Środowisko społeczno-wychowawcze szkoły

System oświatowo- wychowawczy (system edukacyjny) - jest to zespół powiązanych ze sobą w całość (strukturalną, organizacyjną oraz funkcjonalną) elementów na zasadach określonych przez politykę oświatowa.
Elementy systemu oświatowo- wychowawczego: instytucje oświatowo- wychowawcze takie jak: szkoły, placówki pozaszkolne np. domy dziecka, domy kultury.

Główne zasady systemu oświaty

• obowiązek zapewnienia każdemu obywatelowi polskiemu równego dostępu do oświaty,

• nieodpłatność pobieranej nauki w zakresie wymaganym przez przepisy ustawy,

• obowiązek działania zgodnie z dobrem uczniów (zawarty przede wszystkim w art. 4 ustawy o systemie oświaty i art. 6 ustawy - Karta Nauczyciela

• szeroka ochrona prawna nauczycieli

• zapewnienie każdemu nauczycielowi i uczniowi bezpiecznych i higienicznych warunków pracy i nauki

• poszanowanie godności każdego ucznia i jego prawa do nauki

Na system oświatowy składa się:

1. Kształcenie przed szkołą;

2. Kształcenie i wychowanie w szkołach (od szkoły podstawowej po uniwersytet)

3. Kształcenie pozaszkolne (instytucje, które nie są szkołami);

CELE OŚWIATY:

• podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa,

• kształcenie do uznania ogólnoludzkich wartości,

• duchowy, moralny, umysłowy i fizyczny rozwój dzieci,

• wyrównywanie szans oświatowych,

• przygotowanie do uczestnictwa w życiu społ. i kulturalnym w warunkach pokoju i solidarności

W perspektywie międzynarodowej występują dwie całkowicie przeciwstawne tendencje stworzenia systemu oświatowego :

1. Tendencja zmierzająca do globalizacji edukacji na świecie. Przejawia się to w przenikaniu do polityki edukacyjnej - ale również praktyki szkolnej poszczególnych krajów pewnych wspólnych rozwiązań oraz określonych innowacji, wprowadzonych do oświaty innych państw.

2. Systemy szkolne zachowują swoją tożsamość i oryginalność, odrębność i różnorodność, zachowują wiele specyficznych cech indywidualnych

System oświaty w Polsce obejmuje:

• przedszkola,

• szkoły podstawowe,

• gimnazja,

• szkoły ponadgimnazjalne,

• policealne,

• szkoły wyższe

Wg polskiego prawa oświatowego, osoby do ukończenia 18 roku życia podlegają:

• obowiązkowi nauki - polega się mu do 18 roku życia - obowiązek pobierania nauki w szkole lub poza nią,

• obowiązkowi szkolnemu - polegający na obowiązku uczęszczania do szkoły. Zaczyna się w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat, a kończy się w momencie ukończenia gimnazjum, nie później jednak niż w momencie ukończenia 18 roku życia. W uzasadnionych sytuacjach obowiązek ten można rozpocząć wcześniej; może on być też odroczony.

W myśl zapisów Konstytucji RP ( 02.04.1997) każdy ma prawo do nauki. Nauka jest obowiązkowa od 7 do 18 roku życia, ale status instytucji obowiązkowych mają jedynie szkoła podstawowa i gimnazjum. Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna.

System szkolnictwa obejmuje:

1. Przedszkola, w tym z oddziałami integracyjnymi oraz przedszkola specjalne.

2. Szkoły podstawowe, gimnazja i szkoły ponadgimnazjalne, w tym z oddziałami integracyjnymi, z wyjątkiem szkół wyższych oraz szkoły specjalne, szkoły sportowe oraz mistrzostwa sportowego i szkoły artystyczne.

3. Placówki oświatowo – wychowawcze, w tym ogniska artystyczne, umożliwiające rozwijanie zainteresowań i uzdolnień oraz korzystanie z różnych form wypoczynku i organizacji czasu wolnego.

4. Placówki kształcenia ustawicznego i placówki kształcenia praktycznego, umożliwiające uzyskanie i uzupełnienie wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych.

5. Poradnie psychologiczno – pedagogiczne w tym poradnie specjalistyczne udzielające dzieciom, młodzieży, rodzicom i nauczycielom pomocy psychologiczno – pedagogicznej, a także pomocy uczniom w wyborze kierunku kształcenia i zawodu.

