DOWODY

R1

ZNACZENIE DOWODÓW W PROCESIE KARNYM

Znaczenie dowodów:

• Podstawa ustaleń faktycznych:

  • Dla decyzji wydawanych w procesie

  • Dla rozstrzygnięć o głównym przedmiocie procesu

Przestępstwa pozostawiają za sobą „ślady”. Pomagają one w rekonstrukcji zachowania, którego dotyczy proces karny:

• Rekonstrukcji dokonuje się w toku procesu /porównywana do pracy historyka/

• Dotarcie do źródeł jest możliwe przez przepisy prawa

Rodzaje dowodów:

• Rzeczowe

• Osobowe

Droga organu w odkrywaniu informacji o czynie:

• Pierwsza informacja jest najczęściej niepełna / poszlakowa

• Poprzez przeprowadzanie dowodów, organ wzbogaca swą wiedze o czynie

  • Czynności pozaprocesowe mogą poszerzyć wiedzę, ale do celów ustaleń faktycznych co do przedmiotu procesu mogą być utrwalone i wykorzystane tylko te informacje, które wynikają z dowodów

• Dowody uprawniają do wniesienia aktu oskarżenia / zobowiązują do zaniechania ścigania

• Sąd na podstawie dowodów rozstrzyga o okolicznościach czynu

Prawo dowodowe przepisy odnoszące się do dowodów. Regulacja tego, co należy uznać za dowód

Postępowanie dowodowe szereg czynności odnoszących się do dowodów

R2

POJĘCIE I RODZAJE DOWODÓW

Nazwą dowód - obejmuje się zarówno źródło informacji, formę informacji, fakt dowodowy, jak również wszystkie czynności procesowe związane z uzyskaniem informacji, wprowadzeniem i uzewnętrznieniem jej w procesie karnym oraz ostateczny wynik przebiegu myślowego.

Nazwy tej używamy w kontekście:

1. Źródła dowodowego

   • osoba lub rzecz, które dostarczają środków dowodowych. Stąd mamy źródła:

     • dowodowe osobowe (świadek, oskarżony, biegły)

     • dowodowe rzeczowe (przedmioty jako dowody rzeczowe, miejsce przestępstwa).

       • Czasem problem z przypisaniem do którejś grupy /np. dokument/

2. Środka dowodowego

   • są formą przekazu informacji, które uzyskuje się ze źródła dowodowego, z którym organ styka się bezpośrednio, przeprowadzając dowód np. zeznania świadka

   • Świadek jest źródłem dowodowym a jego zeznania są środkiem dowodowym

   • Można wymienić następujące źródła i środki dowodowe:

Źródła dowodowe:	Środki dowodowe:
Oskarżony	Wyjaśnienia
Świadek	Zeznania
Biegły	Jego opinia/zeznania
Dokument	Treść dokumentu
Dowód rzeczowy	Właściwości dowodu
Eksperyment procesowy	Wyniki eksperymentu

1. Faktu dowodowego

• są poszczególne informacje zawarte w środku dowodowym, np. w wyjaśnieniach lub zeznaniach, dotyczących okoliczności określonego zachowania, co do którego toczy się dane postępowanie karne.

• Skoro zeznania świadka są środkiem dowodowym, to podane w tych zeznaniach informacje o określonych zachowaniach lub stanie będą faktami dowodowymi.

• Te fakty mogą wprost wskazywać na popełnienie przez oskarżonego zarzucanego mu przestępstwa.

• Można mówić o faktach które pośrednio dowodzą popełnienia przez oskarżonego wskazanego wyżej przestępstwa (poszlaki).

PODZIAŁ DOWODÓW

Dowody osobowe i dowody rzeczowe

Dowody pojęciowe i zmysłowe – wyróżnione ze względu na treść środka dowodowego.

1. Dowody pojęciowe – wyrażają treść pojęciową. Zalicza się tu zeznania świadka, wyjaśnienia oskarżonego, opinie biegłych, treść dokumentu.

2. Dowody zmysłowe – te które uzyskuje się na podstawie zmysłowej percepcji osób przeprowadzających dowód, a więc będą to właściwości miejsca, rzeczy lub ciała ludzkiego, które poddano oględzinom.

Dowody pierwotne i pochodne – przeprowadza się je w zależności od liczby ogniw, występujących między organem a poznawaną rzeczywistością, w związku z którą toczy się proces.

1. Dowody pierwotne – jeśli występuje tylko jedno ogniwo np. świadek który był obserwatorem określonego zachowania, będącego czynem karalnym.

2. Dowody pochodne – gdy tych ogniw jest więcej np. świadek który słyszał o oznaczonym zachowaniu od innej osoby.

Dowody bezpośrednie i pośrednie

1. Dowody bezpośrednie – wskazują na fakt główny, czyli wprost na czyn zarzucany oskarżonemu.

2. Dowody pośrednie – wskazują na takie okoliczności które w zestawieniu z innymi dają podstawę do wysunięcia wniosku o winie lub niewinności oskarżonego.

Dowody ścisłe (formalne) i swobodne (nieformalne)

1. Dowody ścisłe – wymagają zwiększonego formalizmu, gdyż dotyczą informacji odnoszących się do winy lub niewinności oskarżonego. Zwiększony formalizm wzmacnia gwarancję, że dokonanie ustalenia na podstawie dowodów ścisłych będą odpowiadały prawdzie.

2. Dowody swobodne – mogą służyć do ustaleń w kwestiach incydentalnych (np. wyłączenie sędziego), nie wymaga zwiększonego formalizmu

   • Np. art. 97 sprawdzenie okoliczności faktycznych

   • Np. kiedy sąd orzeka na posiedzeniu na podstawie dowodów zawartych w aktach sprawy

Dowody obciążające i odciążające

1. Dowody obciążające – gdy mają udowadniać wniesione oskarżenie /przeprowadzane jako pierwsze/

2. Dowody odciążające - przeciwstawiają się oskarżeniu, dostarczając faktów korzystnych dla oskarżonego.

R3

DOPUSZCZALNOŚĆ DOWODÓW W OGÓLE

Dopuszczalność dowodu – ustalenie, czy to, co proponuje się we wniosku dowodowym/ to co zamierza się wprowadzić do procesu z urzędu może być dowodem

KPK wymienia takie dowody jak:

1. Wyjaśnienia oskarżonego

2. Zeznania świadka

3. Opinia biegłego

4. Dokumenty

5. Oględziny

6. Wywiad środowiskowy

7. Eksperyment procesowy

Dopuszczalne jest to co nie jest zabronione. Dopuszczalne w procesie są zarówno dowody nazwane jak i dowody nienazwane. Dopuszczalność tych drugich powinna być jednak uzależniona od następujących warunków:

1. Nowy dowód, jeśli jest oparty na nowych metodach badawczych, to metody te powinny być wystarczająco sprawdzone, a wynikające z zastosowania tych metod ustalenia pewne.

2. Zastosowane metody badawcze lub dowód nie mogą naruszać gwarancji procesowych podmiotów procesowych, a zwłaszcza oskarżonego.

Dowód ogólnie dopuszczalny może także nie zostać dopuszczony do procesu:

• Zakazy dowodzenia /kpk/

• Zakazy wykorzystania dowodów /patrz niżej/

Czynności operacyjno – rozpoznawcze policji. (dodatkowo jako przypomnienie)

W celu zapobieżenia, wykrycia, ustalenia sprawców, a także uzyskania i utrwalenia dowodów, gdy inne środki okazały się bezskuteczne albo zachodzi wysokie prawdopodobieństwo, że będą nieskuteczne lub nieprzydatne, SO w drodze postanowienia może zarządzić KONTROLĘ OPERACYJNĄ,

Kontrola operacyjna jest niejawna i polega na:

• Kontrolowaniu korespondencji

• Zawartości przesyłek

• Stosowania środków technicznych, umożliwiających uzyskanie w sposób niejawny informacji i dowodów oraz ich utrwalenie (treści rozmów telefonicznych i innych)

Ustanowienie kontroli. Ustanawiana na pisemny wniosek KGP, złożony po uzyskaniu pisemnej zgody PG albo na pisemny wniosek KWP, złożony po uzyskaniu pisemnej zgody właściwego miejscowo prokuratora okręgowego.

Czas kontroli. Może być ona zarządzona przez SO na okres 3 miesięcy, który może być przedłużony przez tenże sąd na okres nie dłuższy niż kolejne 3 miesiące, a w uzasadnionych wypadkach także na czas oznaczony poza te okresy.

1. Czynności operacyjno – rozpoznawcze polegają na dokonywaniu w sposób niejawny nabycia, zbycia lub przejęcia przedmiotów pochodzących z przestępstwa, ulegających przepadkowi albo których wytwarzanie, posiadanie, przewożenie lub którymi obrót jest zabroniony, a także przejęciu lub wręczeniu korzyści majątkowej. Jeżeli zgromadzony materiał nie zawiera dowodów popełnienia przestępstwa, podlega przechowaniu przez 2 miesiące, a następnie zniszczeniu.

2. W celu udokumentowania przestępstw z art. 19 ust 1 u Pol. albo ustalenia tożsamości osób uczestniczących w tych przestępstwach lub przejęciu przedmiotów KGP lub KWP może zarządzić niejawne nadzorowanie wytwarzania, przemieszczania, przechowywani i obrotu przedmiotami przestępstwa, jeżeli nie stworzy to zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzkiego.

3. Policja może uzyskiwać informacje, w tym także niejawne, gromadzić je, sprawdzać oraz przetwarzać.

Jeżeli jest to konieczne dla skutecznego zapobieżenia przestępstwom kreślonym w art. 19 pol. lub ich wykrycia albo ustalenia sprawców i uzyskania dowodów, policja może korzystać z informacji:

1. Dotyczących umów ubezpieczenia

2. Przetwarzanych przez banki, stanowiące tajemnicę bankową

Jedyny warunek – dowody muszą być pozyskane legalnie

Dowody zgromadzone w ramach przytoczonych regulacji, uzyskane w ramach czynności operacyjno – rozpoznawczych, stają się dowodami w procesie karnym, ale ich wykorzystanie odbywa się według KPK.

R 4

ZAKAZY DOWODOWE

POJĘCIE ZAKAZÓW DOWODOWYCH / ZAKAZY DOWODZENIA

Zakazy dowodzenia:

• Wąskie ujęcie tylko ściśle „zakazy dowodzenia”

• Szerokie ujęcie wszelkiego rodzaju ograniczenia co do możliwości dowodzenia / wprowadzenia/ przeprowadzenia dowodu i ich wykorzystania w procesie /używana przez autora/

  • ZAKAZY DOWODZENIA

    • Określonej tezy dowodowej

    • Za pomocą określonego dowodu

  • ZAKAZY STOSOWANIA NIEDOPUSZCZALNYCH METOD DOWODZENIA

  • ZAKAZY WYKORZYSTYWANIA DOWODÓW

Nazwa zakazy dowodzenia – obejmuje te sytuacje, kiedy z mocy wyraźnych przepisów wyłączone zostaje dowodzenie oznaczonej tezy dowodowej albo dowodzenie za pomocą określonego dowodu ogólnie dopuszczonego.

• ZAKAZY DOWODZENIA OZNACZONEJ TEZY DOWODOWEJ

Pewna okoliczność nie może być w ogóle dowodzona za pomocą jakichkolwiek środków dowodowych. Wyłączenie dowodzenia następuje tutaj nie ze względu na źródło lub środek dowodowy, lecz z powodu tego, co ma być dowodzone. Tylko wtedy gdy wyraźny przepis to przewiduje.

Wypadki wyłączenia:

1. Przebieg narady i głosowania nad orzeczeniem, które jest tajne gdzie zwolnienie od tajemnicy jest niedopuszczalne

2. Zakaz dowodzenia prawa lub stosunku prawnego wbrew ustaleniom konstytutywnym orzeczenia innego sądu, chyba że zmieniła się podstawa faktyczna tych ustaleń

3. Oświadczenie oskarżonego co do zarzucanego mu czynu, złożone wobec biegłego lub lekarza udzielającego pomocy medycznej. Art. 199 KPK stanowi że oświadczenia takie nie mogą stanowić dowodu.

   • Wyjątek badanie wariograficzne przeprowadzane za zgodą oskarżonego

Wymienione tu zakazy są nazywane bezwzględnymi zakazami dowodowymi zupełnymi.

• Nie do końca trafna nazwa – pojęcia „dowód” używa się w odniesieniu do źródła albo środka dowodowego

• ZAKAZY DOWODZENIA ZA POMOCĄ OKREŚLONEGO DOWODU

Wykluczają możliwość zarówno wprowadzania, jak i przeprowadzania określonego dowodu w procesie karnym ze względu na oznaczony interes społeczny. Są one następstwem kolizji interesów społecznych.

Przeprowadzenie dowodu, zmierzającego do wyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy, ogólnie odpowiada interesowi wymiary sprawiedliwości. Może ono jednak równocześnie godzić w inne, równie ważne dobro społeczne. Np. gdyby przeprowadzenie takiego dowodu naruszało tajemnicę adwokacką / służbową/ zawodową/ spowiedzi etc.

Sytuacja kolizji. W sytuacji kolizji interesów społecznych ustawodawca musi dokonywać wyboru między tymi dobrami, kierując się wyższą ich wartością. W tych wypadkach, w których przeprowadzenie dowodu mogłoby przynieść większą szkodę społeczną w porównaniu z korzyściami dla wymiaru sprawiedliwości, ustanawia się zakaz dowodzenia za pomocą określonego środka dowodowego.

Bezwzględne zakazy dowodzenia za pomocą określonego dowodu charakteryzują się tym, że wyłączenie określonego dowodu z procesu dowodzenia jest absolutne. Dowód objęty takim zakazem jest w jego granicach niedopuszczalny. Należą do nich:

1. Zakaz przesłuchania obrońcy oskarżonego co do faktów, o których się dowiedział przy udzieleniu porady prawnej lub prowadząc sprawę.

2. Zakaz przesłuchania duchownego co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi.

3. Zakaz odczytania lub odtworzenia wcześniej złożonych zeznań, jeśli świadek skorzystał z prawa odmowy zeznań lub został zwolniony z obowiązku zeznań (bliski stosunek osobisty)

4. Zakaz odczytania protokołu przesłuchania świadka, jeżeli osoba ta jest następnie przesłuchana w charakterze oskarżonego

Względne zakazy dowodzenia za pomocą określonego dowodu wprawdzie wyłączają korzystanie w procesie karnym z określonych dowodów, ale pod warunkami przewidzianymi w ustawie dowody te mogą być w procesie karnym przeprowadzone, np. pod warunkiem uzyskania zgody odpowiedniego organu. Np.:

1. Zakaz ze względu na tajemnicę informacji niejawnych tajnych i ściśle tajnych

2. Zakaz ze względu na tajemnicę informacji niejawnych poufnych lub zastrzeżonych i ze względu na tajemnice zawodową

3. Zakaz ze względu na prawo odmowy złożenia zeznań

4. Zwolnienie od złożenia zeznań osoby pozostającej z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym

• POSZCZEGÓLNE ZAKAZY DOWODZENIA ZA POMOCĄ OKREŚLONEGO DOWODU

ZAKAZ PRZESŁUCHANIA OBROŃCY

Zaufanie do obrońcy. Wynika on z potrzeby pełnego zagwarantowania zaufania oskarżonego do swego obrońcy, co umożliwia oskarżonemu nieskrępowaną realizację jego prawa do obrony.

Adresaci. Jest on skierowany do wszystkich organów procesowych, a więc obowiązuje on nie tylko w postępowaniu sądowym ale także w postępowaniu przygotowawczym. Występuje on bez względu na to kto obrońcę ustanowił (sam oskarżony, prezes sądu, sąd, inna osoba, ustawowy przedstawiciel).

