Buczyna (Fagion sylvaticae) – syntakson w randze związku należący do klasy europejskich mezo- i eutroficznych lasów liściastych – (Querco-Fagetea). Leśne zbiorowisko roślinne, zazwyczaj z dominacją buka w drzewostanie. Dno tych lasów jest silnie zacienione, występują w nim rośliny cieniolubne i takie, które kwitną przed listnieniem drzew (geofity). W podszycie i podroście zwykle niemal wyłącznie młode buki. Często runa niemal brak – jest tylko gruba warstwa ściółki (tzw. buczyny nagie).

Spis treści

• 1 Charakterystyka

• 2 Dyskusja ujęcia syntaksonomicznego i synonimy

• 3 Zagrożenia i ochrona

• 4 Zobacz też

• 5 Bibliografia

• 6 Linki zewnętrzne

Charakterystyka

W Polsce na nizinach buczyny są niemal czysto bukowe (pojedynczo lub w domieszce, rzadko liczniej występują w nich dęby, jesiony wyniosłe, jawory). W górach są to zwykle lasy bukowe z domieszką jodły i świerka, ze względu na kryteria fitosocjologiczne należą tu także lasy jodłowe.

Występowanie

Lasy występujące w Europie Środkowej na obszarach o wpływie klimatu suboceanicznego oraz w niższych położeniach górskich. Wykształcają się na siedlisku lasu świeżego, lasu mieszanego wilgotnego i lasu mieszanego świeżego.

Charakterystyczna kombinacja gatunków

ChCl. : Klon polny Acer campestre, klon zwyczajny Acer platanoides, podagrycznik pospolity Aegopodium podagraria, zawilec gajowy Anemone nemorosa, kłosownica leśna Brachypodium sylvaticum, dzwonek pokrzywolistny Campanula trachelium, turzyca palczasta Carex digitata, leszczyna pospolita Corylus avellana, kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine, trzmielina pospolita Euonymus europaea, trzmielina brodawkowata Euonymus verrucosus, jesion wyniosły Fraxinus excelsior, przylaszczka pospolita Hepatica nobilis, łuskiewnik różowy Lathrea squamaria, Wiciokrzew pospolity Lonicera xylosteum, perłówka zwisła Melica nutans, wiechlina gajowa Poa nemoralis, jaskier różnolistny Ranunculus auricomus, porzeczka alpejska Ribes alpinum, szałwia lepka Salvia glutinosa, cebulica dwulistna Scilla bifolia.

ChO. : piżmaczek wiosenny Adoxa moschatelina, czosnek niedźwiedzi Allium ursinum, zawilec żółty Anemone ranunculoides, sałatnica leśna Aposeris foetida, kopytnik pospolity Asarum europaeum, jarzmianka większa Astrantia major, żurawiec falisty (mech) Atrichum undulatum, turzyca leśna Carex sylvatica, kokorycz pusta Corydalis cava, kokorycz wątła Corydalis intermedia, kokorycz drobna Corydalis pumila, wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, nerecznica samcza Dryopteris filix-mas, wilczomlecz migdałolistny Euphorbia amygdaloides, wilczomlecz słodki Euphorbia dulcis, dzióbkowiec bruzdowany (mech) Eurhynchium striatum, ziarnopłon wiosenny Ficaria verna, złoć mała Gagea minima, gajowiec żółty Galeobdolon luteum, przytulia wonna Galium odoratum, niecierpek pospolity Impatiens noli-tangere, zdrojówka rutewkowata Isopyrum thalictroides, groszek wiosenny Lathyrus vernus, lilia złotogłów Lilium martagon, tojeść gajowa Lysimachia nemorum, szczyr trwały Mercurialis perennis, prosownica rozpierzchła Milium effusum, gnieźnik leśny Neottia nidus-avis, czworolist pospolity Paris quadrifolia, zerwa kłosowa Phyteuma spicatum, kokoryczka wielokwiatowa Polygonatum multiflorum, pierwiosnek wyniosły Primula elatior, miodunka ćma Pulmonaria obscura, miodunka plamista Pulmonaria officinalis, jaskier kaszubski Ranunculus cassubicus, jaskier kosmaty Ranunculus lanuginosus, żankiel zwyczajny Sanicula europaea, trędownik bulwiasty Scrophularia nodosa, czyściec leśny Stachys sylvatica, przetacznik górski Veronica montana, fiołek leśny Viola reichenbachiana.

