Rola religii i emocji w polityce.

Teoria sekularyzacji a zjawisko desekularyzacji
Zgodnie z nią modernizacja ogranicza potrzebę i znaczenie religii w życiu społecznym. Następuje przejście od społeczeństwa tradycyjnego do nowoczesnego i związany z tym rozwój świeckiego nauczania(a więc opartego na racjonalnym myśleniu i metodzie naukowe, kwestionuje dogmaty wiary. Religia zostaje sprowadzona do prywatnej sprawy jednostki, wyznaczając jej jakieś zasady postępowania. Taki pogląd na dalsze losy religii przejawiało wielu uczonych – od Augusta Comte’a, przez Karola Marksa do Emile’a Durkheima. Obecnie zaś istnieją dwa kierunki rozumowania o rozmiarach skutkach zróżnicowania na polu religia – społeczeństwo świeckie:
⇒ Uczestnictwo społeczeństwa w życiu religijnym ulega osłabieniu, co widać m.in. w Europie Zachodniej, gdzie spada liczba uczestników w nabożeństwach, obrzędach religijnych.
⇒ Religia nie ulega osłabieniu, ale zamyka się do wewnątrz, pozostając ważną w prywatnym życiu jednostki, choć jednocześnie zmniejsza się jej wpływ na zewnątrz. Krytycy tego podejścia twierdzą, że modernizacja wzmaga uczucie niepewności, a to jest z kolei przyczyną zapotrzebowania na ortodoksyjne religie. A więc modernizacja wpływa na wzrost fundamentalizmu, ortodoksji i konserwatyzmu. Morris i Inglehart podkreślają, że sekularyzm jest silnie związany z poczuciem bezpieczeństwa ekonomicznego i dobrobytem, tak więc w ubogich, niestabilnych ekonomicznie i politycznie krajach wzrasta poczucie religijności. I rzeczywiście, w krajach uboższych religijność jest na wyższym stopniu niż w bogatych krajach np. zachodniej Europy, wykształconej w duchu oświecenia. Państwa, gdzie hasła oświeceniowe z różnych powodów nie docierały(np. Europa Środkowo – Wschodnia, gdzie Święte Przymierze, ostoja konserwatyzmu), nie zostały wychowane zgodnie z ich założeniem, dążącym do sekularyzacji.

Teorie podaży
Pojawiły się jako krytyka teorii sekularyzacji, podważając twierdzenie, że modernizacja nieuchronnie prowadzi do sekularyzacji. Wg. nich stopień religijności zależy od natężenia rynku religijnego w danym społ. Większy pluralizm, a więc konkurencja różnych religii, pobudza daną religię do działania, by nie stracić wiernych. Jednocześnie więc religijność jest na wyższym poziomie, gdy państwo nie ingeruje w rynek, pozostawiają wolny, szeroki wybór. Od tej teorii istnieją jednak wyjątki, m.in. na przykładzie krajów muzułmańskich, gdzie islam jest panującą religią, gdzie inne religie są marginalizowane(np. Arabia Saudyjska), a mimo to wskaźnik poziomu religijności jest na wysokim poziomie.

Płaszczyzny wpływu religii na politykę
„religia i polityka są nieuchronnie ze sobą powiązane” Ronald Reagan. Zgodnie z badaniami WVS i EVS ponad 50% badanych stwierdziło, że religia jest w ich życiu ważniejsza niż polityka. Nic więc dziwnego, że ma ona wpływ na nasze wybory polityczne. Religia jest czynnikiem o dużym wpływie na zachowania wyborcze. Oczywiście twierdzenie to może znaleźć zastosowanie w demokracjach zachodnich, gdyż warunkuje go sama możliwość takiego wyboru. Chociaż sama religia(przynależność religijna) determinuje w pewien sposób zachowania wyborcze, na pewno również poziom religijności nie pozostanie bez wpływu.
Poziom makrospołeczny (instytucje i procesy)
Poziom mikrospołeczny (zachowania polityczne)
Odmienność kulturowa ma pozytywny wpływ na poziom religijności oraz postawy dot. Roli religii w polityce. Im wyższa religijność, tym bardziej stabilne poglądy polityczne.

Definiowanie emocji
Emocje już od czasów starożytnych filozofów greckich, uważane były za negatywną siłę, ograniczającą zdolność do racjonalnego rozumowania, a więc i sprawiedliwych rządów politycznych.

Relacje na linii rozum – emocje w polityce, stanowiska:
I. Stworzone przez Platona i rozwinięte przez stoicką szkołę filozoficzną. Wg. Tego stanowiska emocje są szkodliwe i należy je wyeliminować, wykorzenić z psychiki. Usunięcie uczuć z osądu politycznego jest warunkiem sprawiedliwego panowania politycznego.
II. Emocja jest zła, ale nie da się i nie trzeba jej usuwać, można ją tylko kontrolować, a w tym pomaga odpowiednia konstytucja i instytucje, w ten sposób rozum pozostaje suwerenny a rządy sprawiedliwe. Freud zgodnie z tym twierdził, że namiętności nie da się zastąpić rozumem. Rozum może jednak wykorzystać emocje jako siłę napędową do działania.
III. Relacje na linii rozum – emocje są harmonijne, oparte na współpracy. Tu więc już zmienia się podejście, relacje przestają być destrukcyjne. Tylko błędne przekonania mogą wytwarzać emocje, sprawiające problemy. Ten punkt widzenia kojarzony jest z Arystotelesem. IV. Głównymi autorami byli filozofowie szkockiego oświecenia, m.in. Hume, Smith. Twierdzili, że rozumu i emocji nie da się rozdzielić, z tym, że to emocje biorą górę – są one podstawą ludzkiego działania, podporządkowując sobie rozum, jako narzędzie działania.