6. Specjalne ośrodki szkolno – wychowawcze dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, a także ośrodki umożliwiające dzieciom i młodzieży realizację obowiązku szkolnego.

7. Ochotnicze Hufce Pracy – w zakresie kształcenia i wychowania ich uczestników.

8. Zakłady kształcenia i placówki doskonalenia nauczycieli.

9. Biblioteki pedagogiczne

• Według Encyklopedii Pedagogicznej przedszkole jest samodzielną instytucją opiekuńczo- wychowawczą dla dzieci w wieku od lat 3 do rozpoczęcia obowiązku szkolnego, wspierająca wychowanie rodzinne.

• Najważniejszym celem edukacji przedszkolnej jest wszechstronny rozwój osobowości dziecka.

• Przedszkole musi stworzyć takie warunki materialne, wychowawcze i emocjonalne, by dziecko mogło w pełni rozwijać się intelektualnie, emocjonalnie, poznawczo i społecznie w warunkach odpowiednich dla zdrowia i potrzeb wynikających z wieku dziecka.

Regulacje prawne normujące edukację przedszkolną

• Przedszkole to placówka otwarta na dzieci, ale uwzględniająca także potrzeby i oczekiwania rodziców.

• Wychowanie przedszkolne uznane jest jako dobro publiczne.

• W Polsce przedszkole ma charakter nieobowiązkowy, uczęszczanie dziecka zależy tylko od decyzji rodziców, którzy zgodnie ze swoimi oczekiwaniami sami wybierają odpowiednia placówkę dla swoich dzieci.

• Ustawa o systemie oświaty z 7 września 1991 roku określa, że wychowanie przedszkolne obejmuje dzieci w wieku 3-6 lat. Dzieci powyżej 6 roku życia mogą korzystać z przedszkola pod warunkiem, że mają orzeczenie poradni psychologiczno-pedagogicznej do kształcenia specjalnego. Wówczas mogą uczęszczać do przedszkola do 10 roku życia.

• Od 2004 roku został wprowadzony obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci 6-letnich.

• Celem obowiązkowego uczęszczania sześciolatka do przedszkola lub oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej jest umożliwienie każdemu dziecku dobrego przygotowania do nauki w szkole.

• Każde przedszkole posiada statut, który określa ramy prawne, organizacyjne i programowe. Jest to podstawowy dokument, precyzujący prawa dzieci, zasady rekrutacji oraz warunki pobytu w placówce. Zawiera cele i zadania przedszkola, kompetencje organów i zasady ich współdziałania.

Zmiany w systemie edukacji

Od 1 września 2012 r.

• Obowiązek szkolny dla wszystkich 6 -latków

• Dzieci w wieku 5 lat mają obowiązek odbycia rocznego przygotowania przedszkolnego

Wyróżnia się następujące funkcji przedszkola:

 Funkcja opiekuńczo- zdrowotna - obejmuje sprawowanie opieki nad dzieckiem, dbanie o jego zdrowie i bezpieczeństwo na czas nieobecności rodziców lub opiekunów. Placówka powinna być tak zorganizowana i wyposażona, by zaspokajała wszystkie potrzeby dziecka.

Funkcja stymulacyjna ma na celu pobudzanie i ukierunkowanie procesów rozwojowych przedszkolaka. Nauczyciel powinien umieć wykorzystać posiadane możliwości i kompetencje dziecka. Przedszkolak powinien mieć stworzone takie warunki edukacyjne, by dziecko mogło bezpiecznie zaprezentować swoją indywidualność.

• Zadaniem funkcji profilaktycznej jest zapobieganie i przeciwdziałanie wszelkim zagrożeniom dla zdrowia i psychiki dziecka i rozwoju osobowości.  

• Funkcja korektywna jest rozumiana jako działanie edukacyjne mające na celu korygowanie wad rozwojowych, usuwanie zaburzeń parcjalnych i wyrównywanie różnic w rozwoju biopsychicznym dziecka.

• Realizacja funkcji kompensacyjnej w praktyce oznacza działanie nauczyciela wobec dzieci cierpiących z powodu złych warunków do rozwoju w domu rodzinnym, środowisku społecznym czy wad wrodzonych.

• Funkcja dydaktyczna ma na celu wyposażenie przedszkolaków w wiedzę, umiejętności, nawyki, przygotowanie dziecka do roli ucznia. Dziecko powinno być pozytywnie zmotywowane do podjęcia obowiązków szkolnych, a nauka sprawiać satysfakcję.