ChAll. : buławnik wielkokwiatowy Cephalanthera damasonium, żywiec cebulkowy Dentaria bulbifera, żywiec dziewięciolistny Dentaria enneaphyllos, żywiec gruczołowaty Dentaria glandulosa, buk zwyczajny Fagus sylvatica, kostrzewa leśna Festuca altissima, kostrzewa górska Festuca drymeja, jęczmieniec zwyczajny Hordelymus europaeus, kosmatka gajowa Luzula luzuloides, perłówka jednokwiatowa Melica uniflora, paprotnik Brauna Polystichum braunii, przenęt purpurowy Prenanthes purpurea.

Podkategorie syntaksonomiczne

• podzwiązek: Luzulo-Fagenion – buczyna kwaśna

  • zespół: Luzulo pilosae-Fagetum – buczyna kwaśna niżowa

  • zespół: Luzulo luzuloidis-Fagetum – buczyna kwaśna górska

• podzwiązek: Galio odorati-Fagenion – buczyny żyzne niżowe

  • zespół: Galio odorati-Fagetum – żyzna buczyna niżowa, buczyna pomorska

  • zespół: Mercuriali-Fagetum – buczyna źródliskowa (lub zbiorowisko Fagus sylvatica-Mercurialis perennis)

• podzwiązek: Dentario glandulosae-Fagenion – buczyny żyzne górskie

  • zespół: Dentario glandulosae-Fagetum – buczyna karpacka

  • zespół: Dentario enneaphylli-Fagetum – buczyna sudecka

• podzwiązek: Galio rotundifolii-Abietenion – las jodłowy

  • zbiorowisko: Abies alba-Oxalis acetosella

• podzwiązek: Cephalanthero-Fagenion – buczyna storczykowa, ciepłolubna

  • zespół: Carici albae-Fagetum – ciepłolubna buczyna nawapienna pienińska

  • zespół: Cephalanthero rubrae-Fagetum – nadmorska ciepłolubna buczyna storczykowa

  • zbiorowisko Fagus sylvatica-Cruciata glabra – ciepłolubna buczyna małopolska

  • zbiorowisko Fagus sylvatica-Hypericum maculatum – ciepłolubna buczyna sudecka

Dyskusja ujęcia syntaksonomicznego i synonimy

W wyniku realizacji projektu Vegetation Survey of Europe przez Międzynarodowe Zrzeszenie Fitosocjologiczne powstał szereg propozycji przebudowy systemu buczyn, m.in. zaproponowano pozostawienie w związku tylko buczyn żyznych. Utrzymano jednak szerokie ujęcie buczyn z podziałem ich na szereg podzwiązków.

Zagrożenia i ochrona

Zbiorowiska roślinne należące do buczyn są wyznacznikami chronionych siedlisk przyrodniczych wymagających wyznaczania obszarów Natura 2000. Problemem w ochronie walorów przyrodniczych buczyn jest eksploatacja gospodarcza drzewostanów, prowadząca do zubożenia gatunkowego i strukturalnego lasów. Związane jest to z niszczeniem runa przy inicjowaniu odnowienia naturalnego, wprowadzaniem gatunków iglastych przy odnowieniu sztucznym, wykonywaniem zabiegów hodowlanych na dużych powierzchniach jednocześnie tak, że w efekcie powstają rozległe powierzchnie znajdujące się w jednej fazie rozwojowej drzewostanu. Eksploatacja buczyn wiąże się z usuwaniem drzew stosunkowo młodych (wiek rębności dla buków to maksimum 120-130 lat, drzewa w naturze dożywają 200-300 lat).

Zobacz też

Buk (Fagus L.) – rodzaj drzew z rodziny bukowatych obejmujący 9–10 gatunków^[2]. Występują one głównie w strefie umiarkowanej na półkuli północnej. W Polsce występuje w stanie naturalnym tylko buk zwyczajny (Fagus sylvatica L.). Uprawianych jest kilka gatunków obcych i liczne odmiany ozdobne buka zwyczajnego. Gatunkiem typowym jest Fagus sylvatica L.^[3].

Spis treści

• 1 Morfologia

• 2 Zastosowanie

• 3 Systematyka

• 4 Przypisy

Morfologia

Pokrój

Drzewa o liściach sezonowych osiągające wysokość do 40–50 metrów.

Kora

Cienka, gładka i jasna – szara lub popielata.

Liście

Najczęściej całobrzegie, rzadziej faliście karbowane lub ząbkowane, położone naprzemianlegle. Nerwy boczne proste i nierozgałęzione.

