PEDAGOGIKA MARII MONTESSORI
Podstawową rzeczą na jaką należy zwrócić uwagę przy Pedagogice Marii Montesorri są indywidualne plany rozwojowe dziecka. Każde dziecko powinno rozwijać się według stworzonych przez siebie umiejętności. Umożliwia mu to samodzielną i efektywną naukę. Każdy człowiek jest istotą indywidualną oraz różni się zainteresowaniami, których nie można wywołać zewnętrznymi działaniami.
Dziecko gotowe jest do samodzielnej nauki, jeżeli zapewniona jest mu odpowiednia atmosfera oraz warunki do tego. Ważne jest aby zwracać uwagę i doceniać pracę dziecka oraz włożony wysiłek. Rola Nauczyciela jest bardzo istotna, gdyż ma on za zadanie pomagać w nauce przy jednoczesnym respektowaniu wyborów dziecka. Przede wszystkim nauczyciel powinien pomagać rozwijać indywidualne cechy osobowości uczniów. Może to osiągnąć poprzez rozwijanie samodzielności, wypracowanie zamiłowania do porządku i pracy, wiary we własne siły, uniezależnienie się od nagrody oraz formowaniu postaw wzajemnej pomocy.
W przeciwieństwie do powszechnie stosowanego systemu edukacji Montressori uważa, że nie nauka jest nierozerwalnie związana z rzeczywistością. Dzieci chętnie się uczą, a chcą uczyć się wszystkiego, chcą wiedzieć wszystko. Dlatego tak istotne jest podejście nauczyciela, który powinien tą chęć jeszcze bardziej rozbudzać, robić wszystko aby to dzieciom ułatwić.1
ŻYCIORYS MARII MONTESSORI
Maria Montessori, z pochodzenia Włoszka, urodzona 21 sierpnia 1870 roku w Chirawall. Ukończyła studia medyczne. W 1897 roku rozpoczęła pracę w Klinice Psychiatrycznej Uniwersytetu Rzymskiego, gdzie poświęciła szczególną uwagę dzieciom upośledzonym umysłowo. Poprzez swoja pracę, studiowanie lektur oraz artykułów, a także znajomości pedagogiki specjalnej skonstruowała wnioski, iż problem w rozwoju dzieci upośledzonych warunkowany jest podłożem pedagogicznym, a nie medycznym.
Montessori była członkiem Narodowej Ligi Wychowania Dzieci Upośledzonych Umysłowo, która otworzyła Instytut Medyczno- Pedagogiczny Kształcenia Nauczycieli dla Opieki i Wychowania Dzieci Umysłowo Upośledzonych, gdzie Montessori została kierownikiem.
Podczas reform we Włoszech postanowiono stworzyć placówkę na wzór świetlicy- przedszkole. Montessori przyjęła stanowisko kierownika placówki. Miejsca te zostały nazwane przez Montessori Domami Dziecięcymi. Domy były wyposażone w odpowiednie meble, pomoce oraz materiały autorstwa Montessori.
W 1910 roku Montessori zrezygnowała ze wszystkich zajęć, włącznie z prawem do wykonywania zawodu, na rzecz pracy z dziećmi. Rok później metoda była tak rozpowszechniona, że zaczęto stosować ją w Szwajcarii oraz całych Włoszech, a w Anglii i USA powstały komitety popierające pedagogikę.
Od tej pory Montessori całkowicie pochłonięta jest doskonaleniem swoich metod. Montessori podróżuje, aby uzyskać wsparcie dla swoich metod, organizowane są konkursy oraz sympozja. Powstają nowe nurty pedagogiczne, których podwalinami jest pedagogika Montessori.
Montessori została wyróżniona najwyższymi oznaczeniami przyznawanymi przez rządy i uniwersytety takimi jak: Doktor Honoris Cusa, otrzymała Krzyż Legii Honorowej, była nominowana do Pokojowej Nagrody Nobla.
Ostatni kongres z udziałem Montessori odbył się w 1951 roku. W rok później w Holandii, Montessori zmarła.2
ZASADY PEDAGOGICZNE
SWOBODNY WYBÓR
Istotnym elementem pedagogiki Montessoriańskiej jest współdecydowanie ucznia o przebiegu kształcenia. Dziecko samo ustala tempo uczenia oraz stopień trudności. Ma również prawo do wyboru osoby z którą chce pracować. Istotna jest rolna wychowawcy, aby dać dziecku poczucie wolności i samodzielności. Należy odpowiednio przygotować otocznie dziecka, które będzie wpływać pozytywnie na nie oraz będzie zaspokajać potrzeby rozwojowe i poznawcze dziecka.
