Dział I Źródła Prawa
Źródła prawa/zasada hierarchii/zakres obowiązywania źródeł prawa/miejsce publikacji
Stanowienie prawa w państwie przysługuje określonym przez Konstytucję organom, odbywa się w określonej formie i w przewidzianym do tego celu trybie.
Przez źródło prawa w znaczeniu formalnym rozumie się formy, w jakich państwo przekazuje swoją wolę społeczeństwu, aby ją przestrzegało.
Natomiast wszystko to, co ma wpływ na tworzenie przepisów prawnych oraz to, co pośrednio lub bezpośrednio powoduje taką a nie inną treść prawa, zwykło się nazywać źródłem prawem w znaczeniu materialnym. Na treść prawa wpływają: panująca ideologia społeczna, stosunki gospodarcze i ich przemiany, obyczaje itp.
Źródła powszechnie obowiązującego prawa:
-konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe i rozporządzenia
-na obszarze działania organów, które je ustanowiły akty prawa miejscowego
System źródeł prawa polskiego tworzą:
Konstytucja RP
Ustawy
Ratyfikowane umowy międzynarodowe
Rozporządzenia
Akty prawa miejscowego
Źródła prawa polskiego tworzą system hierarchiczny (od aktu normatywnego najwyższej wagi do najniższej). Owa hierarchiczność zakłada, że akt ogólny najniższego rzędu nie może być sprzeczny z aktem hierarchicznie wyższym.
Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie w odpowiednich dziennikach urzędowych
Co to jest konstytucja?
Konstytucja-jest to ustawa zasadnicza, która określa zasady ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego państwa. Określa zasady organizowania naczelnych organów państwowych, oraz zawiera podstawowe prawa i obowiązki obywateli.
Jak wygląda procedura ustawodawcza? / Tryb uchwalania ustawy
Inicjatywa ustawodawcza przysługuje: posłom, Senatowi, Prezydentowi RP i Radzie Ministrów oraz grupie co najmniej 100000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.
Wnioskodawcy składając Senatowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe jej wykonania.
Sejm rozpatruje projekt ustawy w 3 czytaniach
Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja przewiduje inną większość.
Ustawę uchwaloną przez Sejm Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi.
Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy może:
- przyjąć ją bez zmian
- uchwalić poprawki albo
- uchwalić odrzucenie jej w całości.
Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm.
Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Po zakończeniu powyższego postępowania Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu Prezydentowi
Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 21 dni i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw
Przed podpisaniem ustawy Prezydent może:
Wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją.
Prezydent nie może odmówić podpisania ustawy, którą Trybunał uznał za zgodny z Konstytucją. Prezydent odmawia jak jest zła.
Z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia.
Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm większością 3/5 w obecności połowy Prezydent w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w DU. W razie ponownego uchwalenie ustawy przez Sejm Prezydentowi nie przysługuje prawo wystąpienia do Trybunału.
Rada Ministrów może uznać uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny z wyjątkiem projektów ustaw podatkowych, ustaw dot. Wyboru Prezydenta, Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, ustaw regulujących ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksów. Regulamin sejmu i senatu określają odrębności w postępowaniu ustawodawczym w sprawie projektu pilnego. W postępowaniu w sprawie ustawy, której projekt został uznany za pilny, termin jej rozpatrzenia przez Senat to 14 dni, a prezydent na podpisanie ma 7 dni.
Ratyfikacja umów międzynarodowych
Zatwierdzenie zawartej umowy międzynarodowej (traktatu, konwencji, porozumienia) przez uprawniony do tej czynności organ danego państwa – strony umowy międzynarodowej. W Polsce czynności ratyfikacji dokonuje Prezydent RP. Jednak wcześniej zgodę na ratyfikację wyraża parlament.
Dotyczy to umów międzynarodowych w sprawach:
* pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,
* wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,
* członkostwa RP w organizacji międzynarodowej,
* znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,
* uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.
W przypadku umowy międzynarodowej, przekazującej organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach, przewidziany jest specjalny tryb ratyfikacji:
* w drodze ustawy przyjętej przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej 1/2 ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej 1/2 ustawowej liczby senatorów lub
* w drodze referendum ogólnokrajowego.
