyce i psychologii. Zadanie wychowania polega na ukształtowaniu woli i charakteru oraz na obudzeniu w człowieku szerokich zainteresowań. Etyka wyznacza i uzasadnia cele wychowania a psychologia uzasadnia środki do osiągnięcia celu.

9. Nauczanie wychowujące – Herbart nie oddzielał wychowania od nauczania. Negował twierdzenie, że wiedza jest celem samym w sobie i że jest czymś odrębnym od woli. W młodzieży należy wyrabiać dyscyplinę i silną wolę. Herbart nie wyobrażał sobie wychowania, które nie rozwijałoby sił umysłowych zgodnie z prawami psychologii. Był pierwszym myślicielem, który odrzucił twierdzenie o istnieniu oddzielnych zdolności i podkreślał jedność umysłu oraz wszystkie jego czynności, przyczynił się do zapoczątkowania psychologii eksperymentalnej. Dla pedagogiki najważniejszy jest postulat Herbarta łączenia nowych wiadomości z dawniej zdobyta wiedzą ucznia apercepcja oraz to, że nauczanie wychowujące ma oprócz wiedzy budować charakter.

Herbertowski system nauczania:
- System tradycyjny – herbertowski opracowany został na przełomie XVIII I XIX w. przez niemieckiego psychologa i pedagoga na dorobku teoretycznym etyki i psychologii. Zakładał on, że proces nauczania dominuje nad procesem uczenia się. Etyka miała wyznaczać cele wychowawcze, a psychologia drogi i środki wiodące do tego celu. Wg. Herbarta najwyższym celem nauczania jest kształcenie u ludzi silnych moralnych charakterów. Ludzie o takich charakterach kierują się w swym postępowaniu ideami moralnymi, które określają ideał osobowości i zasadniczy cel życia człowieka. Idee: doskonałości, życzliwości, prawa, słuszności, wewnętrznej wolności. Temu miały służyć zabiegi: kierowania dziećmi i młodzieżą, karności i ściśle z nią związane nauczanie (gł. werbalne). Herbart  podkreślał, że wychowania nie należy a nawet nie można oddzielać od nauczania, że wola i charakter rozwijają się równocześnie z rozumem.

Powszechnie poglądy Herbarta utożsamiano z przekazywaniem dzieciom gotowego materiału do zapamiętywania i rygorystycznego egzekwowania go.

- System dewjowski – szkoła progresywistyczna. Na przełomie XIX i XX w dydaktyka herbertowska i funkcjonująca zgodnie z jej założeniami szkoła tradycyjna poddane zostały ostrej krytyce. Potępiano rygoryzm i autokratyzm oraz domagano się przekształcenia jej w „szkołę dla życia i przez życie” Domagano się takiej szkoły, która uwzględniałaby zainteresowania ucznia, rozwijała intelekt, wolę, uczyła myśleć i działać. Uczeń po ukończeniu takiej szkoły powinien umieć rozwiązywać różnorakie problemy i być przygotowanym do uczestnictwa w życiu społecznym.

10. CECHY HERBARTYZMU:

- system intelektualistyczny – nacisk na procesy intelektualistyczne, rozwój uczuć i woli na uboczu; duża ilości i różnorodności programu nauczania, czerpanego zwłaszcza z nauk humanistycznych; wykształcenie określano jako „dekoracyjne”; metody podające-pamięciowe-konserwatyzm ( w sposobie myślenia uczniów); wiedza miała charakter statyczny. Program zawierał to co w nauce jest trwałe i niezmienne. Wiedzę współczesną uznawał za chwiejną; tematy wygodne dla państwa: mundurowanie, kary fizyczne, autorytet : państwa, Kościoła, nauczyciela, nie uwzględnia indywidualności jednostki, prawie w ogóle nie zajmuje się wychowaniem społecznym

11. SCJENTYZM

Nazwa postawy myślowej i światopoglądowej, programu społeczno -filozoficznego, stanowiska filozoficznego, podejścia metodologicznego. Rozwinął się w drugiej połowie XIX wieku z empiryzmu i pozytywizmu. Za jego twórcę uważa się Augusta Comte. Scjentyzm to zespół poglądów filozoficznych głoszących, że prawdziwą i w pełni uzasadnioną wiedzę o rzeczywistości dostarczają jedynie nauki przyrodnicze. Oparty na założeniach: filozofii pozytywnej, materializmu, ewolucjonizmu, utylitaryzmu (pragmatyzmu).

12. PEDAGOGIKA KULTURY

PEDAGOGIKA KULTURY - Źródło : Bogusław Milerski w ,,Pedagogika tom I „ Kwieciński Śliwerski

 Powstała w Niemczech na początku XX wieku pod wpływem idei Wilhelma Diltheya, Georga W.F.Hegla
CECHY PK :

-Przyrodę można wyjaśnić, zaś kulturę trzeba zrozumieć.