• Funkcja socjalizacyjna, czyli włączanie dziecka w życie środowiska społecznego. Przedszkolak poznaje normy zachowania w innym środowisku niż domowe, czerpie wzory zachowań, norm społecznych, wartości. Poszerza dotychczasowe kontakty społeczne. Rozwija swoją osobowość w kontaktach ze społecznością przedszkolną.

• Funkcja osobotwórcza. Przedszkolak kształtuje swą osobowość przede wszystkim w toku aktywności własnej, zabawy, wykorzystując przy tym swe aktualne i potencjalne możliwości. Zdobywa wiedzę o swych mocnych i słabych stronach w poczuciu bezpieczeństwa i akceptacji dla siebie takiego jakim jest.

Zadania przedszkola

• upowszechnianie elementów wiedzy psychologicznej, pedagogicznej i prozdrowotnej. Dotyczy ono rozwoju dziecka, jego potrzeb, sposobów oddziaływania pedagogicznego i jest skierowane do rodziców.

• Kulturotwórcze zadanie - podtrzymywanie i upowszechnianie tradycji i obyczajów, popularyzowanie wiedzy o danym terenie, jego historii.

• integrowanie różnych społeczności wokół problematyki edukacji dziecka. Pierwszym i naturalnym środowiskiem jednoczącym środowisko rodziców jest przedszkole. Poprzez wspólne wykonywanie zadań, inicjatyw na rzecz placówki rodzice uczą się współpracy, łączą ich wspólne cele

W najnowszej podstawie programowej wychowania przedszkolnego wyznaczono obszary edukacyjne:

1. Poznanie i rozumienie siebie i świata.

2. Nabywanie umiejętności przez działanie.

3. Odnajdywanie swojego miejsca w grupie rówieśniczej, wspólnocie.

4. Budowanie systemu wartości.

Nauczyciel w przedszkolu w swojej pracy wychowawczo-dydaktycznej powinien kierować się trzema zasadami:

1. Uwzględnienia cech rozwojowych dziecka i akceptowanie go w pełni.

2. Stymulowanie różnorodnej aktywności dziecka, zapewnienia materialnych warunków działania.

3. Kierowanie aktywnością dziecka przez zadania otwarte, dla których nie istnieje jedno poprawne rozwiązanie, dziecko ma możliwość odkrycia albo wyszukiwanie własnego "ja".

Szkoła:

• jest podstawową instytucją oświatowo- wychowawczą w systemie edukacji.

• Zajmuje się „kształceniem i wychowaniem dzieci, młodzieży i dorosłych, stosownie do przyjętych w danym społeczeństwie celów i zadań oraz koncepcji oświatowo- wychowawczych i programów”.

• Odpowiedzialnymi za realizację programów szkolnych i w ogóle za poprawne jej funkcjonowanie jako instytucji kształcenia i wychowania są: dyrektor szkoły wraz ze swymi zastępcami i radą pedagogiczną, a także w coraz większym stopniu rodzice i opiekunowie dzieci.

Szkoła - Instytucja oświatowo- wychowawcza zajmująca się kształceniem i wychowaniem dzieci, młodzieży i dorosłych, stosownie do przyjętych w danym społeczeństwie celów i zadań oraz koncepcji oświatowo- wychowawczych i programów;

Szkoła jako instytucja i środowisko społeczno- wychowawcze

Odpowiedzialność za realizację programu oraz prawidłowe funkcjonowanie szkoły ponoszą:

SLAJD 24

Cechy szkoły:

• Instytucja przekazująca dzieciom i młodzieży wiedzę naukową

• Jedyne miejsce systematycznego zgłębiania wiedzy naukowej

• Instytucja nauczająca metodami naukowymi (nauczanie i oddziaływanie na dzieci, czy młodzież organizowane są według teorii pedagogicznej i psychologicznej)

• W szkole dziecko uczy się naukowej interpretacji swoich spostrzeżeń, doznań i doświadczeń życiowych;

• Wiedza naukowa wyniesiona ze szkoły pozostaje na całe życie jako zbiór racjonalnych i logicznych zasad i metod myślenia o świecie i ludziach;

• Szkoła stara się dawać całościowy pogląd na wiedzę człowieka o świecie, uczy elementów wszystkich nauk doniosłych dla zrozumienia współczesnej cywilizacji, a także historii dającej zrozumienie procesu dziejowego;

• Szkoła stara się przygotować do udziału w funkcjonowaniu społeczeństwa, czyli uspołecznić swoich wychowanków.

