FARMAKOLOGIA
NLPZ NIESTEROIDOWE LEKI PRZECIWZAPALNE
Leki p/bólowe — główny podział:
1) opioidy:
a) silne;
b) słabe;
2) słabe analgetyki — NLPZ + paracetamoL
1) działanie NLPZ:
a) p/zapalne;
b) p/bólowo;
c) p/gorączkowo;
d) ajegacJe~—ASĄ
2) mechanizm działania: ~
a) hamowanie COX, dwie izoforin~” COX — COX 1 I COX 2 — NLPZ mogą hamować wybiórczo aktywność
jednej z COX lub działać na obie;
b) w mniejszym stopniu hamują lipooksygenazy;
3) COX - enzym katalizujący ~ fo~fQłipiLl~w błony komórkowej i p sta\y~ip z kwasu arachidonowego
prostaglandyn („prostacyklin (P6!) i tromboksanów (TX~). Dwie izoformy:
a) COX I — bierze udział w ~ niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania układu krwionośnego i
pokarmowego PGE2Jj~2. Warunkuje prawidłowy stan błony śluzowej przewodu pokarmowego (działanie
ochronne);
b) COX 2— aktywowana pod wpływem czynników zapalnych (endotoksyn, cytokin);
4) podział NLPZ w zależność od działania na aktywność COX:
a) COX I selektywne—małe dawkiASA;
b) COXnjeselektywne—ibuprofen,lłaproksafl, indometacyna; ~ ~ 1 ~-~r ~
c) COX 2 selektywne (COX 2 pretła~encyjne) — diklofenak, nabumeton, meloksykam;
d) COX 2 wysoce selektywne (COX 2 specyficzne — koksyby) — celekoksyb, rofekoksyb; ~ L~X „~
Obie grupy COX 2 wykazująrównież pewne powinowactwo do COX 1.
5) wskazania — bóle łagodne i umiarkowaąe, np.:
a) choroba zwyrodnieniowa stawów
~b) RZS,
c) ZZSK; (
d) pierwszy eta~ holu nowotworowego;
e) rodzinna polipowatośćjelit;((~~~~
6) objawy niepożądane dla NLPZ:
a) przewód pokamiowy
). objawy dyspeptyczne;
2 • nudności;
~. dyskomfort w nadbrzuszu;
• owrzodzenia żołądka i dwunastnicy;
.. krwawienia z przewodu pokarmowego;
• perforacja ~
• enteropatie
• niedokrwistość wynikająca z pzewlekłego krwawienia
• dyskelektrolitemie/ odbialczenie.
Działania niepożądane wynikają zhamowania COX1 i zmniejszenia wytwarzania działających ochronnie na błonę
śluzową przewodu pokarmowego prn~aglandyn, ~ Im bardziej wybiórcze
działanie na COX2 tym mniejsze działania niepożądane.
b) nerki — net~otoksyczność:
• śródmiązszowe zapalenie nerek;
• zmniejszenie przesącz ~„ldębu~kowego;
• zahamowanie uwalniania renrnT,
• retencja sodu;
• obrzęki;
• nadciśnienie;
c) układ krwiotwórczy
• niedokrwistość aplastyczna;
• agranulocytoza;
• zmniejszenie agregacji płytek;
d) wątroba — hepatotojcsyczność.
• zwiększenie aktywności aminotransferaz (często):
• toksyczne uszkodzenie wątroby (rzadko);
e) OUN:
• bóle głowy, zawroty;
• zaburzenia świadomoścj•
• ~ w uszach, upośledzenie słuchu (przemijające) — ototoksyczriość
• .~ nastroju;
• drżenie mięśni;
• zaburzenia osobowości;
• aseptyczne zapalenie opon mózgowo~rdzemowyc~ (ibuprofen);
O reakcje nadwrażliwości:
• astma Oskrzelowa;
• rumieó Wielopostaciowy;
• złuszczające zapalenie skóry;
• ~pokrzywka (większość NLPZ, głównie piroksykam);
• fotodermatoza (większość NLPZ, głównie pirokaykam);
• obrzęk naczyniowo..ruobowy.