-Podstawą wartościowania w pedagogice kultury jest humanizm i jego założenia

-Wskazanie ścisłego związku między kulturą a osobowością
- Podkreślenie roli kultury w kształtowaniu osobowości
- Nawiązanie wartości ogólnoludzkich z narodowymi: wartości religijnych, narodowych i państwowych

ZAGRANICZNI PRZEDSTAWICIELE :

WILHELM DILTHEY dzieło: „Wstęp do nauki o ludzkiej duchowości”.
Twórca nowoczesnej teorii poznania humanistycznego. Koncepcja filozofii życia, której punktem wyjścia jest człowiek, całe życie i całość doświadczenia ludzkiego. Kontakt człowieka z kultura odbywa się dzięki „przeżywaniu” i „rozumieniu” wartości, osiąga się to przez kształcenie. Należy ujmować człowieka całościowo. Rzeczywistość jest czymś podstawowym i niemożliwym do opisania w kategoriach. Kulturę uznaje za kod, w którym wyrażona jest prawda o ludzkim życiu.

EDWARD SPRANGER dzieło: „Formy życia”.
Struktura życia, jako punkt centralny w psychologii i pedagogice. Był autorem typologii osobowości- typologia idealnych struktur osobowości, względu na wartości ważne dla danej jednostki: typ ekonomiczny- pożyteczność, polityczny- wolność, społeczny- miłość, religijny- świętość, estetyczny-piękno i teoretyczny- prawda.

POLSCY PRZEDSTAWICIELE :

SERGIUSZ HESSEN dzieło: „Podstawy pedagogiki”. Źródło: J. Gajda, ,,Pedagogika Kultury w zarysie”
Stworzył własny system pedagogiki kultury. Osobowość wychowanka kształtujemy poprzez wprowadzenie go w świat wartości kulturalnych posiadających „wartość bezwarunkową” i wymagających ciągłej aktywności. Wychowanie jest procesem dialektycznym. Osobowość i społeczeństwo wzajemnie się przenikają. Zaproponował tzw. warstwicową koncepcję wychowania wg, której poszczególnym etapom kształcenia przypisane są odpowiednie struktury wartości i odpowiednie oddziaływania wychowawcze:
- 4 płaszczyzny bytu:
poziom bytu biologicznego- występują i są zaspokajane potrzeby i popędy ludzkie, człowiek podlega prawom dziedziczności. Najniższy szczebel miłości -miłość płciowa, czyli przedłużenie gatunku. Upojenie, jako najniższy szczebel szczęścia, czyli zaspokojenie wszystkich potrzeb.
- byt społeczny- warunkuje sposób zaspokajania potrzeb biologicznych, określanie relacji jednostka-grupa

- poziom kultury duchowej- pokrywa się z warstwą wychowania. Nie są ważne wartości materialne i materialne dobra kultury tylko urzeczywistnianie w człowieku tkwiących w tych dobrach wartości- prawdy, piękna, dobra sprawiedliwości.

- poziom bytu błogosławionego- relacja „dusza ludzka- królestwo Boże, Bóg”; miłość wartości: ustępuje miłości bliźniego i miłości Boga jako spotencjalizowanej miłość bliźniego; twórczość zastąpiona przez nieśmiertelność osobistą.

4 płaszczyzny wychowania:
- pielęgnacja i tresura- rozwój wszystkich narządów zmysłowych, organów cielesnych, dyspozycji i zdolności psychicznych. Pielęgnowanie, jako utrzymywanie ciała w dobrym stanie. Tresura, jako uczenie sposobów zaspokajania potrzeb. Podsumowując chodzi o pełny rozwój psychofizyczny.

- przysposobienie młodego pokolenia odpowiednio do potrzeb grupy- proces socjalizacji, uspołecznienie jednostki, przygotowanie jej do życia w społeczeństwie. Polega na umiejętności zaspokajania potrzeb: kontaktu społecznego, uznania sukcesu, przyjaźni, respektowaniu praw społ.

- wykształcenie, współuczestnictwo w dobrach kulturalnych- wychowanie ma charakter otwarty, doprowadzenie do „wspólnoty duchowej” osobowości, celem wychowania jest kształcenie osobowości człowieka (osobowości naukowej, artystycznej, prawnej itp.)

- zbawienie- podstawa wychowania jest czynna miłość bliźniego. Realizacja tej najwyższej warstwy oznacza osiągnięcie ostatecznego celu wychowania moralnego. Pełne wyzwolenie duchowe, zdolność do transcendencji i przyjęcie życia wiecznego.