• Stara się rozwijać ich osobowość, by pozwolić im na samodzielne kierowanie swoim życiem.

Szkoła pełni wobec uczniów następujące funkcje:

• Dydaktyczną - nauczyciele przekazują im rozległą wiedzę z zakresu nauki, techniki, czy sztuki

• Wychowawczą - szkoła kształtuje właściwe postawy wobec ludzi, rzeczy, norm i wartości

• Opiekuńczą - szkoła zaspokaja podstawowe potrzeby uczniów, co jest konieczne dla ich prawidłowego rozwoju, zarówno fizycznego jak i psychospołecznego

Opiekuńczo- wychowawcza funkcja szkoły:

• Zapewnienie bezpieczeństwa osobistego w szkole i w drodze do szkoły

• Ochrona zdrowia dziecka

• Niesienie pierwszej pomocy

• Zapewnienie realizacji obowiązku szkolnego (wyrównywanie opóźnień w nauce)

• Zaspakajanie podstawowych potrzeb biologicznych

• Roztaczanie opieki nad dzieckiem w czasie pracy zawodowej rodziców

• Organizowanie dzieciom czasu wolnego (zapewnienie właściwych styczności z wartościami kulturowymi, ograniczanie styczności ze zjawiskami patologicznymi.)

Opiekuńczo- wychowawcza funkcja szkoły w odniesieniu do rodziny dziecka:

• Udzielanie materialnej pomocy rodzinie w miarę możliwości finansowych szkoły.

• Udzielanie pomocy w rozwiązywaniu trudności wychowawczych w rodzinie (złe warunki rodzinne dziecka, sytuacja materialna, układ stosunków rodzinnych, stopień odpowiedzialności rodziców)

• Podnoszenie kultury pedagogicznej rodziców

• Organizowanie życia społeczno-kulturalnego rodziców

Opiekuńczo- wychowawcza funkcja szkoły w odniesieniu do środowiska lokalnego:

• Inspirowanie urządzeń rekreacyjnych i kulturalno-oświatowych w rejonie szkoły

• Podnoszenie poziomu kultury pedagogicznej społeczności lokalnej

• Organizowanie wolnego czasu lokalnej społeczności

• Zwalczanie negatywnych zjawisk, aspołecznych zachowań oraz wszelkiej patologii

SLAJD 33

Powiązania szkoły z rodziną

W efektywnym procesie wychowania w rozwoju osobowości, samorządności i postaw społecznych młodego pokolenia konieczny jest współudział nauczycieli, uczniów i ich rodziców, a także środowiska lokalnego.

Zarówno szkoła, jak i rodzina jako najbliższe dziecku środowiska wychowawcze nie mogą prawidłowo wypełniać swych zadań i funkcji bez ścisłego współdziałania i systematycznej zorganizowanej współpracy.

Efekty działalności wychowawczej szkoły zależą od form i metod współpracy z rodziną

Szkoła jako grupa społeczna:

• Szkoła jako grupa społeczna jest szczególnym ośrodkiem socjalizacji .

• Jest to grupa celowa, organizacja formalna (ma określone zadania i określoną strukturę organizacyjną).

• Szkoła ma odgórnie wyznaczony, znormalizowany system działania
  (zespół nauczyciel specjalistów wchodzi w uporządkowane cyklicznie interakcje ze zbiorowością uczniowską w odpowiedni sposób uwarstwioną i pogrupowaną)

• Za sprawą tych interakcji realizowany jest skomplikowany program działalności dydaktyczno- wychowawczej.

• Szkoła i placówka może być szkołą i placówką publiczną albo niepubliczną.

• Szkoła i placówka może być zakładana i prowadzona przez:

• jednostkę samorządu terytorialnego,

• inną osobę prawną (np. fundacje),

• osobę fizyczną.

• Szkołą publiczną jest szkoła, która:
  
  • Zapewnia bezpłatne nauczanie w zakresie ramowych planów nauczania,
  • Przeprowadza rekrutację uczniów w oparciu o zasadę powszechnej dostępności,
  • Zatrudnia nauczycieli posiadających odpowiednie kwalifikacje

• Realizuje:

1. programy nauczania uwzględniające podstawę programową kształcenia ogólnego, a w przypadku szkół zawodowych również podstawy programowe kształcenia w danym zawodzie lub profilu kształcenia zawodowego,

2. ramowy plan nauczania;

3. realizuje ustalone przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania zasady oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów.