• mogą wyzwolić astmę oskrzelową (głównie aspiryna);
7) przecjWWskazania:
a)~b~,~dQwa żołądka lub dwunastnicy;
b) ciężka niewydolność nerek;
c) ciężka niewydolność Wątroby;
d) ciąża I okres laktacji;
e) nadwrażjjwoś~ na lek;
1) dzieci ~ 12 r.ż.;
g) skazy krwotoczne;
li) ostrożnie u osób starszych, ponieważ mają:
• słabszą śluzówkę;
• ~ wydolność nerek;
• ~ ilośćchoróbtow zyzącyc~L~/~ ~
• ~ możliwość kumulacji;
8) podział NLPZ na podstawie budowy chemicznej:
a) kwasy karboksylowe:
.4. pochodne kwasu S~~y~Q~eo:
• ASA i jego estry;
• salicylan choliny;
• amid kwasu salicylowego;
• diflurnsal;
•.2. pochodne kwasu ~o:
• pochodne kwasu fenylooctowego:
.~—
• ~l~nak;
• fenklofenak;
• pochodne aliżhtyczne i heterocykliczne:
• ndomef~~—
• sulindak;
• tolmetyna;
• acemetacyna;
pochodne ~yasu propiono~yęgQ:
• ibpprokn;
•
• ketoprofen;
• ±1urb~profen;
• kwas tiaprofenowy;
•L1 pochodne kwasu nn ulowego:
• kwas tkfenamowy;
• kwas niflumowy;
• kwas mefenamowy
• kwas neldefenaxnowy~
b) kwasy enolowe:
• pochodne pirazołu:
• oksyfenbutazon;
/• fenyL~butazon;
• metamizol ( pyralgina);
• aminofenazon;
• azopropazon;
• pochodne benzotiazyny:
• piroksykani;
• meloksykam;
• indoksykam;
• izoksykam;
c) pochodne nat~yloketouów — nabumeton;
d) koksyby:
• celekoksyb;
• rofekoksyb.
KWASY KARBOKSYLOWE
Kwas salicylowy i jego pochodne
1) Kwas ASA:
a) nieodwracalnie i wybiórczo hamuje COX 1;
b) w dawce 75 — 150 mg/24 godz. działarn antyagregacyjnie (preparaty: Acard 75 mg; Polocard 75 mg; Polocard
150 mg);
~) w dawce 2-3 g/. 24 godz. wykazuje działanie p/bólowe i p/gorączkowe;
d) w dawce 4-6 g/24 godz. po kilku dniach wykazuje działanie p/zapalne;
e) wskazania~
• stany gorączkowe;
• bóle mięśni i stawów;
• choroba wtencowa — zapobłegawczo ~ L
f) działania niepożądane:
• jak NLPZ;
• skurcz oskrzeli — astma aspirynowa;
• zespół Reye”a: 7
• dotyczydzieci.j. 12r.ż.;
• ostra encefalopatia;
• powiększenie i stłuszczenie wątroby;
g) postaci rozpuszczalne i buforowane rzadziej powodują objawy dyspeptyczne, przy mniejszym wpływie na
częstość krwawienia z przewodu pokarmowego;
h) preparaty ASA:
• Polopiryna— tabl. powlekane p.o. 500 mg;
• Polopiryna S — tabl 300 mg;
• Aspirin —tabl 500 mg, tabl. musujące 500 mg;
• AlkaPrim - tabl. musujące;
• Alka Seltzer — tabl. musujące 324 mg;
i) preparaty złożone:
• AspirinC-ASA+yit.C;
• Ascodan—ASA+kodeina;
• Etopiryna —ASA + etenzamina + kofeina;
• PolopirynaC—ASA+yit.C;
• Migpriy — acetylosalicyian DL-lizyny + metoklopramid; L~ ~
j) interakcje:
• wykazuje synergizm z lekami p/bólowymi, p/zapalnymi, p/gorączkowymi — nasila działania niepożądane;
• wypiera z połączeń leki zakrzepowe, doustne hipoglikemizujące, sulfonamidy — może nasilać ich działanie
(niebezpieczeństwo krwawień);
2) Amid ~-
a) składnik Scorbolarnkk (+ nitozyd + yit. C);
b) działa słabiej p/gor~zkowo i p/zapalnie niż ASA.