Dotyczy. Zakaz przesłuchania obrońcy i adwokata udzielającego porady i działającego w ramach art. 245 KPK/kontakt z adwokatem na żądanie zatrzymanego/ przewidziany w art. 178 pkt. 1 KPK nie obejmuje adwokata występującego w procesie karnym w roli pełnomocnika strony.

• Projekt rozszerzenie zakazu na radców prawnych, jako że mogą oni reprezentować oskarżonego

Informacje objęte zakazem. Zakazem tym objęte są wszelkie informacje, o których obrońca lub adwokat dowiedział się, udzielając porady lub prowadząc sprawę, bez względu na źródło ich pochodzenia.

Bezwzględny zakaz. Zakaz przesłuchania obrońcy i adwokata w trybie art. 245 KPK jest bezwzględny, gdyż nie może być uchylony nawet na wniosek samego obrońcy lub za zgodą oskarżonego.

Wyjątki. Zakaz ten nie obejmuje wiadomości, które dotarły do obrońcy przed wystąpieniem w sprawie w tej roli, np. jako świadka określonego zdarzenia.

ZAKAZ PRZESŁUCHANIA DUCHOWNEGO

Obejmuje fakty o których dowiedział się przy spowiedzi. Ma on charakter bezwzględny. Nawet wówczas, gdy duchowny wyraził zgodę na przesłuchanie, dowód taki jest niedopuszczalny. Obowiązuje także, gdyby duchowny porzucił stan kapłański. Podstawa zakazu – art. 53 Konstytucji RP, tyczy się duchownych wszystkich kościołów

Bezwzględny zakaz. Niemożliwy do uchylenia, nawet gdy duchowny wyrazi zgodę

ZAKAZ UJAWNIENIA POPRZEDNIO ZŁOŻONYCH ZEZNAŃ

Odmowa złożenia zeznań lub uzyskanie zwolnienia ze złożenia zeznań powoduje, że:

• osoba ta nie tylko nie może być przesłuchana w charakterze świadka,

• ale też poprzednio złożone przez nią zeznania nie mogą służyć za dowód, ani nie mogą być odtworzone.

Zakaz jest bezwzględny, gdyż przepisy nie przewidują żadnego odstępstwa. Obejmuje także rekonstruowanie treści zeznań za pomocą notatki / zeznań osoby dokonującej przesłuchania

Jednak sporządzone w postępowaniu karnym protokoły oględzin ciała podlegają ujawnieniu na rozprawie.

ZAKAZ PRZESŁUCHANIA ŚWIADKA ZE WZGLĘDU NA TAJEMNICĘ INFORMACJI NIEJAWNYCH TAJNYCH I ŚCIŚLE TAJNYCH

Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy o klauzuli tajności „tajne” / „ściśle tajne” mogą być przesłuchane co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, tylko po zwolnieniu ich od obowiązku zachowania tajemnicy przez organ przełożony. Informacje takie określa się klauzulą „ściśle taje” lub „tajne”.

Ustawa o ochronie informacji niejawnych /2010r/:

Art. 5.

Informacjom niejawnym nadaje się klauzulę „ściśle tajne”, jeżeli ich nieuprawnione ujawnienie spowoduje wyjątkowo poważną szkodę dla Rzeczypospolitej Polskiej przez to, że:

• zagrozi niepodległości, suwerenności lub integralności terytorialnej Rzeczypospolitej Polskiej;

• zagrozi bezpieczeństwu wewnętrznemu lub porządkowi konstytucyjnemu Rzeczypospolitej Polskiej;

• zagrozi sojuszom lub pozycji międzynarodowej Rzeczypospolitej Polskiej;

• osłabi gotowość obronną Rzeczypospolitej Polskiej;

• doprowadzi lub może doprowadzić do identyfikacji funkcjonariuszy, żołnierzy lub pracowników służb odpowiedzialnych za realizację zadań wywiadu lub kontrwywiadu, którzy wykonują czynności operacyjno-rozpoznawcze, jeżeli zagrozi to bezpieczeństwu wykonywanych czynności lub może doprowadzić do identyfikacji osób udzielających im pomocy w tym zakresie;

• zagrozi lub może zagrozić życiu lub zdrowiu funkcjonariuszy, żołnierzy lub pracowników, którzy wykonują czynności operacyjno-rozpoznawcze, lub osób udzielających im pomocy w tym zakresie;

• zagrozi lub może zagrozić życiu lub zdrowiu świadków koronnych lub osób dla nich najbliższych albo świadków, o których mowa w art. 184 ustawy z dnia 6 czerwca 1997r. – Kodeks postępowania karnego – świadek anonimowy), lub osób dla nich najbliższych.

Informacjom niejawnym nadaje się klauzulę „tajne”, jeżeli ich nieuprawnione ujawnienie spowoduje poważną szkodę dla Rzeczypospolitej Polskiej przez to, że:

• uniemożliwi realizację zadań związanych z ochroną suwerenności lub porządku konstytucyjnego Rzeczypospolitej Polskiej;

• pogorszy stosunki Rzeczypospolitej Polskiej z innymi państwami lub organizacjami międzynarodowymi;

• zakłóci przygotowania obronne państwa lub funkcjonowanie Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej;

• utrudni wykonywanie czynności operacyjno-rozpoznawczych prowadzonych w celu zapewnienia bezpieczeństwa państwa lub ścigania sprawców zbrodni przez służby lub instytucje do tego uprawnione;

• w istotny sposób zakłóci funkcjonowanie organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości;

• przyniesie stratę znacznych rozmiarów w interesach ekonomicznych Rzeczypospolitej Polskiej.

Zaniechanie. W razie stwierdzenia w toku procesu, że przesłuchanie ma dotyczyć okoliczności objętych tajemnicą, należy zaniechać przesłuchania, nawet gdyby osoba wezwana w charakterze świadka była gotowa do złożenia zeznań.

Zwolnienie. Zwolnienia od obowiązku zachowania tajemnicy państwowej może udzielić organ przełożony w stosunku do osoby zobowiązanej do zachowania tajemnicy. Sąd lub prokurator powinien zwrócić się do uprawnionego organu o zwolnienie z obowiązku zachowania tajemnicy.

Odmowa zwolnienia. Zwolnienia wolno odmówić tylko wówczas gdy złożenie zeznania mogłoby wyrządzić „poważną szkodę państwu”.

Działanie przy odmowie zwolnienia. W razie odmowy zwolnienia z zachowania tajemnicy państwowej przez organ przełożony sąd lub prokurator mogą się zwrócić do właściwego naczelnego organu administracji rządowej o zwolnienie świadka z obowiązku zachowania tej tajemnicy, jeżeli tego wymaga interes wymiary sprawiedliwości. Rozstrzygnięcie tego organu jest ostateczne.

• Postulat o zwolnieniu z tajemnicy informacji niejawnych tajnych lub ściśle tajnych powinien decydować SN w składzie 1 sędziego

Przesłuchanie przy zwolnieniu z tajemnicy. W razie zwolnienia świadka od zachowania tajemnicy państwowej może on być na rozprawie przesłuchany z wyłączeniem jawności. Zakaz ten nie dotyczy oskarżonego.

• Kwestia przechowywania protokołów reguluje rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości

ZAKAZ PRZESŁUCHANIA ŚWIADKA ZE WZGLĘDU NA TAJEMNICĘ INFORMACJI NIEJAWNYCH POUFNYCH LUB ZASTRZEŻONYCH ORAZ ZE WZGLĘDU NA TAJEMNICĘ ZAWODOWĄ

Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy z klauzulą tajności „zastrzeżone” lub „poufne” albo tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji mogą odmówić zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, chyba że sąd lub prokurator zwolni te osoby od obowiązku zachowania tajemnicy.

Informacje niejawne zaklasyfikowane jako stanowiące tajemnicę służbową oznacza się klauzulą „poufne” lub „zastrzeżone”.

Ustawa o ochronie informacji niejawnych /2010r./:

Informacjom niejawnym nadaje się klauzulę „poufne”, jeżeli ich nieuprawnione ujawnienie spowoduje szkodę dla Rzeczypospolitej Polskiej przez to, że:

• utrudni prowadzenie bieżącej polityki zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej;

• utrudni realizację przedsięwzięć obronnych lub negatywnie wpłynie na zdolność bojową Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej;

• zakłóci porządek publiczny lub zagrozi bezpieczeństwu obywateli;

• utrudni wykonywanie zadań służbo m lub instytucjom odpowiedzialnym za ochronę bezpieczeństwa lub podstawowych interesów Rzeczypospolitej Polskiej;

• utrudni wykonywanie zadań służbom lub instytucjom odpowiedzialnym za ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa obywateli lub ściganie sprawców przestępstw i przestępstw skarbowych oraz organom wymiaru sprawiedliwości;

• zagrozi stabilności systemu finansowego Rzeczypospolitej Polskiej;

• wpłynie niekorzystnie na funkcjonowanie gospodarki narodowej.

Informacjom niejawnym nadaje się klauzulę „zastrzeżone”, jeżeli nie nadano im wyższej klauzuli tajności, a ich nieuprawnione ujawnienie może mieć szkodliwy wpływ na wykonywanie przez organy władzy publicznej lub inne jednostki organizacyjne zadań w zakresie obrony narodowej, polityki zagranicznej, bezpieczeństwa publicznego, przestrzegania praw i wolności obywateli, wymiaru sprawiedliwości albo interesów ekonomicznych Rzeczypospolitej Polskiej.

Tajemnica zawodowa – związana z wykonywaniem zawodu lub funkcji:

• wiadomości dotyczące życia prywatnego określonych osób, które osoba zobowiązana do zachowania tajemnicy uzyskała z racji swego zawodu /lekarska, adwokacka/. Najczęściej regulowane przez ustawy szczególne

  • ujawnienie tej tajemnicy to czyn karalny (266 kpk)

• zachowanie tajemnicy wiadomości dotyczących danego zawodu czy jego organizacji /produkcja artykułów, patenty etc/

Nie ma on charakteru bezwzględnego. Sąd lub prokurator może zwolnić te osoby od obowiązku zachowania tajemnicy, ustalając czy uchylenie to jest nieodzowne dla osądzenia sprawy. Zwolnienie z tego obowiązku powinno przybrać postać POSTANOWIENIA.

Niezgodność przepisu z Konstytucją. W 2011r TK orzekł o niezgodności przepisu 180 KPK w zakresie, w którym dotyczy zwolnienia od obowiązku zachowania tajemnicy statystycznej. W przepisie brak przesłanek, od których uzależniona jest możliwość zwolnienia z obowiązku zachowania tajemnicy statystycznej. Dlatego w przepisie pojawiło się kryterium „dobra wymiaru sprawiedliwości”, którym ma kierować się sąd i prokurator

• projekt zaskarżalność postanowienia wydanego w tym przedmiocie

Postępowanie przygotowawcze. W razie potrzeby przesłuchania w śledztwie lub dochodzeniu osoby co do faktów objętych tajemnicą zawodową lub służbową konieczne jest postanowienie prokuratora. Przesłuchanie świadka zwolnionego z zachowania tajemnicy służbowej lub zawodowej odbywa się na rozprawie z wyłączeniem jawności. Protokoły przechowywane są tak samo jako te przy zachowaniu tajemnicy informacji niejawnych ściśle tajnych / tajnych

Wyjątki. Odrębna regulacja dotyczy zachowania tajemnicy:

• notarialnej,

• adwokackiej,

• radcowskiej,

• lekarskiej,

• dziennikarskiej.

Osoby zobowiązane do zachowania takiej tajemnicy mogą być przesłuchane w charakterze świadka co do faktów objętych tą tajemnicą tylko wtedy gdy:

1. Jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości

2. okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu.

O przesłuchaniu lub zezwoleniu na przesłuchanie decyduje wyłącznie sąd. Na postanowienie to przysługuje zażalenie. (na zezwolenie na przesłuchanie jak i na nieuwzględnienie wniosku).

Tajemnica adwokacka. W uchwale SN (7 sędziów) stwierdzono, że „adwokata nie wolno przesłuchiwać jako świadka co do faktów, o których dowiedział się jako obrońca udzielający porady prawnej lub prowadząc sprawę. W innych przypadkach adwokat może odmówić zeznać co do okoliczności, na które rozciąga się obowiązek zachowania tajemnicy (prawo o adwokaturze), chyba że sąd lub prokurator zwolni do na podstawie art. 163 kpk od obowiązku zachowania tajemnicy. Zwolnienie to może nastąpić tylko wtedy, gdy ujawnienie okoliczności objętych tajemnica – w drodze przesłuchania adwokata jako świadka – jest nieodzowne dla zapewnienie prawidłowego wyrokowania w sprawie’

• Prawo o adwokaturze „Adwokata nie można zwolnić od obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej co do faktów, o których dowiedział się udzielając pomocy prawnej lub prowadząc sprawę”

  • Przepis 180 kpk można traktować jako lex specialis ustawy o adwokaturze

Tajemnica dziennikarska. Prokurator lub sąd mogą zwolnić dziennikarza (w tym redaktora naczelnego) od obowiązku zachowania tajemnicy.(podstawa – art. 163 KPK – przedstawienie dokumentów).Dotyczy to tylko okoliczności niezbędnych dla rozstrzygnięcia danej sprawy karnej /nie sposób inaczej dokonać ustaleń/

W odniesieniu do tajemnicy dziennikarskiej w obowiązującym KPK mamy do czynienia z pełniejszą regulacją prawną. Zwolnienie dziennikarza od obowiązku zachowania tajemnicy nie może dotyczyć danych umożliwiających identyfikację autora materiału prasowego, listu do redakcji lub innego materiału o tym charakterze, jak również identyfikację osób udzielających informacji opublikowanych lub przekazanych do opublikowania, jeżeli osoby te zastrzegły nieujawnienie powyższych danych. W tym zakresie mamy dwa wyjątki:

1. Przepisu tego nie stosuje się w odniesieniu do informacji dotyczących przestępstw określonych w art. 240 KK /niezawiadomienie o przestępstwie/ - art. 180 par 4 KPK

2. Odmowa ujawnienia danych nie uchyla odpowiedzialności za przestępstwo, którego dopuścił się dziennikarz publikując informacje.

PRAWO ODMOWY ZEZNAŃ

Osobom najbliższym w stosunku do oskarżonego pozostawiono swobodę wyboru między zeznawaniem a odmową zeznawania w charakterze świadka.

Osobą najbliższą jest:

1. Małżonek

2. Wstępny

3. Zstępny

4. Rodzeństwo

5. Powinowaty w tej samej linii lub stopniu

6. Osoba pozostająca faktycznie we wspólnym pożyciu.

Uprawnienia do odmowy zeznań nie traci się w chwili ustania małżeństwa lub przysposobienia. Wyliczenie to jest wyczerpujące. Powinowatym zstępnym jest pasierb

Wspólne pożycie – pozycie psychiczne, fizyczne i wspólnota ekonomiczna oraz trwałość związku. Tylko brak legalizacji odróżnia wówczas związek dwóch osób odmiennej płci od małżeństwa

Świadek oskarżony o współprzestępstwo. Prawo odmowy zeznań przysługuje świadkowi, który w innej toczącej się sprawie jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem. Korzysta się tu z art. 391 par. 2 KPK /odczytanie protokołu ze złożonych poprzednio przez świadka wyjaśnień w charakterze oskarżonego/

Pouczenie. Przed przystąpieniem do składania zeznań świadka poucza się o przysługującym mu prawie, uwzględniając jego wiek i stopień rozwoju

Zmiana zdania. Jeżeli świadek skorzystał z prawa odmowy zeznań we wcześniejszym stadium procesu, na rozprawie może swoje zdanie zmienić i wyrazić gotowość zeznawania. W razie skorzystania z prawa odmowy zeznań nie później jednak niż przed rozpoczęciem pierwszego zeznania w postępowaniu sądowym, poprzednio złożone zeznania, tej osoby nie mogą służyć za dowód ani być odtworzone.