BOGDAN NAWROCZYŃSKI dzieło: Zasady nauczania”.
Wypracował swoje własne stanowisko teoretyczne: życie duchowe to życie kultury „oglądane od strony celów ludzkich”. Utożsamił pojęcie ludzkiej duchowości z pojęcie pedagogiki kultury
- idea wykształcenia opiera się na zespoleniu w całość duchową dwóch czynników: dóbr kulturowych i jednostki ludzkiej.

BOGDAN SUCHODOLSKI dzieło : ,,Uspołecznienie kultury”
Droga do kultury wolnej jednostki prowadzi przez uczestnictwo w życiu społeczno-kulturalnym, przeżywane obyczaje i przyjęty styl życia. Akcentował problem jedności i różnorodności kultury. W narodzie i ojczyźnie dostrzegał istotne wartości kształtujące osobowość i nadające głębszy sens ludzkim poczynaniom.

KAZIMIERZ SOŚNICKI
Analizując stosunki międzyludzkie, przyjmuje za punkt wyjścia pojęcie ETOSU, w którym istotne znaczenie przypada dwóm kategoriom: powinności i moralności. Wyróżnia 3 typy etosu:

- Moralny, regulujący stosunki między jednostkami, - Grupowy, regulujący stosunki między członkami grupy i między jednostką a grupą, -Państwowy, dążność do stabilizacji, wyłączności decyzyjnych i zewnętrzności przymusu. Zadaniem wychowania jest przyswojenie etosu państwowego przez pojedyncze jednostki i grupy, uczynienia z niego życia duchowego.

ZYGMUNT MYSAŁKOWSKI dzieło ,, Pedagogika ogólna”

Rozpatrywał stosunki między wychowaniem narodowym i państwowym i akcentował potrzebę wzmacniania więzi obywateli z państwem. Odróżnił wychowanie patriotyczne od wychowania w duchy nacjonalistyczny.

NEOKANTYZM:
Nurt filozoficzny zapoczątkowany w drugiej połowie XIX wieku, który wyrażał sprzeciw wobec heglizmu oraz materializmu przyrodoznawczego. Nazwa "neokantyzm" pochodzi stąd, że neokantyści szukali inspiracji w filozofii Kanta.

Neokantysci :

WILHELM WINDELBAND : Starał się odgraniczyć nauki przyrodnicze od nauk humanistycznych. Nauki przyrodnicze postępują "nomotetycznie"(opisują przedmiot za pomocą ogólnych praw). Nauki o kulturze postępują "idiograficznie” (do czynienia z jednorazowym, indywidualnym przedmiotem).Twierdził, że fakty zawsze mają charakter indywidualny, niepowtarzalny.

Sformułował ogólną teorię wartości, które wg niego powinny stanowić główny przedmiot badań humanistyki

HEINRICH RICKERT Uważał, że funkcjonują transcendentne, ponadczasowe wartości, które muszą obowiązywać niezależnie od wszelkiego doświadczenia. Owe wartości nie istnieją ani cieleśnie, ani duchowo, ale według specyficznego dla siebie sposobu bycia

