Julita Adamiak
Katarzyna Fetraś
Grupa I ;
Rok 2009/2010;
Informacja Naukowa i Bibliotekoznawstwo
Wstęp:
Co to jest bibliotek?
Typy bibliotek
Opis Biblioteki Centralnego Polskiego Związku Niewidomych
Biblioteka Sejmowa
Ustawa dotycząca funkcjonowania biblioteki
Temat: Dobór materiałów w zależności od profilu i specjalizacji bibliotek.
Biblioteka – instytucja powołana do gromadzenia, opracowywania, przechowywania i udostępniania materiałów bibliotecznych. Rodzaje bibliotek: publiczne, szkolne, naukowe, pedagogiczne. Pierwsze biblioteki powstawały od III w. p.n.e. w Egipcie, Chinach, Babilonii, Grecji i Rzymie. W Polsce pierwsze biblioteki katedralne powstały w XI w.; pierwsza biblioteka uniwersytecka – Biblioteka Jagielońska – została założona w XIV w.
Typy bibliotek:
Biblioteki dzieli się ze względu na sposób udostępniania zbiorów:
Prezencyjne- nie wypożyczające swoich zbiorów na zewnątrz , które są dostępne tylko w jej czytelni
Biblioteki wypożyczające
Większość bibliotek ma w praktyce charakter mieszany – to znaczy posiada zbiory, które można pożyczać i zbiory, które są dostępne wyłącznie w czytelni. Biblioteki przechowują też czasami zbiory, które nie są publicznie dostępne ( np. stare druki, rękopisy lub materiały objęte klauzulą tajności).
Podział bibliotek według różnych podziałów:
Ze względu na charakter środowiska czytelniczego i formy wykonywanych usług:
Biblioteki naukowe
Biblioteka naukowa pełni funkcję naukową i kształceniową, zapewnia dostęp do materiałów i zasobów które są niezbędne do prowadzenia prac naukowo badawczych, zarówno samemu prowadząc taką działalność w zakresie bibliotekoznawstwa i dziedzin pokrewnych.
biblioteki, których organizatorami są szkoły wyższe,
biblioteki, których organizatorem jest Polska Akademia Nauk,
biblioteki, których organizatorami są jednostki badawczo-rozwojowe
oraz inne biblioteki
Biblioteki fachowe
Biblioteki fachowe - prowadzą działalność informacyjną niezbędną do realizacji określonych zadań zawodowych w tym produkcyjnych, technicznych. Główne zadania to:
gromadzenie i udostępnianie materiałów bibliotecznych zgodnych ze specjalizacją zakładów pracy,
gromadzenie i udostępnianie informacji naukowych, technicznych, ekonomicznych i organizacyjnych,
opracowywanie i udostępnianie informacji naukowych, technicznych, ekonomicznych i organizacyjnych ma życzenie i według potrzeb użytkowników biblioteki,
poznawanie zainteresowań i potrzeb informacyjnych pracowników poprzez badania,
uczenie pracowników zakładu korzystania z warsztatu informacyjnego biblioteki,
prowadzenie doradztwa w zakresie kształcenia i doskonalenia zawodowego pracowników zakładu,
upowszechnianie czytelnictwa.
Biblioteki powszechne
Biblioteki powszechne są dostępne dla każdej osoby, aby stać się członkiem biblioteki trzeba tylko posiadać dowód osobisty. W zbiorach znajduje się literatura dla przeciętnego człowieka.
Biblioteki szkolne
Biblioteki szkolne - typ bibliotek w podziale według kryterium charakteru środowiska czytelniczego i formy wykonywanych usług.
Zadania bibliotek szkolnych:
Kształcąco-wychowawcze - dostarczanie różnorodnych materiałów bibliotecznych niezbędnych w procesie dydaktycznym i wychowawczym szkoły. Organizowanie i prowadzenie działalności informacyjnej i przysposobienie do czytelnictwa, umiejętności korzystania ze źródeł informacyjnych a także wyszukiwania informacji na dany temat.
Opiekuńczo-wychowawcza - współdziałanie biblioteki z nauczycielami i wychowawcami w realizacji celów wychowawczych szkoły.
Kulturalno-rekreacyjne - włączanie się bibliotek szkolnych do życia kulturalnego uczniów.
Maja charakter uniwersalnych pracowni szkolnych, nastawionych na wspomaganie procesów lekcyjnych oraz indywidualnego rozwoju uczniów , ale z uwzględnieniem także zadań rozrywkowych. Biblioteki szkolne są agendami szkól , wchodzą wiec w skład struktury instytucji szkolnych, same natomiast nie dopracowały się jeszcze sformalizowanej struktury wewnętrznej, uchodzą bowiem za jednostki małe.