Prawo to nie odradza się, gdy:

1. Sprawa zostanie skierowana do ponownego rozpatrzenia przez sąd odwoławczy, po uchyleniu zaskarżonego orzeczenia

2. Sprawa zostanie zwrócona do uzupełnienia postępowania przygotowawczego i następuje skierowanie do sądu pierwszej instancji lub

3. Rozprawa będzie się odbywała od początku w sytuacjach określonych w art. 402 par 2/rozprawa po przerwie/, 404 par 2 /odroczenie rozprawy/i 411 par 2/odroczenie wydania wyroku/ KPK.

Przysługiwanie uprawnienia. Uprawnienie to posiada osoba pełnoletnia jak i małoletnia. Nie musi działać przez przedstawiciela ustawowego.

Prawo do odmowy zeznań a mnogość oskarżonych. Jeśli prawo do odmowy zeznań przysługuje tylko przez relację z jednym z oskarżonych, można przyjąć dwa wyjścia:

• Świadek może skorzystać z prawa do odmowy zeznania /lepsze/

• Świadek powinien zeznawać, ale nie bierze się ich pod uwagę w stosunku do najbliższego świadka

Śmierć świadka przed rozprawą główną. Tyczy się zeznań złożonych w postępowaniu przygotowawczym. SN nie wyklucza możliwości. Jeśli świadek przed złożeniem zeznań w postępowaniu przygotowawczym został poinformowany o prawie do odmowy zeznań nie powinno być problemu.

Podmiot, który odniósł korzyść. Podmiot, który odniósł korzyść także ma prawo do odmowy zeznań –art. 416 par. 3 KPK

UCHYLENIA SIĘ ŚWIADKA OD ODPOWIEDZI NA PYTANIE

Świadek może uchylić się od odpowiedzi na pytanie wtedy, gdy udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić jego lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe

• Nie dotyczy wykroczenia /brak go literalnie w przepisie/

Uchylenie się od odpowiedzi a prawo do odmowy zeznań. Uchylenie się od odpowiedzi nie jest jednoznaczne z odmową złożenia zeznań. Świadek w takim wypadku ma obowiązek zeznawania. Zwolniony jest z udzielenia odpowiedzi na pytanie. Przewodniczący składu będzie mógł ustalić na postawie wstępnego zapoznania się ze sprawą, czy taki przypadek zachodzi. Jeżeli tak, to powinien pouczyć świadka, że na skierowane do niego pytanie może nie odpowiadać. Świadek nie ma obowiązku wyjaśniać dlaczego odmawia odpowiedzi.

ZWOLNIENIE OD ZŁOŻENIA ZEZNAŃ LUB ODPOWIEDZI NA PYTANIE

Przepis art. 185 KPK przewiduje zwolnienie od:

1. Składania zeznań

2. Udzielania odpowiedzi na pytania

Podstawą zwolnienia jest pozostawanie świadka w szczególnie bliskim stosunku z oskarżonym. Warunkiem dodatkowym jest to, aby świadek wniósł o takie zwolnienie. Może tutaj w grę wchodzić np. faktyczna opieka nad osobą kaleką itp. O tym czy taki stosunek zachodzi musi na tle konkretnych okoliczności rozstrzygać organ procesowy w postępowaniu przygotowawczym lub w postępowaniu głównym. Jeśli w postępowaniu ujawni się taka okoliczność, należy pouczyć o uprawnieniu.

Brak definicji „szczególnie bliskiego stosunku”:

• Dalsze pokrewieństwo

• Osoby tej samej płci pozostające we współżyciu

• Faktyczna opieka

BIEGŁY PODLEGAJĄCY WYŁĄCZENIU

Przepis art. 196 KPK ustala osoby, które nie mogą być biegłymi:

• Obrońca / adwokat

  • na podstawie kontaktu z adwokatem 245KPK

  • co do faktów o których dowiedział sie udzielając porady prawnej

  • co do faktów o których dowiedział się prowadząc sprawę

• Duchowny co do faktów o których dowiedział się przy spowiedzi

• Osoba najbliższa dla oskarżonego

• Świadek, który w innej toczącej się sprawie jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem

• Osoba pozostając z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym

• Wyłączenia sędziego(stosuje się odpowiednio):

  • Sprawa dotyczy go bezpośrednio

  • Małżonek strony / pokrzywdzonego/ obrońcy/ pełnomocnika/ przedstawiciel ustawowego bądź pozostający we współżyciu z jedną ze stron

  • Krewny / powinowaty w linii prostej, a w linii bocznej do stopnia pomiędzy dziećmi rodzeństwa osób wymienionych wyżej

  • Związany z jedną z tych osób węzłem przysposobienia/ opieki/ kurateli

  • Brała udział w sprawie jako prokurator/ obrońca/ pełnomocnik/ przedstawiciel ustawowy strony/ prowadziła postępowanie przygotowawcze

• Osoby będące świadkiem czynu

Jeśli przyczyny ujawnią się później, opinia biegłego nie może stanowić dowodu w sprawie

Jeśli pojawią się powody osłabiające zaufanie do wiedzy lub bezstronności biegłego, powołuje się innego biegłego

ZAKAZ SUBSTYTUOWANIA WYJAŚNIEŃ LUB ZEZNAŃ

Dowodu z wyjaśnień oskarżonego lub z zeznań świadka nie wolno zastępować treścią pism, zapisków lub notatek urzędowych. Nie dotyczy to biegłego.

• Projekt poszerzenie o inne dokument, wynika to z pomysłu wprowadzenia możliwości dokonywania i prywatnego dokumentowania czynności przez obrońcę z przeznaczeniem do wykorzystania w celu dokonywania ustaleń faktycznych stanowiących podstawę wyroku

Adresaci. Jest on adresowany do organów procesowych, które nie mają zastępować zeznań świadka lub wyjaśnień treścią pism, zapisków lub notatek urzędowych. Zakaz ten nie zabrania wykorzystywania w procesie karnym wszelkiego rodzaju pism, zapisków czy też notatek urzędowych lecz zabrania zastępowania nimi wyjaśnień oskarżonego lub zeznań świadka. Tworzy to barierę dla ograniczenia zasady bezpośredniości, aby zamiast wyjaśnień i zeznań świadka nie poprzestawano na łatwiejszym sposobie uzyskiwania informacji dowodowej.

Funkcja zakazu. Organy nie powinny zastępować wyjaśnień oskarżonego i zeznań świadka .Wszelkie pisma i zapiski mogą być wykorzystane w procesie karnym oraz odczytane na rozprawie na podstawie art. 393 par 3 KPK byleby nie spełniały funkcji zastępczej w stosunku do wyjaśnień oskarżonego i zeznań świadka.

Pisemne wyjaśnienia. Oskarżony ma prawo do pisemnego złożenia wyjaśnień (art. 176 KPK). Są one przez niego podpisane i zaopatrzone w datę, stanowią załącznik protokołu /występuje w postępowaniu przygotowawczym/. Dla rozprawy głównej nie jest to przewidziane, jednak jeśli taką możliwość udostępni się oskarżonemu, nie będzie to uchybienie.

Inne pisma. Zakazem art. 174 KPK nie są objęte inne materiały pisemne, jak prywatne notatki, grypsy pamiętniki itp. Takie materiały mogą być odczytane na podstawie art. 393 par 3 KPK. Ale jeśli sporządzono notatkę urzędową z czynności, co do której wymagany jest protokół, notatka nie może być odczytana.

• ZAKAZY STOSOWANIA NIEDOPUSZCZALNYCH METOD DOWODZENIA

Zakazy te są w pierwszym rzędzie zabezpieczeniem reguły demokratycznego procesu karnego, który zapewnia przesłuchiwanej osobie swobodę wypowiedzi.

KPK w art. 171 par 5 postanawia że niedopuszczalne jest:

1. Wpływanie na wypowiedź osoby przesłuchiwanej z pomocą przymusu lub groźby bezprawnej

2. Stosowanie hipnozy albo środków chemicznych lub technicznych wpływających na procesy psychiczne osoby przesłuchiwanej albo mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji jej organizmu w związku z przesłuchaniem.

Wyjaśnienia, zeznania oraz oświadczenia uzyskane wbrew zakazom zamieszczonym w par 5 nie mogą stanowić dowodu.

• Zakaz przemocy fizycznej. Mogą to być tortury w szerokim znaczeniu, stosowane zarówno przez przesłuchującego jak i za jego przyzwoleniem

• Groźba to zarówno groźba karalna z 190 KK, jak i groźba postępowania karnego, rozgłoszenia wiadomości uwłaczającej czci zagrożonego lub osobie najbliższej

• Narkoanaliza jest dość powszechnie uznana za niedopuszczalną metodę poszukiwania prawdy w procesie karnym. To poddanie oskarżonego środkom narkotycznym, które zmniejszają opory psychiczne

• Hipnoza stanowi metodę odblokowania pamięci wokół której w ostatnim okresie toczy się ożywiona dyskusja. Zabroniona. Pojawiają się postulaty pozaprocesowcyh „seansów hipnotycznych” w celu odblokowania pamięci. Kwestia dyskusyjna.

• Badania poligraficzne (wariograficzne). Początkowo wykluczone, obecnie pojawiają się w kodeksie dwukrotnie:

  • Stosowanie w czasie badania przez biegłego środków technicznych mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji organizmu badanej osoby możliwe jest wyłącznie za jej zgodą.

  • W celu między innymi ograniczenia kręgu osób podejrzanych, za zgodą osoby badanej biegły może również zastosować środki techniczne mające na celu kontrolę nieświadomych reakcji organizmu tej osoby.

  • Dochodzi do kolizji norm – 199 KPK a 171 KPK. Wydaje się , ze 199 KPK jest przepisem ogólnym w zakresie dowodu z biegłego. Nie stosuje się go w związku z przesłuchaniem. Czyli jeśli badanie ma na celu kontrolę reakcji organizmu w związku z przesłuchaniem, przepis 171 ma zastosowanie

• ZAKAZY W ZAKRESIE WYKORZYSTANIA DOWODÓW W PROCESIE KARNYM

Kiedy zakaz dowodowy ujęty zostaje wyłącznie od strony wykorzystania dowodów, wtedy możemy go określić jako samoistny zakaz wykorzystania dowodów, albo kiedy jest następstwem innej regulacji w postaci zakazu dowodzenia.

W ramach samodzielnych zakazów mamy:

1. Zakaz wykorzystania treści oświadczenia oskarżonego, dotyczącego zarzucanego mu czynu, jeżeli zostało złożone wobec biegłego albo lekarza udzielającego pomocy /stosunek zaufania/

2. Zakaz wykorzystania na rozprawie protokołu przesłuchania jako świadka osoby, która jest przesłuchiwana w charakterze oskarżonego

3. Wyjaśnienia podejrzanego nie mogą stanowić dowodu, jeżeli prokurator nie wystąpił z wnioskiem do sądu o nadanie podejrzanemu statusu świadka koronnego albo gdy sąd postanowieniem odmówił dopuszczenia dowodu z zeznań świadka koronnego.

W ramach niesamodzielnych zakazów mamy:

1. Gdy pomimo zakazu dowodzenia określonej tezy dowodowej lub zakazu dowodzenia za pomocą określonego dowodu dowód zostanie przeprowadzony. Jako nielegalny musi być pominięty.

2. Zakaz wykorzystania wyjaśnień, zeznań lub oświadczeń złożonych w warunkach stosowania niedopuszczalnych metod dowodzenia.

3. Zakaz wykorzystania zeznań, wyjaśnień i oświadczeń złożonych w warunkach wyłączających swobodę wypowiedzi, gdy uzyskane zostały z nadużyciem naturalnych warunków przesłuchania

4. Zakaz wykorzystywania opinii złożonej przez biegłego, wobec którego po ustanowieniu go biegłym ujawniły się przyczyny niepowołania go w tym charakterze.

Wyliczenie niepełne

Projekt niedopuszczalność przeprowadzenia i wykorzystania dowodów, które zostały uzyskane do celów postępowania karnego za pomocą czynu zabronionego. To odpowiedź na „prywatne gromadzenie dowodów” przez obrońcę.

R5

DOWODZENIE

Dowodzenie jest procesem poznawczym, mającym na celu zebranie wszelkich śladów popełnionego przestępstwa i rekonstrukcję tego czynu co do którego toczy się proces karny.

Obejmuje się nim zarówno sam proces rozumowania, polegający na wykazaniu czegoś, co podlega udowodnieniu, jak i ogół czynności polegających na przeprowadzeniu dowodów

Proces ten odbywa się w dwóch płaszczyznach:

1. Intelektualnej

   • Jest wypełniona przede wszystkim rozumowaniem dedukcyjnym oraz probabilistycznym, gdy następstwo jest zdaniem skądinąd uznanym i na podstawie następstwa uznaje się racje.

2. Faktycznej

Dowodzenie jest więc procesem, obejmującym zarówno przeprowadzenie dowodów jak i odpowiedni typ rozumowania.

Rozpoczyna się w zasadzie od wszczęcia procesu i trwa aż do jego prawomocnego zakończenia. Występuje nawet po prawomocnym zakończeniu procesu np. w przypadku wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem sądu z powodu podstaw de novis.

Można wyodrębnić etapy, ze względu na spełniane funkcje, a mianowicie:

1. Poszukiwanie i wstępne zabezpieczenie dowodów

2. Wprowadzenie dowodów do procesu karnego

3. Przeprowadzenie dowodów

4. Ocenę przeprowadzonych dowodów

5. Czynienie ustaleń faktycznych

Proces dowodzenia rozpoczyna się od podejrzenia popełnienia czynu zabronionego. Następnie pojawia się postanowienie o wszczęciu śledztwa / dochodzenia. W postanowieniu pojawia się hipoteza czynu. W trakcie procesu dowodzenia ulega korektom i krystalizuje się w akcie oskarżenia. Na podstawie całego materiału dowodowego przeprowadza się dowodzenie.

PRZEDMIOT DOWODZENIA

Przedmiotem dowodzenia jest - to co podlega udowodnieniu, wykazaniu w procesie karnym. Do tych zjawisk należą zarówno okoliczności natury faktycznej, jak i okoliczności natury normatywnej.

Dowodzeniu podlega każda okoliczność faktyczna, jeżeli ma znaczenie dla sprawy. Za pomocą dowodzenia ma być wykazane istnienie lub nieistnienie określonej okoliczności i jej prawdziwość.

Okoliczność – określone zachowanie ludzkie, stanowiące oznaczony czyn, jak i poszczególne jego wycinki, a więc pojedyncze fakty. Okolicznościami mogą być także pewne stany, cechy, zjawiska lub stosunki, mające znaczenie dla rozstrzygnięcia przedmiotu sprawy.

Przedmiotem dowodzenia jest zatem każda okoliczność istotna dla sprawy, chyba że chodzi o fakty objęte notoryjnością powszechną lub takie, które zostały ustalone w prawomocnym orzeczeniu kształtującym prawo lub stosunek prawny.

Są nim również okoliczności niesporne, przyznane przez oskarżonego. Przyznanie się bowiem oskarżonego do winy nie stanowi najwyższego dowodu. Przyznanie się do winy podlega sprawdzeniu pod kątem jego prawdziwości. Sąd może przeprowadzić postępowanie dowodowe częściowo / orzekać o skazaniu bez rozprawy / orzekać o dobrowolnym poddaniu się karze

Okoliczności normatywne, czyli przepisy obowiązującego prawa są kwestią problematyczną.