• szkoły publiczne umożliwiają uzyskanie świadectw lub dyplomów państwowych.

Szkoła niepubliczna może uzyskać uprawnienia szkoły publicznej, jeżeli:

• realizuje programy nauczania uwzględniające podstawy programowe,

• stosuje zasady klasyfikowania i promowania uczniów przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów, z wyjątkiem egzaminów wstępnych,

• prowadzi dokumentację przebiegu nauczania ustaloną dla szkół publicznych,

• w przypadku szkoły zawodowej – kształci w zawodach określonych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, albo w innych zawodach za zgodą ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania,

• zatrudnia nauczycieli przedmiotów obowiązkowych posiadających kwalifikacje określone dla nauczycieli szkół publicznych.

Szkoły publiczne i niepubliczne dzielą się na:

• sześcioletnią szkołę podstawową, w której w ostatnim roku nauki przeprowadza się sprawdzian,

• trzyletnie gimnazjum, w którym w ostatnim roku nauki przeprowadza się egzamin, dające możliwość dalszego kształcenia w liceum profilowanym lub w szkole zawodowej,

• szkoły ponadgimnazjalne:
  
  a) trzyletnie licea profilowane, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego,
  b) szkoły zawodowe o okresie nauczania nie krótszym niż 2 lata i nie dłuższym niż 3 lata, których ukończenie daje możliwość dalszego kształcenia a także, po zdaniu egzaminu, umożliwia uzyskanie świadectwa potwierdzającego kwalifikacje zawodowe,
  c) dwuletnie licea uzupełniające, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu,
  d) szkoły policealne o okresie nauczania nie dłuższym niż 2 lata, a w przypadku szkół policealnych kształcących w zawodzie pracownika socjalnego – nie dłuższym niż 2,5 roku, których ukończenie umożliwia absolwentom szkół uzyskanie świadectwa potwierdzającego kwalifikacje zawodowe, po zdaniu egzaminu.

Kształcenie w nowoczesnej szkole ma do spełnienia trzy podstawowe cele:

1. Możliwie wszechstronne poznanie przez uczniów dziedzin wiedzy, w taki zakresie, by istniejącą rzeczywistość pojąć, a następnie rozumnie wpływać na nią.

2. Opanowanie przez uczniów takich umiejętności praktycznych, które pozwala im oddziaływać w sposób planowy na zjawiska w świecie przyrody, techniki, kultury i sztuki.

3. Wykształcenie u młodzieży właściwych przekonań i postaw pozwalających jej widzieć świat jako całość, system.

Obowiązki ucznia w szkole:

1. Zachowywać się na terenie szkoły i poza nią w sposób odpowiedzialny poprzez kulturę osobistą, higienę, współpracę z innymi uczniami oraz nauczycielami pracującymi w szkole.

2. Rzetelnie wypełniać swoją wiedzę i umiejętności poprzez korzystanie z różnych źródeł wiedzy, podejmowanie właściwych decyzji, stawianie sobie celów wymagających pomysłowości i konsekwencji w działaniu

3. Przestrzegać zasad kultury i współżycia społecznego poprzez szanowanie mienia szkoły i mienia osób w niej przebywających, szanować tradycje, symbole narodowe, religijne, własne i cudze

4. Systematycznego i aktywnego uczestnictwa w zajęciach lekcyjnych poprzez systematyczne uczenie się, punktualne i regularne uczęszczanie na zajęcia szkolne, rzetelną pracę nad poszerzaniem swojej wiedzy i umiejętności oraz kształtowaniem osobowości

5. Dbać o dobro wspólne i porządek w szkole poprzez dbanie o mienie szkoły, jej estetyczny wygląd, czystość, ład, przestrzeganie wszystkich regulaminów normujących życie szkoły, podporządkowanie się władzom oświatowym, dyrekcji, zespołom wychowawczym

6. Dbanie o honor szkoły, szanowanie, wzbogacanie tradycji szkoły poprzez uczestniczenie w organizowanych przez nią imprez, uroczystości, konkursów, zawodów sportowych.

Autorytet nauczyciela zależy od:

• Doświadczenia –zasób umiejętności wychowawczych oraz repertuar podejmowanych działań.

