PRAWO PRASOWE
Pojęcie „prasa”. (
Definicja prasy została zawarta w art. 7 ust. 2 pkt. 1 pr. pras.: „Prasa oznacza publikacje periodyczne, które nie tworzą zamkniętej, jednorodnej całości, ukazujące się nie rzadziej niż raz do roku, opatrzone stałym tytułem albo nazwą, numerem bieżącym i datą, a w szczególności: dzienniki i czasopisma, serwisy agencyjne, stałe przekazy teleksowe, biuletyny, programy radiowe i telewizyjne oraz kroniki filmowe; prasą są także wszelkie istniejące i powstające w wyniku postępu technicznego środki masowego przekazywania, w tym także rozgłośnie oraz Tele- i radiowęzły zakładowe, upowszechniające publikacje periodyczne za pomocą druku, wizji, fonii lub innej techniki rozpowszechniania; prasa obejmuje również zespoły ludzi i poszczególne osoby zajmujące się działalnością dziennikarską”.
Ustawodawca wprowadza pojęcie prasy w trojakim znaczeniu:
jako prasy sensu largo,
jako środka masowego przekazu (pomyślanego jednakże bardziej jako „instytucja” niż jako „środek”),
w znaczeniu potocznym- os zajmująca się działalnością dziennikarską- dziennikarz -> zajmuje się redagowaniem, tworzeniem materiałów prasowych i nie ma znaczenia to na podstawie jakiej umowy to robi (umowy o pracę, o dzieło… itd.)
Poszczególne elementy ustawowej definicji prasy w pierwszym z podanych wyżej oznaczeń wymagają pewnej analizy. Zgodnie z tą definicją prasę cechuje:
periodyczność- okresowe pojawianie się kolejnych numerów (programów, audycji) w określonej jednostce czasu. Takie ujęcie pozwala wyłączyć spod pojęcia prasy szereg form praso podobnych, jak np. jednodniówki i pisma okolicznościowe (gdzie brak elementów periodyczności). Ta cecha nie pozwala generalnie Internetu traktować jako prasy.
Otwartość i różnorodność- prasą są publikacje periodyczne nietworzące zamkniętej , jednorodnej całości. A zatem spod pojęcia prasy wyłączone zostały serie wydawnicze stanowiące wydawnictwa ciągłe, niekiedy nawet ukazujące się w regularnych odstępach czasu (np. kalendarze, poradniki, programy teatralne, koncertowe itp.). w tych bowiem wypadkach każda pozycja ma charakter odrębnego, pojedynczego dzieła lub jego fragmentu i tworzy zamkniętą całość.
maksymalny interwał 1 roku- ukazywanie się prasy nie rzadziej niż raz do roku. Ustawodawca zdecydował się na objęcie mianem prasy wszelkich periodyków aż do rocznika włącznie, co stanowiło usankcjonowanie istniejącej praktyki.
stały tytuł, numer i data- publikacje periodyczne określone mianem prasy były opatrzone stałym tytułem lub nazwą, numerem bieżącym i datą. Rozciągając pojęcie prasy na publikacje radiowe i telewizyjne, ustawa musiała zrezygnować z oznaczenia ceny jako postulowanego dotychczas, jednego z elementów definicji prasy.
Brak któregokolwiek z powyższych elementów przesądza o tym, że dana publikacja nie ma charakteru publikacji prasowej w rozumieniu ustawy, a zatem przepisy ustawy prasowej nie mogą mieć do niej zastosowania. Wyliczenie poszczególnych desygnatów pojęcia prasy ma charakter przykładowy, co oznacza, że mogą pojawić się środki komunikowania masowego niewymienione w tym artykule, które jednak będą objęte pojęciem prasy, jeśli spełniać będą wszystkie cechy prasy wymienionej w definicji.
Wolność prasy.
Polskie prawo prasowe opiera się na zasadach wolności prasy, wolności słowa. Rodowodu pojęcia wolności prasy należy szukać w koncepcji wolności myśli. Jest pojęcie nadrzędne, z którego wypływa wolność przekonań. Oczywiście nie wszystkie przekonania są istotne z punktu widzenia istniejących zasad współżycia społecznego; istotne są przekonania w zakresie: 1) wyznawania religii, 2) uczuć narodowych, 3) poglądów politycznych. Wolność przekonań w omówionym wyżej zakresie posiada swój sens jedynie wówczas, gdy można te przekonania uzewnętrznić, a to wymaga wolności wypowiedzi. To pojęcie szersze od pojęcia wolności słowa, oznacza każdą prezentację poglądów, każde ich uzewnętrznienie w sposób widoczny dla innych (słowem, gestem, obrazem itp.). Z wolności wypowiedzi wypływa prawo wyboru formy, w jakiej ta wypowiedź zostanie dokonana, co oznacza między innymi możliwość publikacji. Przez publikację należy rozumieć nadanie określonym treściom takiej formy, która umożliwia im dotarcie do pewnego kręgu odbiorców. Jedną z takich form jest prasa (sensu largo).
