Zakres tematyczny kolokwium:

- lektury główne z zajęć

- jako uzupełnienie: „Antropologia kultury” Wojciecha J. Burszty, następujące fragmenty, które nawiązują do tematów zajęć:

• Rozdz. 1: Spotkanie z Innością – u korzeni antropologii

• Rozdz. 2: Kultura i kultury

• Rozdz. 5: Obrzędy i symbole

Przed przybyciem na kolokwium należy sobie szczerze i uczciwie odpowiedzieć na poniższe pytania:

Czy rozumiem, wiem, pojmuję, przeczuwam…

POJĘCIE KULTURY

…kiedy po raz pierwszy w historii pojawia się pojęcie kultury i do czego nawiązuje?

…na czym polega Herderowski przełom – wprowadzenie definicji deskryptywnej w miejsce definicji wartościujących?

…jak brzmi pierwsza antropologiczna definicja kultury?

MODELE KULTURY

…jak definiuje kulturę Bronisław Malinowski?

…na czym polega instytucjonalna i funkcjonalna analiza kultury wg Malinowskiego?

…jakie zasady integracji społecznej wyróżnia Malinowski?

…jakie wyróżnimy różnice pomiędzy funkcjonalistyczną definicją Malinowskiego a socjologiczną definicją kultury Czarnowskiego?

…jak scharakteryzować dwa podstawowe modele kultury – model organiczny i model lingwistyczny?

WZORY KULTURY

…na czym polega klasyfikacja typów kultury Fryderyka Nietzschego?

…w jaki sposób klasyfikacja klasycznego typu kultury może być użyta w badaniach społeczeństwa „pierwotnego” i współczesnego?

…na czym polega metoda poszukiwania „wzoru kultury”, a także jej zalety i wady?

…jakie wzory kultury wyróżnić można w społeczeństwach Indian Ameryki Północnej?

HOMO RELIGIOSUS

…jakie jest znaczenie podstawowych pojęć fenomenologii sacrum? (numinosum i odczucia numinotyczne – budzone przez numinosum, sacrum / profanum, hierofania / teofania / kratofania, mana, tabu, ikonoklazm / idolatria)

…jak konstruuje sferę sacrum i profanum człowiek religijny – Eliadowski homo religiosus?

…jakie znaczenie w konstrukcji przestrzeni sacrum odgrywają pojęcia centrum, przodu, wysokości, strony prawej? Jak wyjaśnić wartościowanie kierunków przez człowieka?

…jakie wyobrażenia odzwierciedlają się w obrazach świętej góry, katedry, mandali, axis mundi, drzewa świata, hortus conclusus, miasta idealnego itd.?

CZAS I PRZESTRZEŃ

…co jest przedmiotem proksemiki?

…jak w różnych kulturach konstruowana jest przestrzeń trwała i półtrwała? Przestrzeń dospołeczna i odspołeczna?

…jaką rolę w podkreślaniu relacji władzy i dominacji mogą odgrywać dystanse nieformalne?

…jak wyjaśnić różnicę pomiędzy czasem mitycznym (cyklicznym) a czasem historycznym (linearnym)?

…jaką funkcję społeczno-religijną pełnią tzw. rytuałów odnowy?

…jaką funkcję społeczną pełnią tzw. rites de passage?

CIAŁO, CHOROBA I ŚMIERĆ W KULTURZE

…jak rozwijał się w cywilizacji zachodniej stosunek do ciała, nagości, przestrzeni intymnej?

…co rozumiemy pod pojęciem „synchronu” i w jaki sposób ma ono wyjaśniać różnice kulturowe w podejściu do ruchów ciała?

…w jaki sposób ciało podlega przemianie w trakcie tzw. rites de passage?

…na czym polega mitologizacja gruźlicy w XIX wieku oraz raka i AIDS w XX wieku? W czym np. przejawia się estetyzacja choroby? Jakie mity są przypisywane tym chorobom?

…na czym polega proces medykalizacji śmierci i jakie mamy jego przejawy w kulturze zachodniej?

…jakie różnice zachodzą pomiędzy nowożytnym wyobrażeniem „ars bene moriendi” a zapoczątkowanym w XIX wieku procesem „odwracania się” od śmierci?

MIT TRADYCYJNY I WSPÓŁCZESNY

…jak definiowany jest mit w potocznym uzusie językowym – w etnografii i etnologii – w religioznawstwie – w strukturalizmie i semiotyce?

…jaką metodę proponuje strukturalizm do analizy tradycyjnego mitu greckiego? Na czym polega poszukiwanie wiązek opozycji binarnych oraz pomysł wyróżnienia mitemów?

…czym jest mit współczesny, analizowany przez semiotykę? Jaka jest jego struktura i stosunek wobec języka jako pierwotnego łańcucha semiologicznego? Jakie jest podłoże polityczne mitu współczesnego? Jakie są sposoby jego dekodowania (demistyfikacja mitu / dekodowanie warstwy denotacyjnej i konotacyjnej), jakie sposoby produkcji i odczytywania? Jakie mity współczesności obserwujemy wokół nas?

JĘZYK JAKO KRYTERIUM CZŁOWIECZEŃSTWA

Na czym polega symbolizm języka?

Jak strukturalizm definiuje język oraz znak? Z jakiego typu znaków zbudowany jest język?

Jakie są wyznaczniki języka ludzkiego wg Hocketta?

Jakie są podstawowe funkcje języka w schemacie aktu komunikacji językowej?

O czym mówi hipoteza „światów myślowych” Sapira-Whorfa?

Jak w komunikatach językowych przejawia się kod rozbudowany i kod ograniczony i jakie implikacje wnoszą cechy tych kodów do koniecznych założeń pedagogiki szkolnej?