• Pełnionej roli – inne działania podejmuje wychowawca klasy, inne nauczyciel przedmiotowy. Uczeń doskonale orientuje się w pozycji danego pracownika pedagogicznego, wie, jakie działania może on podjąć, z jakimi spotka się konsekwencjami (karami, czy nagrodami).

• Sympatii dla ucznia – więcej można osiągnąć z uczniem, jeśli czuje on akceptację i zainteresowanie ze strony nauczyciela. Najczęściej uczniowie źle się zachowują przy nauczycielach, których nie lubią i przez tych nauczycieli są też najczęściej nie lubiani.

• Atrakcyjności prowadzonych przez siebie zajęć – nauczyciel, który ma dużo do zaoferowania i ciekawie organizuje zajęcia, cieszy się wyraźnie większym, od pozostałych nauczycieli, autorytetem.

Funkcje i zadania nauczyciela – SLAJD 44

Skuteczne oddziaływanie wychowawcze zależy od:

• Treści i formy pracy dydaktyczno-wychowawczej szkoły;

• Treści i formy współpracy domu ze szkołą;

• Warunków życia dziecka w rodzinie i środowisku lokalnym;

• Treści i formy pracy wychowawczej w miejscowych placówkach wychowania pozaszkolnego.

Podstawowe przyczyny niepowodzeń w szkołach:

• Przeładowane programy nauczania

• Nadmiar tradycyjnych metod nauczania

• Przestarzała organizacja procesu nauczania

• Preferowanie przez szkołę funkcji kształcącej

Metody naprawy szkolnictwa

• Unowocześnienie metod nauczania i wychowania

• Świadome i celowe odwoływanie się do doświadczeń niektórych szkół zorganizowanych według odmiennych projektów edukacyjnych (gdzie w szczególny sposób docenia się działalność innowacyjną nauczycieli i zainteresowania uczniów)

• Udoskonalenie systemu kształcenia nauczycieli

Art. 9. 1. Stanowisko nauczyciela, ... , może zajmować osoba, która:

1. posiada wykształcenie wyższe z odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym lub ukończyła zakład kształcenia nauczycieli i podejmuje pracę na stanowisku, do którego są to wystarczające kwalifikacje,

2. przestrzega podstawowych zasad moralnych,

3. spełnia warunki zdrowotne niezbędne do wykonywania zawodu. (Karta Nauczyciela)

• Nauczycielem, być powinien odpowiednio przygotowany specjalista w danej dziedzinie nauki, obowiązkowo posiadający przygotowanie pedagogiczne umiejącym przekazać wiedzę, nauczyć w sposób zrozumiały i przystępny człowiekowi zgodnie z jego możliwościami bio-psycho-socjo-fizycznymi

• Przygotowanie pedagogiczne – pojęcie prawne zdefiniowane w Karcie Nauczyciela oznaczające nabycie wiedzy i umiejętności z zakresu psychologii, pedagogiki, dydaktyki szczegółowej i odbycie praktyki pedagogicznej.

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 marca 2009 określa przygotowanie pedagogiczne to nabycie wiedzy i umiejętności z zakresu psychologii, pedagogiki i dydaktyki szczegółowej, nauczanych w wymiarze nie mniejszym niż 270 godzin w powiązaniu z kierunkiem (specjalnością) kształcenia oraz pozytywnie ocenioną praktyką pedagogiczną — w wymiarze nie mniejszym niż 150 godzin;

• w przypadku nauczycieli praktycznej nauki zawodu niezbędny wymiar zajęć z zakresu przygotowania pedagogicznego wynosi nie mniej niż 150 godzin;

Dz. U. z 2009 r. Nr 50, poz. 400, § 1 pkt 2

Obowiązki nauczycieli

Art. 6. Nauczyciel obowiązany jest:

1. rzetelnie realizować zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, w tym zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę;

2. wspierać każdego ucznia w jego rozwoju;

3. dążyć do pełni własnego rozwoju osobowego;

4. kształcić i wychowywać młodzież w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka;

5. dbać o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów.

Awans w zawodzie nauczyciela

Od 5 kwietnia 2000 roku we wszystkich szkołach publicznych i placówkach im równoważnym nauczyciele podlegają systemowi awansu zawodowego.