Teoria psychoanalityczna emocji
Przedstawicielem jest Freud. Namiętności, emocje kształtują się już we wczesnym etapie życia i wnikają głęboko w jednostkę. Jeśli nie zostaną odsunięte na bok, będą oddziaływać potem na życie jednostki. Tu ujawnia się wojna emocji z rozumem. Emocja wiąże się z elementami doświadczenia(kateksja) wobec różnych obiektów a gdy taka więź emocjonalna powstanie, utrwalone zostają te obiekty w pamięci. Wymazać ten obraz może świadome działanie, wysiłek(dekateksja)

Teoria społeczno – psychologiczna
Możemy tu wyróżnić trzy podejścia do emocji:
⇒ teorie walencyjne Emocje służą do rozwiązania problemu ‘zbliżania się’ i ‘unikania’, a więc redukcja wartościowości do kategorii binarnych, dobry – zły)
⇒ dyskretne Istotą jest założenie, że emocje są z def. dyskretne, tj. wzajemnie się wykluczają. Teorie te upatrują źródła emocji w zastosowaniu różnych ocen poznawczych jednocześnie. To interpretacja zdarzeń określa, jakie będą emocje. Emocje wytwarza proces oceny poznawczej sytuacji. Powstaje tu model strukturalny, oparty na hierarchii okoliczności, biorąc pod uwagę różne okoliczności. Liczba dyskretnych emocji wynika z liczby branych pod uwagę okoliczności.
⇒ Wymiarowe Są dwa wymiary emocji – pozytywny i negatywny, przy czym oba mogą być odczuwane jednocześnie, a więc jest wiele źródeł ekspresji emocji. Teoria neurobiologiczna Uznaje wyższość emocji, systemów zmysłowych, bo to one wcześniej reagują na informację niż mózg oraz wytwarzają oceny, będące podstawą działań. Wpływa na politykę mają tu dwa rodzaje pamięci – asocjacyjna i deklaratywna.

Problem awersji
Emocje awersyjne to np. odraza, pogarda, nienawiść, gniew, rozgoryczenie. Emocje te mają inny wpływ na ludzi niż podstawowe emocje negatywne(lęk, depresja, smutek). Aby zbadać ich wpływ na badanych, potrzebny jest więc trzeci wymiar reakcji emocjonalnej. Emocje są często utożsamiane z afektem czy nastrojem. Tymczasem pojęcia te należy rozróżnić.

Afekt – wyjaśnia czy dana jednostka lubi i wartościuje dany obiekt polityczny(osoba, polityka, przedmiot) pozytywnie, czy też nie. Do pomiaru używa się tu np. skali Likerta. Afekt wpływa na osądy polityczne, ale nie zawsze wynika on z natury emocjonalnej. Czasami może się wytworzyć na skutek procesu poznawczego i ma wtedy charakter raczej obiektywno – naukowy, nie wynika z emocji. Nastrój – zjawisko trwalsze niż emocje oraz mniej skupiające się na danym obiekcie(bodźcu).
Emocje są więc najczęściej krótkotrwałą odpowiedzią, instynktowną reakcją, na określony bodziec. Emocje nie muszą być wyczuwalne, rozpoznawalne dla osób ich doświadczających(nie są postawą, płynącą ze świadomego wyboru),
Teoria inteligencji afektywnej Markusa, Neumana i McKuena Afekt ma uczynić obywateli bardziej wyrobionymi. Ludzie w swoich wyborach politycznych kierują się bardziej rzetelną informacją a mniej względami typu identyfikacja partyjna(to powoduje emocja negatywna, czyli niepokój). Emocja pozytywna(entuzjazm) wywołuje większe uczestnictwo w polityce. Emocja staje się więc siłą napędową, która ostatecznie ma ulepszać proces decyzyjny. A więc emocja i rozum współpracują, aby osiągnąć wspólną korzyść – pełnię życia. Jest to odwołanie się do myśli Arystotelesa.
Teoria tendencyjnego przetwarzania informacji Jej źródłem mają być partie polityczne, identyfikacja partyjna – jednostka patrzy na wszystkie informacje przez pryzmat ich przydatności, zgodnych z poglądami reprezentowanymi przez partię. W przypaadku Polski można by to przełożyć na problem tendencyjności prasy – Gazeta Wyborcza jest antypisowska, czy więc obywatele przeciwni tej partii będą ją chętniej kupować? Ta teoria ma oczywiście swoich krytyków. M. in. Gerber i Greek dowodzili, że ludzie zmieniają swoje poglądy w odpowiedzi na nową informację, a gdyby byli tylko stronniczymi przetwórcami informacji, ich poglądy nie przemieszczałyby się równolegle w odpowiedzi na nowe zdarzenia polityczne. To tak, jakby uaktualniać swoje poglądy.