Zagadnienia egzaminacyjne 09/10 - Wprowadzenie do pedagogiki I rok

1. Podstawowe pojęcia w pedagogice: wychowanie, edukacja, socjalizacja, pedagogika, pedagogizm, inkulturacja, akulturacja, anomia.

WYCHOWANIE – wszelkie świadome działanie mające na celu trwałe zmiany w jednostce.

- jako proces (Kowalski wychowuje swoje dzieci)

- jako produkt (Kowalski dobrze wychował swoje dzieci)

- jako ideał (Chciałabym wychować swoje dzieci tak jak je wychował Kowalski)

EDUKACJA – ogół procesów, których celem jest zmienianie ludzi, przede wszystkim dzieci i młodzieży; stosowanie się do panujących w dawnym społeczeństwie ideałów i celów wychowawczych – wpływ instytucji.

SOCJALIZACJA – ogół działań ze strony społeczeństwa, zwłaszcza rodziny, szkoły, zmierzających do uczynienia z jednostki istoty społecznej – przystosowanie do życia w społeczeństwie.

PEDAGOGIKA – zespół nauk o wychowaniu, istocie, celach, treściach metodach, środkach i formach organizacji procesów wychowawczych. Pedagogika jest nauką o procesach wychowawczych, czyli teorią działalności wychowawczej

PEDAGOGIZM - nadmierne eksponowanie jednego z procesów wychowania

PEDAGOGIA - postępowanie wychowawcze "sztuka wychowania"

INKULTURACJA - proces wrastania we własny dorobek kultury

AKULTURACJA – proces przyjmowania obcych wzorów (ma zawsze przebieg konfliktu)

ANOMIA – stan rozpadu norm postępowania powszechnie przyjętych za obowiązujące w danym społeczeństwie.

2. Pojęcie aksjologii, teleologii i pedeutologii

AKSJOLOGIA – nauka o wartościach

TELEOLOGIA – nauka o celach

PEDEUTOLOGIA – nauka o osobie i zawodzie nauczyciela

3. Główne pytania współczesnej pedagogiki.

1) Kim jest człowiek? – spojrzenie na człowieka z perspektywy empirycznej – sfera faktów „tu i teraz”

2) Kim ma być człowiek? - spojrzenie na człowieka z perspektywy aksjologiczno - światopoglądowej – sfera wartości

3) Kim się staje człowiek? - spojrzenie na człowieka z perspektywy prakseologicznej – sfera działania.

4. Kryteria naukowości pedagogiki.

• Historia (danej nauki)

• Przedmiot badań

• Metodologia badań

• Eksperyment pedagogiczny (reformy, zmiany w programach, strukturze działania)

• Sondaż diagnostyczny

• Metoda indywidualnych przypadków

• Monografia pedagogiczna (opis szkoły, placówki pedagogicznej)

• Terminologia (wychowanie nauczanie, kształcenie)

5. Wyznaczniki współczesnej edukacji wg J. Delors’a.

1. Uczyć sie aby wiedzieć (wiedza) - czyli uczyć się, aby umieć korzystać z możliwości, które stwarza edukacja przez całe życie. Uczyć się tak, aby w większym stopniu opanować narzędzia wiedzy, aniżeli zdobywać encyklopedyczne i skodyfikowane wiadomości.

2. Uczyć sie aby działać (umiejętności) -czyli uczyć się, aby nie tylko zdobyć kwalifikacje zawodowe ale przede wszystkim uzyskać kompetencje, które umożliwią rozwiązywanie życiowych problemów i wyposażą jednostkę w umiejętność pracy w zespole.

3. Uczyć sie aby żyć wspólnie (pokojowe współistnienie i współdziałanie całej ludzkości) – czyli uczyć się, współżycia z innymi, wzbogacać wiedzę o innych ludziach, ich kulturze i duchowości oraz podejmowania wspólnych działań z poszanowaniem pluralizmu i wzajemnego zrozumienia

4. Uczyć sie aby być (system wartości i postaw) – uczyć się tak, aby edukacja była przede wszystkim wędrówką, której kolejne etapy wiążą się z nieustannym rozwojem osobowości.

6. Niepowodzenia szkolne – pojęcie, przyczyny.

niepowodzenia szkolne

niepowodzenia niepowodzenia dydaktyczne

wychowawcze

ukryte ---------------------------- jawne

przejściowe ---------- względnie trwałe

drugoroczność -------------- odsiew

• Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu.

• DYSLEKSJA - tłumaczona jako niezdolność do czytania i ortograficznego pisania.

• DYSGRAFIA - obniżony poziom graficzny pisma

• DYSORTOGRAFIA - niemożność opanowania w określonym czasie umiejętności ortograficznego pisania

• Zaburzenia percepcji wzrokowej.

d- b, g - p, m - w, l – ł, c – e

• Opóźnienia i zaburzenia percepcji słuchowej.

• trudności w nauczeniu się na pamięć.

• DYSKALKULIA (AKALKULIA) – zaburzenia zdolności matematycznych.