Wolność prasy jest więc pochodną wolności publikowania w ogóle i dotyczy działalności wszystkich periodycznych środków komunikowania masowego, niezależnie od stopnia ich aktualnego rozwoju. Wolność prasy należy do tego typu uprawnień, które mają w zasadzie charakter nie tylko prawa obywatela, ale równocześnie prawa człowieka (prawo o charakterze nadrzędnym do uprawnień przyznawanych obywatelom określonych państw przez ustawodawstwo wewnętrzne).
Formalna i materialna wolność prasy.
Koncepcja materialnej (absolutnej) wolności pracy , jakkolwiek wysuwana przez teoretyków prawa, zasadniczo nie została zrealizowana przez ustawodawstwo jakiegokolwiek kraju. Do nielicznych wyjątków należą Stany Zjednoczone, bowiem pierwsza poprawka w Konstytucji Stanów Zjedn. Z 1787 roku przewiduje, że „Kongres nie może stanowić ustaw (…) ograniczających wolność słowa lub prasy”. Jakkolwiek wątpliwości w tym zakresie rozstrzyga Sąd Najwyższy zasadniczo na rzecz prymatu tejże zasady, to poglądy sędziów orzekających w poszczególnych sprawach nie są bynajmniej jednolite. Nadto podkreślić należy, że Karta Praw dotyczy wyłącznie ochrony jednostek przed działaniem władz, a nie osób prywatnych. Czyli inaczej każdy mówi co chce.
W większości państw przyjęta została natomiast koncepcja formalnej wolności prasy, w myśl której wolność słowa lub prasy jest limitowana pewnymi ograniczeniami. Jednak charakter tych ograniczeń nie jest ani jednolicie unormowany, ani też akceptowany, rozbieżne są też poglądy przedstawicieli nauki odnośnie do tej kwestii. Stosownie do większości poglądów, za niezgodne z koncepcją formalnej wolności prasy uważa się wszelkie ograniczenia o charakterze prewencyjnym (np. cenzurę prewencyjną, system koncesyjny w zakresie prowadzenia działalności prasowej w odniesieniu do prasy drukowanej). Dopuszcza się natomiast ograniczenia o charakterze represyjnym, takie jak cenzura represyjna, konfiskata nakładu, zajęcie czasopisma, zakazy rozpowszechniania. Również prawo międzynarodowe stoi na stanowisku na stanowisku formalnej wolności prasy. W Europie są kraje takie jak np. Holandia, Norwegia, Szwecja, które nie mają ustaw prasowych, ale są też takie jak Niemcy, Austria czy Włochy, które posiadają dobrze rozwinięte ustawodawstwo. Formalna koncepcja czyli inaczej ograniczona pewnymi ramami prawnymi np. propagowanie treści faszystowskiej czy pornograficznej.
Cenzura jest urzędową kontrolą treści publikacji z punktu widzenia jej zgodności z pewnymi zasadami, m.in. politycznymi. Instytucja cenzury występuje w dwóch formach: prewencyjnej i represyjnej. Cenzura prewencyjna oznacza konieczność przedkładania każdego numeru czasopisma (audycji, programu, filmu czy treści innego środka przekazu) do zaakceptowania jego treści przez urząd cenzorski. Jej istotą jest niedopuszczenie do tego, aby treść została opublikowana. Obojętne jest przez kogo taka decyzja zostanie podjęta, przez urząd administracyjny czy przez sąd, ważne, że bez kontroli publikacja treści nie jest możliwa.
Cenzura represyjna jest kontrolowaniem treści środka przekazu już po wydrukowaniu czasopisma, wyemitowaniu programu itd., pozostawiającym odpowiednim organom (np. prokuraturze) możliwość podjęcia określonych środków prawnych, np. konfiskaty nakładu. W Polsce przedwojennej istniała cenzura represyjna. System cenzury represyjnej, w przeciwieństwie do cenzury prewencyjnej, działa wybiórczo, starając się wychwytać publikacje, których treść narusza prawo. Wiele też zależy od sprawności działania tych organów sprawujących cenzurę, jak również od pomysłowości wydawców i redaktorów.
Art. 54 ust. 2 zakazuje cenzury prewencyjnej (dokonywana przed rozpowszechnieniem określonego materiału i nie dopuszcza do publikacji) środków społecznego przekazu oraz koncesjonowania prasy drukowanej zezwala natomiast (choć nie nakazuje tego) na koncesjonowanie „stacji radiowej lub telewizyjnej”. Wątpliwość musi budzić stosunek artykułu 54 ust. 1 każdemu, a zatem i dziennikarzom reprezentującym obce media, zapewnia wolność pozyskiwania informacji; art. 61 do „wolności i praw politycznych” zalicza „prawo obywatela do uzyskania informacji publicznej”(przy czym zwracano uwagę na to, że prawo do informacji publicznej przyznaje każdemu , a nie tylko obywatelom RP).