Biblioteka szkolna gromadzi książki, czasopisma i inne materiały niezbędne do realizacji planu dydaktyczno-wychowawczego szkoły. Zbiory biblioteki obejmują dwie grupy materiałów:
Dokumenty piśmiennicze:
Wydawnictwa informacyjne
Programy szkolne dla nauczycieli
Lektury podstawowe i uzupełniające do języka polskiego i innych przedmiotów nauczania
Literaturę techniczną oraz inną popularno-naukową w ilości zaspokajającej potrzeby uczniów i nauczycieli
Wybrane pozycje z literatury pięknej
Wydawnictwa albumowe z dziedziny sztuki i krajoznawstwa do księgozbioru podręcznego
Czasopisma specjalistyczne, w tym przedmiotowo-metodyczne, wybrane czasopisma naukowe, popularno-naukowe, gazety
Inne wydawnictwa potrzebne do realizacji poszczególnych przedmiotów nauczania
Dokumenty niepiśmiennicze
Dyskietki komputerowe
Kasety
Płyty CD, CD-R, DVD
Strukturę szczegółowa zbiorów determinują: profil szkoły, zainteresowania użytkowników, możliwości dostępu użytkowników do innych bibliotek, zasobność zbiorów tych bibliotek i inne czynniki środowiskowe.
Ze względu na zakres tematyczny księgozbioru
Biblioteki ogólne
Biblioteki specjalne
Typy bibliotek specjalnych:
-biblioteki szpitalne
Biblioteka Medyczna – podstawowe pojecia i tendencjie w organizacji i zarzadzaniu biblioteka medyczna. Selekcja, organizacjia i wykorzystanie literatury medycznej we wszystkich formatach. Kładzie się nacisk na organizacje zasobów i usłóg w zakresie pracy naukowej jak i w praktyce (np. szpital) w instytucjach kształcących kadre medyczna , osrodkach opieki zdrowotnej oraz jednostkach badawczych. Rozwój i budowa sieci komunikacji medycznej i praktyczne ćwiczenia w korzystaniu z komputerowych baz danych Krajowej Biblioteki Medycznej . Studenci zdobędą podczas kursu umiejętności w wyszukiwaniu informacji medycznej w trybie online.
-biblioteka dla niewidomych
Biblioteka Centralna Polskiego Związku Niewidomych
Polski Związek Niewidomych stara się zaspokajać różnorodne potrzeby rehabilitacyjne około 80 tysięcy członków. Jedną z nich jest czytelnictwo. W zdobywaniu wiedzy o świecie, w poznawaniu najnowszej literatury pięknej i fachowej nie mogą i nie chcą pozostawać w tyle za osobami pełnosprawnymi.
Czytelnictwo niewidomych opiera się głównie na dwóch rodzajach przekazu: poprzez dotyk - czytanie pismem Braille´a ,poprzez słuchanie książek nagranych na kasety magnetofonowe oraz w zapisie cyfrowym odtwarzanych przez komputerowy syntezator mowy, nagranych na płyty CD, MP3 . Potrzeby czytelnicze zaspokaja kompleksowo znajdująca się w Warszawie Biblioteka Centralna Polskiego Związku Niewidomych, która powstała w 1952 roku. Od samego początku jej zadaniem jest rozwijanie oświaty i czytelnictwa w środowisku osób niewidomych i słabo widzących, upowszechnianie wiedzy tyflologicznej oraz popularyzacja twórczości kulturalnej tego środowiska.
Biblioteka, zatrudniająca aktualnie 41 osób, posiada Dział Książek Brajlowskich, Dział Książki Mówionej, Dział Zbiorów Cyfrowych, Dział Informacji Tyflologicznej.
Dział Książek Brajlowskich jest najstarszym działem. Składają się na niego: księgozbiór podstawowy, obcojęzyczny, nutowy i zbiór podręczników szkolnych. W czytelni brajlowskiej dla czytelników udostępniono powiększalnik telewizyjny, umożliwiający osobom słabowidzącymi samodzielne korzystanie z księgozbioru Biblioteki oraz komputer z możliwością skanowania oraz dostępem do katalogów i Internetu. Osoby, dla których niedostępne są tradycyjnie wydawane książki, mogą korzystać bez większych problemów z nagrań. Czytelnikami Działu Książki Mówionej są więc nie tylko osoby niewidome i słabo widzące, ale i inne osoby niepełnosprawne, których stan zdrowia nie pozwala na czytanie, a także osoby starsze, które z powodu dolegliwości związanych z wiekiem nie mogą już samodzielnie czytać. Książki mówione niejednokrotnie są arcydziełami sztuki. Czytane są bowiem przez wybitnych i znanych aktorów oraz najwyższej klasy lektorów radiowych i telewizyjnych. Należy przy tym stwierdzić, że książki brajlowskie i mówione są bardzo drogie, co wynika z małych nakładów tych specjalnych wydawnictw. Od roku 2006 Dział zaczął gromadzić książki na płytach CD, MP3 oraz w standardzie Daisy a od roku 2007 książki wypożyczane są również on-line, przez Internet dla czytelników Działów Książki Mówionej oraz Zbiorów Cyfrowych. Książki udostępniane są w standardzie Daisy oraz w formacie odtwarzacza NPN-Czytak.