Przyczyny niepowodzeń szkolnych:

1. Przyczyny społeczno – ekonomiczne:

• Sytuacja materialna rodziny

• Warunki odrabiania prac domowych

• Praca ucznia w gospodarstwie domowym

• Status społeczny rodziny

• Poziom wykształcenia rodziców

• Liczebność rodzeństwa

• Atmosfera domowa

• Metody wychowania

• Sytuacje patologiczne w rodzinie (alkoholizm, narkomania)

• Struktura rodziny (rozbita, zrekonstruowana)

• Postawy rodzicielskie

• Sytuacje traumatyzujące (śmierć, wypadek, ciężka choroba)

2. Przyczyny bio - psychiczne:

• Zły stan zdrowia

• Poziom inteligencji ucznia (IQ)

• Typ temperamentu (flegmatyk, choleryk, sangwinik, melancholik)

• Zaburzenia rozwoju psychomotorycznego

• Parcjalne opóźnienia i zakłócenia percepcji wzrokowej, słuchowej

• Opóźnienia i zakłócenia rozwoju ruchowego (współruchy, synkinezja), zaburzenia tonusu (napięcia mięśniowego), niezręczność ruchowa, obniżenie sprawności manualnej, nadpobudliwość psychoruchowa (ADHD)

• Zaburzenia procesu lateralizacji

3. Przyczyny pedagogiczne:

• Program nauczania

• Infrastruktura szkoły (pomoce dydaktyczne)

• Liczebność klas

• Metody nauczania

• Kwalifikacje i zamiłowania pedagogiczne nauczyciela

7. Rodzaje ubóstwa.

Według Toczyńskiego ubóstwo – to stan poniżej pewnego progu dochodowego lub progu realizacji potrzeb w odniesieniu do jednostki, rodziny lub grupy społecznej.
Rodzaje ubóstwa:
1. Ubóstwo absolutne w węższym znaczeniu- stan niezaspokojenia minimalnych potrzeb biologicznych
2. Ubóstwo absolutne w szerszym znaczeniu – stan niezaspokojenia potrzeb uznanych w danym społeczeństwie za minimalne
3. Ubóstwo względne – duża rozpiętość poziomu życia w danym społeczeństwie
Przyczyny ubóstwa:

• w ujęciu absolutnym – ubóstwo leży w cechach ludzi – niechęć do pracy. Brak wykształcenia kwalifikacji, patologie.

• w ujęciu względnym – ubóstwo leży w mechanizmach rynkowych – brak uwzględniania potrzeb ludzi – ludzie dla rynku a nie rynek dla ludzi.

Skutki ubóstwa materialnego

Ubóstwo intelektualne

Ubóstwo językowe

Ubóstwo duchowe

Ubóstwo uczuciowe

8. Pojęcie wychowania wg W. Okonia, B. Suchodolskiego, antypedagogów.

Wg W. Okonia:
WYCHOWANIE - świadomie organizowana działalność społeczna , której celem jest wywołanie zamierzonych zmian w osobowości wychowanka. Zmiany te obejmują zarówno stronę poznawczo – instrumentalną, związaną z poznaniem rzeczywistości i umiejętnością oddziaływania na nią, jak i stronę emocjonalno – motywacyjną, która polega na kształtowaniu stosunku człowieka do świata i ludzi, jego przekonań i postaw, układu wartości i celu życia.

Wg B. Suchodolskiego
WYCHOWANIE – przygotowanie jednostki do spostrzegania zmian jakie niesie za sobą rozwój cywilizacji, do wymogów przyszłości i umiejętności reagowania na nie.

9. Cechy konstytutywne wg A. de Tchórzewskiego.

EDUKACJA = APROKSYMACJA + INDOKTRYNACJA

SOCJALIZACJA = APROKSYMACJA + AKOMODACJA

APROKSYMACJA – polega na przybliżaniu jednostkom ich możliwości, form zachowań wynikających z treści przyjętych wartości i celów życiowych, które przyjmują postać powinności, jakie wynikają dla każdego człowieka z faktu przynależności do określonej społeczności.

INDOKTRYNACJA – jest to świadoma i systematycznie stosowana strategia działań, której celem jest wpojenie ludziom określonych przekonań – urabianie człowieka wpływając na jego świadomość poprzez wielokrotne przekazywanie poglądów, idei, teorii przez: państwo, kościół, rodzinę, środki masowego przekazu.

AKOMODACJA – przystosowanie jednostek do warunków i wymagań społecznych.

10. Klasyfikacja wartości wg R. Jedlińskiego.

WARTOŚCI - wszystko co uchodzi za ważne i cenne dla jednostki i społeczeństwa i jest godne pożądania

• TRANSCENDENTNE - <Bóg , Wiara, Zbawienie>

• UNIWERSALNE - <dobro, prawda>

• ESTETYCZNE <przeżywanie dobra i piękna>

• POZNAWCZE <wiedza, mądrość, refleksyjność>

• MORALNE <bohaterstwo, godność, honor, miłość, przyjaźń, odpowiedzialność, sprawiedliwość, skromność, szczerość, uczciwość, wierność>

• SPOŁECZNE <demokracja, patriotyzm, praworządność, solidarność, tolerancja, rodzina>

• WITALNE <siła, zdrowie, życie>

• PRAGMATYCZNE <praca, spryt, talent>

• PRESTIŻOWE <kariera, sława, władza, pieniądze>

• HEDONISTYCZNE <radość, przyjemność, zabawa>

11. Wartości preferowane w wychowaniu wg M. Łobockiego.

ALTRUIZM - troska o dobro osoby lub grupy osób, polega na świadomym świadczeniu jakiejś przysługi nie oczekując niczego w zamian, bezinteresownie, dobrowolnie; potrzeba troski o innych w sferze materialnej i cielesnej.
wg Łobockiego – możliwość niesienia pomocy w wielu sferach świadczeń, świadome okazywanie troski innym, bezinteresowne, dobrowolne świadczenia na rzecz innych

ODPOWIEDZIALNOŚĆ – obowiązek moralny lub prawny odpowiadania za swoje lub czyjeś czyny, przyjęcie na siebie obowiązku zadbania o kogoś lub o coś.