Pochodne p-aminofenoln — Parncc12mo1:
1) pochodna fenacetyny (pozbawiona jej efektów niepożądanych);
2) nie hamuje COX in yiyo, tylko in vitro;
3) nie ma działania p/zapalnego;
4) nie wywiera działań niepożądanych na przewód pokarmowy charakterystycznych dla innych inhibitorów CCX;
5) me działa na agregację 1 krzepnięcie p ~(
6) niehamujedziałanialekówłiipptensyjnych; ~
7) nie powoduje zaburzeń wodnó-eiektrolitowych;
8) preparaty:
a) Panadol (500 mg);
b) Paracetainol (500 mg);
c) Cotdrex;
d) EfTeralgan;
9) dawkowanie: max 4 g/24 aodz~
10) objawy niepożą~i~
a) uszkodzenie wątroby po przedawkowaniu (czynnikiem ryzyka jest nadużywanie alkoholu i głodzenie);
b) niewielkie działanie ne~otoksyczne;
11) jest lepiej tolerowany przez dzieci;
12) dozwolony do stosowania przez kobiety w ciąży i okresie laktacji — ostrożnie!
:~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~
Pochodne kwasu octowego
1) Pochodne kwasu feaylooetwego - Dfldofenak:
a) COX 2 selektywny;
b) p/zapalnie, p/bólowo>> p/ gorączkowo;
c) najbardziej hepatotoksyczny NLPZ;
d) wskazania, p/wskazania, objawy niepożądane (często krwawienia z odbytu) —jak NLPZ;
e) dawkowanie: 75— 150 mg/24 godz., max 200 mg/24 godz.;
2) Pochodne alifatyczne i heterocykliczne:
a) lndometacyna:
• COX nieselektywna;
• p/zapalnie>> p/bólowo >> p/gorączkowo;
• wskazania, przeciwwskazania, objawy niepożądane (często zawroty głowy) —jak NLPZ;
• może powodować objawy psychotyczne i uszkadzać narządu wzroku — przeciwwskazanie — osoby z
padaczką i chorobą Parkinsona;
• w czasie leczenia — kontrole okulistyczne i morfologia; ~
• skuteczna w niepoddąjącej się leczeniu gorączce pochodzenia nowotworowego;
• preparat: Metindol — tabl. powlekane (25 mg), maść (5%);
• dawkowanie: 50-75 mg! 24 godz., max: 200 mg.
b) Acemetacyna:
• preparaty:
• Rantudil forte — kaps. (60 mg);
• Rantudil Retard - kaps. o przedłużonym uwalnianiu (90 mg);
• dawkowanie: średnio 2 x I kaps.
Pochodne kwasu propionowego
1) Ibuprofen:
a) COX nieselektywny;
b) działanie p/bólowe, p/zapalne, p/gorączkowe;
c) najmniej toksyczny NLPZ;
d) krótki czas działania p/bólowego (T ~4 = 2 godz.);
e) u osób z SLE (układowy toczeń rumieniowy) może powodować jałowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych;
t) dawkowanie - max: 1,2 - 3~/ 24 godz.;
g) preparaty:
• Ibuprofen — tabl. powlekane (200 mg, 400 mg);
• Nurofen — tabl. powlekane (200 mg);
• Nurofen forte — tabl. powlekane (400 mg);
• Nurofen dla dzieci— 100 mg! 5ml; ~ ~ ~
2) Naproksen:
a) CCX nieselektywny;
b) silne działanie p/bólowe, p/zapalne;
c) długi czas działania, T % = 10-17 godz.;
d) niewiele objawów niepożądanych, zwłaszcza jeśli chodzi o uszkodzenie błony śluzowej przewodu
pokarmowego, jednak częściej niż inne NLPZ jest ototoksyczny;
e) dawkowanie: 0,5 — 1,0 g/24 godz., nie częściej niż 2 x dobę:
O preparaty:
• Naproxen — tabl powlekane (250 mg, 500 mg),