Rozporządzenia
Jest to akt normatywny wydany na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Rozporządzenie stanowi jedno ze źródeł prawa powszechnie obowiązującego, obok Konstytucji, ratyfikowanych umów międzynarodowych, ustaw oraz aktów prawa miejscowego. Akt wykonawczy do ustawy, przedstawia szczegółowy proces, jak ustawa ma wejść w życie.
Delegację ustawową może uzyskać wyłącznie organ wskazany w konstytucji, zalicza się do nich:
A) Prezydent,
B) Rada Ministrów,
C) Prezes Rady Ministrów,
D) Minister kierujący działem administracji rządowej,
E) powołany w skład Rady Ministrów przewodniczący komitetu,
F) Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.
Delegacja czyli kto ma się czym zająć.
Akty prawa miejscowego
Akty prawa miejscowego są:
- źródłami powszechnie obowiązującymi.
- organy samorządu terytorialnego ustanawiają akty prawa miejscowego powszechnie obowiązujące jedynie na obszarze ich działania, mogą to jednak uczynić tylko na podstawie i w granicach upoważnień ustawowych. Podmioty uprawnione do wydawania aktów prawa miejscowego:
- rada gminy
- rada powiatu
- sejmik województwa
- organy wykonawcze: wójt, burmistrz, prezydent, rada powiatu, wojewodowie i organy administracji niezespolonej
Adresatem aktów prawa miejscowego są: wszyscy członkowie wspólnoty samorządowej ( mieszkańcy), również przedsiębiorcy i instytucje działające na danym obszarze i wszystkie osoby znajdujące się na danym terytorium. Akty prawa miejscowego są prawem podstawowym ponieważ stanowione są na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie. W drodze aktów prawa miejscowego nie mogą być regulowane kwestie które są już uregulowane w ustawie.
Formy ustanawiania aktów prawa miejscowego:
-ustala się w formie uchwały
- zarządzenia wydawane są przez wójta, burmistrza, prezydenta lub zarząd powiatu jako przepisy porządkowe w przypadkach niecierpiących zwłoki. Podlegają one wówczas zatwierdzeniu na najbliższej sesji rady gminy lub rady powiatu.
Tracą one moc w razie odmowy zatwierdzenia. Dla ważności aktów prawa miejscowego muszą one zostać ogłoszone. Akty wchodzą w życie po upływie vacatio legis, czyli po okresie przewidzianym dla adresatów w celu przygotowania się do ich stosowania. Akty ogłaszane są po pierwsze przez publikacje w wojewódzkim dzienniku urzędowym przez podanie do wiadomości w środkach masowego przekazu, przez obwieszczenie lub w inny sposób zwyczajowo przyjęty. Akty prawa miejscowego podlegają nadzorowi który sprawowany jest przez organy nadzorcze Gminy, Powiatu lub Województwa.
Dziennik Ustaw – co pozwala na ich dokładną identyfikację
Tytuł
Numer i rok (co roku nowa numeracja)
Zostaje wydany, gdy jest taka potrzeba
Ustawa
Data uchwalenia
Tytuł
Dz.U.
Numer
Pozycja
Rozporządzenie
Data wydania
Organ wydający
Tytuł
Numer
Dz.U.
Pozycja
Struktura aktu normatywnego
Nazwa aktu, data, tytuł
Przepisy ogólne
Legalne definicje („rozumie się przez to..”) – wiążąco ustala znaczenie określonego pojęcia (zwrotu) na użytek danego aktu normatywnego
Przepisy szczegółowe – np. delegacje do rozporządzeń
Przepisy przejściowe
Przepisy końcowe
Derogacyjne – uchylające poprzednią ustawę/rozporządzenie
O wejściu aktu w życie
Przepisy przejściowe
Dostosowanie istniejących przepisów do nowej ustawy wchodzącej w życie (czyli co zrobić z postępowaniem, które rozpoczęto na zasadach czegoś, co już nie obowiązuje [zwykle rozstrzyga się na korzyść])
Ich celem jest pełniejsze umiejscowienie danego przepisu w całokształcie innych przepisów, czy też w świetle innych norm postępowania
Przepisy końcowe
Mówią o wejściu aktu w życie, są to w szczególności przepisy derogacyjne, uchylające poprzednie całe akty prawodawcze, bądź niektóre ich przepisy