• Są przedmiotem dowodzenia, bo sędzia nie jest w stanie znać szczegółowych przepisów prawnych

• Sędzia, jako osoba o wykształceniu prawniczym, może interpretować nawet najbardziej szczegółowe przepisy /lepsze/

Stosowanie takiego dowodzenia sprawiałoby, że sędzia wyręczałby się biegłymi

PRAWO OBCE natomiast może być przedmiotem dowodzenia

NOTORYJNOŚĆ

Notoryjność powszechna – obejmuje fakty powszechnie znane. Ma ona charakter względny(to co raz może być notoryjne, w innym przypadku takie być nie musi). Można przyjąć, że z notoryjnością tą mamy do czynienia, kiedy znajomość faktów jest tak znana, że przeprowadzenie dowodu byłoby zbędną stratą czasu. Fakty powszechnie znane nie wymagają dowodu. Obejmuje to również fakty historyczne, ustalone w piśmiennictwie naukowym. = NIE WYMAGA DOWODU

Notoryjność urzędowa – obejmuje fakty znane organowi procesowemu z urzędu, a zwłaszcza sądowi, co określa się nazwą notoryjności sądowej. Znajomość tych faktów wynika z urzędowania tego organu. Są one organowi na tyle znane, że nie wymagają sprawdzenia. Różni się od powszechnej tym, że okoliczności nią objęte wymagają notyfikowania stronom. Sąd powinien zwrócić uwagę stronom i ich przedstawicielom na to, że oznaczone fakty są mu znane z urzędu.

• Nagminność przestępstw nagminność przestępstw na danym terenie wymaga udowodnienia jak każdy inny fakt, chyba że jest rzeczywiście powszechnie znana albo w toku postępowania zwrócono na nią stronom uwagę jako fakt znany z urzędu

DOMIEMANIA

Domniemanie prawne (praesumptiones iuris)- Z domniemaniem prawnym mamy do czynienia, kiedy przepis prawa z jednym faktem(poprzednik) wiąże istnienie innego faktu(następnik). Jeżeli wykaże się istnienie faktu stanowiącego podstawę domniemania, to z mocy przepisu prawa przyjmuje się istnienie następnika, i to bez względu na to, czy odpowiada to obiektywnemu stanowi rzeczy, czy ten nie.

• Znoszące przeciwdowód (iuris tantum) – możliwe przeprowadzenie przeciwdowodu

• Nie znoszące przeciwdowodu (iuris ac de iure) – niedopuszczalny przeciwdowód

Przykład nieusprawiedliwione niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika na rozprawie albo na posiedzeniu pojednawczym uważa się za odstąpienie od oskarżenia /domniemanie nieznoszące przeciwdowodu/ - oskarżyciel może tylko wykazać brak podstawy domniemania (usprawiedliwiona nieobecność)

Domniemanie faktyczne (praesumptionis facti)– jest rodzajem wnioskowania. Określa się je jako zdanie, w którym na podstawie jednego ustalonego faktu wyciąga się wnioski o istnieniu innego faktu z uwagi na występowanie między tymi faktami powiązania przyczynowego, które uzasadnia wnioskowanie oparte na prawdopodobieństwie.

UPRAWDOPODOBNIENIE

Podstawa decyzji = fakty udowodnione

Obowiązujące przepisy nie zawsze wymagają ustaleń opartych na faktach udowodnionych. Niekiedy zadowalają się uprawdopodobnieniem.

Należy je rozumieć jako przejaw zasady nieformalizmu, wprowadzającej możliwość osiągnięcia przez sąd wewnętrznego przekonania o dowodzonej okoliczności z pominięciem formalnego postępowania dowodowego, a więc za pomocą dowodów swobodnych.

Uprawdopodobnienie ma w rzeczywistości miejsce we wszystkich tych wypadkach, w których obowiązujące przepisy prawa karnego procesowego uzależniają odpowiednie skutki, np. podjęcie decyzji procesowej, od uzasadnionej wątpliwości, uzasadnionej obawy, dostatecznego podejrzenia.

POSZLAKA

Poszlaka – fakt nie stanowiący bezpośrednio dowódu popełnienia przestępstwa przez określoną osobę, jednakże rozpatrywany łącznie z innymi faktami i dowodami pozwala na wniosek pośredni co do przestępstwa oraz osoby sprawcy.

Jest faktem pośrednim wskazującym na popełnienie lub niepopełnienie przestępstwa. Im więcej poszlak, tym większe prawdopodobieństwo potwierdzenia tezy dowodowej.

Proces poszlakowy – kiedy w sprawie brak jest dowodów bezpośrednich, a dowodzenie odbywa się za pomocą dowodów pośrednich, dostarczających poszlak.

PRAWNY OBOWIĄZEK DOWODZENIA I CIĘŻAR DOWODOWY

Prawny obowiązek dowodzenia (formalny ciężar dowodowy) - jest to obowiązek (onus probandi) przeprowadzenia wszystkich dowodów mających istotne znaczenie dla spray, przemawiających zarówno przeciwko oskarżonemu, jak i za nim. Obowiązek ten wynika z art. 4 KPK. Ciąży on wyłącznie na organach procesowych.

Organy. Obowiązek dowodzenia w stosunku do organów ścigania występuje w postępowaniu przygotowawczym. W postępowaniu głównym obejmuje sąd oraz oskarżyciela publicznego. W projekcie sąd ten obowiązek będzie realizować wyjątkowo. Sąd w szczególnie uzasadnionych przypadkach przeprowadzi dowód, ale tylko w granicach tezy dowodowej. W wyjątkowych przypadkach przeprowadzi dowód z urzędu

Nie dotyczy. Prawny obowiązek dowodzenia nie odnosi się do oskarżyciela prywatnego, posiłkowego ani powoda cywilnego, gdyż podmioty te nie są organami procesowymi.

Oskarżony, korzystając z domniemania niewinności, nie ma obowiązku, lecz uprawnienie dowodzenia.

Obrońca. Obrońca ma natomiast prawny obowiązek dowodzenia okoliczności dla oskarżonego korzystnych.

Materialny ciężar dowodowy. Od prawnego obowiązku dowodzenia, czyli formalnego ciężaru dowodowego, należy odróżnić ciężar dowodowy, czyli ciężar dowodowy w znaczeniu materialnym.

Ciężar dowodowy obciąża stronę, która jest dotknięta niekorzyścią płynącą z braku dowodu lub niedowiedzenia określonej okoliczności. Niekorzyść ta obciąża stronę czynną, a więc oskarżyciela i powoda cywilnego. Gdy chodzi o pozostałych oskarżycieli i powoda cywilnego, to konsekwencje niewykazania istnienia faktu głównego są jeszcze dalej idące, gdyż obok uniewinnienia i pozostawienia powództwa cywilnego bez rozpoznania na nich spada obowiązek ponoszenia kosztów procesu.

Ciężar dowodowy z zasady nie dotyczy ani oskarżonego, ani jego obrońcy. Jeżeli oskarżony nie przedstawi dowodów lub nie składa wyjaśnień albo oskarżonemu lub jego obrońcy nie uda się wykazać istnienia lub nieistnienia okoliczności, to wcale nie oznacza, że obciąża to oskarżonego. Nieodparta obrona oskarżonego, nawet jeśli nie jest udowodniona, prowadzi do rozstrzygnięcia korzystnego dla oskarżonego.

Jedynie w sprawach o pomówienie ciężar dowodowy może obciążać oskarżonego. Jeżeli oskarżony wykaże istnienie znamion przestępstwa z art. 212 KK co do którego oskarżony może przeprowadzić dowód prawny to w razie nieprzeprowadzenia dowodu prawdy w warunkach stwierdzenia istnienia znamion przestępstwa z art. 212 KK może nastąpić skazanie oskarżonego.

ETAPY DOWODZENIA

Dowodzenie stanowi pewien modelowy łańcuch czynności, który określa się nazwą procesu dowodzenia.

Etapy:

1. Poszukiwanie i wstępne zabezpieczenie dowodów /nie zawsze w procesie dowodzenia/

2. Wprowadzenie dowodów do procesu

3. Przeprowadzenie dowodów

4. Ocena dowodów i czynienie ustaleń faktycznych

1.POSZUKIWANIE I WSTĘPNE ZABEZPIECZENIE DOWODÓW

Poszukiwanie i ujawnianie dowodów należy do obowiązków organów procesowych. One też powinny znajdować istniejące dowody za pomocą procesowych czynności oraz czynności pozaprocesowych, jakim są czynności kontroli operacyjnej. Mogą dokonać przeszukania pomieszczeń, innych miejsc oraz osób lub rzeczy.

Możliwe jest wstępne zabezpieczenie dowodów.

• Art. 288 KPK - policja przyjmując na żądanie pokrzywdzonego ustną lub pisemną skargę, w razie potrzeby zabezpiecz dowody.

• Art. 304 par 2 KPK – instytucje, które w związku ze swoją działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa, zobowiązane są zawiadomić o tym prokuratora i przedsięwziąć niezbędne czynności aby nie dopuścić do zatarcia śladów

2.WPROWADZENIE DOWODÓW DO PROCESU

Przez wprowadzenie dowodów do procesu rozumiemy to, że zostają one włączone w obręb toczącego się procesu karnego. Problem czy jest to czynność jednorazowa, czy dwuetapowa (w postępowaniu przygotowawczym i w postępowaniu głównym). Np. osoby przesłuchane w post. przygotowawczym zostały już wprowadzone jako dowody, na rozprawie będą przesłuchiwane podobnie, a możliwe jest odczytanie ich zeznań z protokołu przy odpowiednich okolicznościach.

Można mówić o dwóch drogach wprowadzenia dowodów do procesu karnego:

• WPROWADZENIE DOWODÓW DO PROCESU Z URZĘDU

Odgrywa większą rolę w postępowaniu przygotowawczym. Jeśli zaistnieją podstawy do wniesienia aktu oskarżenia, to oskarżyciel będzie zobowiązany wszystkie wprowadzone do procesu dowody przedstawić sądowi, chyba że niektóre z nich będą dla sprawy nieistotne, ale protokół z ich przeprowadzenia powinien pozostać w aktach sprawy.

W postępowaniu głównym wprowadzenie dowodów do procesu z urzędu może nastąpić przed rozprawą lub na rozprawie. Prezes sądu w ramach przygotowania do rozprawy głównej może na wniosek stron, podmiotu, o którym mowa w art. 416 KPK lub z urzędu dopuścić dowody, jeżeli druga strona się nie sprzeciwiła i zarządzić ich sprowadzenie na rozprawę, w przeciwnym razie w tym przedmiocie sąd wydaje postanowienie. Sąd na rozprawie, zawsze kiedy to jest konieczne do wyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy, może postanowieniem dopuścić dowody przez strony nie zawnioskowane.

Projekt prezes sądu utraci uprawnienie do dopuszczenia dowodów z urzędu, a sądowi przysługuje to uprawnienie w zakresie , w jakim jest to szczególnie uzasadnione w wyjątkowych przypadkach

• WPROWADZENIE DOWODÓW DO PROCESU NA WNIOSEK

Odgrywa większą rolę w postępowaniu głównym. W stadium postępowania przygotowawczego wnioski dowodowe mogą składać pokrzywdzony i podejrzany oraz ich przedstawiciel, co wynika z uprawnienia stron oraz z art. 315 KPK./wnioski dowodowe/

W postępowaniu głównym można wyodrębnić dwie grupy dowodów:

1. Dowody zamieszczone w wykazie dowodów dołączonych do aktu oskarżenia przez oskarżyciela. Są to dowody, które już zostały wprowadzone do procesu w postępowaniu przygotowawczym. Dowody te powinny być przeprowadzone bez potrzeby wydania decyzji procesowych o ich dopuszczaniu, chyba że niektóre z nich są prawnie niedopuszczalne.

   1. Projekt uprawnienie stron do złożenia specyficznego wniosku dowodowego zmierzającego do uzupełnienia przez prokuratora materiałów postępowania przygotowawczego. Przysługiwałoby to stronom, obrońcom, pełnomocnikom do czasu rozpoczęcia przewodu

2. Dowody zawnioskowane przez pozostałe strony procesowe oraz przez oskarżyciela po wniesieniu aktu oskarżenia. Są to właściwe wnioski dowodowe, stanowiące żądanie stron procesowych lub ich przedstawicieli, a także podmiotu, o którym mowa w art. 416 KPK, zgłoszone organowi kierującemu procesem, domagające się przeprowadzenia dowodu z określonego środka dowodowego na oznaczoną tezę dowodową.

Zgłoszenie wniosku. Wniosek dowodowy może być zgłoszony ustnie lub pisemnie na rozprawie i poza rozprawą.

Wniosek taki powinien zawierać:

1. Określenie tezy dowodowej (okoliczność, która jest wykazywana)

2. Oznaczenie dowodu, za pomocą którego ma być potwierdzona teza dowodowa

3. Sposób przeprowadzenia dowodu

Uprawnieni .Wniosek może być zgłoszony przez strony lub ich przedstawicieli oraz przez podmiot z 416 KPK. Wniosek zgłoszony przez nieuprawnionego pozostawia się bez rozpoznania, chyba że mieściłaby się w tym ważna dla sprawy informacja (wówczas organ wprowadza dowód z urzędu).

Termin. Niekiedy przewidziany dla zgłoszenia wniosku, ale ma charakter instrukcyjny

Wniosek dowodowy podlega oddaleniu w wypadkach określonych w art. 170 KPK jeżeli/wyliczenie wyczerpujące/:

1. Przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne

2. Okoliczność, która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy

3. Okoliczność jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy

   • Chyba, że zgłoszone dowody zmierzają do wykazania innej treści

4. Dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności

5. Dowodu nie da się przeprowadzić

6. Gdy wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania.

   • To częsty zarzut odwoławczy – należy zachować tu rozwagę

Forma. Oddalenie wniosku dowodowego przyjmuje postać POSTANOWIENIA (w obu postępowaniach). Nie przysługuje zażalenie. Zarzut co do niesłuszności oddalenia wniosku dowodowego może być podniesiony w apelacji od wyroku Oddalenie to decyzja odwołalna – później na rozprawie dowód może być dopuszczony

Zakaz antycypacji dowodu. Nie należy oddalać dowodu z góry oceniając negatywnie jego wartość jeszcze przed jego przeprowadzeniem

Przyjęcie wniosku. W postępowaniu głównym decyzja w przedmiocie wniosku dowodowego może przybrać postać ZARZĄDZENIA prezesa sądu wydanego w ramach przygotowania do rozprawy głównej lub przewodniczącego składu sądzącego, jeśli inna strona nie sprzeciwiła się temu wnioskowi. W pozostałych wypadkach o dopuszczeniu zawnioskowanego dowodu decyduje sąd, wydając POSTANOWIENIE.

3.PRZEPROWADZENIE DOWODU

Trzy sposoby:

1. Przesłuchanie

2. Odczytanie

3. Oględziny

• PRZESŁUCHANIE

Przeprowadzenie dowodu z osobowych źródeł dowodowych Tym sposobem przeprowadza się dowód z

• wyjaśnień oskarżonego,

• zeznań świadka

• zeznań biegłego.

Ogólne reguły przesłuchania – obowiązują przy każdym przesłuchaniu, bez względu na to czy ma ono miejsce w postępowaniu głównym czy w przygotowawczym. Zaliczamy do nich:

1. Swobodę wypowiedzi

   • Osobie przesłuchiwanej należy umożliwić swobodne wypowiedzenie się w granicach określonych celem danej czynności. Dopiero po spontanicznej wypowiedzi można zadawać pytania zmierzające do uzupełnienia, wyjaśnienia i kontroli zeznań

   • Przystępując do przesłuchania oskarżonego, należy go powiadomić o stawianych mu zarzutach.

   • Świadka natomiast należy zapytać, co wie w sprawie. W ten sposób umożliwia się im złożenie spontanicznych wyjaśnień lub zeznań. Relacje te nie powinny być przerywane, chyba że nie są one istotne dla sprawy. Granicami swobodnej wypowiedzi jest cel danej czynności.

   • Wyłączenie swobody wypowiedzi może mieć miejsce zarówno w ramach naturalnych warunków przesłuchania, jak i w postaci stosowania dodatkowych środków oddziaływania na osobę przesłuchiwaną.

