Analiza wiersza

1. Umiejscowienie utworu w kontekscie historyczno-literackim (nurt, epoka), wszystkie ciekawostki dotyczące autora i utworu.

2. Zakwalifikowanie utworu ze względu na jego tematykę. To może być liryka:

   - patriotyczna

   - religijna

   - satyryczna

   - filozoficzna

   - refleksyjna

   - polityczna

   - autobiograficzna

   - miłosna

   - autotematyczna – wiersze o poezji, o zadaniach, które stawia przed sobą poezja

3. Próba określenia gatunku. Często we współczesnej literaturze nie da się go określić. Określenie gatunku daje nam informację na temat budowy utworu. Gatunki liryki:

   - pieśń

   - psalm

   - oda

   - hymn

   - elegia

   - epitafium

   - dytyramb

   - poemat

   - sielanka

   - fraszka

   - ballada

   - sonet

   - anakreontyk

4. Podział liryki ze względu na świat przedstawiony:

   - liryka opisowa – opis wnętrza, osoby, krajobrazu

   - liryka sytuacyjna – coś się dzieje, są jakieś wydarzenia, jest akcja

5. Podmiot liryczny

   a. osoba, która wypowiada się w wierszu

   b. określenie, w której osobie się wypowiada:

   - pierwsza osoba w imieniu autora – liryka bezpośrednia lub osobista,

   - pierwsza osoba, różna od autora, postać jakiejś osoby – liryka roli lub maski

   - trzecia osoba, lub podmiot liryczny nieokreślony – liryka pośrednia

6. Określenie czy wiersz jest do kogoś adresowany i jeśli jest, to do kogo.

7. Analiza treści utworu

8. Omawianie budowy tekstu.

1. Strofa – strofa to inaczej zwrotka. Wiersz podzielony na strofy to wiersz stroficzny, natomiast wiersz ciągły, bez podziału na strofy, to wiersz stychiczny.

   • Strofa równowersowa – w każdej strofie jest tyle samo wierszów (linijek) np:

     2-wersowe – dystych, 3-wersowe – tercyna, 4-wersowe – tetrastych

• Strofa różnowersowa – w każdej strofie jest różna ilość wersów

1. Rodzaje wierszy:

• Wiersz regularny – liczba sylab w danych wierszu jest taka sama (np. 13-zgłoskowiec)

• Wiersz wolny/nieregularny – w każdym wersie jest inna liczba sylab

1. Rymy

• Wiersz biały – wiersz bez rymów

• Podział rymów ze względu na dokładność:

• Rymy dokładne – rymujące się sylaby są identyczne

• Rymy przybliżone, niedokładne – są do siebie podobne, ale sylaby nie są identyczne

• Akcent w wyrazach rymowanych:

• Rymy żeńskie – akcent w wyrazie rymowanym pada na przedostatnią sylabę

• Rymy męskie – akcent w wyrazie rymowanym pada na ostatnią sylabę

• Podział rymów ze względu na ich rozmieszczenie

• Rymy parzyste – aabb

• Rymy krzyżowe, przeplatane – ababab

• Rymy okalające – abba

1. Najważniejsze środki artystyczne

• Środki fonetyczne (działają na słuch):

• Onomatopeja – wyraz dźwiękonaśladowczy

• Anafora – poszczególne wersy wiersza zaczynają się tym samym wyrazem

• Epifora – wersy kończą się tym samym wyrazem

• Powtórzenie

• Refren

• Środki słowotwórcze:

• Zdrobnienie

• Zbrubienie

• Neologizmy artystyczne

• Wyrazy złożone – nadają uroczystego charakteru np: czarno-błękitne; używane często w baroku i modernizmie

• Środki składniowe:

• Apostrofa – bezpośredni zwrot do kogoś, czegoś

• Pytania retoryczne – pytania bez odpowiedzi

• Inwersja – przestawny szyk w zdaniu (niezgodny z prawidłowym)

• Elipsa – opuszczenie w zdaniu czasownika

• Wykrzyknienie

• Równoważniki zdań

• Leksykalne środki artystyczne:

• Epitety – rzeczownik z określającym go przymiotnikiem

• Oksymoron – zestawienie dwóch niezgodnych wyrazów, absurdalny epitet np. ciepły trup

• Porównanie

• Metafora

• Animizacja – ożywianie przedmiotów

• Personifikacja – nadawanie przedmiotom cech ludzkich

• Hiperbola – wyolbrzymianie jakiegoś zjawiska

• Symbol – ukryte znaczenie, wieloznaczny

• Alegoria – ukryte znaczenie, jednoznaczna

1. Znaki przestankowe – ukazują emocje np. wykrzykniki - pewność, znaki zapytania – zwątpienie, trzy kropki – niedomówienie.

Fragment epiki

1. Jeżeli coś wiem na temat powieści, to we wstępie sprzedaję informacje. Podobnie jak w wierszu umiejscowienie historyczne. We wstępie należy powiedzieć o budowie.

2. Umiejscowienie fragmentu w kontekście całego dzieła.

3. Rozszyfrowanie kto w tym fragmencie występuje i ukazanie kontekstu działań bohaterów.

4. Strzeszczenie i analiza fragmentu (patrz analiza wiersza)

5. Podsumowanie i wnioski

Analiza porównawcza

1. Umiejscowienie utworów w kontekście historycznym

2. Odnalezienie punktów łączących utwory – najczęściej jest to tematyka

3. Analiza pierwszego utworu (patrz analiza wiersza)

4. Analiza drugiego utworu (patrz analiza wiersza)

5. Odnalezienie różnic między utworami oraz przedstawienie wniosków.