Budowa komórki w pigułce – powtórka przed sesją

Edyta Bańcyr | 2014-01-19

Tagi: budowa komórki, jądro, wakuola, komórka

Komórka to podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna każdego organizmu, zdolna do spełniania różnych funkcji życiowych, tj. oddychania, odżywiania, rozmnażania, wzrostu. W poniższym zestawieniu, omawiamy najważniejsze organella komórkowe.

 

Jądro — najważniejsza organella komórkowa. Zbudowana z otoczki jądrowej, kariolimfy, chromatyny oraz jąderka. Otoczka jądrowa utworzona jst z  dwóch błon plazmatycznych, w których występują pory jądrowe, umożliwiające wymianę substancji pomiędzy jądrem a cytoplazmą. Zewnętrzna błona jądrowa przechodzi w błony siateczki śródplazmatycznej szorstkiej. Wnętrze jądra wypełnione jest sokiem jądrowym czyli kariolimfą, w której zanurzona jest chromatyna. Jądro pełni wiele istotnych funkcji- Kieruje czynnościami życiowymi komórki kontroluje podział komórki i w nim uczestniczy, jest nośnikiem informacji genetycznej, zawartej w kwasach nukleinowych. Jest żywym elementem komórki.

 

Ryc.1 Jądro komórkowe

Wakuole (wodniczki) — uważane są za magazyn soku komórkowego (woda z rozpuszczonymi w niej białkami, cukrami ,substancjami zapachowymi). W komórkach roślinnych, które są młode występuje kilka drobnych wakuol. W komórkach starszych - występuje jedna, duża wakuola. Stanowią martwy element komórki.

Mitochondria — uważane są za centra energetyczne komórki. Zachodzą w nich procesy oddychania komórkowego, stanowią żywy element komórki. Otoczone są dwiema błonami - zewnętrzną, wewnętrzną, przechodzącą w grzebienie (kristy).

 

Ryc.2 Mitochondrium zwierzęce

 

 

Chloroplasty — organella roślinne, odpowiedzialne za proces fotosyntezy. Zbudowane z dwóch błon, wewnątrz zawierają struktury zwane tylakoidami i lamelliami.

 

Chromoplasty — zawierają żółty lub pomarańczowo-czerwony barwnik, nadają barwę kwiatom, owocom, korzeniom (np. marchwi), są nieaktywne fotosyntetycznie

 

Leukoplasty — są bezbarwne, uczestniczą w produkcji i magazynowaniu materiałów zapasowych

Plastydy mogą przechodzić jedne w drugie, np. chloroplasty  w chromoplasty (żółknięcie liści,  dojrzewanie jabłek

 

Siateczka śródplazmatyczna: Stanowi złożony, trójwymiarowy system spłaszczonych błon, kanalików i niewielkich pęcherzyków. Występuje w dwóch zasadniczych postaciach:

• ER szorstkie – na błonach siateczki znajdują się rybosomy; jest miejscem syntezy białek. Jej główną funkcją jest synteza białek przeznaczonych na „eksport”, stąd też licznie występuje m.in. w: komórkach nabłonka gruczołowego trzustki (wydzielają enzymy trawienne)

 

• ER gładkie – nie posiada rybosomów na błonach; jest miejscem syntezy lipidów. Na powierzchni zewnętrznych błon nie występują rybosomy. Jej główną funkcją jest synteza lipidów

 

Rybosomy — organella służące do produkcji białek. Ultrastruktur tych nie oddziela od cytoplazmy żadna błona biologiczna. Z chemicznego punktu widzenia w rybosomach występują dwa zasadnicze składniki: rybosomalny RNA (rRNA) i białka

 

Aparat Golgiego system błon złożony z płaskich cystern, rurek i pęcherzyków, blisko związany z siateczką śródplazmatyczną, stanowiący jakby jej przedłużenie pod względem pochodzenia i funkcji. Strukturą podstawową aparatu Golgiego jest diktiosom – stos płaskich woreczków (cystern ). Na brzegach cystern tworzą się liczne rozdęcia, które odłączają się następnie w postaci kulistych pęcherzyków

Ryc. 3 Aparat Golgiego

 

 

Lizosom — system błon złożony z płaskich cystern, rurek i pęcherzyków, blisko związany z siateczką śródplazmatyczną, stanowiący jakby jej przedłużenie pod względem pochodzenia i funkcji. Strukturą podstawową aparatu Golgiego jest diktiosom – stos płaskich woreczków (cystern ). Na brzegach cystern tworzą się liczne rozdęcia, które odłączają się następnie w postaci kulistych pęcherzyków .