2. Porządek przesłuchania

3. Zakaz substytuowania zeznań

   • Zakaz substytuowania wyjaśnień lub zeznań zapiskami, pismami lub notatkami urzędowymi. Dowodu z wyjaśnień oskarżonego lub zeznań świadka nie wolno zastępować treścią pisma, zapisków lub notatkami urzędowymi

4. Zakaz zadawania osobie przesłuchiwanej pytań sugerujących treść odpowiedzi

   • Według art. 171 par 4 KPK nie wolno zadawać pytań sugerujących osobie przesłuchiwanej treść odpowiedzi. Takie pytania uchyla organ przesłuchujący. W razie uzyskania odpowiedzi, podlega ona wnikliwej ocenie sądu.

.

Zakazy stosowania dodatkowych środków oddziaływania na osobę przesłuchiwaną, zabraniają:

1. Wpływania na wypowiedzi przesłuchiwanej osoby za pomocą przymusu lub groźby bezprawnej

2. Stosowania hipnozy i transu hipnotycznego

3. Stosowania środków chemicznych lub technicznych, które wpływają na procesy psychiczne

Podstęp. Podstęp nie jest do pogodzenia z dyrektywą lojalności organów procesowych, z drugiej strony twierdzi się, że można go stosować w walce z przestępczością. Autor uważa, że nie należy go stosować

Brak swobody wypowiedzi. Nie jest konieczne jego udowadniania, wystarczy uprawdopodobnienie.

Swoboda wypowiedzi jako reguła. Przepis art. 171 KPK nie tylko ustala jako regułę swobodę wypowiedzi osoby przesłuchiwanej, ale jednocześnie przewiduje sankcje za naruszenie tej reguły. Wyjaśnienia, zeznania lub oświadczenia złożone w warunkach wyłączających swobodę wypowiedzi lub wbrew zakazom określonym w par 5 nie mogą stanowić dowodu. Stwierdzenie że dowód zostaje pominięty, powinno być z reguły ustalone POSTANOWIENIEM.

Konfrontacja przesłuchiwanych. Osoby przesłuchiwane mogą być konfrontowane tzn. stawiane sobie przed oczy, aby w ten sposób np. wyjaśnić sprzeczności w ich zeznaniach, chyba że ustawa możliwość konfrontowania wyłącza np. świadek anonimowy

Okazanie jest formą przesłuchani, której celem jest rozpoznanie osoby lub rzeczy. Osobę lub rzecz okazuje się osobie przesłuchiwanej. Okazanie może dotyczyć każdego kto jest przesłuchiwany, a więc świadka, oskarżonego i biegłego, a także innych podmiotów, jak np. osoby, o której mowa w art. 416 KPK. Okazanie powinno być przeprowadzone w taki sposób aby wyłączyć sugestię.

• Okazanie osoby – wymaga, aby okazywana osoba znajdowała się w grupie, stanowiącej co najmniej cztery osoby. Wszystkie okazywane osoby powinny mieć zbliżoną powierzchowność. Reguła ta powinna się także odnosić do rozpoznania na podstawie wizerunku. Okazanie i rozpoznaniem można także objąć pokrzywdzonego lub osobę trzecią np. świadka zdarzenia, jeżeli to ma znaczenie dla przeprowadzonego postępowania karnego. Może być przeprowadzone również, aby wyłączyć możliwość rozpoznania osoby przesłuchiwanej przez osobę rozpoznawaną np. przez zastosowanie odpowiedniej szyby pomiędzy pomieszczeniami.

• Okazanie rzeczy – ma duże znaczenie w zakresie rozpoznania narzędzi popełnionego przestępstwa, jak i przedmiotów pochodzących z przestępstwa. Z czynności okazania sporządza się protokół.

Warunki okazania określane są w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem właściwym ds. wewnętrznych

• ODCZYTANIE

Jest formą przeprowadzenia dowodu z dokumentu na rozprawie, gdy chodzi o jego treść.

Dokument odczytuje się w całości lub części. Najczęściej odczytywane są protokoły z czynności dowodowych, sporządzone w postępowaniu przygotowawczym. Odczytania dokonuje w zasadzie przewodniczący składu sądzącego.

Wywiad środowiskowy. Dane dotyczące oskarżonego oraz wyniki wywiadu środowiskowego uznaje się za ujawnione bez odczytania. Należy go odczytać, gdy oskarżony / obrońca o to wnosi.

Oględziny. Natomiast dokument podlega oględzinom, gdy chodzi o badanie jego autentyczności

Protokoły i dokumenty. Protokoły i dokumenty podlegające odczytaniu na rozprawie można uznać bez ich odczytania za ujawnione w całości lub części. Należy je odczytać, gdy któraś ze stron o to wnosi (nie dotyczy strony, której zeznania nie dotyczą)

Projekt uznanie akt sprawy za ujawnione z wyjątkiem wypadków, w których o odczytanie wniesie strona, która uprzednio nie mogła zapoznać się z dowodem (za daleko idące)

• OGLĘDZINY

Są sposobem przeprowadzenia dowodu z miejsca, osoby lub rzeczy.

Zadaniem oględzin jest stwierdzenie pewnego stanu: rzeczy, ciała lub miejsca, ich właściwości. Tych spostrzeżeń dokonuje się za pomocą wzroku, ale w grę mogą wchodzić spostrzeżenia poczynione za pomocą innych zmysłów, np. węch, smak, dotyk.

Zachowanie przedmiotu. Jeżeli przedmiot może ulec przy badaniu zniszczeniu lub zniekształceniu, część tego przedmiotu należy w miarę możliwości zachować w stanie niezmienionym, ale gdy to jest niemożliwe, stan ten trzeba utrwalić w inny sposób.

Oględziny miejsca przestępstwa. Mają na celu stwierdzenie śladów przestępstwa i zabezpieczenie ich w celach dowodowych. Z oględzin tych sporządza się protokół, wykonuje się szkice sytuacyjne, zdjęcia lub utrwala na odpowiedniej aparaturze obraz miejsca przestępstwa.

Oględziny osób. Dokonuje się ich w celu znalezienia śladów przestępstwa, a więc przede wszystkim poszukuje się uszkodzeń ciała spowodowanych przez sprawcę przestępstwa. Świadek jeżeli jest pokrzywdzonym i karalność czynu zależy od jego stanu zdrowia, nie może sprzeciwić się oględzinom i badaniom, nie połączonym z zabiegiem chirurgicznym lub obserwacja w zakładzie leczniczym. Oględzin ciała, które mogą wywołać uczucie wstydu, powinna dokonać osoba tej samej płci, chyba że łączą się z tym szczególne trudności.

• Dokonuje ich organ kierujący procesem. Oględziny dokonywane przez organ procesowy ograniczają się do stwierdzenia istnienia śladów na ciele. Do szczegółowego określenia wzywa się lekarza.

• Śmierć. Jeżeli zachodzi podejrzenie przestępstwa spowodowania śmierci, zawsze muszą być zarządzone oględziny zwłok i ich sekcja. Sekcja jest czynnością procesową. Kieruje nią organ procesowy. Należy jej dokonać z udziałem lekarza, w miarę możliwości biegłego sądowego. /projekt biegły lekarz w miarę możliwości z zakresu medycyny sadowej/ . Można wezwać lekarza, który ostatnio udzielał pomocy zmarłemu. Sąd lub prokurator w celu dokonania oględzin lub otwarcia zwłok może zarządzić ekshumacje.

Oględziny rzeczy. Przedmioty stanowiące dowód rzeczowy podlegają oględzinom już w postępowaniu przygotowawczym. Z tej czynności sporządza się protokół. Dowód rzeczowy dołącza się do akt sprawy. Dodowy rzeczowe sprowadza się na salę rozpraw, jeżeli nie stoją temu na przeszkodzie ich właściwości. Udostępnia się je stronom, a w razie potrzeby świadkom i biegłym. Jeżeli dowodu rzeczowego nie będzie można sprowadzić na salę rozpraw, gdyż nie pozwala na to jego wielkość, ciężar, trwałe połączenie z podłożem itd. to wówczas dowód z oględzin przeprowadza cały skład sądzący z udziałem stron i ich przedstawicieli. W razie gdy przeprowadzenie oględzin przez pełny skład - sąd wyznacza do tej czynności sędziego ze swego składu lub sąd wezwany. W tej czynności mogą wziąć udział strony i ich przedstawiciele. Oskarżonego aresztowanego sprowadza się tylko, gdy sad uzna to za konieczne.

Eksperyment procesowy – polega na odtworzeniu w sposób sztuczny pewnej sytuacji lub dokonaniu czynności doświadczalnych. A więc nie jest tożsamy z oględzinami.

4. OCENA DOWODÓW I DOKONYWANIE USTALEŃ FAKTYCZNYCH

Po wykorzystaniu wszystkich możliwości dowodowych, przed przystąpieniem do oceny przeprowadzonych dowodów trzeba wyeliminować te, które są nielegalne.

Nielegalność ta może być spowodowana:

1. Przeprowadzeniem dowodu uzyskanego z nielegalnego źródła, kiedy:

• Dowód był ogólnie niedopuszczalny

• Został pozyskany z zakazanego źródła

• Przeprowadzony został wbrew zakazom stosowania niedopuszczalnych metod przesłuchania

1. Pozyskaniem dowodu w sposób nielegalny (przesłuchanie co do tajemnicy bez zgody na to)

2. Przeprowadzeniem dowodu (przesłuchanie bez swobody wypowiedzi)

W pozostałym zakresie dowody podlegają ocenie sądu, który kieruje się dyrektywą wynikającą z zasady swobodnej oceny dowodów.

• Zasada, że niedające się usunąć wątpliwości rozpatruje się na korzyść oskarżonego

  • Projekt na korzyść oskarżonego rozstrzyga się wątpliwości, których nie usunięto w postępowaniu dowodowym (rozszerza to zakres także na „usuwalne” wątpliwości)

Dowody pozytywne. W wyniku dokonanej oceny wyodrębniona zostaje grupa dowodów, które oceniono pozytywnie. Ona też stanowi podstawę dowodową wyroku. W wypadku wyrokowania konieczne jest, aby dowody były ujawnione na rozprawie, chyba że ustawa wyjątkowo pozwala na orzekanie na posiedzeniu.

Ustalenia faktyczne. Ustalenia faktyczne stanowią opisową rekonstrukcję przebiegu określonego czynu lub stanu. Przy wyrokowaniu chodzi o rekonstrukcję opisową określonego czynu, który miał miejsce w przeszłości. Rekonstrukcji tej dokonuje się, opierając się na podstawie dowodowej danego orzeczenia. W zależności od ustaleń faktycznych wydaje się odpowiednią decyzję.

Podstawa faktyczna decyzji. Z reguły podstawą faktyczną decyzji procesowych są fakty udowodnione. Dotyczy to szczególnie orzeczeń o winie oskarżonego. Z faktami udowodnionymi mamy do czynienia wówczas, gdy zachodzi obiektywna przekonywalność dowodów, tj. kiedy potwierdzające fakty są obiektywnie przekonywające oraz gdy organ kierujący procesem jest o tym fakcie subiektywnie przekonany. W przypadku orzeczenia o przedmiocie procesu nie wystarcza uprawdopodobnienie. Konieczne jest udowodnienie.

Ustalenia alternatywne. Przy popełnieniu przez oskarżonego przestępstwa, czyn musi być dokładnie określony, nie można ustalić czynu alternatywnego. Podobnie nie można danej osobie postawić zarzutów oskarżenia w postaci alternatywy.

R6

POSZCZEGÓLNE ŻRÓDŁA I ŚRODKI DOWODOWE

OSKARŻONY JAKO ŹRÓDŁO DOWODOWE I JEGO WYJAŚNIENIA

Oskarżony:

• Jest uprawniony do składania wyjaśnień

• Jest zobowiązany do poddania się określonym badaniom

• Nie ma obowiązku dowodzenia niewinności

Za wyjaśnienie trzeba uznać każde oświadczenie wiedzy oskarżonego, dostarczające informacji o okolicznościach faktycznych rozstrzyganej sprawy, bez względu na to, czy ma ono miejsce w postępowaniu przygotowawczym, czy też w dalszych stadiach procesowych

Prawo do milczenia – jest przewidziane w art. 175 KPK który stanowi że oskarżony może nie składać wyjaśnień, ani nie odpowiadać na kierowane do niego pytania. Odmowa ta może dotyczyć zarówno jego tożsamości jak i okoliczności sprawy.

Skorzystanie z tego uprawnienia nie może być potraktowane jako:

1. Milczące przyznanie się do winy

2. Wzmocnienie podejrzenia

3. Uzasadnienie wymiaru surowszej kary

Możliwe negatywne konsekwencje. Milczenie na temat danych personalnych, nieznanych organowi, może powodować tymczasowe aresztowanie

Odmowa wyjaśnień na rozprawie. Odczytuje się wówczas protokół z wyjaśnień złożonych wcześniej w tej lub innej sprawie. Odmowa nie eliminuje wcześniejszych zeznań (inaczej przy świadku)

Zabiegi taktyczne. Organ przedstawiający zarzuty podejrzanemu w postępowaniu przygotowawczym może podejmować zabiegi taktyczne w celu uzyskania wyjaśnień. Nie może naruszać swobody wypowiedzi. Wyjaśnień oskarżonego nie można uzyskiwać, a zwłaszcza przyznania się do winy, przez prowadzenie dowodu z biegłego.

Mówienie prawdy. Składając wyjaśnienia oskarżony w przeciwieństwie do świadka nie ma obowiązku mówienia prawdy. Nie jest to jednak prawo do kłamstwa, a prawo do milczenia. Nie można go pociągnąć do odpowiedzialności za zatajenie dowodów niewinności współoskarżonego

Granice obrony. Oskarżony może się bronić wszelkimi sposobami, które jego zdaniem pozwolą na odparcie wniesionego przeciwko niemu oskarżenia. Jedyną granicą jest to, aby swym zachowaniem nie naruszył prawa karnego, grożącego mu odpowiedzialnością kryminalną.

Pomówienie współoskarżonego. Wystarcza do ustalenia winy drugiego współoskarżonego, ale musi być przekonujące i znajdować poparcie w okolicznościach sprawy.

Treść wyjaśnień. Wyjaśnienia mogą być przyznające się do winy, nie przyznające się do winy, jak i częściowo przyznające się do winy.

Przyznanie się do winy podlega badaniu przez sąd pod kątem jego prawdziwości.

• tylko wtedy, gdy przyznanie się do winy nie budzi wątpliwości, sąd za zgodą obecnych stron może przeprowadzić postępowanie dowodowe częściowo

• lub nie przeprowadzać postępowania dowodowego, gdy oskarżony złoży wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu oznaczonej kary bez przeprowadzenia postępowania dowodowego.

Wyjaśnienia oskarżonego podlegają ocenie jak każdy inny dowód w sprawie. Za pomocą pozostałych dowodów dokonuje weryfikacji twierdzeń oskarżonego. Jeżeli te twierdzenia uzna w świetle zebranego materiału dowodowego za prawdziwe, to będą one stanowiły podstawę rozstrzygnięcia.

ŚWIADEK I JEGO ZAZNANIA

Świadek – osoba obecna przy popełnieniu czynu, która postrzegała jego przebieg chociażby w jednym fragmencie.

Świadek przybrany – osoba która jest przybrana do czynności, aby swą obecnością gwarantowała prawidłowość dokonywanych czynności przeszukania.

Świadkiem w znaczeniu procesowym jest natomiast:

1. Każda osoba która w tym charakterze została wezwana przez organ procesowy w celu złożenia zeznań w toku procesu karnego

2. Osoba zgłaszająca się do organu procesowego bez wezwania w celu złożenia zeznań. /świadek w znaczeniu materialnym/

   • Świadek formalny – to jednocześnie świadek w znaczeniu materialnym, o ile jego zeznania zawierają fakty istotne dla sprawy

Świadek w procesie jest osobowym źródłem dowodowym a jego zeznania są środkiem dowodowym.