SPRAWIEDLIWOŚĆ – koncepcja filozoficzna i prawna, która w najogólniejszym sensie oznacza równe, uczciwe i moralne traktowanie wszystkich ludzi, szczególnie w relacjach społecznych, ale także rodzinnych i osobistych.

Rodzaje sprawiedliwości:

• Wymienna (każdemu to samo) – czyli pogląd zakładający, że wszyscy członkowie społeczności powinni być traktowani jednakowo, niezależnie od jednostkowych uwarunkowań. W praktyce zaprzeczenie zasady sprawiedliwości społecznej ze względu na utopijny charakter.

• Rozdzielcza ( każdemu według jego zasług) – każdy członek społeczności powinien być traktowany według swoich zasług. To kryterium należy do subiektywnych, rodzi się bowiem pytanie: jak owe zasługi mierzyć?

WOLNOŚĆ – brak przymusu, sytuacja, w której można dokonywać wyborów spośród wszystkich dostępnych opcji

TOLERANCJA – oznacza ona postawę wykluczającą dyskryminację ludzi, których sposób postepowania oraz przynależność do danej grupy społecznej może nie podlegać dezaprobacie przez innych pozostających w większości społeczeństwa.

Granice tolerancji - czyny niemieszczące się w uznawanym społecznie systemie wartości moral­nych. Czynami takimi mogą być np. zachowania ludzi, które:

• zagrażają życiu lub zdrowiu innych;

• ograniczają ich prawo do szacunku, wolności, autonomii itp.;

• sprzeniewierzają się elementarnym wartościom współżycia i współ­działania;

• są jawnym zaprzeczeniem zachowań i postaw moralnych;

• głoszą poglądy sprzeczne z ideałami człowieczeństwa czy humani­taryzmu.

12. Pojęcie i przykłady wartości autotelicznych.

Wartości autoteliczne – autonomiczne, naczelne, centralne, zajmujące najważniejsze miejsce w hierarchii wartości, realizacja tych wartości jest dobrem samym w sobie.

Przykłady Wartości:

• Dom,

• Przyjaciele,

• Rodzina,

• Pieniądze,

• Praca,

13. Cele wychowania (źródła, czynniki, klasyfikacja)

Cele wychowania- postulowany stan osiągany w wyniku oddziaływania wychowawczego tzw. standardy

Wg Guryckiej:

1.kreatywne - wywołać ukształtować - zainteresować

2.optymalizujące - zwiększyć wzmóc - wrażliwość

3.minimalizujące - osłabić ograniczyć - agresja

4.korekcyjne - przekształcić zmienić - postawa

Źródła wywodu celów wychowania:

• natura człowieka

• wartości ponadczasowe

• wartości społeczne

• wizja przyszłego świata – ideologia

• wartości religijne

Czynniki:

• socjokulturowe (ustrój państwa, normy społeczne, aktualne trendy)

• ekonomiczne (myślenie konkurencyjne, walka o pozycje społeczną, gospodarka sukcesu)

• indywidualne (sytuacja rodzinna)

• cech osobowych wychowawcy (oczekiwanie wychowawcy, jego pragnienie, wzorce osobowe, wyznawana religia)

14. Ideał współczesnego wychowania i jego cechy.

Ideał wychowawczy (cechy):

• zmienny

• nadrzędny w stosunku do częściowych i etapowych celów

• otwarty

• nieosiagalny

Ideał Wychowania- opis doskonałej i pożądanej lecz realnie nieistniejącej osobowości człowieka. Ideał to finalny etap dążeń wychowawczych. To uogólnienie najbardziej pozytywnych cech abstrakcyjnej jednostki odznaczających się praktycznie nieosiągalnym stopniem doskonałości. To modelowy ideał człowieka do którego dąży się w wychowaniu. To także określony wzór osobowy, którego cechy uważa się za doskonałe. Może to być postać historyczna, obecnie żyjący człowiek, postać fikcyjna

15. Pojęcie i klasyfikacja błędów wychowania wg A. Guryckiej

Błąd wychowawczy – wg A. Guryckiej błędem wychowawczym nazywamy zdarzenie w życiu wychowanka, które niesie ze sobą skutki dla niego niekorzystne, a więc jest dla dziecka szkodliwe.

Źródła powstawania błędu wychowawczego:

• osobowość wychowawcy,

• postawy wychowawcze – opiekuńczość, akceptacja.

• czynniki sytuacyjne.

