Tekst
Nauka o tekście – to teoria tekstu, zajmuje się także tekstem lingwistyka tekstu. Ostatnio mówi się o TEKSTOLOGII.
Jakie są definicje tekstu?
Słaba definicja tekstu –zakłada, że jest to jednostka koherentna, ale niekoniecznie wykazująca spójność strukturalną wyznaczaną określonymi wskaźnikami zespolenia. Definicja „słaba” nie odwołuje się do WSKAŹNIKÓW NAWIĄZANIA. Traktuje tekst jako ciąg językowy, w którym znaczenia kolejnych elementów nakładają się na siebie tworząc sensowną całość. Ciąg taki może nie mieć żadnych widocznych wykładników (NAWIĄZAŃ miedzyzdaniowych).
Mocna definicja tekstu – tekstem jest uporządkowany zbiór wzajemnie powiązanych wyrażeń (SPÓJNOŚĆ). Istnienie tych powiązań (WSKAŹNIKÓW NAWIĄZANIA) warunkuje istnienie tekstu, a zanik powiązań wskazuje jego granice.
Jakie dwa rodzaje spójności wyróżnia się w tekście?
-spójność linearna , czyli strukturalna. Odpowiada jej angielski termin cohesion (kohezja).
-spójność semantyczna, czyli globalna, stosowany termin koherencja (ang. coherence)
Co to jest aktualne rozczłonkowanie zdania? (temat i remat)
Tekst jest zbudowany ze zdań. W zdaniu użytym w wypowiedzi wyodrębniona zostaje ta część, która wskazuje lub nazywa przedmiot: -to, o czym się mówi w tym zdaniu (temat)
-oraz ta część, w której mówiący informuje o pewnych cechach przypisywanych owemu przedmiotowi- informacje o temacie (remat)
Niezależnie od stopnia złożoności budowy składniowej, zdanie użyte w wypowiedzi poddawane jest dwuczłonowemu podziałowi.
Obecnie podział ten nazywany jest aktualnym rozczłonkowaniem zdania.
W czym zakodowana jest zasada aktualnego rozczłonkowania zdania?
-zakodowana jest w samym systemie języka
Jakie są środki służące temu podziałowi ?
-stosowanie odpowiedniego szyku wyrazów,
-używanie adekwatnych środków prozodyjnych
Podział tematyczno- rematyczny zdania współtworzy sens wypowiedzi.
Ważne jest, by mówiący sygnalizował go w sposób trafny, by zdawał sobie sprawę z możliwych zmian interpretacyjnych w wypadku stosowania różnego szyku wyrazów czy różnych konturów prozodyjnych zdania.
Tekst –jako całościowy komunikat
Tekst to jeden globalny znak.
Rozumienie całościowego znaku i dalsze operacje na nim dokonywane, jak streszczenie, parafrazowanie, trawestowanie, uwarunkowane jest wydzieleniem owego komunikatu z potoku innych komunikatów.
Granice komunikatu - wyznaczniki delimitacji tekstu
Jak należy rozumieć te pojęcia?
Wyznaczniki początku i końca wypowiedzi spełniają zasadniczą rolę przy ustalaniu statusu ciągu językowego jako tekstu.
Jakie są wyznaczniki delimitacji tekstu?
Wyznaczniki delimitacji tekstu przybierają rozmaitą postać w różnych typach i gatunkach wypowiedzi.
Pojawianie się na początku i końcu tekstu wyrażeń czy zdań służących nawiązaniu lub rozwiązaniu kontaktu językowego. Eksponują one komunikacyjny związek nadawcy z odbiorcą (funkcja fatyczna)- teksty mówione i niektóre pisane, np. list. W niektórych gatunkach części delimitujące wyodrębniły się kompozycyjnie, np. wstępy i zakończenia, słowa wstępne, posłowia , epilogi w powieściach.
Wypowiedzenia metatekstowe, odnoszące się do całego tekstu
Do czego prowadzi naruszenie konwencji delimitacyjnych?
Naruszenie gatunkowych konwencji delimitacyjnych prowadzi do zanegowania integralności znakowej tekstu.
Jakie są mechanizmy spójności tekstu?
-jedność nadawcy i odbiorcy
-określony i ograniczony zasób wiedzy o świecie, będący w posiadaniu danego nadawcy i przywoływany ze względu na danego odbiorcę.
-relacje logiczne znane ze składni zdań pojedynczych i złożonych.
-tematyzacja (powtórzenie informacji –powstają łańcuchy zazębień)
-wyrażenia referencjalne: anafora i katafora
Jakie są typy tekstów? Ze względu na jakie kryteria są wydzielane?
Badanie mechanizmów spójności tekstu i zasad tworzenia koherentnych wypowiedzi, a także sposobów ich delimitacji dostarczyło kategorii opisu zróżnicowanych form komunikatów językowych.
Wyróżnia się wśród nich różne typy tekstów.
Co to są odmiany gatunkowe?
Odmiany gatunkowe zostały najpierw rozpoznane w obrębie literatury.
W połowie XX w pojawiła się idea, że gatunki jako skodyfikowane formy działania językowego obejmują cały obszar mowy.
Gatunki mowy to utrwalone w społecznym obiegu schematy działań językowych.
W obrębie czego rozwijają się gatunki mowy?
Gatunki rozwijają się w obrębie różnych stylów funkcjonalnych. Każdy z tych stylów operuje właściwym sobie, zróżnicowanym repertuarem gatunków.
Jakie style funkcjonalne wyróżnia się i jakie gatunki mowy są z nimi łączone?`
Styl naukowy: artykuł, traktat, wykład, referat, recenzja
Styl urzędowy: podanie, oświadczenie, upoważnienie, kwestionariusz, okólnik, wezwanie, zawiadomienie, obwieszczenie,
Styl publicystyczny: reportaż, artykuł wstępny, wywiad, recenzja