Cenzura prewencyjna (definicja)-
Cenzura represyjna z kolei to publikacje podlegające krytyce i ocenie już po rozpowszechnieniu materiału, co może się łączyć z opublikowaniem sprostowania lub odpowiedzi.
W tej chwili cenzura prewencyjna jest całkowicie zabroniona. Zniesiono monopol państwa (ORGAN PRASA KSIĄŻKA- został zlikwidowany).
Czynne bierne prawo informacji
Ograniczenia wolności prasy dzielą się na dwie grupy:
O charakterze prawnym (dopuszczalne przez prawo międzynarodowe i zgodne z koncepcją wolności prasy w znaczeniu formalnym)
Pozaprawne (niezgodne z prawem międzynarodowym i z koncepcją formalnej wolności prasy)
Ograniczenia o charakterze prawnym:
Ograniczenia dotyczące powstawania i dalszego istnienia środków masowego komunikowania
Ograniczenia dotyczące treści publikacji
Ograniczenia dotyczące rozpowszechniania
Ograniczenia finansowe
3. Wykorzystanie wizerunku- zasady, zgoda osoby, ustępstwa, wynagrodzenie za pozowanie, zdj. Osób o charakterze publicznym, rozpowszechnienie wizerunku osoby jako fragment całego zdjęcia
PODSTAWOWE OBOWIĄZKI DZIENNIKARZY:
- staranność, rzetelność przy zachowywaniu informacji,
- sprawdzenie zgodności z prawdą informacji, które otrzymują, jeśli sprawdzenie ich jest niemożliwe mają obowiązek podać źródło
- musi chronić dobra osobiste informatorów
- mają prawa do zadawania pytań, podmioty gospodarcze mają obowiązek odpowiadać i udzielać informacji. Mogą odmówić tylko jeśli informacje te są objęte poufnością (np. informacje bankowe, lekarskie) lub informacje związane z życiem prywatnym. W przypadku odmowy udzielenia informacji powinna być ona podana w formie pisemnej. Odmowę taką można zanieść do sądu administracyjnego.
- zgoda na rozpowszechnianie nie musi mieć charakteru sformalizowanego. Jeśli dziennikarz zada pytanie, a osoba publiczna udziela odpowiedzi jest to uznane jako udzielenie zgody.
- autoryzacja- autoryzacja jest inicjatywą osoby publicznej. Dziennikarz nie ma obowiązku dawania tekstu do autoryzacji chyba że zostanie o to poproszony.
(?) Ograniczenia dotyczące rozpowszechniania :
- odebranie debitu pocztowego, czyli zakaz kolportażu przez pocztę na Terenie określonego kraju. Ograniczenie to stosowane jest głównie wobec pism nadsyłanych z zagranicy, ale jest również możliwy w stosunkach wewnętrznych.
- konfiskaty celne przesyłanych lub przewożonych materiałów
- preferowanie określonych form i sposobów kolportażu jednych czasopism kosztem innych
- embargo prasowe- możliwości zastrzeżenia terminu i zakresu opublikowania informacji, jak również rozpowszechniania informacji utrwalonych za pomocą zapisów fonicznych i wizualnych czy też danych osobowych i wizerunku uczestników spraw sądowych.
- zagłuszanie stacji- ograniczano nie tylko wolność słowa, ale także możliwość kupna i instalacji anten satelitarnych.
- zakaz rozpowszechniania audycji- całkowity zakaz rozpowszechniania audycji, które zagrażają fizycznemu, psychicznemu lub moralnemu rozwojowi małoletnich, oraz częściowym między 6 a 23, audycji mogących mieć tego rodzaju negatywny wpływ.
Można wykorzystać wizerunek:
- osoba publiczna dostała umówione wynagrodzenie za wykorzystanie wizerunku
-kiedy jest to rozpowszechnianie wizerunku osoby publicznej
- kiedy wizerunek danej osoby stanowi szczegół większej całości (krajobraz, impreza…)
4. Prawo do wykorzystania cudzej wypowiedzi (?????????????)
Autoryzacja- nie jest obowiązkiem dziennikarza. Leży w interesie osoby publicznej. Jeżeli ta poprosi o autoryzacje dziennikarz ma obowiązek udostępnić materiał przed opublikowaniem go.
Cytowanie- kiedy można a kiedy nie-
5. Embargo prasowe- możliwości zastrzeżenia terminu i zakresu opublikowania informacji, jak również rozpowszechniania informacji utrwalonych za pomocą zapisów fonicznych i wizualnych czy też danych osobowych i wizerunku uczestników spraw sądowych.