• Naproxen — czopki (250 mg, 500 mg);
• Apo-Naproxen —tabl. (125 mg, 250 mg);
3) Ketoprofen:
a) silne działanie p/bólowe;
b) krótki czas działania, T % =2 godz.;
c) wskazania, przeciwwskazania, objawy niepożądane —jak NLPZ;
d) nie wchodzi w reakcję z sulfoiiylomocmikiem (stosowanym w cukrzycy) i cymetydyna~
e) dawkowanie: 0,1 — 0,2 g/24 godz~,~~324.gQdL;
fl preparaty:
Ę~ • Ketonal — kaps. twarde (50 ing); — - ~
• Ketonal forte — tabl. powlekane (100 mg);
• Ketonal — anip. (100 mg)~ ~ _
• Bj~Profenid_tLozmodyfikOWaflymUWa1fliafliU(l50mg); (~i~ ~
• Ketores_kaps.oprzedlużonymU~WalfliafliU(IOOmg) ~ ~
• Febrofen — kaps o przedłużonym uwalmamu (200 mg),
4) Flurbiprofen — preparat — Strepsils lntensiye — tabl. do ssania;
5) Kwas Tiaprofenowy L
a) preparat — Surgazo— tabl 300 mg
b) dawkowanie:2x300mg. „-~-~ ~ ~
Pochodne kwasu antrandowego - Kwas mefenamowy:
1) p/bólowo > p/zapalnie >>p/gorączkowo;
2) często powoduje biegunki i anemię hemolityczną;
3) preparat: Mefacit — tabl. (250 mg), czopki (500 mg);
4) dawkowanie: 3 x dziennie; max: 2 g/24 godz.
KWASY ENOLOWE
Pochodne pirazolu - powodują uszkodzenie szpiku (głównie agranulocytozę) przeważnie u kobiet — wycofane w wielu
krajach z użytku.
1) Fenylbutazon — preparat Butapirazol:
a) czopki (250 mg);
b) tabl. (200 mg);
c) wnp.;
2) Amluofenazon — brak uzasadnienia do stosowania;
3) Propyfenazon — składnik leków złożonych:
a) Gardan P — zawiem również matamizol;
b) Pabialgin P — zawiera również allobarbital;
c) łączenie NLPZ z barbituranami nie ma sensu!
4) Metam izol ~ Pyralgina):
a) najsilniej działający p/bólowo iueopioidowy lek analgetyczny;
b) skuteczny w bólach spowodowanych skurczem mięśni gładkich;
c) mało nefrotoksycmy
d) może powodować objawy wstrzą~u (głównie po podaniu i.y., ale także p.o.) gdyż zawierz jon siarczynowy;
e) nie należy go stosować u kobiet w ciąży i w czasie laktacji;
O preparaty:
• Pyralgin:
• tabl. (500 mg);
• amp.(lg/2m1;2,5g/5m1);
• czopki (750 mg);
• Scopolan Compositum — zawiem również butylobromek hioscyny, draż.;
• Tolargia - zawiem również atropinę i papawerynę, czopki.
Pochodne benzotiazyny
1) Piorksytcaltl
a) odwracalny inhibitor COX
b) silnie działanie p/bólowe;
c) bardzo długi czas działania (F = 45 godz.) - działanie kliniczne utrzymuje się przez 24 godz. (nie zalecany u
osób t 60 r.ż. ze względu na łatwiejszą kumulację);
d) preparaty:
• Piroxicam:
• czopki (10 mg, 20 mg);
• tabl. (10 mg, 2Omg);
• maść:, żel ~
• Apo-Piroxicam — kaps. (10 mg, 20 mg);
C • Flarnexin:
• tabl. (20 mg);
• proszek do przygotowania roztworu (20 mg);
e) dawkowanie: 20—40 mg/24 godz., I x dobę;
2) Meloksykam:
a) COX 2 selektywny;
b) duża skuteczność;
c) rzadziej występują objawy niepożądane;
d) preparaty:
• Ag/mi — tabl. (7,5 mg, 15 mg);
• Meloksani — tabl. (7,5 mg, 15 mg);
• Moyalis:
• tabl. (7,5 mg, 15 mg);
• czopki (15 mg);
• amp.(lSmg/1,5m1);
e) dawkowanie: 7,5—15 mg/24 godz.