Błędy wychowawcze wg A. Guryckiej:

• Błędy zimne:

• Rygoryzm (bezwzględne egzekwowanie wykonania poleceń) (

• Agresja (atak słowny, fizyczny lub symboliczny, zagrażający lub poniżający)

• Hamowanie aktywności (przerywanie, zakazywanie aktywności własnej dziecka, zmienianie bez racjonalnych przyczyn rodzaju aktywności)

• Obojętność

• Błędy ciepłe:

• Eksponowanie siebie

• Bezradność (uległość)

• Wyręczanie (zastępowanie)

• Idealizacja (ciągłe zajmowanie się dzieckiem i jego sprawami )

• Niekonsekwencja (przemienność wrażeń, odczuć ocen, brak programu działania jasność)

16. Przykłady krzywdzenia emocjonalnego.

• Lekceważenie

• Obrażanie

• Grożenie

• Izolowanie

• Wyśmiewanie

• Upokarzanie

• Wyzywanie

• Poniżanie

• Straszenie

• Szantażowanie

• Terroryzowanie

• Nadmierna kontrola

• Wzbudzanie poczucia winy

• Nadopiekuńczość

17. Rodzaje zaburzeń rozwojowych.

Zaburzenia rozwojowe – względnie trwałe zakłócenia procesu rozwojowego.

Przyczyny zaburzeń:

• Biologiczne

• mikrouszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego

• zaburzenia integracji sensorycznej

• Społeczne

• Bezpośrednie – uszkodzenie w zdolności uczenia się i osiągania wyników

• Sekundowe (wtórne) – problemy z poczuciem własnej wartości

Przejawy zaburzeń psychoruchowych:

• Dzieci zahamowane i strachliwe

• Zaburzenia postrzegania wizualnego, audytywnego, taktylnego, westybularnego

• Dzieci agresywne

• Dzieci hiperaktywne, z niepokojem ruchowym

18. Rodzaje inteligencji dziecka wg R. Fishera.

• Naukowa

• Matematyczna

• Motoryczna

• Wzrokowa

• Filozoficzna

• Społeczna

• Muzyczna

• Językowa

• Osobista

19. Teorie rozwoju osobowości człowieka.

1. Zadatki dziedziczne (teoria natywistyczna) – dziecko rodzi się z zadatkami na doskonałego człowieka, więc nie powinno się ingerować w jego rozwój.

2. Środowisko (teoria środowiskowa) – człowiek przychodzi na świat jak „tabula rasa” („czysta karta”) i to jak przebiega jego rozwój i kim się staje zależy wyłącznie od środowiska.

3. Geny + środowisko (teoria …) – dziecko rodzi się z zadatkami n doskonałego człowieka, jednak do osiągnięcia optymalnego rozwoju potrzebuje jeszcze bogatego w bodźce środowiska zewnętrznego („wysokiej jakości ziarno + urodzajna gleba”).

4. Geny + środowisko + wychowanie + własna aktywność jednostki (teoria czterech czynników) - dziecko rodzi się z zadatkami na doskonałego człowieka, jednak na drodze do doskonałości napotyka szereg przeszkód i bez świadomych zabiegów wychowawczych, jego własnych starań i korzystnego środowiska nie osiągnąłby optymalnego rozwoju.

20. Główni przedstawiciele pedeutologii i ich poglądy dotyczące osobowości.

1. Przedstawiciele:

J. W. Dawid – ojciec polskiej pedeutologii; rozpatruje powołanie.

Z. Mysłakowski – przyjmuje kontaktowość, talent pedagogiczny.

Kreutz – wprowadza pojęcie zdolności sugestywnej, traktuje jako zdolności wrodzone.

S. Baley – zdatność wychowawcza – zbiór cech umożliwiających i ułatwiających wychowanie innych; krytykuje koncepcję cech idealnych.

21. Role współczesnego nauczyciela wg Z. Baumana.

• Nauczyciel przewodnik – prowadzi za sobą uczniów z jednoczesnym otwieraniem perspektyw autokreacyjnych związanych z ukazywaniem możliwości kreowania siebie i świata, wskazaniem drogi rozwojowej. Nauczyciel-przewodnik zna cel wędrówki, drogi którymi można dojść do celu i potrafi wśród nich wybrać najlepszą – ale nie narzuca ich.

• Nauczyciel tłumacz – jego funkcją jest objaśnianie rzeczywistości, poczucie odpowiedzialności za tłumaczenie, pośredniczenie między jednostką a światem społecznym, światem kultury. Zna język, kompetencje, sposoby interpretacji swoich słuchaczy, lecz jego własne kompetencje są znacznie szersze, gdyż wzbogacone o wielkość języków, spojrzeń punktów widzenia i odniesienia.

• Nauczyciel refleksyjny praktyk – buduje swoje kompetencje w oparciu o własne doświadczenia praktyczne ze świadomością iż maja one charakter dialogowy, wymagają sprawdzania, problematyzowania

• Nauczyciel badacz – badania edukacyjne powinny być integralną częścią szkolnej pracy nauczyciela. Podejmuje studia nad własnymi działaniami praktycznymi w klasach czy szkołach. Działania badawcze stwarzają możliwość do budowania samowiedzy nauczyciela.

• Nauczyciel wyemancypowany – rozumienie wolności i podmiotowości ucznia. Zdolności nauczyciela do modyfikacji tradycyjnych czynności, przyjęcie perspektywy uczucia, przekraczanie ograniczeń, uwalnianie się od algorytmów i stereotypów.