• Stażysta (9 miesięcy) – rozmowa kwalifikacyjna przed komisją,

• Kontraktowy (2 lata 9 miesięcy) – egzamin przed komisją egzaminacyjną, 1 rok pracy w szkole

• Mianowany (2 lata 9 miesięcy) – ocena dorobku, uzyskanie akceptacji komisji

• Dyplomowany

• Profesor oświaty (20 lat pracy, w tym co najmniej 10 lat jako dyplomowany)

• nauczycielowi stażyście stopień nauczyciela kontraktowego – nadaje dyrektor szkoły;

• nauczycielowi kontraktowemu stopień nauczyciela mianowanego – nadaje organ prowadzący szkołę;

• nauczycielowi mianowanemu stopień nauczyciela dyplomowanego - organ sprawujący nadzór pedagogiczny;

• nauczycielom dyplomowanym na tytuł profesora oświaty - właściwy minister

UWAGA!

nauczyciele akademiccy z co najmniej trzyletnim stażem pracy na uczelni wyższej i inne osoby z co najmniej pięcioletnim stażem pracy oraz legitymujące się znaczącym dorobkiem naukowym, z dniem zatrudnienia w szkole otrzymują wyższe stopnie awansu.

Nauczyciel kontraktowy lub nauczyciel mianowany posiadający co najmniej stopień naukowy doktora może ubiegać się o uzyskanie kolejnego stopnia awansu zawodowego po odbyciu stażu trwającego rok i 9 miesięcy.

• W okresie stażu nauczyciel realizuje własny plan rozwoju zawodowego zatwierdzony przez dyrektora szkoły.

• Po zakończeniu stażu nauczyciel składa dyrektorowi szkoły sprawozdanie z realizacji tego planu

• Nauczyciela ocenia dyrektor nie wcześniej niż po roku.

• Ocena jest wyróżniająca, dobra, negatywna.

• Ocena ma charakter opisowy.

• Dyrektor jest oceniany przez organ prowadzący lub nadzoru.

• W 14 dni od chwili otrzymania oceny nauczyciel może odwołać się za pośrednictwem dyr. Szkoły do organu nadzoru.

• Dyrektor składa wniosek o ponowne ustalenie oceny do organu, który tę ocenę ustalił.

• Nauczyciel w realizacji programu nauczania ma prawo do swobody stosowania takich metod nauczania i wychowania, jakie uważa za najwłaściwsze spośród uznanych przez współczesne nauki pedagogiczne, oraz do wyboru spośród zatwierdzonych do użytku szkolnego podręczników i innych pomocy naukowych.

• Nauczyciel powinien podnosić swoją wiedzę ogólną i zawodową, korzystając z prawa pierwszeństwa do uczestnictwa we wszelkich formach doskonalenia zawodowego na najwyższym poziomie.

Faza kształcenia zawodowego nauczycieli w Polsce:

• Faza adaptacji zawodowej:

• nauczyciel stażysta

• nauczyciel kontraktowy

• Faza dojrzałości zawodowej:

• nauczyciel mianowany

• Faza mistrzostwa zawodowego:

• nauczyciel dyplomowany

• profesor oświaty

Czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień.

W ramach czasu pracy nauczyciel obowiązany jest realizować:

1. zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz,

2. inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, w tym zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów, z tym że w ramach tych zajęć:

1. nauczyciel szkoły podstawowej i gimnazjum, jest obowiązany prowadzić zajęcia opieki świetlicowej lub zajęcia w ramach godzin przeznaczonych w ramowych planach nauczania do dyspozycji dyrektora szkoły w wymiarze 2 godzin w tygodniu,

2. nauczyciel szkoły ponadgimnazjalnej, w tym specjalnej, jest obowiązany prowadzić zajęcia w ramach godzin przeznaczonych w ramowych planach nauczania do dyspozycji dyrektora szkoły, w wymiarze 1 godziny w tygodniu;

1. zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym.

Wynagrodzenie nauczycieli, składa się z:

1. wynagrodzenia zasadniczego;

2. dodatków: za wysługę lat, motywacyjnego, funkcyjnego oraz za warunki pracy;

3. wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw;

4. nagród i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, z wyłączeniem świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych i dodatków socjalnych

• Średnie wynagrodzenie nauczycieli stanowi dla:

1. nauczyciela stażysty - 100%,

2. auczyciela kontraktowego - 111%,

3. nauczyciela mianowanego - 144%,

4. nauczyciela dyplomowanego - 184%

kwoty bazowej, określanej dla nauczycieli corocznie w ustawie budżetowej.