Kwiaty

W kątach liści, jednopłciowe, męskie – w główkach na wiotkich, zwisłych osiach, żeńskie – 2 lub 4 kwiatowe wierzchotki, na krótszych osiach.

Owoce

Bukiew: 1 – 2 trójgraniaste orzeszki, zamknięte w pokrywie pokrytej kolczastymi lub listkowatymi wyrostkami.

Zastosowanie

• Drewno : wykorzystywane do produkcji instrumentów muzycznych, parkietu, mebli giętych itp. Niegdyś używane na panewki w łożyskach ślizgowych. Pyły drewna bukowego są rakotwórcze^[4].

• Z nasion produkuje się olej.

Systematyka

Pozycja systematyczna wg Angiosperm Phylogeny Website (2001...)

Rodzaj stanowi klad bazalny rodziny bukowate z rzędu bukowców, należącego do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych. W obrębie rodziny wyodrębniany do monotypowej podrodziny Fagoideae K. Koch^[1].

Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa oczarowe (Hamamelididae Takht.), nadrząd Juglandanae Takht. ex Reveal, rząd bukowce (Fagales Engl.), rodzina bukowate (Fagaceae Dumort.), podrodzina Fagoideae K. Koch, plemię Fageae Rchb. K. Koch, rodzaj buk (Fagus L.)^[5].

Wykaz gatunków^[6][7]

• Fagus chienii W.C.Cheng, Contr. Biol. Lab. Sci. Soc. China, Bot. Ser. 10: 70 (1935)

• Fagus crenata Blume, Mus. Bot. 1: 307 (1851) – buk karbowany

• Fagus engleriana Seemen ex Diels, Bot. Jahrb. Syst. 29: 285 (1900) – buk Englera

• Fagus grandifolia Ehrh., Beitr. Naturk. 1: 22 (1787) – buk wielkolistny, buk amerykański

• Fagus hayatae Palib. ex Hayata, J. Coll. Sci. Imp. Univ. Tokyo 30(1): 286 (1911)

• Fagus japonica Maxim., Bull. Acad. Imp. Sci. Saint-Pétersbourg 31: 101 (1887) – buk japoński

• Fagus longipetiolata Seemen, Bot. Jahrb. Syst. 23(57): 56 (1897)

• Fagus lucida Rehder & E.H.Wilson C.S.Sargent, Pl. Wilson. 3: 191 (1916)

• Fagus sylvatica L., Sp. Pl.: 998 (1753) – buk zwyczajny

  • Fagus sylvatica subsp. orientalis (Lipsky) Greuter & Burdet – buk wschodni

W strefie umiarkowanej półkuli południowej występuje rodzaj bukan (Nothofagus) nazywany bukiem południowym, którego przedstawiciele dawniej włączane bywały do rodzaju Fagus^[6].

Buczyna storczykowa

Skocz do: nawigacji, wyszukiwania

Ciepłolubne buczyny storczykowe, Cephalanthero-Fagenion
Syntaksonomia
Klasa	Querco-Fagetea
Rząd	Fagetalia
Związek	Fagion sylvaticae
	R.Tx 1955
podzwiązek Cephalanthero-Fagenion

Buczyna storczykowa – żyzny i ciepłolubny las buczynowy o charakterystycznej kombinacji gatunków, w której znamienny jest udział gatunków światłolubnych i ciepłolubnych, w tym niektórych storczyków (stąd nazwa). Fitosocjologiczne lasy te zgrupowane są w podzwiązku Cephalanthero-Fagenion, w Polsce zbiorowiska te występują na kresach zasięgu i mają charakter reliktowy. W Polsce wyróżnia się 5 odrębnych typów takich buczyn.

Gatunki charakterystyczne: buławnik wielkokwiatowy, buławnik mieczolistny, kruszczyk rdzawoczerwony, kruszczyk szerokolistny.

Gatunki wyróżniające: dzwonek brzoskwiniolistny, dzwonek jednostronny, czyścica storzyszek, kokoryczka wonna. W buczynie storczykowej można znaleźć bardzo rzadkiego grzyba borowika szatańskiego.