22. Cechy idealnego nauczyciela.

• Wiedza (z nauczanego przedmiotu)

• Umiejętność komunikowania się w klasie szkolnej

• Humor

• Uczciwość

• Poszanowanie godności uczniów

• Zaangażowanie w pracy zawodowej

23. Prawa dziecka wg J. Korczaka i Hubertusa von Schonebecka (Manifest Praw Dziecka).

Prawa dziecka wg Janusz Korczaka:

• Prawo do szacunku (dla niewiedzy, dla młodego wysiłku, ufności, niepowodzeń i łez, do misterium poprawy, dla smutku, dla pracy poznania, do tajemnic i wahań ciężkiej pracy wzrostu, dla własnych słabości)

• Prawo do miłości (do piersi matki, atmosfery ciepła i troskliwości) i przyjaźni

• Prawo do tajemnicy (tajemnicy osoby, jak i własnych spraw, przeżyć i doznań)

• Prawo do samostanowienia (prawo antytezy, prawo do oporu, do protestu, do upominania się i żądania, do wypowiadania własnych myśli, do życia własnym wysiłkiem i własną aktywnością)

• Prawo do własności (siebie – do samo posiadania i do swoich rzeczy)

• Prawo do własnego rozwoju i dojrzewania

• Prawo do ruchu, do zabawy, do pracy i badania

• Prawo do sprawiedliwości w życiu

• Prawo dziecka do śmierci

• Prawo dziecka do dnia dzisiejszego

• Prawo dziecka by było tym „czym jest”

Manifest dziecięcy Hubertusa von Schonebecka:

Prawa podstawowe:

• Prawo do:

• Równości (takie same prawa jak dorośli)

• Swobodnego rozwoju (dowolny rozwój swojej osobowości)

• Odpowiedzialności prawnej za swoje życie i czyny (mogą oskarżać inne osoby i korzystać z ochrony, wymiaru sprawiedliwości)

Prawa społeczne:

• Prawo do:

• Uczestniczenie w życiu społecznym w sposób nieograniczony (mogą zawierać umowy, otwierać sklepy, zakładać partie polityczne, związki zawodowe, dysponować własnością prywatna)

• Uczestniczenie w życiu publicznym (sprawowanie funkcji w urzędach państwowych)

• Wyrażanie swoich poglądów, dysponowanie środkami masowego przekazu (radio, TV, prasa)

• Otrzymywanie wynagrodzenia za prace.

24. Komponenty samorządu dziecięcego w systemie wychowawczym Janusza Korczaka.

• Współgospodarzenie (dyżury, opieka starszych nad młodszymi)

• Oddziaływanie opinii społecznej (wykazy, rejestry, dyskusje)

• Współzarządzanie (sejm dziecięcy, sąd koleżeński)

25. Charakterystyczne cechy ponowoczesności (postmodernizmu)

26. Symptomy przemian współczesnej kultury

Idea „musisz być taki sam” została przekształcona na „musisz być inny”

Dominujący przekaz – „nie odkładaj życia na później”

1. Kultura konsumpcji – orientacja na przyjemność i przymus szczęścia.

(„idea szczęścia”, oparta na udanym życiu rodzinnym, duchowości religijnej czy sukcesie zawodowym została zastąpiona „euforią supermarketu” związaną z „udanymi zakupami”, „byciem na czasie” oraz interesującymi i ekscytującym stylem życia)

1. Kultura typu instant – orientacja na natychmiastowość.

• „Fast food” (szybkie jedzenie) – kuchenka mikrofalowa, rozpuszczalna kawa, gorący kubek, McDonald’s i Coca Cola – jako natychmiastowa forma skondensowanej przyjemności.

• „Fast sex” (szybki sex) – natychmiastowa satysfakcja seksualna, której egzemplifikacją jest Viagra – instant sex bez zobowiązań i bez zaangażowania emocjonalnego (zagrożenie zarażeniem AIDS „natychmiastowa śmierć”

• Natychmiastowa komunikacja – telefon komórkowy, fax, e-mail, stacje telewizyjne (MTV, CNN)

• Chirurgia plastyczna – natychmiastowa forma uzyskania idealnego ciała, młodości i piękna

• Kultura klikania (zapping) – nawyk nieustannego zmieniania kanałów telewizyjnych i zdolność do jednoczesnego oglądania kilku programów (tracimy nawyk systematyzacji i kategoryzacji świata, tracimy poczucie życia w świecie uporządkowanym, tracimy zdolnośc do bycia zdziwionym. Fascynacja tym „co się pojawi”)

• Supermarkety – rzeczywistość „w pigułce”, „Kaczor Donald idzie na zakupy” – metafora idealnego konsumenta, który posiada sprzeczne motywy, pragnienia i fantazje.

• TV stacja MTV – unieważnia wszelkie estetyczne hierarchie.

• Internet – natychmiastowe, dowolne przemieszczanie się przez informacje, kultury, społeczeństwa

• Moda – tożsamość znajduje się w szafie – wystarczy otworzyć drzwi i wybrać.

1. Prymat kultury popularnej – edukacja przestrzegana jako „zło” konieczne – nie jest źródłem sensu codziennego życia .

Super – gwiazdy filmu i estrady kształtują wzory osobowe. Zniesienie różnic między kulturą wysoką i niską, elitarną i popularną.

1. Kultura upozorowania – ludzie nabierają doświadczenie tylko przez kontakt z mediami „medialny image” zastępują ludziom ideały, a sławne osoby z TV – bohaterów. Utracona została zdolność między „kształtem a jego cieniem” (media nie tyle reprezentują rzeczywistość, co ją wytwarzają).

