Pedagogika Marii Montessori (1870- 1952)
1.Przełom XX i XXI w. renesans koncepcji pedagogicznej M. Montessori w wielu krajach Europy i świta
2. Trudno dziś określić przynależność poglądów MM do jednego kierunku edukacyjnej refleksji:
MM określiła swój system wychowania dzieci w wieku przedszkolnym jako pedagogikę naukową
B. Nawroczyński zaliczył koncepcję domów dziecięcych Montessori do pedagogiki indywidualistycznej ( z punktu widzenia celów)
L.Chmaj zaliczył MM najpierw do przedstawicieli ped. biologicznej o kierunku psychologicznym, a w dobie PRL zaliczył ją do przedstawicieli nurtu nowego wychowania o kierunku naturalistyczno- liberalnym.
S. Kunowski usytuował poglądy MM w nurcie liberalnym
M.S.Szymański umieszcza pedagogikę Montessori wśród „ruchu pedagogiki wychodzącej od dziecka”- odmiana ped. naturalistycznej nawiązującej do Rosseau
Okoń (Słownik pedagogiczny 2001) – „twórczyni popularnego na całym świecie systemu wychowania przedszkolnego , zwanego metodą Montessori”
3. Po 1932 roku Montessori pracowała nad rozbudową psychologicznej koncepcji człowieka, tworzyła pojęcia takie jak: „ psychiczny zarodek” „wrażliwe fazy” „ duchowy plan rozwoju” „ polaryzacja uwagi” „ normalizacja” – pojęcia ważne dla montessoriańskiej teorii antropologiczno- pedagogicznej
4. W latach 40 pracowała nad koncepcją wychowania kosmicznego, które dziś łączy się powszechnie z wychowaniem ekologicznym
5. Na podstawi analiz dokonań można MM zaliczyć do „pedagogiki wychodzącej od dziecka”, indywidualizmu pedagogicznego, pedagogiki eksperymentalnej , społecznej, kultury i religijnej.
Fazy życia, działalności i twórczości:
1faza- zainteresowanie pedagogika eksperymentalna, indywidualizmem i „ped. wychodzącą od dziecka”
2 faza- problematyka pedagogiki socjalnej, religijnej i kultury
3 faza- zainteresowanie wychowaniem dla pokoju oraz wychowaniem ekologicznym
Nacisk na aspekt metodyczny!
Cała twórczość należy do bardzo szeroko pojętej pedagogiki humanistycznej!
Podstawą teoretycznych oraz praktycznych aktywności nauczyciela jest dziecko oraz jego biologiczny i społeczny rozwój.
Wychowanie to bardzo specyficzny rodzaj „ pomocy osobie ludzkiej w osiąganiu przez nią niezależności” , to także „ pomoc dawana dziecku od urodzenia w jego psychiczno- duchowym rozwoju”. W tym czasie ma miejsce stały postęp w sferze ducha i ciała , zaś jego siłą sprawczą staje się energia będąca źródłem aktywności dziecka.
Uważała , że każde dziecko jest „ budowniczym samego siebie”, cały zaś proces budowy powinien odbywać się w interakcji ze środowiskiem dziecka . Dzięki właściwościom „absorbującej psychiki” ( czyli okresów szczególnej wrażliwości oraz tzw. polaryzacji uwagi) dziecko świadomie chłonie wrażenia , zdobywa wiedzę wraz z doświadczeniem. Wszystko to warunkuje jego stały i prawidłowy rozwój.
- dziecko za pełnoprawną istotę ludzka, która może wywierać pozytywny wpływ na dorosłych
( „dziecko i osoba dorosła to dwie różne części ludzkości, które nawzajem wpływają na siebie i przy obopulnej pomocy powinny współistnieć w harmonii. To nie jest tylko tak, że dorosły musi pomagać dziecku, ale także dziecko musi pomagać dorosłemu.”)
odkrycie POLARYZAJI UWAGI – zjawisko głębokiego i długotrwałego zainteresowania dziecka jednym przedmiotem lub czynnością, pozostawania przy niej albo powrotu do niej w celu dokonywania odkryć na drodze głębokich, osobistych przeżyć.
Ta siła twórcza polaryzacji uwagi miałą występować tylko wtedy, gdy nauczyciel zdoła uwzględnić potrzeby rozwoju dziecka przy wspólistniejących okresach tzw. wrażliwych cykli. Kiedy więc w tzw. wrażliwej fazie wystąpi polaryzacja uwagi, będzie to sygnał , że wyniki dziecka w nauce powinny być dobre.
6r.ż. - wrażliwość na język mówiony i pisany, na ruch, zachowania społeczne i porządek. Absorbujący duch działa w okresie między narodzinami a 3 rokiem życia. Po tym okresie wzrasta wrażliwość na porządek. To okres, kiedy ze stanu nieświadomości dziecko buduje już świadomie swoją osobowość. Tworzą się klasyfikacje i pojęcia.
7- 12 r.ż.- do głosu dochodzi świadomość. Faza wrażliwości na
moralność, sprawiedliwość, dobro, zło, uczucia religijne oraz rozmaite dziedziny nauki, okres rozpoznawania reguł, wartości i norm moralnych w otoczeniu społecznym. Wzrasta zainteresowanie światem roślin i zwierząt, zwiększa się podatność na zdobywanie wiedzy. Pojawia się umiejętność „studiowania całości poprzez badanie detalu”. Dla tego okresu zycia staje się ważne wychowanie kosmiczne Montessori, łączące w sobie elementy wiedzy o ziemskim globie.
13- 18r.ż.- wrażliwość na godność osobistą, odpowiedzialność i wiara we własne siły. Okres oddalania się od rodziców, poszukiwania własnych systemów wartości i norm, szukanie sensu życia, próby sprawdzania własnych sił i możliwości.
Wychowanie powinno przebiegać w przygotowanym otoczeniu ( wspieranie i pomoc w indywidualnym rozwoju). Osoby dorosłe powinny respektować role polaryzacji uwagi i zważać na normalizację jako cel rozwoju. (ważne) Właściwe organizowanie otoczenia pod względem materialnym ( odpowiedni budynek, znajdujące się w nim sprzęty, pomoce rozwojowe Montessori oraz inne pomoce dydaktyczne wspierające rozwój dziecka), strukturalno- dynamicznym ( normy budowy właściwego otoczenia, zasady pracy z pomocami rozwojowymi, zasady porządku i wolności zgodne z teoria wychowania Montessori) i osobowym( osoba nauczyciela, wymieszana wiekowo grupa dzieci i rodzice) .
Wszystkie wskazania opierają się na wyznaczaniu pięciu obaszarów wolności, która polega na uwalnianiu się dziecka poprzez aktywny rozwój, poprzez ciężka pracę rozwoju. Stawanie się wolnym jest procesem dochodzenia do niezależności. Stąd mowa o wolności BIOLOGICZNEJ < SPOŁECZNEJ< PEDAGOGICZNEJ< MORALNEJ I METODYCZNEJ.