 

 

Tabela 1. Charakterystyka najważniejszych organelli 

 

ORGANELLA	MIEJSCE WYSTĘPOWANIA	OPIS	FUNKCJA
Ściana komórkowa	Wyłącznie rośliny	*zbudowana z celulozy * warstwa zewnętrzna	*warstwa ochronna *przepuszcza wodę, dwutlenek węgla, tlen * wzmacnia komórkę
Błona komórkowa	Rośliny, zwierzęta	* u roślin, znajduje się wewnątrz komórki, tzn. Tuż pod ścianą komórkową * zwierzęta- jedyna warstwa okalająca komórkę *warstwa półprzepuszczalna, wybiórcza	*warstwa wzmiacniająca, usztywniająca *warstwa ochronna *udział w transporcie *bariera między środowiskiem zewnętrznym a komórką * odpowiada za utrzymanie homeostazy
Jądro komórkowe	Rośliny, zwierzęta	*duże, owalne	* kontroluje podstawowe parametry życiowe komórki
Błona jądrowa	Rośliny, zwierzęta	* otacza jądro * selektywnie wybiórcza	* kontroluje przepuszczanie związków z/do jądra
Cytoplazma	Rośliny, zwierzęta	*Półprzezroczysta, płynna warstwa o konsystencji żelu, w której zawieszone są organelle	*warstwa wzmacniająca * warstwa ochronna
Retikulum endoplazmatyczne	Rośliny, zwierzęta	*tworzy sieć połączeń wewnątrzkomórkowych	*udział w transporcie komórkowym
Rybosomy	Rośliny, zwierzęta	*występują na reticulum szorstkim	* produkcja białka
Mitochondrium	Rośliny, zwierzęta	* otoczone dwiema błonami, udział w  procesach energetycznych	* przekształca cukry w energię
Wakuola	Rośliny- kilka, bardzo duże Zwierzęta- mała	*wypełnione płynem pęcherzyki	* są magazynem wody, składników odżywczych
Lizosomy	Rośliny- występują bardzo rzadko Zwierzęta- występują powszechnie	*niewielkie, otoczone membrane	*zawierają enzymy trawienne, * udział w degradacji
Chloroplasty	Wyłącznie u roślin	*zielone, owalne, zawierają chrolofil- udział w fotosyntezie * zawierają tylakoidy gran i stromę, w tylakoidach zachodzi faza jasna procesu fotosyntezy	*przekształcają energię słoneczną

 

W obrębie komórek prokariotycznych i eukariotycznych występuje wiele różnic, na poziomie komórkowym. W tabeli zestawiono najważniejsze różnice, które miedzy nimi występują. 

 

Tabela 2. Komórka prokariotyczna a eukariotyczna

ORGANELLUM	EUCARYOTA	PROKARYOTA
JĄDRO KOMÓRKOWE	Chromatyna jądrowa, jąderko, otoczka jądrowa	Nukleoid
MITOCHONDRIUM	Występują powszechnie, odpowiadają za przeprowadzenie procesu oddychania	Brak mitochondriów, występują struktury zwane mezosomami, w których zachodzi proces oddychania komórkowego
RETICULUM ENDOPLAZMATYCZNE	Powszechna, występuje w formie gładkiej i szorstkiej	Brak
LIZOSOMY	Występują w obrębie aparatu Golgiego, odpowiadają za procesy trawienia wewnątrzkomórkowego	Brak
APARAT GOLGIEGO	System spłaszczonych cystern, zwanych diktiosomami oraz pęcherzyków	Brak
CYTOZOL	Półpłynna struktura, w której zawieszone są organella i rozpuszczone składniki odżywcze	Miejsce w którym zawieszone są organella i nukleoid
RYBOSOMY	Stała sedymentacji rybosomu wynosi 80S	Stała sedymentacji rybosomu wynosi 70 S

Żródła - kliknij, aby zwinąć

Grafiki:

http://www.komorkabio.republika.pl/grafika/aparat%2520golgiego.jpg

http://www.komorkabio.republika.pl/grafika/jadro.jpg

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Animal_mitochondrion_diagram_pl.svg/562px-Animal_mitochondrion_diagram_pl.svg.png

 

Inne źródła:

Biologia komórki, Alberts, wyd. PWN

http://utahscience.oremjr.alpine.k12.ut.us/sciber00/7th/cells/sciber/orgtable.htm

http://utahscience.oremjr.alpine.k12.ut.us/sciber00/7th/cells/sciber/chloro.htm

http://biology.clc.uc.edu/courses/bio104/cells.htm