• Inflacja znaczeń – (zagubienie jednoznacznych układów odniesienia) – „ekstaza komunikacji” (obsesyjne konsumowanie informacji), „epidemia znaczeń” (znaczenia „zwielokrotniają się” i tracą natychmiast swoje znaczenia – nie ma kontroli nad tym procesem

• Kultura skoku adrenaliny i ryzyka – fascynacja ekstremalnymi emocjami

• Kultura kultu ciała i seksualności – samo uśmiercające się ciała wygolone, wykolczykowane, odlotowe (narkotycznie), wytatuowane, obolałe, napakowane sterydami, anorektyczce, „taniec wokół seksu” – dążenie do maksymalnego zaspokojenia seksualnego.

1. Amerykanizacja („coca-colizacja”, „mcdonaldyzacja”) – dominacja na świecie kultury amerykańskiej (j.ang. moda – dżinsy, muzyka – Madonna, jedzenie, coca-cola, McDonald’s. Ameryka to wolność i różnorodność, miejsce nieograniczonych możliwości i spełnienia marzeń.

27. Pojęcie i rodzaje alternatyw edukacyjnych.

Edukacja alternatywna to edukacja co najmniej dwuwariantowa, sprowadzona do jednoznacznych antynomii edukacyjnych i stwarzająca odmienność typu „albo – albo”, „to lub tamto” lub też edukacja wyborów pomiędzy różnymi, ale wzajemnie się wykluczającymi ofertami. W edukacji można mówić o takich alternatywach:

• kształcenie publiczne i niepubliczne

• kształcenie tradycyjne i innowacyjne

• kształcenie adaptacyjne i emancypacyjne

• wychowanie autorytarne i antyautorytarne

• wychowanie dyrektywne i niedyrektywne

• pedagogika i antypedagogika itd.

Przyczyn pojawienia się alternatyw w edukacji jest wiele.

Np. zazwyczaj spontaniczne lub zamierzone, wykoncypowane odrzucenie tego, co w jej dotychczasowym wymiarze jest dominujące, utrwalone i uznane przez odrzucających za niegodne kultywowania.

Edukacja alternatywna aby mogła zaistnieć musi najpierw spełnić negatywny warunek poprzez rozpoznanie w obszarze swojej rzeczywistości tego, czego pedagodzy nie zamierzają kontynuować lub uwzględniać w swojej własnej działalności.

Innym powodem zaistnienia jakiejś alternatywy edukacyjnej może być odczuwany przez pedagogów stan pustki i głębokiej frustracji, duchowa próżnia czy nawet brak kompetencji, na których nabywanie nie było czasu, chęci czy umiejętności.

Edukacja alternatywna jest zjawiskiem ponadnarodowym, występującym
we wszystkich krajach o ustroju demokratycznym lub go budujących. Warunkiem jej obecności jest bowiem prawo do pluralizmu i tolerancji oraz programowa otwartość społeczeństwa na „odmienność, antyfundamentalizm, elastyczność i spontaniczność działania.

Niezwykłą siłą alternatyw edukacyjnych jest ich nieskończoność, nieograniczoność oraz permanencja. Nie ma jednej edukacji alternatywnej wobec jakiejś jednej edukacji tradycyjnej. Zawsze będą pojawiały się jakieś grupy społeczne lub jednostki, które będą dopominały się o inne rozwiązania, inne treści, formy, prawa czy metody ich urzeczywistnienia. W istocie każdy rodzaj pedagogiki może być alternatywą dla innej pedagogii. Edukacja nie może być terenem do sprawowania władzy lecz obszarem wolności.

28. Blokady i czynniki ułatwiające komunikację interpersonalną oraz etapy konstruktywnego rozwiązywania konfliktu wg T. Gordona.

12 blokad komunikacji interpersonalnej:

• Nakazywanie, komenderowanie, polecanie

„Przestań się udzielać i weź się do roboty”

• Ostrzeganie, groźba

„Zostaniesz tu dopóki nie skończysz tego zadania”

„Jeśli nie będziesz dużo pracował, nie masz co marzyc o dobrych stopniach w tej klasie”

• Moralizowanie, głoszenie kazań „Powinieneś”, „Powinnaś”

„Wiesz dobrze, że z chwilą gdy przychodzisz do szkoły Twoim zadaniem jest nauka, swoje osobiste problemy powinieneś zostawić w domu, bo tam ich miejsce”

• Doradzanie, sugerowanie, proponowanie rozwiązań

„Musisz lepiej zorganizować sobie dzień, wtedy uda Ci się wszystko wykonać”

• Pouczanie, robienie wykładu, dostarczanie logicznych argumentów

„Pamiętaj, że do końca roku szkolnego jest jeszcze tylko 34 dni i tylko tyle zostało Ci na wykonanie tego zadania”

• Osadzanie, krytykowanie, dezaprobata, potępianie.

„Jesteś po prostu leniwy albo lubisz odkładać wszystko na ostatnia chwile”

• Chwalenie, aprobowanie, wydawanie ocen pozytywnych

„Jesteś naprawdę bardzo zdolnym młodym człowiekiem. Jestem pewien, że dasz sobie rade”

• Obrzucanie wyzwiskami, wyśmiewanie i ośmieszanie.

„Zachowujesz się jak czwartoklasista, a nie jak kandydat do szkoły średniej”

• Interpretowanie, analizowanie, diagnozowanie.

„Starasz się po prostu wykręcić od wykonania tego zadania”

„Robisz tak po to by zwrócić na siebie uwagę”

• Uspokajanie, okazywanie współczucia, pocieszanie, podnoszenie na duchu.