Charakterystyczna kombinacja gatunków

ChSubAll.:buławnik wielkokwiatowy Cephalanthera damasonium, buławnik mieczolistny Cephalanthera longifolia, kruszczyk rdzawoczerwony Epipactis atrorubens, kruszczyk szerokolistnyEpipactis helleborine

DSubAll.: dzwonek brzoskwiniolistny Campanula persicifolia, dzwonek jednostronny Campanula rapunculoides, czyścica storzyszek Clinopodium vulgare, kokoryczka wonna Polygonatum odoratum

ChAll.: buławnik wielkokwiatowy Cephalanthera damasonium, żywiec cebulkowy Dentaria bulbifera, żywiec dziewięciolistny Dentaria enneaphyllos, żywiec gruczołowaty Dentaria glandulosa, buk zwyczajny Fagus sylvatica, kostrzewa leśna Festuca altissima, kostrzewa górska Festuca drymeja, jęczmieniec zwyczajny Hordelymus europaeus, kosmatka gajowa Luzula luzuloides, perłówka jednokwiatowa Melica uniflora, paprotnik Brauna Polystichum braunii, przenęt purpurowy Prenanthes purpurea

ChO. : piżmaczek wiosenny Adoxa moschatelina, czosnek niedźwiedzi Allium ursinum, zawilec żółty Anemone ranunculoides, sałatnica leśna Aposeris foetida, kopytnik pospolity Asarum europaeum, jarzmianka większa Astrantia major, żórawiec falisty Atrichum undulatum, turzyca leśna Carex sylvatica, kokorycz pusta Corydalis cava, kokorycz wątła Corydalis intermedia, kokorycz drobna Corydalis pumila, wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, nerecznica samcza Dryopteris filix-mas, wilczomlecz migdałolistny Euphorbia amygdaloides, wilczomlecz słodki Euphorbia dulcis, dzióbkowiec bruzdowany Eurhynchium striatum, ziarnopłon wiosenny Ficaria verna, złoć mała Gagea minima, gajowiec żółty Galeobdolon luteum, przytulia wonna Galium odoratum, niecierpek pospolity Impatiens noli-tangere, zdrojówka rutewkowata Isopyrum thalictroides, groszek wiosenny Lathyrus vernus, lilia złotogłów Lilium martagon, tojeść gajowa Lysimachia nemorum, szczyr trwały Mercurialis perennis, prosownica rozpierzchła Milium effusum, gnieźnik leśny Neottia nidus-avis, czworolist pospolity Paris quadrifolia, zerwa kłosowa Phyteuma spicatum, kokoryczka wielokwiatowa Polygonatum multiflorum, pierwiosnek wyniosły Primula elatior, miodunka ćma Pulmonaria obscura, miodunka plamista Pulmonaria officinalis, jaskier kaszubski Ranunculus cassubicus, jaskier kosmaty Ranunculus lanuginosus, żankiel zwyczajny Sanicula europaea, trędownik bulwiasty Scrophularia nodosa, czyściec leśny Stachys sylvatica, przetacznik górski Veronica montana, fiołek leśny Viola reichenbachiana

ChCl. : Klon polny Acer campestre, klon zwyczajny Acer platanoides, podagrycznik pospolity Aegopodium podagraria, zawilec gajowy Anemone nemorosa, kłosownica leśna Brachypodium sylvaticum, dzwonek pokrzywolistny Campanula trachelium, turzyca palczasta Carex digitata, leszczyna pospolita Corylus avellana, kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine, trzmielina zwyczajna Euonymus europaea, trzmielina brodawkowata Euonymus verrucosus, jesion wyniosły Fraxinus excelsior, przylaszczka pospolita Hepatica nobilis, łuskiewnik różowy Lathrea squamaria, suchodrzew pospolity Lonicera xylosteum, perłówka zwisła Melica nutans, wiechlina gajowa Poa nemoralis, jaskier różnolistny Ranunculus auricomus, porzeczka alpejska Ribes alpinum, szałwia lepka Salvia glutinosa, cebulica dwulistna Scilla bifolia^[1].

Występowanie w Polsce: buczyna storczykowa występuje w Polsce m.in. w Sudetach (Krowiarki), Górach Świętokrzyskich, w rezerwacie leśnym "Bukowa góra" koło Dobromierza na południowym stoku Bukowej Góry. Jest to jedyne odkryte stanowisko w Górach Świętokrzyskich. Drzewostan stanowią głównie buk pospolity, jawor i lipa szerokolistna, które mają tu północny zasięg.

Wykształca się również na starych wapiennych hałdach (tzw. warpiach) w okolicach Tarnowskich Gór (woj. śląskie ) - dla ochrony tego zbiorowiska utworzono rezerwat przyrody Segiet.