Dział Zbiorów Cyfrowych gromadzi książki zapisane w plikach tekstowych. Dana pozycja zapisana jest w edytorze tekstu i może być czytana przez osobę niewidomą przy pomocy programów syntezy mowy, przy pomocy monitora brajlowskiego i w plikach dźwiękowych odtwarzanych przez przystosowane do tego urządzenia. Od 2005 roku wypożycza również książki w formacie Czytaka nagrywane na karty Compact Flash.
Biblioteka obsługuje rocznie ponad 15 tysięcy czytelników w kraju i za granicą. Liczba czytelników stale wzrasta, w tym dzieci i młodzieży uczącej się. Zbiory biblioteczne udostępniane są w czterech formach: wypożyczanie zbiorów osobom przychodzącym do Biblioteki, przesyłanie za pośrednictwem poczty, udostępnianie drogą internetową zbiorów w zapisie cyfrowym, dowóz książek do czytelników (starszych i unieruchomionych chorobą w domu) mieszkających w Warszawie i okolicach. Ze zbiorów Biblioteki korzystają również polscy czytelnicy zamieszkali w różnych krajach europejskich, a także w USA, Australii, Kanadzie, w Izraelu i Japonii.
W Bibliotece są zatrudnione osoby niewidome, w tym również z innymi niepełnosprawnościami oraz osoby słabo widzące i widzące. Jest to wysoko wykwalifikowany zespół gwarantujący fachową i życzliwą obsługę czytelników. Należy podkreślić, że działalność Biblioteki Centralnej Polskiego Związku Niewidomych, niezmiernie ważna dla tysięcy czytelników z dysfunkcją wzroku, jest bardzo wysoko przez nich ceniona.
Biblioteka odgrywa istotną rolę w procesie rehabilitacji osób niewidomych i słabowidzących. Jednym z największych utrudnień człowieka niewidomego jest ogrom barier w zakresie dostępu do informacji. Większość wiadomości ogólnych i informacji o najbliższym otoczeniu człowiek pozyskuje korzystając ze zmysłu wzroku.
Niestety w Polsce żyje około 100 tys. osób z dysfunkcją tego narządu. Aby tak znaczna część obywateli naszego kraju nie pozostawała w izolacji informacyjnej potrzebne są właśnie takie placówki jak Biblioteka Centralna PZN.
- Biblioteka sejmowa
Biblioteka Sejmowa (BS) jest biblioteką naukową; realizuje ponadto zadania państwowego archiwum wyodrębnionego oraz muzeum parlamentaryzmu polskiego.
Misją Biblioteki Sejmowej jest z jednej strony wspieranie procesu legislacyjnego poprzez świadczenie usług bibliotecznych i informacyjnych na rzecz Sejmu i jego organów oraz służb badawczych, zaplecza doradczego i pozostałych pracowników, z drugiej - dokumentowanie procesu legislacyjnego poprzez gromadzenie i trwałe przechowywanie wszystkich rodzajów dokumentów powstałych w toku działalności Sejmu, a także związanych z jego działalnością oraz z historią parlamentaryzmu polskiego.
Biblioteka Sejmowa jest komórką organizacyjną Kancelarii Sejmu.Od 1989 r. służy też odrodzonemu Senatowi.
Zbiory i usługi BS są również dostępne użytkownikom zewnętrznym, zwłaszcza pracownikom urzędów i instytucji centralnych, a także pracownikom nauki i innym osobom, zainteresowanym problematyką parlamentarną.
Ze względu na metodę udostępniania
Biblioteki precyzyjne
Biblioteki wypożyczające
Biblioteki zamknięte
Biblioteki publiczne
Biblioteka publiczna – biblioteka ogólnodostępna, posiada zbiory o charakterze uniwersalnym. Pełni zadania edukacyjne, informacyjne, intelektualizujące, rozrywkowe i kompensacyjne, czyli wszystkie , jakie biblioteka w ogóle spełnia, dlatego uchodzą za reprezentatywny rodzaj bibliotek. Podstawą struktury organizacyjnej bibliotek publicznych jest układ funkcjonalny, wciąż jeszcze dopełniany przez układ według rodzaju nośnika , oraz według rodzaju użytkownika.