„Nie jesteś jedyny, który to przeżywa. Ja miałem takie same problemy z trudnymi zadaniami. Poza tym, jak już w to wejdziesz, zobaczysz że to wcale nie takie skomplikowane”

• Wypytywanie, indagowanie, krzyżowy ogień pytań

„Czy uważasz, że zadanie jest za trudne? Ile czasu mu już poświęciłeś? Dlaczego tak długo czekałeś nim zwróciłeś się o pomoc? Ile godzin dziennie na to poświęcasz?”

• Odwracanie uwagi, sarkazm, dowcipkowanie, zabawianie.

„Porozmawiajmy o czymś przyjemniejszym. Teraz nie czas o tym mówić. Powróćmy do naszych zajęć. Wydaje mi się, że ktoś wstał dziś lewą nogą.”

Czynniki ułatwiające komunikację:

• Słuchanie bierne (milczenie) – zachęca uczniów do dalszego mówienia, ale nie zaspokaja ich potrzeb, jeśli chodzi o dwustronna współdziałająca i reagującą komunikacje interpersonalną. Milczenie gdy nie upewnia się uczniów co do tego, że nauczyciel rzeczywiście słucha i rozumie. Milczenie nie jest przekaźnikiem empatii i ciepła.

• Odpowiedzi potakujące – tego typu odpowiedzi przekazują jakiś element empatii. Świadczą o tym ,że nauczyciel jest przynajmniej nastawiony na słuchanie. Ułatwiają one komunikację z uczniem, ale w niewielkim stopniu. Wskazują na pewną akceptacje, ale jej nie udowadniają. Nie przekonują też uczniów, że nauczyciel ich naprawdę rozumie.

• „Otwieracze”, zaproszenie do rozmowy – są bardzo skuteczne jeśli chodzi o pokazanie uczniom, że nauczyciel chce ich wysłuchać i poświęca czas by służyć im radą. Szczególnie użyteczne są na samym początku, bezpośrednio po wysłaniu przez ucznia sygnału o istnieniu jakiegoś problemu. Mogą pomóc uczniowi, który ma trudności z artykułowaniem swoich spraw. Nie są natomiast skuteczne tam, gdzie chodzi o okazanie akceptacji, zrozumienia i serdeczności. Jeżeli korzysta się z nich zbyt często, mogą nużyć swym powtarzaniem się.

• Aktywne słuchanie (wypowiedzi zwrotne) – Sprawia, że uczeń czuje, iż jego poglądy i uczucia sa akceptowane, rozumiane i szanowane. Rozładowuje napięcie, przynosi oczyszczenie, tym samym sprzyja dalszej komunikacji interpersonalnej. Uczy, że uczucia sa ich przyjaciółmi. Ułatwia identyfikowanie problemu. Rozpoczyna proces rozwiązywania go, czyniąc ucznia odpowiedzialnym za to. Sprawia, że uczeń chce słuchać nauczyciela, dzięki czemu pomiędzy uczniem a nauczycielem rodzi się wzajemne rozumienie, szacunek i troska. Niesie zarazem ryzyko iż stanie się czymś mechanicznym, będzie brzmiało fałszywie lub wyda się manipulacją, jeżeli zostanie wykorzystane jedynie jako chwyt i nie będzie oparte na podstawie empatii zaufania i akceptacji.

Etapy konstruktywnego rozwiązywanie konfliktów:

• Rozpoznanie i zdefiniowanie konfliktu

• Poszukiwanie możliwych rozwiązań konfliktu

• Krytyczna ocena projektów rozwiązań

• Wybór najlepszego rozwiązania

• Opracowanie sposobów wprowadzania w życie tego rozwiązania

• Poddanie kontroli

29. Główne założenia i przedstawiciele:

• AP (post)antypedagogiki

Antypedagogika - ogólne założenia:

• człowiek jest od urodzenia istota w pełni wartościową

• człowiek nie musi być wychowywany przez innych

• człowiek jest już od urodzenia w 100% istotą autonomiczną, odpowiedzialną za samą siebie i samostanowiącą

• człowiek potrafi od urodzenia rozpoznawać, odczuwać i doznawać tego, co jest dla niego dobre

• dziecko potrafi i może samo stanowić o swojej edukacji

• dziecko może być istotą równoprawną osobom dorosłym

• Pedagogiki nieautorytarnej

• Pedagogiki antyautorytarnej

Benjamin Spock odegrał znaczącą rolę w rozpowszechnianiu się idei antyutorytarnego. Promował w niej ideę szczęśliwego rodzicielstwa i wychowania dzieci bez tradycyjnej surowości, ku optymizmowi, ufności i samodzielności. Apelował o cieszenie się obecnością i rozwojem własnych dzieci, o łączenie w okresie rodzicielstwa radości i racjonalną troską o ich życie i umiejętnością budzenia poczucia odrębności .

Rodzice antyautorytarni to tacy, którzy zanim wyrażą swój sprzeciw wysłuchaja dziecko ze zrozumieniem; nie narzucają mu swojego stanowiska , przedyskutują z dzieckiem w sposób demokratyczny najbardziej sporne sprawy.

Pedagodzy antyautorytarni promowali idee szczęśliwego dzieciństwa , odpowiedzialnego rodzicielstwa i wychowania dzieci bez tradycyjnej surowości, ku optymizmowi, ufności i samodzielności. Zwrócili się w wychowaniu ku wychowankowi jako podmiotowi ku poznaniu mechanizmów, które sprawiają że ludzie staja się zdolni do czynienia dobra jak i przemocy. Walczyli z wychowaniem instrumentalnym, adaptacyjnym wzmacniając władzę ludzi przeciwko wszelkiej przemocy.