Informacje prywatne (sfera życia) wymaga zgody osoby zainteresowanej, chyba że to bezpośrednio łączy się z jego publiczną działalnością.
Art. 23 i 24 prawa cywilnego- zarzut naruszania dobra osobistego tajemnica dziennikarska- autor materiału może zastrzec swoje nazwisko, informator także. Jeżeli dziennikarz dotrze do sprawcy zabójstwa ma obowiązek zawiadomić organy ścigania.
6. Zakres obowiązku publikacji- żądanie zamieszczenia jakiejś publikacji konkretnych treści (odpłatnie i nieodpłatnie)
7. Pojęcie sprostowania i odpowiedzi
Sprostowanie- po raz pierwszy instytucja ta pojawiła się we Francji w latach 1819-1822. Jej celem była realizacja zasady „audiatur et altera pars”. Zgodnie z nią strona, do której odnosiła się publikacja prasowa, mogła wkrótce po jej rozpowszechnieniu przedstawić własne stanowiska.
Prawo do sprostowań występuje w dwóch podstawowych formach: sprostowania i odpowiedzi. Sprostowanie zakłada wyraźne naruszenie czyjegoś interesu i służy prostowaniu błędnych, fałszywych lub zniesławiających faktów. Odpowiedź natomiast nie zakłada naruszenia czyjegoś interesu i może odnosić się także do ocen oraz mieć charakter polemiczny.
8. Stopka prasowa a impressum (mam nadzieję, że stopka prasowa to inaczej redakcyjna bo w książce jest tylko o redakcyjnej i jej porównanie z impressum)
Impressum informuje czytelnika o tym kto jest wydawcą dziennika lub czasopisma, jego redaktorem naczelnym, gdzie mieści się siedziba redakcji itp. Jest to zatem źródło podstawowych informacji o gazecie. Nie może być jednak mylone z tzw. Stopką redakcyjną.
Stopka redakcyjna- wyodrębniona graficznie informacja na temat składu, organizacji oraz adresu redakcji i administracji, telefonów, warunków prenumeraty, nakładu itp. Umieszczaną zwykle u dołu ostatniej kolumny gazety lub czasopisma. Stopka zawiera bowiem wiele informacji indyferentnych z punktu widzenia prawa. Jest przydatna dla samej redakcji i służy lepszemu kontaktowi z czytelnikami. Natomiast impressum są to dane konieczne z punktu widzenia prawa, których niezamieszczenie przez wydawcę rodzi określone konsekwencje prawne, podobnie jak zamieszczenie danych błędnych czy wręcz nieprawdziwych. Miejsce umieszczenia tych danych jest obojętne (cały druk prasowy), choc pewne dane są zwyczajowo zamieszczone w stopce redakcyjnej.
9. zakres obowiązków rejestracji tytułów prasowych, co jest organem rejestracyjnym
Art. 20 ust. 1 pr. pras. Stanowi, ze „wydawanie dziennika lub czasopisma wymaga rejestracji w sądzie wojewódzkim właściwym miejscowo dla siedziby wydawcy, zwanym dalej :organem rejestracyjnym”. Do postępowania w tych sprawach stosuje się przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym, ze zmianami wynikającymi z niniejszej ustawy.
Ustawa przewiduje co taki wniosek o rejestrację powinien zawierać:
Tytuł dziennika lub czasopisma oraz siedzibę i dokładny adres redakcji
Dane osobowe redaktora naczelnego
Określenie wydawcy jego siedzibę i dokładny adres
Częstotliwość ukazywania się dziennika lub czasopisma
Odwołanie się do kodeksu postępowanie cywilnego (postępowania nieprocesowego) powoduje, że sąd rozpatrując sprawę musi podjąć szereg czynności proceduralnych, najpierw wstępnych związanych z zarejestrowaniem i opłaceniem wniosku, następnie- z przygotowaniem posiedzenia, w trakcie którego zwraca się między innymi o zasięgnięcie informacji w Sądzie Okręgowym w Wawie co do zbieżności nazwy dziennika lub czasopisma z już istniejącym tytułem prasowym, wreszcie -związanych z rozpoznaniem sprawy na posiedzeniu. Po rozpoznaniu sprawy zapada postanowienie zarządzające wpis do rejestru lub odmawiające takiego wpisu. Odmowa może nastąpić tylko w 2 przypadkach:
Wniosek nie zawiera danych o których mowa w art.20 ust. 2
Udzielenie rejestracji stanowiłoby naruszenie prawa do ochrony nazwy istniejącego już tytułu prasowego
Czyli, że sąd okręgowy jest organem??????????????? Nie wiem;p czy Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji?:D
10. Koncesjonowanie działalności nadawczej. Koncesja nadawcza, rejestracja w KRRiT