POCHODNE NAFTYLOKETONÓW - NABUMETON
1) jest prolekiem — aktywny jest jego metabolit (kwas 6-rnetoksy-2-nat~ylooctowy);
2) selektywny inhibitor COX 2;
3) T%24 godz.;
4) preparaty:
a) Coxalgan — tabl. powlekane (500 mg);
b) Nabuton — tabl. (500 mg);
c) Relifex — tabl. powlekane (500 mg);
d) Ro:~danol S — tabL do przygotowania zawiesiny doustnej (1 g);
5) dawkowanie: 1 g/24 godz. - wieczorem.
KOKSYBY
1) COX 2 wysoce selektywne;
2) ~ prawdopodobieństwo powikłań ze sirony przewodu pokarmowego;
3) ~ ryzyko powikłań ze strony układu sercowo-naczyniowego:
a) zawał mięśnia s~cowego;
b) udar mózgu;
c) zator tętnicy płucnej;
d) choroba zatorowo-zakrzepowa naczyń obwodowych;
4) wycofano rofekoksyb;
5) preparat:
a) Vioxx — wycoI~ny (zawierz rofekoksyb);
b) Celebrex — zawicra celekoksyb, tabl. (0,1 mg, 0,2 mg);
6) dawkowanie: 0,1—0,2 mg 1-2 x na dobę.
NNE
1) Nefepam:
a) mechanizm d~ń~ia nie do końca poznany:
• wychwyt zwrotny serotoniny i dopaminy?
• udział mech~izmów opioidowych?
b) brak działania ~~~1uega;
c) działa p/bólowo ośrodkowo;
d) działa szybko (30inin po podaniu p.o.);
e) nie działa antyagregacyjnie;
O nie wplywa na ośrodek oddechowy;
g) wskazania - ból (zwłaszcza ostry, np. pooperacyjny) — skuteczność porównywana do Pentazocyny;
h) objawy niepoż~kne:
• tachykardia;
• senność;
• uspokojenie;
• wysypki;
• zatrzymanie moczu;
• nadmierne pocenie;
k) przeciwwskazania:
• nadwrażliwość na lek:
• choroby przebiegające z drgawkami;
1) stosować ostrożnie u chorych z:
• udarem mózgu;
• dławicą piersiową;
• zatrzymaniem moczu;
• chorobami wątroby;
ni) preparat — Nefopam:
• tabl. (3Omg);
• wnp. 1%, 2% (20 mg/2 mi, 40 mg/2nii).
2) Nimesulid:
a) p/bólowo, p/zapalnie;
b) preparaty:
• Nimesil — granulat (100 mg);
• ~Win—tabL(1O0mg); ~ij~
• Coxtral — tabl. (100 mg); ~ )
c) dawkowanie: 2 x 100 mg.
NLPZ w praktyce:
1) nie wolno łączyć kilku NLPZ — nie nasila to ich działania p/bólowego natomiast ~ ryzyko objawów niepożądanych
(głównie ze strony przewodu pokarmowego);
2) NLPZ mogą nasilać objawy niewydolności krążenia zwłaszcza u osób starszych;
3) NLPZ mogą zwiększać podwyższone ciśnienie krwi;
4) niezależnie od drogi podania NLPZ powodują owrzodzenia przewodu pokarmowego.
Interakcje:
1) NLPZ hamują działanie leków hipotensyjnych (inhibitorów konwertazy aagiotensyny /IKA!, beta-blokerów, ale
nie antagonistów wapnia);
2) NLPZ hamują działanie leków moczopędnych (pętlowych, tiazydów, oszczędzających potas);
3) NLPZ + IKA— nasilenie obrzęków;
4) NLPZ + cyldosporyna - t stężenie i nasilona toksyczność cyklosporyny;
5) NLPZ + (tluoro)chinolony - ~ ryzyko drgawek;
6) NLPZ + sole litu - t stężenie litu;
7) NLPZ (indometacyna, diklofenak) zwiększają stężenie digoksyny;
8) NLPZ zwalniają eliminację metotreksatu.