Ze względu na terytorialny zasięg działania
Biblioteki narodowe
Biblioteka narodowa – biblioteka odpowiedzialna za gromadzenie, opracowywanie i trwałe przechowywanie pełnej produkcji wydawniczej państwa (kraju) oraz wydawnictw zagranicznych dotyczących państwa. Biblioteka narodowa w Polsce została powołana do życia w 1928 r.
Biblioteka Narodowa zobowiązana jest do archiwizowania kompletnej , polskiej produkcji wydawniczej i informowania o niej kraju i świata ,
Gromadzi książki, periodyki, publikacje elektroniczne i audiowizualne wydawane na terenie RP oraz polonika zagraniczne. Jest najważniejsza biblioteką naukową o profilu humanistycznym, głównym archiwum piśmiennictwa narodowego i krajowym ośrodkiem informacji bibliograficznej o książce, placówka naukową, a także ważnym ośrodkiem metodycznym dla innych bibliotek w Polsce.
Biblioteki regionalne
Pod względem formalnoprawnym biblioteki stanowią bądź instytucje samoistne , bądź niesamoistne.
Zależnie od osób prawnych, utrzymujących i finansujących wyróżniamy:
Biblioteki państwowe
Biblioteki samorządowe
Biblioteki społeczne
Biblioteki prywatne
Specjalizacja zbiorów materiałów bibliotecznych
Zarządzenie ministrów : Kultury i Sztuki, Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki oraz Sekretarza Naukowego Polskiej Akademii nauk z dnia 26.04.1979w znacznym stopniu spełniało stawiane zadanie: wyłoniło tzw. Centralne biblioteki dziedzinowe oraz biblioteki z nimi współpracujące , zaktywizowało ich działalność biblioteczno-informacyjną , pozwoliło tez bardziej racjonalnie dzielić , zawsze niewystarczające środki dewizowe na prenumeratę naukowych i fachowych czasopism zagranicznych.
Obecnie wiele postanowień tego zarządzenia nie znajduje merytorycznego uzasadnienia ponieważ biblioteki funkcjonują już w innych realiach społeczno- gospodarczych. Nowe regulacje prawne odnoszące się , zgodnie z art. 28 pkt. 2 ustawy z dn.27 czerwca 1997 r. o bibliotekach do zasad specjalizacji zbiorów materiałów bibliotecznych zmieniają role dawnych bibliotek centralnych. W obecnym projekcje rozporządzenia główne biblioteki dziedzinowe określa się nazwą bibliotek wiodących. Dotyczy to tych bibliotek naukowych, które spełniają kryteria określone w artykule 4 niniejszego projektu rozporządzenia . Równocześnie biblioteka wiodąca pełnić ma funkcje głównego ośrodka informacji naukowej w zakresie wyznaczonej specjalizacji.
Przewiduje się również możliwość tworzenia zespołów bibliotek współpracujących.
Wśród zadań bibliotek wiodących i współpracujących znalazły się wybrane kierunki działalności tych bibliotek, które nie ograniczają ich działalności podstawowej oraz współdziałania w różnorodnych konsorcjach i związkach z innymi bibliotekami.
Wydanie tego rozporządzenia powinno się przyczynić do bardziej racjonalnego podziału zadań bibliotek w zakresie specjalizacji zbiorów materiałów bibliotecznych , rozszerzenia ich funkcji informacyjnych oraz optymalizacji dostępu wszystkim zainteresowanym użytkownikom do dorobku nauki polskiej oraz świtowej. Aby jednak tak się stało musi być spełniony podstawowy warunek ustawy: biblioteki zainteresowane uczestnictwem w specjalizacji i przyjmujące status biblioteki wiodącej powinny wejść do ogólnokrajowej sieci bibliotecznej . Dopóki znaczące dla specjalizacji książnice pozostawać będą poza siecią ogólnokrajową rozporządzenie nie będzie mogło się ukazać.
Podsumowanie:
Biblioteka jest instytucja państwowa która odgrywa bardzo ważna funkcje w społeczeństwie. Jak widzicie ma ona bardzo wiele typów. Dzięki swojej różnorodności jest ona dostępna dla każdego.
Bibliografia:
„Wprowadzenie do bibliotekoznawstwa” J. Ratajewski ; r.2002
„ Bibliotekoznawstwo”, praca zbior. pod red. Z. Żmibrodzki. Warszawa 1994, wyd.2.
„Biblioteki publiczne końca XX wieku” L. Biliński r.2001
Wojciechowski J. „ Z problemów organizacji zbiorów bibliotecznych” przegląd biblioteczny 1998 z. 1 s. 5-15
Remlau-Klekowska K. „ Nowa ustawa o egzemplarzu obowiązkowym na cenzurowanym” Przegląd biblioteczny 1998. Z.1, s.39-51