OBOWIĄZKI ŚWIADKA

Od czasu wezwania osoby w charakterze świadka lub zgłoszenia się bez wezwania ciążą na niej określone obowiązki:

• Stawiennictwa na wezwanie organu procesowego /nie dotyczy osoby, która zgłosiła się sama/

  • Wezwania tego dokonuje organ kierujący procesem, a więc prokurator lub inny organ prowadzący śledztwo lub dochodzenie, a w postępowaniu głównym prezes sądu lub sąd.

  • W wypadkach nie cierpiących zwłoki można wezwać lub zawiadomić osobę telefonicznie lub w inny sposób stosownie do okoliczności, pozostawiając w aktach odpis nadanego komunikatu z podpisem osoby nadającej.

  • Powiadamia się w sposób określony w obowiązujących przepisach – inaczej nie można zastosować środków przymusu

  • Czynności nie przeprowadza się, jeśli osoba nie stawiła się, a brak dowodu że została o nie powiadomiona oraz zachodzi przypuszczenie, że niestawiennictwo wynikło z przyczyn wyjątkowych / przeszkód żywiołowych

  • W razie niemożliwości stawienia się na wezwanie z powodu choroby, kalectwa lub innej nie dającej się usunąć przeszkody osoba wezwana powinna swą nieobecność usprawiedliwić.

  • Choroba wymaga przedstawienia zaświadczenia lekarskiego. Świadka można też przesłuchać w miejscu pobytu /instytucja sędziego wyznaczonego/

  • Niestawiennictwo świadka na rozprawie może spowodować przerwę lub odroczenie rozprawy. W razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa świadka, któremu doręczono wezwanie, może zastosować kary porządkowe oraz zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie

• Pozostawania do dyspozycji organu procesowego

  • Osoba wezwana nie tylko powinna się stawić w miejscu i czasie oznaczonym w wezwaniu, ale także pozostawać do dyspozycji organu procesowego, aż nie zostanie zwolniona. Jak długo czynność ta nie zostanie zakończona i organ kierujący procesem nie zwolni świadka, tak długo trwa obowiązek pozostawania do dyspozycji organu procesowego

  • Dowodem na to jest możliwość stosowania kar porządkowych + wydalenie świadka z miejsca czynności przed jej zakończeniem

• Zeznawania

  • Na osobie wezwanej w charakterze świadka ciąży prawny obowiązek zeznawania. Jest to z jednej strony jej uprawnienie do zeznawania, z drugiej strony obowiązek prawny, sankcjonowany stosowaniem środków przymusu procesowego.

  • Obowiązek obejmuje posiadane przez świadka informacje + dane jego tożsamości

  • Przy odmowie złożenia zeznań najpierw należy świadka poinformować o obowiązku ich złożenia, a dopiero potem stosuje się aresztowanie (287kpk)

• Złożenia przyrzeczenia

  • Obowiązek złożenia przyrzeczenia ograniczony został do przesłuchania świadka przez sąd lub sędziego delegowanego, a także w ramach 316 par 3 KPK/niebezpieczeństwo, że świadka nie będzie można przesłuchać/.

  • Od świadka nie odbiera się przyrzeczenia przed przesłuchaniem przez organy ścigania karnego.

  • Nie składa się przysięgi religijnej. Przyrzeczenie jest dodatkowym elementem mającym wzmocnić wiarygodność zeznań świadka.

  • Świadek ma obowiązek złożenia przyrzeczenia. Sam z tego obowiązku nie może się zwolnić, chyba że ustawa wyraźnie stanowi, że nie należy od niego odbierać przyrzeczenia.

  • Generalnie nie odbiera się w wypadkach określonych w art. 189 KPK.

    • Osoby, które nie ukończyły 17 lat

    • Podejrzenie, że świadek z powodu zaburzeń psychicznych nie zdaje sobie należycie sprawy z przyrzeczenia

      • W tym celu nie można przeprowadzać dowodu z biegłego lekarza psychiatry – świadek nie powinien doznawać dodatkowych przykrości

    • Świadek jest osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa będącego przedmiotem postępowania lub pozostającego w związku z czynem stanowiącym przedmiot postępowania albo gdy za to przestępstwo został skazany

    • Gdy świadek był prawomocnie skazany za fałszywe zeznanie lub oskarżenie

  • Sąd może odstąpić również od odebrania przyrzeczenia od świadka, ale pod warunkiem że strony się temu nie sprzeciwiają. Nie można odstąpić od odebrania przyrzeczenia, jeżeli strony się temu sprzeciwiają, nie podzielając przekonania sądu w tym zakresie.

  • Ma ono formę uroczystą. Tekst świadek powtarza za sędzią. Osoby obecne na sali stoją. Jeżeli świadek jest głuchy lub niemy przyrzeczenie składa przez podpisanie tekstu przyrzeczenia.

  • W razie złożenia już w danej sprawie przyrzeczenia przypomina się mu je przy następnym przesłuchaniu. Sąd może ponownie odebrać przyrzeczenie, jeśli uzna to za potrzebne.

  • Przy wielu świadkach przyrzeczenie należy odbierać osobno od każdego z nich /autor/

  • Obowiązek złożenia może być wymuszony karami porządkowymi

• Zeznawania prawdy

  • W przeciwieństwie do oskarżonego świadek zeznając jest zobowiązany do mówienia prawdy, art. 233 KK. Na podstawie tego materiału dowodowego najczęściej czynione są ustalenia faktyczne

  • Każdy organ kierujący procesem, bez względu na stadium procesowe, powinien świadka przed przesłuchaniem pouczyć o odpowiedzialności za fałszywe zeznania. Przestępstwo z art. 233 KK może być popełnione tylko z winy umyślnej. Odpowiedzialność za fałszywe zeznania nie zachodzi zatem, gdy pojawiają się nieścisłości w zeznaniach świadka, wynikające z deformacji w zakresie spostrzegania i zapamiętywania, kiedy nie są one następstwem świadomej dążności do przedstawienia faktów niezgodnie z prawdą lub zatajenia prawdy.

  • W postępowaniu przygotowawczym świadek podpisuje oświadczenie, że został uprzedzony o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania.

UPRAWNIENIA ŚWIADKA

• Świadek ma uprawnienia do nie zeznawania

• Świadek ma uprawnienia do nie odpowiadania na kierowane do niego pytania.

• Pytania obraźliwe dla świadka podlegają uchyleniu

• Niestosowne zachowanie oskarżonego powoduje jego wydalenie z sali na czas zeznań świadka

• Może żądać, aby go przesłuchano za rozprawie z wyłączeniem jawności, jeżeli treść zeznań mogłaby narazić na hańbę jego lub osobę dla niego najbliższą.

• Uzyskuje on również uprawnienie do zwrotu poniesionych wydatków z powodu stawiennictwa.

Przesłuchanie świadka przy użyciu urządzeń technicznych, na odległość. W postępowaniu przed sądem w czynności tej bierze udział referendarz sądowy, asystent sędziego, urzędnik zatrudniony w sądzie, w którego okręgu świadek przebywa. Mają prawo brać w tym udział strony, obrońcy, pełnomocnicy

Wskazana techniczna możliwość może być wykorzystana w celu przesłuchania:

1. Świadka, który nie może się stawić na wezwanie z powodu choroby, kalectwa lub innej nie dającej się usunąć przeszkody.

2. Świadka anonimowego

Taki układ pozwala na dotarcie zeznań przesłuchiwania świadka do sądu, obecnych stron i ich przedstawicieli, którzy mogą następnie zadawać pytania. Koresponduje to z zasadą bezpośredniości procesu

Możliwe do wykorzystania w postępowaniu przygotowawczym

Przesłuchanie. Przesłuchanie rozpoczyna się od zapytania świadka o dane personalne, karalność za fałszywe zeznania oraz stosunek do stron. Świadek ma zeznawać o znanych mu faktach. Świadek nie wypowiada opinii, nie wyciąga wniosków. Ale można go spytać o wnioski

Stan psychiczny świadka W. razie istnienia wątpliwości co do stanu psychicznego świadka, jego stanu rozwoju umysłowego, zdolności postrzegania lub odtwarzania przez niego dokonanych spostrzeżeń sąd lub prokurator może zarządzić przesłuchanie świadka z udziałem biegłego lekarza lub biegłego psychologa a świadek nie może się temu sprzeciwić. W pozostałym zakresie na badanie świadka potrzebna jest jego zgoda. Świadka za jego zgodą, można poddać oględzinom i badaniu lekarskiemu lub psychologicznemu, jeżeli jest to konieczne do celów dowodowych. Nie ma obowiązku powoływania 2 biegłych psychiatrów

• Przy przestępstwie, gdzie karalność zależy od stanu psychicznego pokrzywdzonego (art. 198 KK – wykorzystanie osoby upośledzonej), nie może się on sprzeciwić oględzin ciała i badaniom niepołączonym z zabiegiem chirurgicznym lub obserwacją w zakładzie leczniczym

Kumulacja roli świadka z innymi. świadek może występować w tej roli, będąc jednocześnie:

• powodem cywilnym,

• oskarżycielem posiłkowym,

• pełnomocnikiem strony.

Nie może być jednocześnie

• oskarżonym

• biegłym.

Kwestie problematyczne:

• Przedstawiciel społeczny

• Obrońca /należałoby wypowiedzieć stosunek obrończy/

Przemienność występowania w jednym procesie tej samej osoby, raz jako oskarżony, a w innym etapie oskarżonego – osoba początkowo przesłuchana w charakterze świadka staje się oskarżoną. W takim wypadku protokół jej zeznań złożonych wcześniej w charakterze świadka nie może być w procesie wykorzystany na rozprawie. Jeżeli osoba najpierw przesłuchana została w charakterze oskarżonego, a następnie postępowanie co do niej zostanie umorzone to może być powołana jako świadek. Wówczas protokół jej wyjaśnień może być ujawniony na rozprawie w ramach 391 par 2 KPK. Gdy sprawę jednego współoskarżonego włączono do odrębnego postępowania, drugi współoskarżony może wystąpić w niej w charakterze świadka, ale wówczas służy mu prawo odmowy zeznań.

Wielokrotne przesłuchania pokrzywdzonego poniżej 15 lat – (przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajowości i przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece). pokrzywdzonego takiego przesłuchuje się tylko raz w charakterze świadka, chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania lub żąda tego oskarżony, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego. Przeprowadza je sąd na posiedzeniu z udziałem biegłego psychologa. Prokurator, obrońca, oraz pełnomocnik pokrzywdzonego mają prawo wziąć udział w przesłuchaniu. Ustawowy przedstawiciel oraz osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje ma prawo być obecna przy przesłuchaniu, jeżeli nie ogranicza to swobody wypowiedzi przesłuchiwanego. Jeśli został sporządzony zapis obrazu i dźwięku, należy go odtworzyć na rozprawie.

• Projekt rozszerzenie przesłuchania na przestępstwa popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej i przestępstwa przeciwko wolności. Do tego przedmiotowe rozszerzenie na pokrzywdzonego, który ukończył 15 lat, ale przesłuchanie w innych warunkach mogłoby wywrzeć negatywny wpływ na jego stan psychiczny. Do tego obowiązek utrwalenia przesłuchania za pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk

Można go przesłuchać w sprawach o przestępstwa popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej albo o przestępstwa określone w rozdziale XXV(przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajowości) KK, jeżeli zeznania tego świadka mogą mieć znaczenie dla sprawy.

• Nie stosuje się do świadka współdziałającego w popełnieniu przestępstwa, o które toczy się postępowanie

• Projekt zastosowanie także do przestępstw przeciwko rodzinie i opiece w stosunku do świadków, który ukończyli 15 lat, ale zachodzi obawa, że bezpośrednia obecność oskarżonego mogłaby oddziaływać krępująco na zeznania świadka lub wywrzeć negatywny wpływ na jego stan psychiczny

Jeśli osoba przesłuchiwana nie ukończyła 15 lat, czynności z jej udziałem powinny być przeprowadzone w obecności ustawowego lub faktycznego opiekuna, chyba że dobro postępowania stoi temu na przeszkodzie

• Projekt może to być osoba pełnoletnia wskazana przez świadka, pod warunkiem, że nie ogranicza to swobody wypowiedzi

W celu ochrony praw świadka:

1. Może on żądać aby przesłuchano go na rozprawie z wyłączeniem jawności, jeżeli treść zeznań mogłaby narazić na hańbę jego lub osobę dla niego najbliższą

2. Możliwość zaskarżenia danych dotyczących miejsca jego zamieszkania

Jeżeli zachodzi uzasadniona obawa użycia przemocy lub groźby wobec świadka lub osoby dla niego najbliższej można zastrzec dane dotyczące miejsca zamieszkania do wyłącznej wiadomości prokuratora lub sądu. Pismo procesowe doręcza się wówczas do instytucji, w której świadek jest zatrudniony lub na inny wskazany przez niego adres.

• Obecna ochrona zdaje się niewystarczająca (za użycie przemocy/ groźby grozi kara od 3 miesięcy do 5 lat)

FORMY SZCZEGÓLNE ŚWIADKÓW

• Instytucja świadka anonimowego

Pojęcie. w sytuacjach gdy zachodzi uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia, wolności, mienia w znacznych rozmiarach dla świadka lub osoby da niego najbliższej sąd a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może wydać postanowienie o zachowanie w tajemnicy okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsamości świadka w tym danych osobowych, jeżeli nie mają one znaczenia dla rozstrzygnięcia w sprawie.

Charakter postępowania. Postępowanie w tym zakresie toczy się bez udziału stroni objęte jest tajemnicą informacji niejawnych tajnych lub ściśle tajnych.

Obawa niebezpieczeństwa. Obawa taka powinna być oparta na oznaczonych, konkretnych, udowodnionych, uprawdopodobnionych okolicznościach. Anonimizacji podlegają okoliczności tyczące się tożsamości świadka, które „nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy”.

Udostępnianie protokołu. Protokół zeznań takiego świadka wolno udostępnić oskarżonemu lub jego obrońcy w sposób uniemożliwiający ujawnienie okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsamości świadka.

Przesłuchanie. Takiego świadka przesłuchuje prokurator, a także sąd który może zlecić wykonanie tej czynności sędziemu wyznaczonemu ze swojego składu. Nie może go przesłuchiwać inny organ ścigania. Przy przesłuchaniu może być obecny prokurator, oskarżony, obrońca

Przesłuchanie na odległość. Przesłuchanie może nastąpić przy użyciu środków technicznych na odległość. W protokole należy wskazać ich imiona (specjalistów), nazwiska, specjalność i rodzaj wykonywanej czynności.

Postanowienie o tajemnicy. Postanowienie o zachowaniu tajemnicy tych okoliczności doręcza się zgodnie z art. 100 KPK (doręczenia. Prokuratorowi, świadkowi, oskarżonemu przysługuje na nie zażalenie w terminie 3 dni. Postępowanie dotyczące zażalenia tyczy się bez udziału stron i jest objęte tajemnicą informacji niejawnych tajnych lub ściśle tajnych.. Przy uwzględnienie zażalenia protokół ulega zniszczeniu.

Uchylenie postanowienia. Świadek do czasu zamknięcia przewodu sądowego przed sądem pierwszej instancji może wystąpić z wnioskiem o uchylenie postanowienia o anonimizacji. Na postanowienie w tym przedmiocie służy zażalenie. Gdy wniosek zostanie uwzględniony protokół przesłuchania świadka podlega ujawnieniu w całości.

Brak niebezpieczeństwa. Jeżeli okaże się że w czasie wydania postanowienia o anonimizacji nie istniała uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia, wolności albo mienia w znacznych rozmiarach świadka lub osoby dla niego najbliższej albo że świadek świadomie złożył fałszywe zeznania lub nastąpiło jego ujawnienie, prokurator w postępowaniu przygotowawczym, a w postępowaniu sądowym sąd na wniosek prokuratora, może uchylić to postanowienie. Protokół przesłuchania świadka podlega ujawnieniu w całości.

Świadek anonimowy nie może być konfrontowany.