ZASADA SWOBODNEGO WYBORU MATERIAŁU
Zasada ta mówi o tym, że dziecko może pracować, gdzie chce, nie musi być to koniecznie ławka szkolna, może być to podłoga czy korytarz. Decyzja należy do ucznia.
ZASADA SWOBODNEGO WYBORU PRACY
Dziecko wybiera sobie czas, w którym chce zajmować się danym tematem. Czas trwania zależny jest również od dziecka.
ZASADA PORZĄDKU
Dzieci uwielbiają porządek, dlatego każda rzecz ma swoje miejsce i po skończonej pracy należy rzeczy odłożyć na swoje miejsce.
ZASADA SAMOKONTROLI
Dzięki przemyślanym i dobrze skonstruowanym materiałom w pedagogice Montessori dzieci same potrafią stwierdzić, czy zadania zostały przez nie poprawnie wykonane, a jeśli nie, to co należy zrobić, aby to naprawić. Nauczyciel ma tu bardzo małe znaczenie, gdyż pozbawiony jest możliwości do wyrażania opinii, kary czy nagrody, chwalenia czy zachęty.3
ROLA NAUCZYCIELA
Szalenie ważna w edukacji jest postawa nauczyciela. Podobnie jest w pedagogice Montessori, gdzie wychowawca musi być bardzo dobrze przygotowany do swojej pracy, musi znać materiał dydaktyczny oraz techniki pracy. Jedną z głównych zasad jest „POMÓŻ MI ZROBIĆ TO SAMEMU”. Nauczyciel ma być obserwatorem, który zapewnia swoim uczniom właściwe otoczenie, sprzyjające rozwojowi. Nauczyciel nie ocenia, nie poprawia błędów. Dziecko samo, dzięki konstrukcji materiałów, dochodzi do tego, gdzie popełniło błąd. Wychowawca poprzez obserwacje szacuje, z czym dziecko ma problemy lub do czego nie jest jeszcze dojrzałe. 4
POMOCE DYDAKTYCZNE
Pedagogika Montessori opiera się na specjalnie dostosowanych pomocy dydaktycznych. Opierają się one na pewnych zasadach. Prostota, precyzja oraz estetyka wykonania to podstawowe cechy. Uwzględnione są również zasada stopniowania trudności, dostosowanie do potrzeb dziecka, logiczna spójność oraz konstrukcja umożliwiająca samokontrolę błędów.
Materiał pomocniczy został zaprojektowany przez Marię Montessori przy wykorzystaniu elementów z systemu Freoble`a. Jednak jest wiele możliwości dla nauczycieli, którzy dalej mogą rozbudowywać zestaw pomocy dydaktycznych.
Każdy z elementów jest bardzo dokładnie i precyzyjnie wykonany. Wszystko jest nieprzypadkowo dobrane, kolory to na przykład oznaczenie rzędów w systemie dziesiętnym. Materiały te są trwałe. Zestawy są ściśle ze sobą powiązane, tak aby uczeń w każdej sytuacji miał możliwość powrotu do poprzedniego etapu. Pomoce zaprojektowane zostały tak, aby dziecko samo mogło wykonywać zadania, nabierać zaufania we własne siły oraz samodzielnie poprawiać błędy.
Materiał podzielony jest na cztery kategorie. Pierwsza z nich to materiał związany z troską o środowisko, dotyczący zwyczajów i form grzecznościowych. Kolejny to materiał sensoryczny, który służy pobudzaniu aktywności umysłowej oraz kształceniu zmysłów. Materiały artystyczne związane są z ekspresją dziecka. Ostatni to materiał szkolny, który ma pomagać w nauce języka, matematyki oraz innych dziedzin wiedzy.