Zwiększenie środków na poszczególne składniki wynagrodzenia dla nauczycieli ponad poziom może odbywać się wyłącznie z dochodów własnych jednostek samorządu terytorialnego.

• Nauczycielowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony, po przepracowaniu co najmniej 7 lat w szkole, dyrektor szkoły udziela urlopu dla poratowania zdrowia, w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia, w wymiarze nieprzekraczającym jednorazowo roku

• W okresie przebywania na urlopie dla poratowania zdrowia nauczyciel nie może nawiązać stosunku pracy lub podjąć innej działalności zarobkowej.

• W przypadku stwierdzenia, że w okresie urlopu dla poratowania zdrowia nauczyciel podejmuje inny stosunek pracy lub inną działalność zarobkową, dyrektor szkoły odwołuje nauczyciela z urlopu, określając termin, w którym nauczyciel obowiązany jest do powrotu do pracy.

• Nauczycielowi można udzielić kolejnego urlopu dla poratowania zdrowia nie wcześniej niż po upływie roku od dnia zakończenia poprzedniego urlopu dla poratowania zdrowia.

• Łączny wymiar urlopu dla poratowania zdrowia nauczyciela w okresie całego zatrudnienia nie może przekraczać 3 lat.

ANALIZA SWOT SYTUACJI NAUCZYCIELA W POLSCE

MOCNE STRONY:

• Dobre przygotowanie merytoryczne,

• Wysoki ogólny poziom wiedzy,

• Żywotność umysłowa czyli szybka orientacja i znajomość wielu dziedzin wiedzy oraz życia,

• Samodzielność – możliwość wyboru podręczników, programów nauczania oraz lektur,

• Awans zawodowy uatrakcyjnia praca nauczyciela i aktywizuje nauczycieli do doskonalenia siebie i swoich metod pracy,

• Satysfakcja zawodowa – jeżeli nauczyciel realizuje swoje cele, uzyskuje dobre wyniki w swojej pracy doznaje poczucia satysfakcji,

• Praktyki pedagogiczne na studiach – umożliwiające zdobycie podstawowych doświadczeń,

SŁABE STRONY:

• Słaba kondycja finansowa,

• Zbytnia formalizacja pracy nauczyciela,

• Ograniczenia czasowe w przeprowadzanych zajęciach,

• Słaba znajomość języków obcych,

• Płatne i kosztowne dokształcanie,

• Słabe przygotowanie psychologiczno-pedagogiczne,

• Niezdrowa rywalizacja wśród nauczycieli,

• Przyzwyczajenia i stereotypy,

• Niski prestiż społeczny,

• Rutyna pracy, wypalenie zawodowe,

• Podważanie roli nauczyciela, jego kompetencji,

• Obciążenie nauczyciela wieloma zadaniami,

• Brak dostatecznego przygotowania metodycznego,

• Łączenie kilku etatów w kilku szkołach, bardzo niskie uposażenie zmusza nauczycieli do podejmowania dodatkowych, lepiej płatnych zajęć

• Awans zawodowy nie zawsze odzwierciedla autentycznej pracy nauczyciela i jego zaangażowania

SZANSE:

• Możliwość doskonalenia warsztatu pracy,

• Kreatywność nauczycieli: perspektywy na innowacje, tworzenie programów, publikacji i projektów,

• Podnoszenie, uzupełnianie kwalifikacji,

• Udział w zewnętrznych formach doskonalenia,

• Wzbogacenie bazy szkoły, materiałów dydaktycznych,

• Integracja grona pedagogicznego,

• Aktywna współpraca ze środowiskiem lokalnym

ZAGROŻENIA:

• Podporządkowanie pracy awansowi,

• Biurokracja: czasochłonność przygotowania dokumentacji,

• Niezdrowa rywalizacja między nauczycielami,

• Ciągłe zmiany prawa oświatowego w zakresie awansu,

• Zaliczanie kursów dla zaświadczenia, nie dla zdobycia umiejętności,

• Spadek aktywności po awansie,

• Przyśpieszenie wypalenia zawodowego,

• Zmniejszenie etatów w szkole, postępujący niż demograficzny,

• Niskie wynagrodzenie,

• Choroby zawodowe jak zapalenie układu oddechowego oraz krtani, układu krążenia, nerwice, narządów zmysłów np. wzroku,

• Nieodpowiednie warunki pracy,

• Wpływ na sytuację nauczycieli przez osoby nie związane z oświatą,

• Ciągła obawa przed utratą pracy