Minister Sprawiedliwości w rozporządzeniu określa formę wniosku, kwestie związane z protokołem, sposób powoływania się na zeznania

!!Dowód ze świadka anonimowego nie może być jedynym i dominującym dowodem świadczącym o sprawstwie

• Świadek koronny

Pojęcie. Gdy państwo czyni sprawcy obietnice w zakresie ścigania lub ukarania za popełniony przez niego czyn w zamian za wyjawienie tego, co wie o przestępstwach innych osób.

Cel. Instytucja ta stwarza możliwość przełamania zmowy pomiędzy sprawcami przestępstw. Daje ona możliwość prokuratorowi zrezygnowania w całości lub w części z oskarżenia tej osoby i powołania jej w charakterze świadka.

C. Roxin demoralizujące jest to, że państwo pertraktuje z jednym przestępcą, żeby ukarać drugiego. Do tego jego zeznania nie są wiarygodne. Inaczej to wygląda, gdy zeznania mają zapobiegać przyszłym przestępstwom

Negatywne jej strony - nie da się jej pogodzić z zasadą legalizmu. Stwarza ona zbyt dużą swobodę dla prokuratora co do możliwości wyboru między oskarżeniem i nieoskarżeniem określonej osoby.

Zastosowanie. Sprawy o przestępstwa popełnione w zorganizowanej grupie albo związku mającym na celu popełnianie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego. Świadkiem koronnym może być tylko podejrzany, który dopuszczony został na mocy postanowienia sądu do składania zeznań w charakterze świadka.

Regulację stosuje się (warunki pozytywne):

1. Do czasu wniesienia aktu oskarżenia do sądu jako podejrzany w swych wyjaśnieniach przekazał organowi prowadzącemu postępowanie informacje które mogą przyczynić się do ujawnienia okoliczności przestępstwa, wykrycia pozostałych sprawców, ujawnienia dalszych przestępstw lub zapobieżenia im i ujawnił swój i znany mu majątek pozostałych współuczestników przestępstwa / przestępstw

2. Zobowiązał się do złożenia przed sądem wyczerpujących zeznań dotyczących osób uczestniczących w przestępstwie oraz pozostałych okolicznościach popełnienia przestępstwa

Dopuszczenie dowodu z zeznań świadka koronnego można uzależnić od zobowiązania się podejrzanego do zwroty korzyści majątkowych odniesionych z przestępstwa oraz naprawienia szkody nim wyrządzonej

Ze zobowiązań sporządza się protokół i poucza o następstwach

Regulacji nie stosuje się ( warunki negatywne):

1. Usiłował popełnić lub popełnił przestępstwo zabójstwa lub współdziałał w popełnieniu tego przestępstwa

2. Nakłania inną osobę do popełnienia czynu zabronionego w celu skierowania przeciwko niej postępowania karnego

3. Zakładał zorganizowana grupę albo związek mający na celu popełnienie przestępstwa lub taką grupą albo związkiem kierował

Postanowienie. W przedmiocie dopuszczenia dowodu z zeznań świadka koronnego postanowienie wydaje sąd okręgowy właściwy do rozpoznania sprawy na wniosek prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze, złożony za zgodą Prokuratora Generalnego. Przedtem sąd przesłuchuje podejrzanego co do okoliczności. Można do tego dopuścić obrońcę, jeśli się stawi. Zawiadomienie o terminie przesłuchania jest obowiązkowe, jeśli żąda tego podejrzany. Sąd wydaje postanowienie w terminie 14 dni od wpływu wniosku. Określa tam sposób wykonania zobowiązania ido zwrotu korzyści majątkowej i naprawienia szkody. Prokuratorowi przysługuje zażalenie.

Odmowa. Jeżeli prokurator nie wystąpi z wnioskiem o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka, albo gdy sąd wyda postanowienie odmowne, wyjaśnienia podejrzanego oraz złożone przed sądem, nie mogą stanowić dowodu. W takim wypadku protokół wyjaśnień podejrzanego podlega zniszczeniu.

Nagroda. Sprawca nie podlega karze za przestępstwo, w którym uczestniczył i które ujawnił. W razie wydania postanowienie o dopuszczeniu dowodu z zeznań świadka koronnego, postępowanie co do osoby objętej postanowieniem podlega wyłączeniu do odrębnego postępowania i następnie zawieszeniu do czasu prawomocnego zakończenia postępowania przeciwko pozostałym sprawom.14 dni po uprawomocnieniu się orzeczenia, prokurator wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania. Nie podlega ono zażaleniu

• Nie stosuje się, gdy świadek zataił swój majątek / zeznawał nieprawdę/ zataił prawdę co do istotnych okoliczności / odmówił zeznań przed sądem

• Postępowanie może zostać wznowione

Zagrożenie zdrowia/ życia. W razie zagrożenia życia lub zdrowia świadka koronnego lub osoby najbliższej w stosunku do niego może być uruchomiony program ochrony, przewidujący ochronę osobistą lub odpowiednią pomoc. Orzeka o tym prokurator. Organ wykonujący postanowienie to Komendant Główny Policji.

BIEGŁY I JEGO OPINIA

Biegły. Biegły jest źródłem dowodowym, a jego opinia środkiem dowodowym. Biegłego lub biegłych powołuje się wówczas, gdy stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych.

Wiadomości specjalne. Wiadomości specjalne nie są znane przeciętnemu człowiekowi i społeczeństwu. Zdobywa się je w drodze uzyskania wykształcenia w określonej dziedzinie lub przez wykonywanie oznaczonego zawodu pozwalającego na zdobycie doświadczenia w określonym zakresie powyżej zwykłego poziomu w danym zawodzie.

Posiadanie wiadomości specjalnych przez organ. Jeżeli takie dodatkowe wiadomości specjalistyczne posiada organ postępowania przygotowawczego lub członek składu sądzącego, to fakt ten nie wyłącza potrzeby przeprowadzenia dowodu z biegłego. Organ nie powinien występować w podwójnej roli.

Obowiązek zasięgnięcia opinii. W razie pojawienia się w procesie okoliczności, których wyjaśnienie wymaga wiedzy specjalnej, organ kierujący procesem jest zobowiązany zasięgnąć opinii biegłego.

Mnogość biegłych. W wypadku powołania biegłych z różnych specjalności, o tym czy mają oni przeprowadzić badania wspólnie i wydać jedną wspólną opinię czy opinie odrębne, rozstrzyga organ procesowy powołujący biegłych. Inny może być powołany w miejsce dotychczasowego, jeżeli w stosunku do dotychczasowego biegłego pojawią się okoliczności osłabiające zaufanie do jego wiedzy lub bezstronności, albo pojawią inne ważne powody, których ustawa bliżej nie precyzuje.

Obowiązki biegłego. Każda osoba powołana w charakterze biegłego jest zobowiązana do wydania opinii zgodnie ze swą wiedzą specjalistyczną. Składa on przyrzeczenie, a biegły sądowy powołuje się na przyrzeczenie złożone (biegły sądowy powołuje się na przyrzeczenie złożone przy powołaniu go). Można stosować środki przymusu /aresztowanie/. Stosuje się przepisy o tajemnicy informacji niejawnych i zawodowych.

Postanowienie. O powołaniu biegłego postanowienie wydaje organ prowadzący proces. W postępowaniu przygotowawczym będzie nim organ ścigania karnego, a w postępowaniu głównym sąd. Wydawane z urzędu / na wniosek. Nie przysługuje zażalenie. O jego treści informuje się strony. W postępowaniu przygotowawczym odpis doręcza się podejrzanemu / obrońcy/ pokrzywdzonemu i jego pełnomocnikowi.

Czas przeprowadzenia dowodu. Dowód z opinii biegłego może być przeprowadzony w: postępowaniu przygotowawczym, postępowaniu głównym, postępowaniu apelacyjnym oraz we wznowieniu postępowania.

Termin na opinię. Termin wydania opinii jest termin ustanowionym przez organ procesowy i może być przez ten organ przedłużony.

Przedmiot dowodu. Badanie rzeczy + zjawisk + prawa obcego

Podstawa dowodu. Powołany biegły wydaje opinię na podstawie swej wiedzy. Jeśli przeprowadzenie badań nie jest konieczne, może ją wyrazić w sposób teoretyczny.

Charakter opinii. Opinię składa biegły ustnie lub na piśmie w zależności od ustaleń organu procesowego ustanawiającego biegłego. Stronom zezwala się na zapoznanie się z opinią. Na rozprawie musi być ona ujawniona, gdyż w przeciwnym razie nie można na niej opierać ustaleń faktycznych.

Zawartość opinii. Opinia powinna zawierać:

• Imię / nazwisko/ stopień naukowy / specjalność / stanowisko zawodowe

• Imiona i nazwiska osób uczestniczących w ekspertyzie + wskazanie ich czynności

• Przy opinii instytucji – pełna nazwa instytucji

• Czas badań + data opinii

• Sprawozdanie z czynności + wnioski

• Podpisy wszystkich biegłych

Osoby biorące udział w wydawaniu opinii. Biegli mogą być następnie przesłuchiwani w charakterze biegłych. Osoby uczestniczące w wydawaniu opinii mogą być przesłuchiwane w charakterze świadków.

Weryfikacja opinii. Opinia biegłego może podlegać weryfikacji. Mogą jej dokonywać strony i ich przedstawiciele za pomocą zadawania pytań biegłemu, przez własne twierdzenia, podważając twierdzenia zawarte w opinii oraz przez wskazywanie na sprzeczności, niejasności i na jej nieprzekonywalność. Weryfikacji tej dokonuje też organ procesowy, a zwłaszcza sąd.

Niejasność opinii. W razie stwierdzenia, że opinia jest niejasna lub niepełna, albo gdy zachodzi sprzeczność w samej opinii lub między różnymi opiniami w tej samej sprawie, może starać się wyjaśniać wątpliwe punkty przez zadawanie biegłemu pytań lub w tym celu ponownie wezwać biegłego. Jeżeli niejasności nie zostaną wyjaśnione, organ kierujący procesem może wezwać innego biegłego. Opinia która zadowalająco wyjaśni daną okoliczność, będzie stanowić podstawę ustaleń faktycznych orzeczenia kończącego postępowanie. Z reguły wystarcza powołanie jednego biegłego.

Obowiązek powołania wielu biegłych. Niekiedy jednak obowiązujące przepisy wymagają, aby jednocześnie wystąpiło więcej biegłych niż jeden. Taką sytuację przewiduje art. 202 KPK. Według tego przepisu w celu wydania opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego należy powołać co najmniej dwóch lekarzy psychiatrów. Mają to być osoby nie pozostające ze sobą w związku małżeńskim, ani w innym stosunku, który mógłby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do ich samodzielności.

• Podstawą dopuszczenia dowodu z badania stanu zdrowia psychicznego jest istnienie wątpliwości co do zdrowia psychicznego oskarżonego.

• Postanowienie o zarządzeniu badania zdrowia psychicznego oskarżonego na podstawie art. 202 KPK może wydać tylko sąd lub prokurator. Na wniosek psychiatrów można też powołać biegłych innych specjalności (ale seksuolog powoływany jest z urzędu).

• Opinia psychiatrów powinna wypowiadać się zarówno co do poczytalności oskarżonego w chwili popełnienia czynu, jak i jego aktualnego stanu zdrowia psychicznego oraz zdolności do udziału w postępowaniu, a w razie potrzeby co do okoliczności wymienionych w art. 93 KK.

• Badanie zdrowia psychicznego oskarżonego może być połączone z obserwacją w zakładzie leczniczym. Postanowienie o zarządzeniu obserwacji oskarżonego w zakładzie leczniczym może wydać tylko sąd. (w post. przygotowawczym na wniosek prokuratora).

  • Może to uczynić jednak tylko na żądanie biegłych, a zatem postanowienie o obserwacji oskarżonego w zakładzie leczniczym musi być poprzedzone przez zgłoszenie takiej konieczności przez biegłych psychiatrów i tylko wtedy, gdy zebrane w sprawie dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo. (=poprzedzenie postanowieniem o dopuszczeniu dowodu z badania zdrowia psychicznego oskarżonego)

  • Nie zarządza się obserwacji, jeśli na podstawie okoliczności sprawy można przewidywać, że sąd orzeknie wobec oskarżonego karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania lub karę łagodniejszą, albo że okres pobytu w zakładzie leczniczym przekroczy przewidywalny wymiar kary pozbawienia wolności bez warunkowego jej zawieszenia (wyjątek – oskarżony sam wnosi podanie o obserwację).

  • Przed decyzją sąd ma obowiązek przesłuchać oskarżonego, chyba że jest to niemożliwe. Zawiadomienie o terminie przesłuchania nie jest obowiązkowe, chyba że oskarżony o to wnosi, a nie utrudni to postępowania. O terminie przesłuchania powiadamia się prokuratora. Jego nieusprawiedliwione niestawiennictwo nie stoi na przeszkodzie rozpoznaniu sprawy.

  • Badanie w zakładzie leczniczym nie może w zasadzie trwać dłużej niż 4 tygodnie .Na wniosek zakładu termin ten może sąd przedłużyć na czas określony, niezbędny do wydania opinii. Łączy czas trwania nie może przekroczyć 8 tygodni. /termin o charakterze bezwzględnym/

  • Na postanowienie o zarządzeniu badania oskarżonego w zakładzie leczniczym oraz o przedłużeniu czasu jego trwania przysługuje zażalenie. Sąd rozpoznaje je niezwłocznie. Według projektu noweli do art. 203 KPK czas badania ma ulec skróceniu do 30 dni ale nie więcej niż 3 miesiące.

Obowiązujący KPK przewiduje odrębną podstawę prawną upoważniającą sąd lub prokuratora do zarządzenia badania oskarżonego przez biegłych psychologów lub lekarzy z zachowaniem zasad określonych w art. 74 KPK.

Opinie prywatne. Obowiązujący KPK nie reguluje kwestii dopuszczalności opinii prywatnych, pozaprocesowych. Dla takiej opinii droga procesowa nie powinna być zamknięta, a jej weryfikowanie mogłoby się odbywać przez przesłuchanie jej wystawcy na rozprawie. W sytuacji, gdy opinia powołanego biegłego nie jest pełna lub nie spełnia wymogu rzetelności, opinia pozaprocesowa może być sygnałem o możliwości wyjaśnienia określonego problemu, co może spowodować powołanie tej osoby w charakterze oficjalnego biegłego.

• Projekt rezygnacja z wykluczenia możliwości odczytania na rozprawie głównej dokumentów prywatnych sporządzonych poza postępowaniem karnym, jeśli powstały dla celów postępowania (ale nie dawałoby t dokumentowi charakteru opinii)

DOKUMENT I JEGO TREŚĆ

Rozumienie pojęcia na gruncie prawa:

• Karnego materialnego pojawia się w kontekście ochrony prawnej przedmiotów, które mają postać dokumentu

• Karnego procesowego Nazwa ta jest używana w odniesieniu do „nosiciela” informacji, mogącej mieć znaczenie w procesie karnym, a więc w stosunku do źródła dowodowego mającego postać pisemną.

Dokument – art. 115 par 14 KK, jest nim każdy przedmiot, z którym jest związane określone prawo albo który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa, stosunku prawnego albo okoliczności mogącej mieć znaczenie prawne. Jest to szeroko rozumiany dokument, który podlega szczególnej ochronie prawnej. W tym znaczeniu ochronie prawnej poddano nie tylko dokumenty pisane, jak np. dyplomy studiów, bilety tramwajowe, teatralne itp. ale także dokumenty niepisane, np. znaki graniczne.