Materiał podzielony jest również pod względem ćwiczenia zmysłów na ćwiczenia wzrokowe- kształtów, wielkości, grubości i objętość, ćwiczenia słuchowe- rozpoznawanie wydawanych dźwięków, różnicowanie nasilenia i wysokości, ćwiczenia dotyku- odróżnianie kształtów, temperatury, ciężaru oraz ćwiczenia innych zmysłów takich jak smak, powonienie.5
WYCHOWANIE RELIGIJNE
W wychowaniu Montessori głęboki nacisk postawiony jest na wychowanie samodzielnie oraz logicznie myślącego człowieka. Jest to pewnego rodzaju uplastycznianie psychiki ucznia, formowanie jej. Aby tego dokonać niesamowicie ważne jest wychowanie duchowe. Poglądy na ten temat zostały przedstawione w książce M. Montressori „Dziecko w kościele”. Montessori uważa, że uniwersalnym sposobem odczuwania jest religijność. Naukę religii dzieli na dwie fazy: odczucia i nauczanie. W pierwszej fazie, która występuje w okresie wczesnego dzieciństwa, dziecko chłonie religię szybko i nieświadomie. Ogromne znaczenie ma przy tym otoczenie oraz rodzina. Dziecko potrzebuje symboli religijnych, dlatego w przedszkolach Montessori znajduje się kącik religijny. Religi dziecko uczy się nie tylko za pomocą słów, ale przede wszystkim za pomocą gestów i symboli. 6
AKTYWNOŚC
Przy wychowywaniu dziecka nie należy zapominać o aktywności i ruchu. Sprawność ruchowa kształtuje się poprzez proces powtarzania i koordynacji. Wraz ze zdobywaniem koordynacji manualnej, rośnie poziom inteligencji. Ważne jest aby umieszczać w otoczeniu dzieci praktyczne zestawy do ćwiczeń. Dziecko musi mieć poczucie, że nie robi czegoś bezcelowo. Takie ćwiczenia prowadzą do umocnienia wiary we własne siły i poczucie osobistej wartości, pomagają uzyskać społeczne uznanie oraz umożliwiają integracji społeczną. Ponad to nadają sensowny i atrakcyjny kierunek pragnieniu ruchu i aktywności oraz umożliwiają doskonalenie ruchu i koordynacji ruchowej.
Pedagogika Marii Montessori jest bardzo znaną i szeroko rozpowszechnioną metody pracy z dziećmi. Stworzona została w XIX wieku a do dzisiejszych czasów ma istotne znaczenie dla pedagogiki ogólnej. Pokazuje to jak ogromne znaczenie i cele musi nieść za sobą. To Montessori była tworzycielką dziecięcego świata, w którym dzieci uczą się jak żyć, jak funkcjonować i samodzielnie sobie radzić. Jako najważniejszy aspekt uznałabym rozwój zmysłów, praktyczną naukę ale przede wszystkim „kontrolowaną” samodzielność.7
BIBLIOGRAFIA:
M. Montessori: Domy dziecięce: metoda pedagogiki naukowej stosowana w wychowaniu najmłodszych dzieci, Warszawa- wyd. „Żak”, 2005.
M. Miksza: Zrozumieć Montessori czyli Maria Montessori o wychowaniu dziecka- Kraków: Impuls, 1998
U. Steenberg: Pedagogika Marii Montessori w Przedszkolu. Kielce 2004. Wyd. Jedność
B. Bednarczuk: Ocena pracy dziecka według Marii Montessori// Edukacja i dialog- 2002, nr. 7, s. 66-72
T. Rawska” Wychowanie religijne w pedagogice M. Montessori- historia i współczesność// Paedagogia Christiana- 1999 [T.] 3, s. 105-115
J. Jordan: „Pomóż mi zrobić to samodzielnie” Trendy i innowacje. Edukacja w przedszkolu. Wyd. Raabe, 2003
M. Miszka: Zrozumieć Montessori czyli Maria Montessori o wychowaniu dziecka- Kraków: Impuls, 1998↩
M. Miszka: Zrozumieć Montessori czyli Maria Montessori o wychowaniu dziecka- Kraków: Impuls, 1998↩
M. Montessori: Domy dziecięce: metoda pedagogiki naukowej stosowana w wychowaniu najmłodszych dzieci, Warszawa- wyd. „Żak”, 2005↩
B. Bednarczuk: Ocena pracy dziecka według Marii Montessori// Edukacja i dialog- 2002, nr. 7, s. 66-72↩
J. Jordan: „Pomóż mi zrobić to samodzielnie” Trendy i innowacje. Edukacja w przedszkolu. Wyd. Raabe, 2003↩
T. Rawska” Wychowanie religijne w pedagogice M. Montessori- historia i współczesność// Paedagogia Christiana- 1999 [T.] 3, s. 105-115↩
U. Steenberg: Pedagogika Marii Montessori w Przedszkolu. Kielce 2004. Wyd. Jedność↩