13. PRAGMATYZM -Źródło : Zbyszko Melosik w Kwieciński , Śliwerski ,,Pedagogika tom I „ Pragmatyzm jest jedną z najprężniej rozwijających się koncepcji pedagogicznych XX w., wywodzący się z Amerykańskiego empiryzmu, ukształtowany w Stanach Zjednoczonych. Twórcą był Charles Peirce a rozwinęli go William James oraz John Dewey.
JOHN DEWEY (1859 – 1952).
Uważany za „ojca pragmatyzmu”. Był amerykańskim filozofem i twórcą odmiany pragmatyzmu zwanej instrumentalizmem. W pedagogice zainicjował ruch zwany progresywizmem. Pragnąłby filozofia stała się częścią codziennego życia (powinna służyć potrzebom i celom społecznym), a nie tylko przedmiotem wykładanym na uczelniach. Świat pluralistyczny - ciągle się zmienia, żadna prawda nie jest niezmienna, źródłem każdej wiedzy jest doświadczenie. Przeciwnik szkoły tradycyjnej. Założył szkołę eksperymentalną w Chicago (1896 – 1903)- Liboratory School.
- Koncepcja nowej szkoły oparta na: uczenie się przez działanie i doświadczenie, indywidualizm pedagogiczny, edukacja dla demokracji. Edukacja jest celem samym w sobie, a największą wartością był jej bezpośredni związek z rzeczywistością nie tylko szkolną, ale i codzienną. Szkoła powinna być miejscem, w którym odbywa się wymiana doświadczeń. Zadaniem nauczycieli jest przyjęcie roli przewodnika, który nie powinien narzucać uczniom swego zdania. Rozwój człowieka dokonuje się przez jego własne działanie. Wychowanie musi wyposażyć jednostki w zdolność przystosowania się do nowych warunków. Współdziałanie”, jako podstawa każdej aktywności człowieka.
14. PEDAGOGIKA PERSONALISTYCZNA
Pedagogika personalistyczna nurt współczesnego myślenia, który różnie rozwijał się w poszczególnych krajach oraz przyjmował różne oblicza. Najbardziej łączony jest z postacią i działalnością Emmanuela Mouniera (1905-1950), uważanego za głównego założyciela personalizmu.
Po II wojnie światowej do rozwoju personalizmu w dużym stopniu przyczynił się kościół katolicki.
Do najczęściej występujących odmian pedagogicznych koncepcji personalizmu zaliczamy personalizm ontologiczny (metafizyczny) i historyczny. Źródło: M. Nowak, Pedagogika personalistyczna, w Kwieciński, Śliwerski, Pedagogika tom 1.
PRZEDSTAWICIELE:
- Emmanuel Mounier- francuski działacz społeczny, publicysta, krytyk i filozof. Twórca personalizmu. Autor wielu książek i artykułów, które także ukazały się w polskim tłumaczeniu:, „Co to jest personalizm”, „Chrześcijaństwo i pojęcie postępu”
- Romano Guardini- niemiecki ksiądz katolicki, włoskiego pochodzenia, teolog, filozof religii.
Luigi Stefanini, Karol Wojtyła, Stefan Kunowski, Stanisław Kowalczyk, Wincenty Granat- polski duchowny katolicki, profesor doktor habilitowany, pisarz, pedagog, Stefan Szuman.
Założenia i antropologiczne podstawy pedagogiki personalistycznej:
- życie biologiczno- wegetatywne- włącza nas w widzialny świat materialny,
- życie psychiczno- duchowe- sprawia, że wykraczamy poza ten świat.
Gdy mówimy o istnieniu i rozwoju człowieka, jako osoby, zwracamy uwagę na specyficzne, osobowe wymiary jego istnienia. Należą do nich:
- rozumność i wolność- J. Maritain wyróżnia w naturze ludzkiej dwa wymiary: materialną jednostkowość (czyni człowieka częścią przyrody); niematerialna osobowość (wskazuje na życie umysłowo- duchowe i na transcendencję przyrody).
ZAŁOŻENIA PP:
rozumność i wolność – zw. Z samodecydowaniem człowieka i jego wolnością; wolność zewnętrzna od przymusu- wolność wyboru; wolność wewnętrzna – umiejętność samokierowania sobą, poczucie odpowiedzialności za życie swoje i innych ludzi o raz zdolność moralnego doskonalenia się; wewnętrzność osoby - 3 poziomy osobowego istnienia: osoba rozpoznawalna, jako kształt wśród innych; indywidualność człowieka stanowiona już przez wewnętrzność; wewnętrzność osoby wyraża się przez samoświadomość i przez wolność.
15. EGZYSTENCJALIZM:
Egzystencjalizm to kierunek filozoficzny, istniejący w wersji teistycznej oraz ateistycznej. W obu przypadkach jego ideą jest przekonanie, że człowiek, jako jedyny z wszystkich bytów ma bezpośredni wpływ na to kim jest, dokonując własnych wewnętrznych wyborów w których wyraża swoją wolność.
Kładzie nacisk na zmienność natury ludzkiej, która zmienia się przez jakieś wydarzenia mające miejsce w życiu człowieka. Egzystencjalizm-widzi człowieka w barwach pesymistycznych. Zasadniczą różnicą jest jednak to, że egzystencjalizm odrzuca substancjonalność, czyli wszystko to, co tworzy osoba ludzka i co jest fundamentem dla personalizmu. 
Cechą egzystencjalizmu jest przede wszystkim: „przekazanie samego siebie” - transcendencja , indywidualność osób, konkretne miejsce w świecie, zdolność człowieka do nawiązania z kimś dialogu, w pełni akceptuje wolność swoją i drugiej osoby 
Wyliczone cechy można ograniczyć do trzech : 
autentyczność ponieważ wiąże się ona z urzeczywistnieniem jedynej niepowtarzalnej egzystencji w całym wachlarzu jej zmiennych możliwość ; zaangażowanie, które wynika z właściwego odkrycia swego konkretnego usytuowania z jego trudnościami, konfliktami, całym tragizmem ; dialogowość opierająca się w gruncie rzeczy na uznaniu wolności zarówno własnej jak innych.