• W KPK niewymieniony wśród dowodów w V dziale – brak definicji dokumentu

Dla dokumentu w znaczeniu procesowym, o którym mowa jest w niniejszych wywodach, istotnymi składnikami są:

1. Postać pisemna, czyli strona graficzna dokumentu

   • Przedmiot, żeby być dokumentem musi z natury rzeczy posiadać postać pisemną. Powinien on być sporządzony za pomocą odpowiednich znaków graficznych. Mogą nimi być pismo czy też znaki graficzne wykonane za pomocą haftu itp. W szerokim znaczeniu znaki graficzne mogą przybrać postać szkicu, planu lub zapisu utrwalającego dźwięk.

2. Treść dokumentu, czyli zawarta w nim wypowiedź

   • W dokumencie powinna być wyrażona myśl ludzka w postaci oświadczenia woli lub wiedzy, a zatem powinna się w nim mieścić pewna intelektualna treść.

3. Podłoże dokumentu, czyli na jakim materiale umieszczono znaki graficzne wyrażające treść

   • Dla uznania przedmiotu za dokument nie ma znaczenia, na jakim podłożu określona myśl została utrwalona.

4. Autor dokumentu, czyli podmiot którego myśl wyrażono w dokumencie

   • Problem autorstwa dokumentu wiąże się z osobą, która dokument sporządziła. Skoro dokument wyraża myśl określonego człowieka, to podmiot ten powinien być oznaczony, chodź nie można wykluczyć istnienia dokumentów anonimowych

Dokument w znaczeniu procesowym – wyrażenie myśli w postaci pisemnej, bez względu na rodzaj użytych znaków graficznych i bez względu na to, na jakim podłożu została ona utrwalona, jeżeli zawiera informacje mogące mieć znaczenie dla prowadzonej sprawy karnej. Może być sporządzony poza procesem, a następnie wprowadzony do procesu ze względu na swą treść.

• Dokument jest źródłem dowodowym ze względu na zawarte w nim informacje. Z reguły dokument pisany dostarcza środka dowodowego, jakim jest intelektualna treść, jego myślowa zawartość. Wówczas dowód z dokumentu przeprowadza się na rozprawie przez odczytanie.

• Czasem istotne są jego cechy zewnętrzne

Wytworzenie dokumentów. Dokumenty są także „produkowane” w ramach procesu karnego, zwłaszcza w postaci protokołów z czynności dowodowych. Mogą być tworzone także poza procesem, a potem wprowadzone do niego ze względu na ich treść.

PODZIAŁY DOKUMENTÓW:

1. Urzędowe i prywatne – kryterium jest wystawca dokumentu. Jeżeli dokument pochodzi od organu państwowego, instytucji lub organizacji społecznej, to jest to dokument urzędowy. Pochodzący od osoby prywatnej jest dokumentem prywatnym.

2. Podpisane i nie podpisane – o podpisanym mówimy gdy ujawniony jest jego wystawca. Dokument którego autor jest nieznany, jest dokumentem nie podpisanym, anonimowym.

3. Pierwotne i pochodne – dotyczy tego czy dokument jest oryginalny czy też jest wtórnikiem oryginału, a więc jego odpisem, odbitką kserograficzną lub zdjęciem. Dokument oryginalny jest dowodem pierwotnym, a jego wtórnik pochodnym.

4. Wystawione dla toczącego się procesu i dokumenty w tym celu nie sporządzone – część wykorzystywanych w procesie dokumentów wytworzona zostaje w ramach samego procesu. Inne sporządza się w związku z procesem, ale poza nim. Do procesu mogą być wprowadzone dokumenty, które wystawiono bez myśli spożytkowania ich w procesie np. listy prywatne itp.

Notatka urzędowa – będzie mogła być sporządzona kiedy organ ścigania uzyska określoną informację, lecz jednocześnie nie może wprowadzić do procesu dowodu. Może ona być odczytana na rozprawie zgodnie z art. 393 KPK tylko wtedy, gdy nie zawiera informacji, które wymagają sporządzenia protokołu.

Notatka służbowa – forma dokumentowania czynności urzędowych poza procesem. Informacje uzyskane przed wszczęciem postępowania karnego np. w ramach czynności sprawdzających a także uzyskane w sposób poufny mogą być utrwalone w notatce służbowej. Natomiast nie jest ona formą dokumentowania czynności procesowych. Informacja w niej zawarta może stanowić podstawę do wszczęcia postępowania przygotowawczego lub do zarządzenia czynności sprawdzających według art. 307 KPK.

Taśma magnetofonowa jako dowód. Można przyjąć, że to dokument w szerokim znaczeniu, bo to forma utrwalenia myśli ludzkiej

Plany, szkice, projekty. To także dokumenty, bo jest to forma graficzna dla pewnego stanu, wyrażająca określona treść w miejsce słownego opisu.

Przeprowadzenie dowodu. Dowód z dokumentu jest przeprowadzany przez odczytanie. Jeżeli to jest dokument inny niż protokół, to odczytania dokonuje się w ramach art. 393 KPK/odczytanie protokołów – lista protokołów, które można odczytać/. Na odczytanie nie jest wymagana zgoda stron. Dla odczytania protokołów wyjaśnień oskarżonego muszą wystąpić okoliczności przewidziane w art. 389 KPK/odczytywanie protokołów z wyjaśnień – inne wyjaśnienia i odmowa złożenia wyjaśnień/ a dla odczytania protokołów zeznań świadków warunki określone w art. 391 KPK./odczytywanie protokołów z zeznań – odmowa, zatajenie, nieprawda, pobyt za granicą, niedoręczenie wezwania, śmierć/ i 392 KPK /bezpośrednie przeprowadzenie dowodu nie jest konieczne/

Osoba oskarżonego i wywiad środowiskowy. Dane dotyczące osoby oskarżonego oraz wyniki wywiadu środowiskowego uznaje się za ujawnione bez odczytania. Należy je jednak odczytać na żądanie oskarżonego lub obrońcy. Protokoły i dokumenty podlegające odczytaniu na rozprawie można uznać za ujawnione w całości lub w części bez ich odczytania. Należy je jednak odczytać, jeżeli którakolwiek ze stron o to wnosi. Nie dotyczy to sprzeciwu strony, której wyjaśnienia/ zeznania nie dotyczą

Osobowe czy rzeczowe źródło dowodowe. Zawarta treść zbliża dokument to osobowego źródła dowodowego, to oderwany od osoby „byt”. Posiada także strukturę materialną, gdzie utrwalona jest myśl, co przybliża go do źródła rzeczowego. Najlepiej przyznać mu osobowo-rzeczowy charakter.

DOWÓD RZECZOWY I JEGO WŁAŚCIWOŚCI

Zaleta dowodów rzeczowych. W przypadku dowodów rzeczowych uzyskane z nich środki dowodowe nie są narażone na deformację w zakresie spostrzegania, zapamiętywania i odtwarzania, jak w przypadku osobowych źródeł dowodowych. Postrzegane właściwości rzeczy tym zmianom nie ulegają.

Dowodem rzeczowym – może być nie tylko każdy przedmiot, którego cechy mogą dostarczyć informacji dla toczącego się procesu, ale także miejsce, w którym popełniono przestępstwo, jak również ciała płynne i lotne, których cechy np. barwa, zapach, skład chemiczny, mogą mieć znaczenie procesowe. Również zwłoki ludzkie muszą być uznane za swoisty dowód rzeczowy.

Oględziny. Sposobem przeprowadzenia dowodu rzeczowego są oględziny. Sposób przeprowadzenia dowodu, który polega na odbieraniu wrażeń nie tylko za pomocą wzroku, ale także przy użyciu innych zmysłów.

Mamy oględziny:

1. Oględziny miejsca – mają na celu z jednej strony postrzeganie zastanego stanu rzeczy w miejscu przestępstwa, a z drugiej strony – poszukiwanie śladów popełnionego przestępstwa, w tym także przedmiotów, za pomocą których przestępstwo zostało popełnione. Prowadzi się je po popełnieniu przestępstwa. Im wcześniej się ich dokona, tym większe są szanse zdobycia informacji o przestępstwie, gdyż ślady ulegają zatarciu samoistnemu. Z reguły są przeprowadzane w postępowaniu przygotowawczym. Oprócz protokołu sporządza się dokładne szkice oraz fotografie które mogą być wykorzystane podczas przewodu sądowego. Znalezione przedmioty mogące stanowić dowód dołącza się do akt sprawy lub pobiera się je w celu zbadania. Poszukiwanie śladów przestępstwa może się odbyć za pomocą urządzeń technicznych. Do tych czynności można wezwać specjalistów. W protokole z czynności określa się ich dane oraz adres. Można ich przesłuchiwać w charakterze świadków. Stosuje się przepisy o biegłych.

2. Oględziny osób – stanowią sposób przeprowadzenia dowodu z osobowych źródeł dowodowych, gdy dokonuje się oględzin ciała osoby żyjącej celem znalezienia śladów przestępstwa na ciele. Oskarżony jest zobowiązany poddać się oględzinom ciała oraz innym badaniom nie połączonym z naruszeniem integralności ciała. Oględzin tych z reguły dokonuje lekarz. Dokładne określenia w rozporządzeni Ministra Sprawiedliwości. Nie są jednak wykluczone wstępne oględziny ciała dokonane przez organ ścigania, które mają na celu ustalenie, czy w ogóle takie ślady istnieją. Następnie w celu dokładnego ustalenia rodzaju i ich rozmiarów dopuszcza się dowód z biegłego. Oględzin ciała dokonuje osoba tej samej płci. Z oględzin sporządza się protokół, który podlega odczytaniu na rozprawie. Oględzinom może być poddany także świadek. Najczęściej dokonywany w postępowaniu przygotowawczym.

3. Oględziny rzeczy – również ciecze, substancje lotne, dokonuje się w celu ustalenia ich właściwości zewnętrznych lub wewnętrznych, jak i składu. Dostrzeżone właściwości wymagają stwierdzenia w protokole oględzin. Przedmioty nadające się do tego dołącza się do akt sprawy lub w inny sposób zabezpiecza(np. powierza osobie godnej zaufania), aby pozostały one w stanie nie zmienionym do czasu rozprawy sądowej. Organ procesowy może żądać wydania przedmiotów, mających znaczenie dowodowe w sprawie. W tym celu można przeprowadzić przeszukanie. W razie potrzeby dokładniejszych badań specjalistycznych pobiera się odpowiednie próbki. Jeżeli przedmiot może ulec przy badaniu zniszczeniu lub zniekształceniu, część tego przedmiotu należy w miarę możliwości zachować w stanie nie zmienionym, a gdy to jest niemożliwe, stan ten utrwalić w inny sposób. Spostrzeżenia dokonane przez organ prowadzący proces w czasie oględzin wymagają zaprotokołowania. Strony w związku z tym mogą zgłaszać oświadczenia lub wnioski dowodowe. Dokument poddaje się oględzinom ze względu na jego materialny substrat (czy nie jest podrobiony, przerobiony). Okazanie także odgrywa ważną rolę w procesie.

EKSPERYMENT PROCESOWY I JEGO WYNIKI

W celu sprawdzenia okoliczności mających istotne znaczenie dla sprawy można przeprowadzić doświadczenie lub odtworzenie przebiegu zdarzeń albo ich fragmentów stanowiących przedmiot rozpoznania.

Uzyskane za jego pomocą informacje stanowią środek dowodowy. Nie może on być zaliczony do dowodów rzeczowych, gdyż jego istota sprowadza się do wytworzenia przez organ procesowy pewnej sztucznej sytuacji istniejącej w chwili dokonywania eksperymentu. Eksperymentem procesowym w znaczeniu samodzielnego źródła dowodowego nie są eksperymenty dokonywane przez biegłego w ramach ekspertyzy.

Istota. Jego istota sprowadza się do tego że stwarza sztuczną sytuację, zdarzenie lub stan, które ma odpowiadać określonej wersji rzeczywistości, wynikającej z przeprowadzonego dowodu lub przeprowadzonych dowodów. Ma on na celu sprawdzenie w sposób doświadczalny przebieg pewnych zdarzeń dla upewnienia się, czy takie zdarzenie lub jego przebieg były w ogóle możliwe. W ten sposób może być przyjęta określona wersja za możliwą lub uzyskuje się informacje pozwalające na wsparcie przekonania o wiarygodności wyjaśnień lub zeznań świadka albo materiał, który tym wyjaśnieniom lub zeznaniom zaprzecza. Najczęściej przeprowadzany w postępowaniu przygotowawczym. W postępowaniu głównym eksperyment może być przeprowadzony przed całym składem sądzącym.

Warunki. Duże znaczenie mają warunki, w jakich eksperyment jest przeprowadzany. Powinny one być zbliżone do tych, które miały miejsce w rzeczywistości. W dowodzie z eksperymentu procesowego może wziąć udział biegły, wezwany w tym celu przez organ procesowy lub specjalista. Przeprowadzenie eksperymentu wymaga spisania protokołu. Powinien on dokładnie wskazywać warunki w których eksperyment był przeprowadzony, oraz uzyskane za jego pomocą wyniki. W zakresie oceny eksperymentu procesowego obowiązuje zasada swobodnej oceny dowodów.

WYWIAD ŚRODOWISKOWY

Specyficzny dowód w ramach badań osobpoznawczych

Przeprowadzenie. Przeprowadzenie go w stosunku do oskarżonego zarządza sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator. Przeprowadza go kurator sądowy lub inny podmiot uprawniony na podstawie odrębnych przepisów, a w szczególnie uzasadnionych wypadkach Policja. Zarządza się w zasadzie w razie potrzeby, a w szczególności, gdy niezbędne jest ustalenie danych co do właściwości i warunków osobistych oraz dotychczasowego sposobu życia oskarżonego.

Zarządzenie wywiadu może być:

1. Obligatoryjne:

• W sprawach o zbrodnie

• W stosunku do oskarżonego, który w chwili czynu nie ukończył 21 roku życia, jeżeli zarzucono mu popełnienie umyślnego występku przeciwko życiu

1. Fakultatywne w miarę potrzeby

Niemożliwy do przeprowadzenia w stosunku do oskarżonego, który nie ma stałego miejsca zamieszkania

Elementy wywiadu:

• Imię / nazwisko przeprowadzającego wywiad

• Imię / nazwisko oskarżonego

• Opis życia i środowiska oskarżonego (szklone + rodzinne + zawodowe + majątkowe)

• Stan zdrowia oskarżonego (+ ewentualne używki)

• Własne spostrzeżenia i konkluzje

Informatorzy. Dane o osobach, które dostarczyły informacji w ramach wywiadu kurator ujawnia tylko na żądanie sądu lub prokuratora w postępowaniu przygotowawczym. Osoby które dostarczyły informacji w ramach wywiadu środowiskowego mogą być w razie potrzeby przesłuchane w charakterze świadków. Osoby przeprowadzające wywiad także mogą być przesłuchane w charakterze świadka.

Kurator. Wywiad przeprowadza kurator właściwy dla miejsca pobytu oskarżonego. Jeżeli oskarżony ma miejsce zamieszkania, pracy lub nauki w miejscowości poza jego okręgiem, kurator może zwrócić się do innego odpowiedniego kuratora, w drodze pomocy prawnej, o przeprowadzenie wywiadu środowiskowego.

Kurator zbiera niezbędne informacje od rodziny oskarżonego, sąsiadów, przełożonych w miejscu jego pracy, od nauczycieli lub wychowawców w szkole oraz od innych osób lub instytucji, które mogą posiadać niezbędną wiedzę o oskarżonym.

Wywiad obejmuje informacje dotyczące:

1. Zachowania się oskarżonego

2. Warunków środowiskowych

3. Sytuacji bytowej

4. Sposobu spędzania wolnego czasu

5. Przebiegu i oceny pracy zawodowej lub nauki oskarżonego

6. Stanu zdrowia

Po przeprowadzeniu wywiadu, kurator wypełnia kwestionariusz. Na żądanie organu procesowego kurator ma obowiązek uzupełnić wywiad. Jest on zobowiązany do zachowania tajemnicy. Do kuratora tego stosuje się odpowiednio przepisy o wyłączeniu sędziego. O jego wyłączeniu decyduje sąd (prokurator w post. przygotowawczym).