Pedagodzy antyautorytarni zakładali że wolność w wychowaniu i nie musi być chęcią manipulowania dzieckiem. Wychowawcy powinni jedynie zmieniać swój punk widzenia na własne interakcje z dziećmi i ich edukacyjne funkcje. Dziecko powinno rozwijać się według praw swobodnego rozwoju i zasady samoregulacji. Rola wychowawców jest zaufanie immanentnej tendencji rozwoju i wzrostu organizmu o raz osobowości dziecka.

Oznacza to, że dziecko może w każdym okresie swojego życia samo regulować zaspokajanie podstawowych potrzeb t.j.

-jedzenie,

-spanie,

-seksualizm,

-zachowanie społeczne,

-zabawy i uczenie się,

Powinno mieć ku temu możliwość i wsparcie, by jego indywidualne i społeczne interesy były dostrzegane i stosownie respektowane.

Celem wychowania jest wolny człowiek istota w pełni szczęśliwa, żyjąca w harmonii z pokoleniem ludzi dorosłych i starszych. Wychowanie powinno być zatem rozwijaniem i wspieraniem zainteresowań oraz ciekawości dziecka, gdyż dzięki temu może ono być w pełni sobą, szczęśliwe. Wolność we wspólnocie jest zawsze sztuką kompromisu, jaki uzyskuje się na drodze samorządnych regulacji zachowań ludzkich.

Czynniki stymulujące rozwój dziecka:

1.Obdarzanie go miłością,

2.Wzmacnianie w sposób naturalny jego rozwój,

3.Zaciekawienie i zainteresowanie światem,

4.Budzenie entuzjazmu i satysfakcji z działania,

5.Uczunie odpowiedzialności i inicjatywy,

W wychowaniu antyautorytarnym wszystkie jednostki traktowane są jako wolne jednostki ludzkie, gdyż takimi jednostkami się rodzą. Wychowawca ma tyle praw do oddziaływania na wychowanka, ile on sam lub jego rodzice mu przyznają. Jego autorytet jest wynikiem dwustronnej interreakcji , gdzie obie strony wzajemnie Się szanują, uznają i ufają sobie. Współpraca jest wynikiem wzajemnego dialogu, partnerstwa i poczucia bezpieczeństwa. Wychowawca nie stosuje środków przemocy fizycznej czy presji psychicznej.

Cele wychowania antyautorytarnego; wolność, samorealizacja, prawo do odmienności(różnienia się) , tolerancja , umiejętność krytyki, autoodpowiedzialność, dojrzałość, wrażliwość, otwartość, braterstwo, twórczość, solidarność , ryzyko, bezpośredniość.

Prekursorem pedagogiki antyautorytarnej w aspekcie politycznym (antytotalitarnym) był wybitny humanista Theodor W. Dorno, który opublikował esej Wychowanie po Oświęcimiu. Jego głównym przesłaniem było to , by już nigdy więcej nie powtórzył się Oświęcim. Podstawą każdej przyszłej pedagogiki powinna być zasada "wychowania po Oświęcimiu", przeciwstawiająca się społeczeństwu totalitarnemu ,faszystowskiemu na rzecz tworzenia społeczeństwa wolności, równości sprawiedliwości i szczęścia.

Dwa źródła totalitarnej przemocy:

• wychowanie we wczesnym dzieciństwie,

• ogólna oświata, stwarzająca taką duchową, kulturalną i społeczną atmosferę, która by nie dopuściła do powtórzenia się czasów grozy.

W wymiarze edukacyjnym pedagogika antyautorytarna jest następstwem buntu pokolenia młodzieży negującego tradycyjne ,autorytarne wychowanie i nauczanie oraz upominanie się o partnerskie relacje między dorosłymi a dziećmi. Jest ona zorientowana na swobodny rozwój osobowości dziecka. Dzieci stają się "potencjałem nadziei" bez konieczności dochodzenia do jego urzeczywistnienia poprzez wychowanie.

Autorytet pedagoga powinien być wynikiem dwustronnej interakcji gdzie obie strony się szanują, uznają i ufają sobie.

Zdaniem A.S.Neilla wszystkie dzieci są źle wychowane, gdyż tylko nieliczne z nich dorastają w rodzinie, która da im wolność, możliwość bycia sobą, autentycznego wyrażania własnych przeżyć i doznań bez agresji wobec innych osób.

Swój negatywny udział w pseudowychowaniu dzieci mają także nauczyciele, którzy bardziej niż rodzice wykorzystują swoją przewagę nad uczniami.

Celem wychowania jest" wolny" człowiek, istota w pełni szczęśliwa żyjąca w harmonii z pokoleniem ludzi dorosłych i starszych.

Prawa dzieci:

1. Wolność bycia sobą;

2. Odpowiedzialność za samego siebie

3. Zycie bez przemocy fizycznej i psychicznej;

4. Miłość, uznanie i akceptacja;

5. Prywatności osobistej i rzeczowej;

6. Humoru i radości;

7. Oświecenia seksualnego;

8. Wsparcia i pomocy ze strony innych osób;

• Pedagogiki chrześcijańsko-personalistycznej

30. Oblicza współczesnej szkoły.